Rozwój współpracy eurośródziemnomorskiej w latach 1995–2010

1.3.1. Partnerstwo Eurośródziemnomorskie

Partnerstwo Eurośródziemnomorskie ofi cjalnie zostało powołane podczas s potkania w Barcelonie, które odbyło się 27–28 listopada 1995 roku114. W spo-tkaniu tym uczestniczyło 15 członków Unii Europejskiej, 10 partnerów z Afry-ki Północnej i  Blisz Afry-kiego Wschodu (Algieria, Egipt, Maroko, Tunezja, Auto-nomia Palestyńska, Izrael, Jordania, Liban, Turcja, Syria) oraz Malta i  Cypr. W konferencji wzięli udział również przedstawiciele Ligii Państw Arabskich oraz Unii Arabskiego Maghrebu. Decyzja o objęciu jedną inicjatywą państw położonych na wschodnim i  południowym brzegu Morza Śródziemnego podyktowana była sprzyjającą sytuacją międzynarodową. Proces pokojowy w Oslo, z początku lat 90., dawał nadzieję na trwały pokój w relacjach izrael-sko-arabskich. Pojawiła się perspektywa rozwoju wzajemnej współpracy. Po-litycy Unii Europejskiej starali się, poprzez inicjatywę Partnerstwa, zapewnić możliwość stworzenia platformy kooperacji, w ramach której strony mogłyby budować wzajemne zaufanie oraz rozwijać współpracę gospodarczą, politycz-ną i kulturalpolitycz-ną115. J. Zając wskazuje, że za największy sukces konferencji można uznać to, że przy jednym stole znaleźli się przedstawiciele Izraela, Syrii, Li-banu oraz Autonomii Palestyńskiej. Włączenie więc skonfl iktowanych stron do Partnerstwa, było przemyślaną decyzją, która odpowiadała danej sytuacji międzynarodowej i miała spełnić określone cele. Do Partnerstwa nie została zaproszona Libia za względu na międzynarodową izolację państwa będącą na-stępstwem sankcji ONZ z początku lat 90.116

Konferencja zakończyła się przyjęciem Deklaracji barcelońskiej, która sta-nowi dokument określający podstawowe cele i kierunki współpracy eurośró-dziemnomorskiej117. Deklaracja zainicjowała trzy obszary partnerstwa, tzw. koszyki współpracy: polityczne i w dziedzinie bezpieczeństwa, ekonomiczne oraz dotyczące kultury i spraw społecznych. Partnerstwo polityczne miało na celu zapewnienie stabilności po obu stronach Morza Śródziemnego, ale nie zakładało przy tym stworzenia nowych instytucji dotyczących rozwiązywania

partment of State, Washington D.C., 25 February 2000, s. 3–6, http://www.mafh o-um.com/press2/80P4.htm [dostęp: 12.03.2010], zob. G. Joff e, European and Libya, „Th e Journal of North African Studies” 2001, vol. 6, no. 4, s. 75–85.

114 Zob. J. Solana, Inauguration Speech on the Barcelona Conference, 25–26 November 1995, s. 2.

115 P.J. Borkowski, Partnerstwo…., op. cit., s. 150–151.

116 J. Zając, Partnerstwo…, op. cit., s. 38

konfl iktów zbrojnych. Zaproponowało natomiast instrumenty służące bu-dowie środków wzajemnego zaufania. Pierwszy koszyk dotyczył wspierania procesów demokratycznych, ochrony praw człowieka, wymiany informacji oraz nawiązania i prowadzenia dialogu. Zakładał implementację i stosowanie przez państwa śródziemnomorskie rozwiązań prawa międzynarodowego oraz obligował wszystkie strony procesu do powstrzymania się od agresji i zwra-cał uwagę na poszanowanie integralności terytorialnej państw. Odnosił się do wspólnych działań w zwalczaniu terroryzmu, przestępczości zorganizowanej, handlu narkotykami, budowania siły militarnej państw wyłącznie w  celach obronnych, rozwiązywania wszelkich spraw spornych na drodze dyplomatycz-nej118. Wszystkie działania miały być prowadzone zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych, przy poszanowaniu prawa każdego narodu do sa-mostanowienia. Podstawowym instrumentem współpracy w  tej dziedzinie stały się środki budowy zaufania w regionie, na które składał się komponent dyplomatyczny, badawczo-analityczny oraz program zarządzania kryzysowe-go119. Państwa biorące udział w procesie zobowiązały się do działania na rzecz zwalczania proliferacji broni jądrowej, chemicznej oraz biologicznej poprzez podpisanie przedmiotowych międzynarodowych konwencji120.

Za główne cele partnerstwa ekonomicznego sygnatariusze deklaracji uznali stworzenie do 2010 roku strefy wolnego handlu artykułami przemysłowymi, pogłębienie współpracy w przemyśle, rolnictwie, transporcie, telekomunikacji, ochronie środowiska, energetyce, nauce i w zakresie nowoczesnych technolo-gii. Unia zobowiązała się do zwiększenia pomocy fi nansowej partnerom z Po-łudnia oraz do udzielenia wsparcia w staraniach o pożyczki z Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Wszystkie te działania miały służyć poprawie warun-ków i jakości życia mieszkańców regionu, zmniejszeniu bezrobocia, wyrówna-niu różnic gospodarczych pomiędzy członkami Partnerstwa, przyspieszewyrówna-niu tempa rozwoju gospodarczego oraz miały zachęcać do współpracy zarówno międzyregionalnej, jak i wewnątrz regionu121.

Utworzenie strefy wolnego handlu miało się dokonać na podstawie umów stowarzyszeniowych podpisywanych przez państwa Śródziemnomorza z Unią

118 Communication from the Commission to the Council and the European Parliament Strengthening the Mediterranean Policy of the European Union: Proposal for imple-menting an Euro–Mediterranean Partnership, COM 95 72 fi nal, Brussels, 8 March

1994, s. 3.

119 A. Kołakowska, 10 lat partnerstwa eurośródziemnomorskiego, PISM Research Pa-per, nr 3, 2006, s. 13.

120 J. Zając, Role Unii Europejskiej…, op. cit., s. 113.

121 J. Marks, Hight Hopes and Low Motives: the New Euro–Mediterranean Partnership

oraz pomiędzy sobą (zob. tabela 4)122. Znoszenie barier w wymianie handlo-wej dotyczyło jednak tylko artykułów przemysłowych, natomiast w przypadku sektora usług i produktów rolnych w szczególności – współpraca była bardziej skomplikowana, z jednej strony uzależniona od stanowiska WTO w tej spawie, z drugiej od zgody poszczególnych państw członkowskich. W kwestii współ-pracy gospodarczej deklaracja zakładała także wspieranie przedsiębiorczości kobiet, działanie na rzecz rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw oraz za konieczne uznała budowę integracji gospodarczej pomiędzy państwa-mi partnerskipaństwa-mi123.

Do realizacji celów powołano program MEDA, instrument fi nansujący reformy zawarte w  układach stowarzyszeniowych oraz realizację wszystkich celów i założeń Partnerstwa, a w szczególności: tworzenie warunków dla trans-formacji gospodarczej, wprowadzenie strefy wolnego handlu i zrównoważo-nego rozwoju poprzez wsparcie poszczególnych sektorów gospodarki124. Pro-gram ten został przyjęty w lipcu 1996 roku i zakładał przeznaczenie w latach 1996–1999 na rozwój państw śródziemnomorskich 4,685 mld ECU. Druga tura programu MEDA rozpoczęła się w 2000 roku i oferowała 5,350 mld ECU na lata 2000–2006. Program MEDA skierowany został nie tylko do rządów państw śródziemnomorskich, korzystać z niego mogły także organizacje poza-rządowe. Wielkość przyznawanej pomocy zależała od liczby ludności danego państwa, jego dochodu, stopnia zaawansowania reform oraz od podpisania umów stowarzyszeniowych. Rozdzieleniem środków zajmowała się Komisja Europejska, pracująca przy pomocy Komitetu MED, w którego skład wchodzi-li przedstawiciele państw członkowskich Unii Europejskiej oraz Europejskiego Banku Inwestycyjnego. MEDA był nie tylko programem pomocy dwustron-nej, z jego środków fi nansowano projekty o charakterze regionalnym, ułatwia-jące integrację pomiędzy wschodnim i południowym wybrzeżem Morza Śród-ziemnego. W tym przypadku fundusze były przeznaczane także na realizację celów pierwszego i trzeciego koszyka współpracy. Oprócz środków z progra-mu MEDA, państwa śródziemnomorskie mogły korzystać z pożyczek z Euro-pejskiego Banku Inwestycyjnego. Program MEDA II nie został przedłużony na kolejne lata, w jego miejsce powołano nowy Europejski Instrument Sąsiedztwa

122 F. Tanner, Th e Euro–Mediterranean Security Partnership: Prospect for Arms Limi-tation and Confi dence Building, [w:] Th e Barcelona Process Building a Euro–Medi-terranean Regional Community, eds. A. Vasconcelos, G. Joff e, Frank Cass, London

2000, s. 190–195.

123 Barcelona Declaration adopted at Th e Euro–Mediterranean Conference, 27–28

November 1995, s.  15, http://europa.eu.int/comm/external_relations/euromed/ bd.htm [dostęp: 10.03.2010].

124 J. Licari, Th e Euro–Mediterranean Partnership: Economic and Financial Aspects,

i Partnerstwa, będący instrumentem fi nansowym wdrażanej od 2004 roku Eu-ropejskiej Polityki Sąsiedztwa125.

Partnerstwo kulturalne i  społeczne położyło nacisk na rozwój zasobów ludzkich, zwalczanie negatywnych stereotypów, promowanie dialogu mię-dzykulturowego, poprzez kształcenie i  wymianę młodzieży, organizowanie wydarzeń kulturalnych, inicjowanie wspólnych programów badawczo-eduka-cyjnych, działanie na rzecz rozwoju sektora mediów oraz ochrony zdrowia. Zwrócono uwagę na konieczność ułatwienia kontaktów między instytucjami naukowymi, przedsiębiorstwami prywatnymi, organizacjami pozarządowy-mi126. Ważnym obszarem współpracy stało się wsparcie organizacji społe-czeństwa obywatelskiego. Państwa Afryki Północnej mogły czerpać środki na realizację programów, w  ramach trzeciego koszyka, zarówno z  instrumentu MEDA, jak i z Europejskiej Inicjatywy dla Demokracji i Praw Człowieka po-wstałej w 1994 roku.

Na konferencji w Barcelonie uzgodniono, że współpraca odbywać się bę-dzie na dwóch płaszczyznach: bilateralnej, poprzez podpisywane umowy sto-warzyszeniowe, oraz regionalnej, głównie w ramach spotkań ministrów spraw zagranicznych z państw uczestniczących w procesie, ale także na spotkaniach ministrów zajmujących się poszczególnymi dziedzinami współpracy, urzędni-ków i ekspertów oraz parlamentarzystów127. Spotkania odbywały się w zależ-ności od potrzeb oraz sprzyjającej sytuacji międzynarodowej (zob. tabela 5)128. Równocześnie powołano bilateralne struktury współpracy, radę oraz grupy i komitety o charakterze doradczym129. Poszczególne umowy stowarzyszenio-we, pomimo podobnych celów, wytycznych i struktury, różnią się od siebie. Uwzględniają złożoność i specyfi kę problemów, jakie występują w państwach partnerskich. Różnice w zapisach wynikały również z faktu, że umowy zawie-rane były na przestrzeni lat i w tym kontekście, im później umowa została za-warta, tym więcej kwestii i spraw zostało do niej włączonych. Termin podpisa-nia układu miał również wpływ na stopień zaawansowapodpisa-nia rozwoju struktury instytucjonalnej w stosunkach dwustronnych. W ramach umów podpisanych jeszcze w latach 90-tych wykształcił się sprawnie działający mechanizm w po-staci regularnych spotkań Rady Stowarzyszeniowej oraz instytucji niższego

125 J. Zając, Partnerstwo…, op. cit., s. 65–71.

126 R. Gillespie, A  Political Agenda for Regional–building? Th e EMP and Democracy Promotion in North Africa, „Working Paper”, University of Catania, Berkley, May

2004, s. 4–6; R. Gillespie, R. Youngs, Th emes in European Democracy Promotion,

„Democratization” 2002, vol. 9, no. 1, s. 7–8.

127 R. Gomez, Negotiating the Euro–Mediterranean Partnership: Strategic Action in EU

Foreign Policy, Ashgate, Hampshire 2003, s. 75–77.

128 G. Bernatowicz, Proces barceloński…, op. cit., s. 21.

szczebla, na których poruszane były najważniejsze kwestie Partnerstwa. Do-tyczyło to przede wszystkim Tunezji oraz Maroka. Proces tworzenia dialogu dwustronnego odzwierciedlał także gotowość poszczególnych państw Afryki Północnej do podjęcia określonych w umowach reform130.

Partnerstwo zinstytucjonalizowało także współpracę na poziomie władz lokalnych. Tworzenie sieci współpracy na najniższych szczeblach i włączenie do niej organizacji pozarządowych oraz ośrodków naukowych, uznano za jed-no z największych wyzwań131. Najważniejsze instytucje to EuroMeSCo – zaj-mujące się badaniami stosunków międzynarodowych, seminaria maltańskie – umożliwiające szkolenia dyplomatów z zakresu współpracy eurośródziemno-morskiej, Forum Obywatelskie EuroMed i Platforma Pozarządowa EuroMed. W ramach Platformy odbywały się coroczne konferencje z udziałem przedsta-wicieli Unii Europejskiej i państw Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu132.

Należy zaznaczyć, że cele, jakie zostały ustalone w  Barcelonie, powinny być r ealizowane poprzez dialog, wzajemne zrozumienie oraz kształtowanie dobrosąsiedzkich relacji. Jednak pogłębienie sporu izraelsko-palestyńskiego zdeterminowało charakter relacji pomiędzy uczestnikami Partnerstwa. Kolej-ne spotkania na szczeblu ministrów spraw zagranicznych niejednokrotnie były miejscem konfrontacji Izraela i państw arabskich133. Zrodziło to przekonanie, że bez trwałego rozwiązania konfl iktu trudno będzie sprostać wyznaczonym celom, a  już na pewno niemożliwy będzie ich postęp i  rozwój. Stało się tak w odniesieniu do prac nad Eurośródziemnomorską Kartą Pokoju i Stabilności, która nie została ostatecznie przyjęta134.

Wydarzenia z  11 września 2001 roku skłoniły strony Partnerstwa do wzmocnienia dialogu politycznego i w dziedzinie bezpieczeństwa135. Przyjęto w tym celu nowe mechanizmy współpracy, takie jak dyplomacja prewencyjna i wspólny język strategiczny136. Na czołowe miejsce wysunęły się sprawy

doty-130 S. Amin, A. El-Kenz, Europe and the Arab World: Patterns and Prospects for the new

Relationship, Zed Books, London, 2005, s. 116–120.

131 R. Gillespie, A Political Agenda…, op. cit., s. 10.

132 Ibidem, s. 14.

133 Zob. Th e Barcelona Process and Euro–Mediterranean Issues from Stuttgart to Marse-ille, eds. F. Atina, S. Stavridis, Giuff re, Milan 2001, s. 175–180.

134 Th ird Euro–Mediterranean Conference of Foreign Ministers, Stuttgart 14–15 April 1999,

europa.eu.int/comm./external_relations/euromed/doc.htm [dostęp: 10.03.2010].

135 EU Strategic Partnership with the Mediterranean and the Middle East, Final Report,

EuroMed Report, no. 78, 23 June 2004, 1–3, http://www.euromedi.org/inglese/ home/partenariato/report/index.asp [dostęp: 12.01.2010].

136 Fift h Euro–Mediterranean Conference of Foreign Ministers, Valencia, 22–23 April

2002, Presidency Conclusion, http://europa.eu.int/comm./external_realations/eu-romed/doc.int [dostęp: 12.01.2010].

czące migracji, wymiaru sprawiedliwości, zwalczania terroryzmu, handlu nar-kotykami, przestępczości zorganizowanej137. Zmiany te odzwierciedlają zapisy rocznicowej konferencji Partnerstwa z 2005 roku. W przyjętym pięcioletnim programie działania rozszerzona została współpraca w  zakresie zwalczania terroryzmu, przyjęto Eurośródziemnomorski kodeks postępowania w  zwal-czaniu terroryzmu, w  którym podkreślono konieczność działania zgodnie z  wytycznymi wszystkich międzynarodowych konwencji odnoszących się do walki z terroryzmem oraz wzmocnienia polityki informacyjnej pomiędzy Unią a państwami eurośródziemnomorskimi138. W zakresie współpracy eko-nomicznej zapowiedziano konieczność ujednolicenia standardów i  wytycz-nych w celu podpisania i implementacji układów dotyczących wspólnej oceny produktów przemysłowych, Eurośródziemnomorskiej Karty dla Przedsiębior-czości, Śródziemnomorskiej Strategii Zrównoważonego Rozwoju, projektów polityki regionalnej, subregionalnych programów w zakresie współpracy ener-getycznej139. Następnie w 2007 roku, po konferencji w Lizbonie, zainicjowano kolejny koszyk współpracy dotyczący migracji, integracji społecznej, sprawie-dliwości i spraw bezpieczeństwa140.

Partnerstwo Eurośródziemnomorskie przez dziewięć lat pozostawało jedy-ną multilateraljedy-ną formą współpracy pomiędzy Unią a Afryką Północjedy-ną. Trud-no więc oceniać jego sukcesy i porażki, gdyż sam fakt podpisania Deklaracji barcelońskiej stanowił duże osiągnięcie we wzajemnych relacjach. Partnerstwo co prawda nie dało nowego instrumentu rozwiązywania napięć w  regionie, jednak poprzez spotkania ministrów spraw zagranicznych oraz grup robo-czych zapewniony został dialog polityczny, który wcześniej nie miał miejsca. Warte podkreślenia są kolejne inicjatywy Unii Europejskiej, skierowane m.in. do państw omawianego regionu – Wspólna Strategia Unii Europejskiej z 2000 roku oraz Partnerstwo Strategicznego z regionem śródziemnomorskim i Bli-skim Wschodem z 2004 roku. Dokumenty te wykraczały poza obszary współ-pracy Partnerstwa, w  zakresie przedmiotowym i  podmiotowym, gdyż doty-czyły całego obszaru bliskowschodniego, miały również jednostronny charak-ter deklaracji stricte politycznej, formułującej wytyczne dla współpracy, były

137 A. Kołakowska, 10 lat partnerstwa…, op. cit., s. 11.

138 P.J. Borkowski, Polityka…, op. cit, s.  128, Five Year Work Programme, EuroMed Summit, November 2005, http://eeas.europa.eu/euromed/summit1105/fi ve_ years_en.pdf [dostęp: 12.01.2010].

139 Euro–Mediterranean Charter for Enterprise, Caserta Ministerial Conference,

4 October 2004, http://ec.europa.eu/enterprise/policies/international/fi les/ euromedcharterf1949_en.pdf [dostęp: 12.01.2010].

140 First Euro–Mediterranean Ministerial Meeting on Migration, Algarve, 18–19

No-vember 2007, http://www.sef.pt/documentos/56/AGREEDCONCLUSION-S18NOVEMBER.pdf [dostęp: 12.01.2010].

wyrazem szczególnego i rosnącego zainteresowania Europy rozwojem relacji z partnerami z Południa141.

1.3.2. Europejska Polityka Sąsiedztwa

Zmiana polityki Unii Europejskiej wobec obszaru śródziemnomorskiego do-konała się w 2004 roku wraz z zainicjowaniem Europejskiej Polityki Sąsiedz-twa. Jej powstanie wiązało się z rozszerzeniem Unii Europejskiej w 2004 i 2007 roku o 12 nowych państw z Europy Środkowo-Wschodniej i Bałkanów. Grani-ce Unii na wschodzie sięgnęły Białorusi, Ukrainy i Mołdawii. Poprzez przyłą-czenie Malty i Cypru rozciągnęły się także na południe, a w 2007 roku, po ak-cesji Bułgarii i Rumunii, oparły się na Morzu Czarnym. Największe w historii rozszerzenie Unii Europejskiej zbliżyło ją, pod względem geografi cznym, do obszarów niestabilnych, trudnych, borykających się z  wieloma problemami, jednocześnie do państw, z  którymi poszczególnych członków Unii Europej-skiej łączyły bliskie więzi ekonomiczne. Unia Europejska stanęła przed ko-niecznością przygotowania się na sąsiedztwo z państwami o wysokim ryzyku konfl iktów zbrojnych oraz działania na rzecz wzmocnienia ich struktur pań-stwowych, przeciwdziałania przestępczości zorganizowanej142. Ponadto szybki wzrost demografi czny w państwach sąsiedzkich zwrócił większą uwagę Euro-py na politykę migracyjną143.

Projektowana, od początku 2000 roku, nowa polityka miała na celu stwo-rzenie jednolitych ram dla rozwoju stosunków dwu- i wielostronnych z naj-bliższymi sąsiadami, opartych na wspólnych celach i instrumentach oraz eks-port modelu normatywnego Unii. Równocześnie zwrócono uwagę na różnice pomiędzy państwami sąsiedzkimi w zakresie poziomu rozwoju gospodarcze-go. Program EPS miał być komplementarny z  Europejską Strategią Bezpie-czeństwa przyjętą w grudniu 2003 roku przez Komisję Europejską. W doku-mencie zawarte zostały główne rekomendacje dotyczące strategicznych celów polityki europejskiej, oscylujące wokół konieczności budowanie strefy bezpie-czeństwa w najbliższym sąsiedztwie Europy. Motywów powstania Europejskiej Polityki Sąsiedztwa można dopatrzeć się również w rosnącej ambicji Europy do odgrywania znaczącej roli na arenie międzynarodowej. Kolejną kwestią był brak pozytywnych rezultatów regionalnego program współpracy z państwa-mi śródziemnomorskich, rozwijanego od 1995 roku w  ramach Partnerstwa

141 J. Zając, Role Unii Europejskiej…, op. cit., s. 99–101.

142 B. Woźniak, Europejska Polityka Sąsiedztwa: „udawane rozszerzenie czy

niedocenia-ny instrument”, „Sprawy Międzynarodowe” 2007, nr 3, s. 81.

143 A. Magen, Th e Shadow of Enlargement: Can the European Neighborhood Policy Achieve Compliance?, „Columbia Journal of European Law” 2006, t. 12, s. 396–397.

Eurośródziemnomorskiego144. Po największym rozszerzeniu Unii Europejskiej w 2004 roku i przygotowaniach do kolejnego, w 2007 roku, konieczne stało się również określenie dalszej polityki zewnętrznej145. Polityka sąsiedztwa opiera-ła się na założeniu, że Europa jest w stanie prowadzić konstruktywny dialog z partnerami, działać na rzecz ich rozwoju gospodarczego, wspierać stabilność i bezpieczeństwo zarówno wewnątrz Europy, jak i na zewnątrz, bez oferowania partnerom pełnej integracji instytucjonalnej146.

Głównym impulsem do szczegółowego przedstawienia celów i zasad przy-szłej współpracy z sąsiadami stał się list Wysokiego Przedstawiciela ds. WPZiB Javiera Solany oraz Chrisa Pattena, Komisarza ds. Stosunków Zewnętrznych Unii, będący przedmiotem debaty na spotkaniu ministrów spraw zagranicz-nych Unii Europejskiej we wrześniu 2002 roku147.W liście tym Wysoki Przed-stawiciel dokonał podziału sąsiadów Unii na trzy grupy. Pierwsza z nich doty-czyła państw, które pomimo spełniania podstawowych kryteriów unijnych nie są zainteresowane członkostwem, druga grupa obejmowała państwa bałkań-skie, mogące w  przyszłości stać się członkami Wspólnoty, natomiast trzecia grupa to państwa Europy Wschodniej i państwa basenu Morza Śródziemnego, nieposiadające perspektywy członkostwa148.

W grudniu 2002 roku Rada Europejska, na szczycie w Kopenhadze, podkre-śliła konieczność budowy dobrosąsiedzkich relacji z państwami z najbliższego otoczenia Unii, w celu niedopuszczenia do powstania nowych linii podziałów w Europie oraz zleciła Komisji Europejskiej przygotowanie konkretnych pro-pozycji149. Dnia 11 marca 2003 roku został wydany Komunikat Komisji Euro-pejskiej do Rady i Parlamentu Europejskiego, Szersza Europa – nowa polityka

sąsiedztwa, który stał się podstawą do opracowania zasad i celów współpracy

w ramach nowego programu, jednocześnie Komisja jasno określiła w nim, że polityką sąsiedztwa zostaną objęte tylko te państwa, które nie mają perspektywy

144 S. Biscop, Th e European Security Strategy: A Global Agenda for a Positive Power,

Ashgate, Aldershot, Hampshire 2005, s. 35–55.

145 J. Maliszewska-Nienartowicz, Europejska Polityka Sąsiedztwa – cele i instrumenty, „Sprawy Międzynarodowe” 2007, nr 3, s. 63.

146 P.J. Borkowski, Polityka…, op. cit., s. 191–195.

147 R. Prodi, A Wider Europe – A Proximity Policy as the key to stability, Peace, Security

And stability International dialogue and the role of the EU, Sixth ECSA–World

Con-ference, Jean Monet Project, Brussels, 5–6 December 2002, http://europa.eu/rapid/ pressReleasesAction.do?reference=SPEECH [dostęp: 12.01.2010].

148 B. Woźniak, Europejska…, op. cit., s. 79.

149 Copenhagen European Council, 12–13 December 2002, Presidency Conclusion,

http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/ec/73842. pdf [dostęp: 12.03.2010].

członkostwa150. Dokument precyzował zadania oraz środki, które mają być przedsięwzięte w celu osiągnięcia wyznaczonych celów. Ofi cjalnie Europejska Polityka Sąsiedztwa została zainaugurowana 12 maja 2004 roku w Brukseli151.

W trakcie projektowania EPS, pierwsze propozycje zgłoszone przez Wiel-ką Brytanię i Danię zakładały objęcie nową inicjatywą jedynie państw Euro-py Wschodniej, czyli Ukrainy, Mołdawii oraz Białorusi. W  maju 2002 roku brytyjski minister spraw zagranicznych Jack Straw, w liście skierowanym do hiszpańskich dyplomatów (Hiszpania sprawowała w tym czasie prezydencję), wskazał na konieczność przygotowania specjalnego programu dla Ukrainy, Mołdawii i Białorusi152. Na skutek interwencji Francji oraz Hiszpanii, obawia-jących się o przyszłość południowej fl anki w polityce unijnej, włączono do niej także państwa leżące poza granicami Europy. Strategie Komisji Europejskiej z 2002 roku dotyczyły więc już nie tylko Europy Wschodniej, ale także państw objętych Partnerstwem Eurośródziemnomorskim. Następnie włączono rów-nież państwa Kaukazu Południowego. Ostatecznie polityka sąsiedztwa zyskała następujący zakres podmiotowy:

• Państwa Europy Wschodniej: Ukraina, Mołdawia. Unia Europejska pozo-stawiła otwarte drzwi dla Białorusi, która po przeprowadzeniu reform po-litycznych i ekonomicznych będzie mogła przystąpić do współpracy.