Definicja cukrzycy typu 1
Cukrzyca typu 1 jest przewlekłą chorobą metaboliczną, której objawem jest hiperglikemia, wynikająca z niedoboru insuliny, co z kolei prowadzi do zaburzenia przemiany podstawowych związków organicznych. WHO definiuje ją jako „zniszczenie komórek beta zwykle prowadzące do bezwzględnego niedoboru insuliny z podtypem autoimmunologicznym i idiopatycznym”[2]. Można zatem wywnioskować, iż cukrzyca typu 1 jest zaburzeniem metabolicznym z autoagresji. Powoduje ona aktywację układu immunologicznego, który niszczy wyspy Langerhansa, co prowadzi do zahamowania wydzielania insuliny i w konsekwencji powoduje nieprawidłowy transport glukozy. Jest to zaburzenie metaboliczne, które w okresie ciąży, dotyczy średnio co dziesiątej kobiety [5,7].
57 Epidemiologia
Wiek, w którym najczęściej dochodzi do rozwoju cukrzycy typu 1 to 15 rok życia.
W Polsce najwięcej przypadków zachorowań odnotowuje się w północnych regionach kraju.
Przypuszcza się, iż wpływ na to wywiera obecność ludzkich antygenów leukocytarnych.
Allele te określają podwyższone ryzyko rozwoju choroby. Aby cukrzyca mogła się rozwinąć, muszą sprzyjać temu predyspozycje genetyczne oraz dodatkowo czynniki środowiskowe.
Skłonność do zachorowania dziedziczy się w 6-7% po ojcu, a zaledwie w 2-3,5%, jeżeli choruje matka. Z roku na rok obserwowany jest ciągły wzrost w zakresie nieprawidłowego funkcjonowania gospodarki węglowodanowej w czasie ciąży [1,6].
Metabolizm węglowodanów w okresie ciąży
Organizm ciężarnej dziennie przekazuje ok. 200 – 300 kcal energii do organizmu płodu, co umożliwia jego prawidłowy rozwój wewnątrzmaciczny. Glukoza stanowi podstawowy substrat energetyczny zarówno dla rozwijającego się płodu, jak i dla łożyska.
Od 20 tygodnia ciąży i w końcowym okresie zapotrzebowanie na glukozę przez płód wynosi ok. 30 g/dobę, a przez łożysko zaledwie 5 g/dobę, co wiąże się ze znacznym przyspieszeniem tempa wzrostu płodu. Cukier ten, płód uzyskuje od matki, na zasadzie transportu przez łożysko. Jakiekolwiek zmiany w stężeniu matczynej glukozy odbijają się w sposób analogiczny na poziomie glukozy we krwi płodu. Fizjologicznie insulina matczyna i płodowa nie są transportowane przez łożysko. Natomiast kompleks insulina – przeciwciało z krwi matki ma zdolność przekraczania bariery łożyskowej, czego konsekwencją jest obecność aktywnej biologicznie, wolnej cząsteczki insuliny we krwi płodu [1,8,9].
Wzrastanie i metabolizm płodu
W literaturze przedstawiona została równoznaczność matczynej i płodowej hiperglikemii, które warunkują hiperinsulinemię u płodu. Insulina płodowa wpływa na wzrost komórek, ale nie stymuluje ich różnicowania i dojrzewania, stąd bardzo często u płodów matek cukrzycowych obserwowana jest niedojrzałość układu oddechowego. Nadmiar insuliny hamuje działanie glikokortykosteriodów, czego skutkiem jest bardzo często zespół zaburzeń oddychania. Nadmierny transport glukozy przez łożysko do płodu w drugiej połowie ciąży, powoduje u niego przerost komórek β trzustki. W konsekwencji prowadzi to do powstania nadmiernej masy ciała, czyli makrosomii. Natomiast niedobór insuliny u płodu, prowadzi do jego hipotrofii, czyli mniejszej niż w warunkach prawidłowych masy ciała. Niekontrolowana
58
matczyna cukrzyca może powodować hipoglikemię u płodu, która z kolei może być przyczyną wylewów śródczaszkowych oraz defektu kory mózgowej [1,2,8,10,11].
Łożysko w ciąży powikłanej cukrzycą
Łożysko odpowiada na prawidłowe odżywianie, rozwój, a tym samym wzrost płodu.
Jeżeli u ciężarnej dochodzi do jakichkolwiek zaburzeń metabolicznych lub hormonalnych, łożysko automatycznie podlega szeregowi zmian. Taka sytuacja ma także miejsce w przypadku cukrzycy u matki. Biologicznie, u ciężarnej chorej na cukrzycę, łożysko ma większe wymiary i masę niż u kobiety zdrowej, zatem stosunek masy łożyskowej do masy płodu ulega zwiększeniu. Powiększenie łożyska sprzyja nadmiernemu transportowi glukozy do płodu i warunkuje jego intensywny wzrost. Często obserwuje się niedojrzałość łożyska, która zmniejsza powierzchnię wymiany substancji pomiędzy matką a płodem, co w konsekwencji może prowadzić do obumarcia wewnątrzmacicznego. Zmiany te obserwowane są najczęściej przy poziomie glikemii w granicach 160 mg/dl [1,8,12].
Płyn owodniowy w warunkach hiperglikemii
Objętość płynu owodniowego jest wskazówką określającą stopień wyrównania cukrzycy. Im wyższa jest matczyna glikemia, tym większe jest stężenie glukozy w płynie owodniowym oraz insuliny powstającej w organizmie płodu. Objętość płynu owodniowego ocenia się w badaniu USG wyznaczając indeks płynu owodniowego. Prawidłowo wielkość kieszonek płynu owodniowego wynosi 14-25 centymetrów. W wyrównanej cukrzycy ilość płynu owodniowego jest zwiększona, co bardzo często skutkuje przedwczesnym pęknięciem błon płodowych i w konsekwencji przedwczesnym porodem. W źle leczonej cukrzycy wzrost objętości płynu owodniowego bardzo często prowadzi u płodu do nieprawidłowej dojrzałości układu oddechowego [1,8].
Co warunkuje powstanie powikłań u noworodka?
Większość powikłań noworodkowych wykazuje ścisły związek z wartościami hemoglobiny glikowanej u matki. Każdy wzrost stężenia hemoglobiny glikowanej o 1 odchylenie standardowe, przyczynia się do zwiększenia możliwości wystąpienia wad wrodzonych o 1,2%. Dlatego też, tak ogromną wartość przypisuje się prawidłowej opiece prenatalnej. Stężenie tego czynnika przekraczające 6,9% w I trymestrze ciąży powoduje liniowy wzrost wszystkich powikłań, natomiast poziom hemoglobiny glikowanej rozpoczynający się od 10,9% zwiększa ryzyko wad wrodzonych i śmiertelności okołoporodowej do 16%. Podwyższone stężenia w ostatnim trymestrze ciąży przyczyniają się
59
do wystąpienia płodowej makrosomii. Docelowa wartość stężenia hemoglobiny glikowanej w I trymestrze ciąży powinna wynosić poniżej 5%, a w III trymestrze – mniej niż 6%. Poziom hemoglobiny glikowanej powinien podlegać ocenie średnio co 5 tygodni [1,13,14,15].
Konsekwencje matczynej hiperglikemii dla noworodka
Makrosomia
Za makrosomię uznaje się urodzeniową masę ciała powyżej 4000 – 4500 gram, bez względu na moment ukończenia ciąży lub masę ciała, która przekracza 90 percentyl siatki centylowej. Jej występowanie warunkuje nadmierna stymulacja wysepek Langerhansa przez glukozę. Noworodka charakteryzuje otyłość, nieproporcjonalnie do reszty ciała mała głowa, żywoczerwona skóra z nadmierną ilością włosów na małżowinach usznych i głowie. Łącznie z tym obserwuje się nadmiernie rozwiniętą tkankę podskórną, serce, mięśnie, śledzionę i wątrobę. Natomiast nerki i mózg, których rozwój warunkowany jest metabolizmem glukozy niezależnym od insuliny, mają prawidłowe rozmiary bądź są mniejsze. Makrosomia wiąże się z dużym ryzykiem urazów okołoporodowych oraz dystocji barkowej, której konsekwencją jest bardzo charakterystyczna grupa uszkodzeń splotu ramiennego [16,17,18,19].
Kardiomiopatia przerostowa
Jest to powikłanie, które najczęściej dotyczy przerostu mięśnia prawej lub lewej komory serca – jest to postać bezobjawowa, cofająca się samoistnie. Czasami może pojawić się nierównomierny przerost przegrody międzykomorowej po stronie komory lewej, co wynika z nadmiernego gromadzenia glikogenu. W związku z tym zwęża się droga odpływu z tej jamy serca. Zaburzenia rytmu serca można wykryć poprzez badania biochemiczne i wykonując badanie echokardiograficzne [12,20].
Hiperbilirubinemia
O hiperbilirubinemii możemy mówić, kiedy stężenie bilirubiny przekracza 15 mg/dl.
Wynika ona najczęściej ze skróconego czasu przeżycia erytrocytów, zakłóconego sprzęgania bilirubiny w wątrobie oraz wzrostu krążenia wątrobowo – jelitowego bilirubiny na skutek utrudnionego karmienia. Im noworodek urodzi się później, tym mniejsze jest ryzyko rozwoju hiperbilirubinemii. Leczenie zależy od wieku ciążowego, w momencie porodu, masy ciała dziecka oraz istniejących czynników ryzyka. Jest to groźna komplikacja, ponieważ może skutkować żółtaczką jąder podkorowych mózgu, powodującą niedosłuch, porażenie mózgowe i niedorozwój umysłowy [3,12,17].
60
Zespół zaburzeń oddychania
Zespół zaburzeń oddychania jest niewątpliwie związany z niedojrzałością płuc płodu.
Niepełna dojrzałość układu oddechowego wynika z nieprawidłowego działania insuliny na kortyzol przyspieszający produkcję surfaktantu oraz z niedoboru prolaktyny we krwi pępowinowej – prawidłowa jej ilość pobudza uwalnianie glikokortykosteriodów z nadnerczy, które przyspieszają dojrzewanie płuc. Dochodzi do pojawienia się trudności w podjęciu oddychania, duszności z wciąganiem żeber, przepony i ruchomością skrzydełek nosa, a także do zwiększonej częstości oddechów. Natomiast w ciężkiej postaci mogą pojawiać się okresy bezdechu. Ten wysiłek oddechowy wynika z niedoboru substancji powierzchniowo – czynnej (surfaktantu) i zapadania się pęcherzyków płucnych. Dlatego już w okresie życia wewnątrzmacicznego, u takich pacjentek, należy stymulować dojrzałość układu oddechowego płodu [3,12,21].
Zespół małej lewej części okrężnicy
Powikłanie to powstaje dopiero w drugiej połowie ciąży. Zazwyczaj konieczna jest interwencja chirurga, ponieważ dochodzi tu do zwężenia dalszej części jelita. Jeżeli cukrzyca u matki jest chwiejna, a poziomy glikemii ulegają znacznym wahaniom, to u płodu obniżeniu ulega stężenie glukozy. Powoduje to uruchomienie układu autonomicznego i uwolnienie glukagonu, za sprawą którego hamowane są ruchy perystaltyczne przewodu pokarmowego, niezbędne do prawidłowego funkcjonowania jelit. Syndrom ten charakteryzuje się wzdęciami brzucha w wyniku utrudnionego oddania smółki [3,18].
Hipokalcemia i hipomagnezemia
Powikłania te bardzo często występują łącznie w 2-3. dobie życia. O hipokalcemii możemy mówić, kiedy poziom wapnia we krwi nie przekracza 1,8mmol/l, a o hipomagnezemii, gdy poziom magnezu we krwi jest niższy niż 0,6mmol/l. Zaburzenie to ma istotny związek z niedoborami parathormonu, na skutek niedoczynności przytarczyc w wyniku matczynej hiperglikemii. Magnez jest niezbędny do właściwego wydzielania parathormonu – zatem niedobory tego pierwiastka powodują niedobory parathormonu.
To z kolei prowadzi do zmniejszenia stężenia wapnia w surowicy krwi. Te niedobory elektrolitów objawiają się zwiększonym poceniem, przyspieszoną częstością oddechów, drżeniem oraz drgawkami [12,22,23].
Wady wrodzone
61
Jest to główna grupa przyczyn zwiększonej śmiertelności noworodków matek cukrzycowych. Wiążą się one z nieprawidłową kontrolą glikemii w I trymestrze ciąży.
Powikłania te, częściej występują w przypadku ciąż nieplanowanych. Najczęściej występujące wady wrodzone dotyczą serca (ubytki w przegrodzie międzykomorowej i międzyprzedsionkowej, kardiomiopatia przerostowa, koarktacja aorty), układu nerwowego (wodogłowie, małogłowie, bezmózgowie, przepuklina oponowo-rdzeniowa), układu kostnego (rozszczepy, nieprawidłowe wykształcenie kości udowej), agenezji nerek, powstania podwójnych moczowodów oraz odwrócenia wewnętrznych narządów. Najrzadziej występującą, ale w największym stopniu typową komplikacją dla tej grupy noworodków jest zanikowy zespół okolicy krzyżowej (inaczej zespół regresji kaudalnej). Obejmuje on zarośnięcie odbytu oraz niewykształcenie kręgosłupa lędźwiowego, krzyżowego, a także dolnej części kręgosłupa piersiowego [17,18,24].
Zakrzepica żył nerkowych
Do powikłania tego może dojść w środowisku wewnątrzmacicznym albo po urodzeniu. Objawy u noworodków obejmują krwiomocz, podwyższone ciśnienie, zator oraz guz po jednej ze stron brzucha. Zmianom zakrzepowym sprzyja niedotlenienie oraz nadkrwistość (policytemia) ze zwiększoną lepkością krwi. Diagnostyka opiera się na badaniach ultrasonograficznych [3,18].
Niedotlenienie okołoporodowe i zgon
Warunkowane jest ono nieprawidłowym wyrównaniem cukrzycy w ostatnim trymestrze ciąży bądź w trakcie porodu, porodem przedwczesnym oraz nadmierną masą ciała płodu. Płód przystosowuje się do niedotlenienia poprzez zwiększenie syntezy erytropoetyny, co warunkuje lepszą zdolność przenoszenia tlenu we krwi. Niedotlenienie okołoporodowe może powodować defekty neurorozwojowe. Nieprawidłowe postępowanie w tym przypadku i wysoki poziom glikemii u matki może powodować zgon noworodka [1,12,24].
Zakażenia
Zakażeniom sprzyja wiele czynników, przede wszystkim nie do końca wykształcony układ odpornościowy noworodka, wady wrodzone, czy też nie zawsze dobry stan po urodzeniu, wymagający licznych interwencji medycznych. Bardzo często jest to warunkowane także ogniskami zapalnymi w kanale rodnym matki. Wyraźnymi wykładnikami infekcji u noworodka są: podwyższone białko C – reaktywne; CRP), obniżona liczba płytek krwi oraz leukopenia. Zmiany świadczące o zakażeniu u noworodków najczęściej dotyczą
62
odczynów w miejscu wkłucia, zmian ropnych na skórze, zapaleń płuc oraz zakażeń układu moczowego [12,17].
IUGR
Zahamowanie wewnątrzmacicznego wzrostu płodu (IUGR) obserwuje się, kiedy masa ciała noworodka oscyluje poniżej 10. percentyla w stosunku do wieku ciążowego. Noworodki hipotroficzne mają charakterystyczny wygląd: są chude, mają słabo rozwiniętą tkankę podskórną, ich skóra jest sucha, łuszczy się, można na niej zaobserwować ślady smółki.
Niewyrównana matczyna cukrzyca, z licznymi powikłaniami jest istotnym czynnikiem ryzyka niskiej urodzeniowej masy ciała noworodków. Ograniczony wzrost wewnątrzmaciczny bardzo często jest konsekwencją niedotlenienia, zaburzenia funkcjonowania łożyska oraz zmniejszonego wytwarzania czynników wzrostu [17,18,21,25].
Policytemia
Jest to powikłanie obserwowane, kiedy poziom hematokrytu jest wyższy niż 0,65.
Powodowana jest przez podwyższone stężenie hemoglobiny glikowanej, w efekcie czego dochodzi do niedoborów tlenowych. U noworodków hipotroficznych powikłanie to jest konsekwencja zaburzonej funkcji łożyska. Ostatecznie prowadzi to do niedotlenienia i zwiększonej produkcji erytropoetyny, która pobudza wytwarzanie krwinek czerwonych, co podnosi poziom hematokrytu. Bardzo często towarzyszy temu podwyższona lepkość krwi, co może skutkować niedotlenieniem i niedokrwieniem wielu narządów. Czynnikiem, który zmniejsza ryzyko pojawienia się policytemii jest odpępnienie noworodka bezpośrednio po porodzie [3,12,17,23].
Hipoglikemia
Jest to najczęściej stwierdzane powikłanie (50%) u noworodków matek cukrzycowych w ciągu pierwszych 48 godzin życia. Hipoglikemię stwierdza się przy poziomie glikemii nie przekraczającym 30-40 mg/dl. W momencie porodu, na skutek przecięcia pępowiny, poziom glukozy we krwi pępowinowej wynosi 70-90% matczynej glukozy. Najniższe wartości glikemii odnotowuje się w dwóch pierwszych godzinach życia. Noworodki, pomimo iż masa ich ciała jest niższa niż u przeciętnej osoby dorosłej, potrzebują większych dostaw glukozy.
Wynika to z faktu, że rozwijający się mózg potrzebuje dużo energii, której głównym źródłem jest właśnie glukoza. Dlatego też długotrwała hipoglikemia może skutkować uszkodzeniem struktur mózgowych i prowadzić do zaburzeń w rozwoju psychomotorycznym. Noworodki, u których występuje hipoglikemia są ospałe, występuje u nich niechęć do ssania, hipotermia,
63
która świadczy o zbyt niskim poziomie glukozy w mózgu, wzmożona potliwość, może pojawić się zasinienie i bladość powłok skórnych, zwiększone napięcie mięśniowe oraz tachykardia. Drgawki, śpiączka i zatrzymanie krążenia świadczą o poziomie glikemii niższym niż 10 mg/dl, a co za tym idzie odzwierciedlają poważny stan noworodka. Podstawą leczenia, a zarazem zapobiegania hipoglikemii powinno być karmienie piersią, ponieważ wartość energetyczna pokarmu kobiecego dwukrotnie przewyższa wartość 100% glukozy [26,27,28,29].
Ciekawą kwestią do poruszenia jest fakt, iż stopień kontroli cukrzycy przez matkę oraz obecność powikłań warunkują stopień inteligencji jej dziecka. Wysoki wskaźnik powikłań oraz niedostateczna kontrola glikemii w ciąży powikłanej cukrzycą może powodować zmniejszenie ilorazu inteligencji u dziecka w późniejszym życiu [ 10].
Biofizyczne metody nadzoru nad płodem
Liczenie ruchów płodu przez ciężarną
Ocena ruchów płodu jest podstawową metodą określającą prawidłowy rozwój wewnątrzmaciczny płodu. Wiadomym jest, że na ruchy płodu wpływ ma wiele czynników, także poziom matczynej glukozy. W przeprowadzanych badaniach, dużo częściej stwierdzano brak ruchów płodu u matek z cukrzycą niż u kobiet w ciąży o przebiegu fizjologicznym.
Takie zmniejszenie częstości ruchów, może świadczyć o groźnych powikłaniach, łącznie z obumarciem wewnątrzmacicznym [2,6].
Test niestesowy
Test niestesowy jest najpowszechniejszą metodą oceny dobrostanu płodu u ciężarnych, w tym u tych z cukrzycą. Analizuje on zmiany w akcji serca płodu. Test jest reaktywny, kiedy występują w nim akceleracje, związane najczęściej z ruchami płodu.
Patologiczne zmiany w akcji serca płodu są tutaj wskazaniem do ukończenia ciąży poprzez cięcie cesarskie. Od 28 tygodnia ciąży wskazane jest wykonywanie testu niestesowego co tydzień [1,2,3,6].
Badanie dopplerowskie – ocena przepływów w naczyniach pępowinowych Cukrzyca jest chorobą, która bardzo często prowadzi do pojawienia się zmian o charakterze mikroangiopatii. Jeżeli u ciężarnej występuje duże ryzyko zmian naczyniowych w łożysku, to badanie dopplerowskie jest niezwykle przydatne w ocenie wewnątrzmacicznej płodu. Dopplerowska ocena przepływów w naczyniach pozwala odpowiednio wcześnie
64
rozpoznać zaburzenia w wewnątrzmacicznym rozwoju płodu. Warto wiedzieć, że cukrzyca powoduje spadek oporu naczyniowego w tętnicy pępowinowej [1,2,6].
Badania ultrasonograficzne
Badania ultrasonograficzne powinny być wykonywane w każdym trymestrze ciąży.
W I trymestrze duży nacisk kładzie się na ocenę przezierności karku – jeżeli jest nieprawidłowa świadczy to o wadach wrodzonych płodu. W II trymestrze ciąży dodatkowo wykonuje się badanie echokardiograficzne płodu, w celu wykrycia wad serca. USG wykonywane jest co 4 tygodnie, natomiast w przedziale 28-36 tydzień ciąży - raz w tygodniu.
W czasie pomiędzy 28 a 30 tygodniem ciąży oraz pomiędzy 32 a 36 tygodniem ciąży określa się także ilość płynu owodniowego. Jeżeli stan płodu ulegnie pogorszeniu, ocena płynu owodniowego umożliwia stwierdzenie, na ile płód jest gotowy do podjęcia życia poza łonem matki. Podczas badań USG bardzo ważne jest określenie szacowanej masy ciała płodu, ponieważ jest to kluczowe w sposobie rozwiązania ciąży [1,2,3].
Biofizyczny profil płodu (Test Manninga)
Biofizyczny profil płodu został użyty jako pierwszy w celu oceny płodu matki cukrzycowej. Uwzględnia on kontrolę czynności serca płodu, ruchów jego ciała oraz ruchów oddechowe, napięcia mięśniowego, a także ilości płynu owodniowego [2].
Test obciążenia oksytocyną
Podczas testu podawana jest matce glukoza. Wpływa ona na ruchy płodu, zarówno oddechowe, jak i całego ciała. W grupie tych ciężarnych, płody oddychają częściej, mają przyspieszoną akcję serca, ale ruchy całego ciała i akceleracje są obserwowane znacznie rzadziej niż u płodów zdrowych ciężarnych. Wynika to z faktu, że duże ruchy całego ciała zależą od stężenia glukozy, zwłaszcza w okresie 32-34 tygodnia ciąży. Jednak warto pamiętać, że ta metoda często daje wyniki fałszywie dodatnie, dlatego też nie należy opierać diagnostyki jedynie na niej [2].
Biochemiczne metody nadzoru nad płodem
Oznaczenie poziomu laktogen łożyskowego
Określenie stężenia laktogenu łożyskowego ma na celu ukazanie wydolności łożyska [2].
Ocena poziomu oksytocynazy
65
Stężenie oksytocynazy dostarcza informacji o dobrostanie płodu. W ciąży jest ona syntetyzowana głównie w łożysku oraz w mięśniu macicy. W przypadku dużej masy łożyska i niewyrównanej cukrzycy jej poziom nie zawsze wiąże się z zagrożeniem płodu [2].
Oznaczenie stężenia estriolu
Jak wiadomo w ciąży powikłanej cukrzycą czynność łożyska odbiega od fizjologicznej normy. Dawniej, oznaczenie poziomu estrogenów w moczu i w surowicy krwi, było najczęściej stosowaną metodą w celu oceny wydolności łożyska [2].
Postępowanie diagnostyczne
Noworodki matek cukrzycowych są zaliczane do grupy wysokiego ryzyka, ponieważ może dochodzić u nich do szeregu powikłań i komplikacji. Podczas porodu bezwzględnie konieczne jest stałe monitorowanie dobrostanu płodu. Konieczna jest także obecność lekarza neonatologa, który w razie wystąpienia powikłań zareaguje odpowiednio wcześnie.
Zakończenie ciąży planowane jest na 39-40. tydzień, pod warunkiem, że brak jest powikłań, które wskazywałyby na konieczność wcześniejszego wzniecenia porodu. Standardowo po urodzeniu noworodek poddawany jest ocenie w skali Apgar w celu skontrolowania jego stanu. Należy dokładnie go osuszyć i umieścić pod promiennikiem ciepła, aby nie dopuścić do wyziębienia. Bardzo ważne jest wykonanie badania przedmiotowego, które potwierdzi bądź wykluczy wady wrodzone u noworodka. W pierwszych dobach życia, należy skrupulatnie obserwować i monitorować noworodka, ponieważ jest to okres, w którym dochodzi do ujawnienia powikłań typowych dla noworodków urodzonych przez matki chorujące na cukrzycę. Ważna jest także odpowiednia edukacja rodziców i zaangażowanie ich w opiekę nad dzieckiem. Noworodki matek cukrzycowych w większym stopniu doświadczają zaburzeń metabolicznych i innych groźnych powikłań, dlatego też wskazane jest wykonanie następujących badań:
określenie poziomu glukozy w surowicy krwi pomiędzy 1. a 2. godziną po
porodzie;
skontrolowanie poziomu hematokrytu w 1. i 24. godzinie po porodzie;
oznaczenie poziomu wapnia w przypadku obecności drżeń mięśniowych lub
innych niepokojących objawów;
określenie poziomu bilirubiny przy stwierdzeniu zażółcenia powłok skórnych;
ocenienie gazometrii krwi w celu sprawdzenia poprawności wymiany gazowej;
wykonanie posiewu krwi i płynu mózgowo – rdzeniowego, jeżeli objawy
66
wskazują na zakażenie;
wykonanie badania elektrokardiograficznego, echokardiograficznego oraz badania radiologicznego klatki piersiowej;
przeprowadzenie badania ultrasonograficznego jamy brzusznej, będącego
podstawą oceny narządów miąższowych [3,12,17].
Postępowanie lecznicze
Leczenie hipoglikemii
Jeżeli poziom glikemii utrzymuje się powyżej 45 mg/dl należy odpowiednio wcześnie przystawić noworodka do piersi. Po 1-2 godzinach od karmienia, a następnie co 6 godzin do ukończenia 3. dobry życia, zalecana jest kontrola stężenia glukozy we krwi. W sytuacji, kiedy poziom glikemii nie przekracza 45 mg/ml dodatkowo stosuje się leczenie dożylne przy użyciu 10% roztworu glukozy z prędkością 3ml/kg mc./godz. (po upływie 1-2 godzin leczenia obowiązkowa jest kontrola poziomu glikemii). Po wyrównaniu niedoborów, należy sukcesywnie obniżać dawkę glukozy i kontrolować jej poziom we krwi co 6 godzin.
Po upływie doby od stabilizacji glikemii należy odstąpić od leczenia dożylnego, natomiast w przypadku progresji – zwiększyć dawkę [3,12,22].
Wyrównanie niedoborów wapnia i magnezu
Leczenie hipokalcemii polega na powolnym, dożylnym wlewie roztworu 10%
glukonianu wapnia rozcieńczonego 10% roztworem glukozy. Podawana noworodkowi dawka leku powinna wynosić 0,5 ml/kg mc., przy czyn należy pamiętać, że w ciągu doby nie może on otrzymać więcej niż 500 mg/kg mc. W przypadku współistniejącej hipomagnezemii należy
glukonianu wapnia rozcieńczonego 10% roztworem glukozy. Podawana noworodkowi dawka leku powinna wynosić 0,5 ml/kg mc., przy czyn należy pamiętać, że w ciągu doby nie może on otrzymać więcej niż 500 mg/kg mc. W przypadku współistniejącej hipomagnezemii należy