Scenariusz ekspozycji

III. 2.1. Ekspozycje muzealne i problemowe

Przedsięwzięcia wystawiennicze mają początek w koncepcji merytorycznej nazywanej scenariuszem ekspozycji. Niezależnie od rodzaju ekspozycji, zespół projektowy otrzymuje wytyczne co do treści założenia. Zapisane w nim informacje są punktem wyjścia do tworzenia koncepcji przestrzennych i obrazowych. W przy-padku wystaw muzealnych i problemowych scenariusz był wielokrotnie efektem pracy naukowej dużego zespołu specjalistów. Opisują oni zjawiska, dobierają fakty ważne dla przekazu, systematyzują, syntetyzują i np. konserwują wybrane do danej wystawy obiekty. Merytorycznym twórcą ekspozycji jest kustosz wystawy. Jest on pierwszym i jednym z najważniejszych autorów ekspozycji. Odpowiada za meryto-ryczną stronę ekspozycji, ma zasadniczy wpływ na jej koncepcję.

Powstawanie złożonych ekspozycji muzealnych i problemowych wymaga współ-pracy dużej grupy specjalistów z bardzo różnych dziedzin: naukowców w prezen-towanej problematyce, właścicieli zbiorów, przedstawicieli instytucji organizujących przedsięwzięcie, osób odpowiedzialnych za promocję, projektan-tów ekspozycji z zakresu przestrzeni i grafiki, wsparcia technicznego i wykonawcze-go oraz wielu innych [Warnecke J.-Ch., 2014, strona 24].

Zdanie i wiedza członków zespołu mają istotny wpływ na powstające przedsię-wzięcie. Scenariusz jest dokumentem – wiedzą wyjściową dla wszystkich zaintere-sowanych. Wtórnie do niego i zależnie od przyjętego schematu pracy powstają dokumenty uszczegóławiające. W kształtowaniu przestrzeni wpływ scenariusza na koncepcję zorganizowania przestrzeni ma fundamentalne znaczenie. Wystawa to jest „opowiadanie” – „przeżycie”, w które zabierany jest widz. Sposób aranżacji ma ułatwić, wzmocnić czytelność ekspozycji, czasami to elementy aranżacji są

Il. 158. Muzeum Louvre, 2014 rok.

Źródło: shutterstock.com.

Prawa autorskie: Marco Prati

Il. 159. Wystawa w Centrum Solidarności, Gdańsk 2015 rok. Źródło: shutterstock. com.

Prawa autorskie: posztos

„Są dwa rodzaje wystaw. Jedne rozwijają się wokół bogatych zbiorów, które prezentowane są na wystawie, inne natomiast – za punkt wyjścia przyjmują konkret-ną historię i dla jej zilustrowania korzystają z rozmaitych źródeł. Te ostatnie okre-ślane są jako «muzeum narracji».”^[7]

Przedmiotem ekspozycji mogą być obiekty unikatowe i one odciskają piętno wyjątkowości – identyfikowalności ekspozycji, np. wyjątkowo cenne artystycz-nie, kulturowo, historycznie lub unikatowe obiekty. Charakter i rozpoznawalność nadaje również miejsce ekspozycji, sam obiekt architektoniczny. Równolegle do wymienionych sytuacji kustosze i projektanci wystaw stają także przed wyzwaniem opracowania prezentacji o podobnej lub identycznej tematyce, różnią się jednak one w szczegółach, np. w kontekście: historycznym, kulturowym, geograficznym, ale poruszają już identyfikowalne i charakterystyczne tematy. „Opowiedzenie”

tego w nowy, inny sposób pozwala na nadanie ekspozycji własnej estetyki. Za przykład mogą posłużyć ekspozycje o tematyce historycznej, np. sztuka antyczna, muzea holokaustu (temat podejmowany wielokrotnie) lub ekspozycje w muzeach historii naturalnej (il. 160-162)^[8] [Bertron, Schwarz i Frey, 2012].

7 Słowa prof. Barbary Kirshenblatt-Gimblett. Treść zaczerpnięta z materiałów wystawy czasowej w Muzeum Polin „Jak zrobić muzeum?” – wystawa o tworzeniu Muzeum Polin 24 października 2014 do 16 marca 2015.

8 Przełożenie wiedzy-faktów-relacji ze scenariusza i transpozycja na przestrzeń wymaga od projektanta konieczności poznania i zrozumienia istoty prezentowanego zagadnienia. Mierzą się z tym szczególnie projektanci wystaw narracyjnych. Przygotowanie projektu wystawy w Muzeum Polin zlecono w roku 2006 roku angielskiej agencji specjalizującej się w ekspozycjach muzealnych Event Communication, o pieczę merytoryczną poproszoną prof. Barbarę Kirshenblatt-Gimblett z międzynarodowym zespołem naukowców i kuratorów skompletowanym przez Prof. Jerzego Halbersztadta. To przykład na przetłumaczenie scenariu-sza bardzo obszernego pod względem wątków historycznych, kulturowych i obyczajowych na opowiadanie w przestrzeni, na „spektakl”, który jest atrakcyjny, czytelny i przyswajalny w relatywnie krótkim czasie. Głów-ny projektant, Armaund Dechelle wraz z zespołem, są twórcami główGłów-nych założeń ekspozycji. Musieli po-znać nieznany im historycznie i kulturowo kraj i na tym tle przedstawić historię Żydów polskich. Scenariusz wystawy nie był klasycznym scenariuszem ekspozycyjnym z racji złożoności, na pierwotnym etapie był bliższy dysertacji historycznej. W wywiadzie prezentowanym na wystawie „Jak zrobić muzeum” histo-rycy prof. Igor Kąkolewski i prof. Maciej Wodziński odnoszą się do współpracy historyka i projektanta oraz wypracowywania pierwotnego opisu, który pozwoli projektantom zrozumieć zagadnienie i przetrans-ponować je w wystawę oraz wtórnie stworzenie „komunikatu”, który uzupełni obrazowanie. W 2011 roku praca nad ekspozycją została przekazana pracowni architektonicznej Niziol, która podjęła się organizacji również części realizacyjnej. Kuratorem wykonawczym został Robert Supeł. Nowe biuro kontynuowało wcześniej wypracowane założenia.

Il. 160. Muzeum Zoologiczne, Rumunia.

Źródło: shutterstock. com. Prawa autorskie: Radu Bercan Il. 161. Muzeum Historii Naturalnej Darwina w Moskwie.

Źródło: shutterstock.com. Prawa autorskie: Gilmanshin Il. 162. Muzeum Interaktywne w Trydencie zaprojektowa-ne przez Renzo Piano. Źródło: pl.12rf.com. Prawo autorskie : Vincenzo De Bernardo

Przykładowe elementy scenariusza wpływające na projekt ekspozycji:

• rodzaj ekspozycji — obiektowa lub narracyjna

• oś narracji, np. oś czasu, oś rozwoju, oś geograficzna, koncepcja merytoryczna

• liczba eksponowanych obiektów

• wielkość obiektów

• odbiorca – wyspecjalizowany, ekspozycje edukacyjne, np. dla dzieci

• relacja wymogów scenariusza z przestrzenią, dla jakiej powstaje projekt

• jedna przestrzeń wymagająca podziału

• przestrzeń podzielona na różne sale, poziomy — wymagana synchronizacja przestrzeni i scenariusza

III. 2.2. Scenariusz stoisk targowych

Ekspozycje targowe również potrzebują scenariusza. Dokument ten jest listą funkcji, jakie ma spełniać przestrzeń stoiska, pośrednio jest opisem sposobu zacho-wań i stylu pracy, jaki będą użytkownicy stoiska wykonywać. Powinien zawierać informacje o rodzajach, cechach technicznych i ilościach prezentowanych ekspo-natów. W dokumencie można się spotkać z opisem grupy osób, której dedykowa-na jest ekspozycja, oraz z informacjami o samej firmie, jej pozycji dedykowa-na rynku, a także o oczekiwaniach dotyczących prezentowania konkretnych cech firmy w przestrze-ni ekspozycji. Dokument powstaje w krótszym czasie przestrze-niż scenariusze wystaw, jest opracowaniem przygotowanym przez odpowiedzialnych za ekspozycje pracowni-ków firmy. Tworzy się go w dystansie najczęściej kilku miesięcy od ekspozycji, ale może ulegać istotnym modyfikacjom nawet na krótko przed samą realizacją, np. ze względu na zmianę eksponatów. Założenia do stoiska powstają również z większym wyprzedzeniem, może to dotyczyć np. ekspozycji o dużych powierzch-niach i złożonej strukturze ekspozycyjnej lub też tych, gdzie wymagany czas dla logistyki przedsięwzięcia wymusza dowóz ciężkiego sprzętu, np. drogą morską.

Elastyczność i zmienność scenariusza nie dotyczy tylko ekspozycji targowych.

Dołączanie nowych eksponatów, rozbudowywanie wątków występuje przy wielu realizacjach wystawienniczych. Charakterystyczna dla ekspozycji komercyjnych jest zmienność wynikająca z otoczenia gospodarczego. Informacje o działaniach konkurencji, zmianach w strukturze przedsiębiorstwa, potrzebach potencjal-nych klientów, bieżące informacje o zachowaniach konsumenckich czy o samych

procesach produkcyjnych — takie czynniki mogą wymuszać modyfikowanie wstęp-nych założeń.

W praktyce zachodzą sytuacje, że po stronie klienta nie powstaje scenariusz, informacje pozyskuje się w formie wywiadu lub ankiety. Otrzymane informacje są kluczowe dla projektanta, stanowią punkt wyjścia do schematu funkcjonalnego i istotnie wpływają na kształt i formę stoiska.

Informacje i strategie firmy mogące mieć wpływ na kształt stoiska

• Cel udziału w targach – istotny czynnik kształtujący stoisko.

Przykładowe cele prezentacji targowej:

• prezentacja oferty

• prezentacja firmy po zmianach strukturalnych

• zmiana postrzegania firmy, np. w Polsce firma BASF w swoich prezentacjach na targach budowlanych szczególny nacisk kładła na aspekt prezentacji firmy jako koncernu chemicznego, w tym chemii budowlanej (il. 163)

• podtrzymanie relacji handlowych

• identyfikacja wizualna – stoisko jako kontynuacja przyjętej formy wizual-nej lub prezentacja nowego logo, nowy wizerunek graficzny jest głównym eksponatem ekspozycji

• pozycja firmy – decyduje o standardzie, sposobie prezentacji, formie komunikowania, wpływa na decyzje estetyczne.

Il. 166. Stoisko Basf, Budma 2008 rok (fot.aut.)

Informacje o eksponatach wpływają na decyzje projektowe i decydują o:

• wielkości przestrzeni poświęconej na ekspozycje w stosunku do innych funkcji stoiska

• sposobie prezentacji (np. pasywna, aktywna, z ograniczonym dostępem, prezentacja zastępcza: zdjęcia, makiety)

• formie zabezpieczeń eksponatów (np. ochrona przed kradzieżą, ochrona przed szpiegostwem przemysłowym, ochrona widzów podczas prezentacji na żywo)

• konieczności zaopatrzenia w media (np. prąd, woda, sprężone powietrze, oddymianie, sieć teleinformatyczna)

• wymaganiach przestrzennych i technicznych dla informacji o produkcie, instruktażu

• konieczności grupowania eksponatów w ramach jednej prezentacji np. w systemy, pokrewne funkcję, ten sam odbiorca

Informacje o sposobie pracy na stoisku wpływają na decyzje projektowe i decydują o:

• rodzajach i liczbie stref funkcjonalnych stoiska

• wielkości i programie funkcjonalnym części biurowej

• sposobie kształtowania miejsca pracy wystawcy (np. prezentacja tylko przy produkcie, przestrzeń do rozmów wstępnych, stanowisko pracy pozwalające na prezentacje całej oferty, strefa biurowa do negocjacji biznesowych)

• funkcji punktu informacyjnego

• sposobie organizacji funkcji recepcyjnej, która wpływa na wielkość i program funkcjonalny zaplecza kuchenno-cateringowego (niektóre przyjmowane rozwiązania: punkt samoobsługowy z napojami, kuchnia obsługiwana przez wystawcę, profesjonalna obsługa cateringowa, złożone formy)

• wielkości zespołu obsługującego stoisko i jego hierarchii – przekładają się one na przestrzeń socjalną i biurową.

Informacje o zwiedzającym wpływają na następujące decyzje projektowe:

• klient końcowy zwiedzający – stoisko nastawione na prezentacje: duża otwar-tość stoiska, brak barier, miejsce na dodatkowe atrakcje, animacje, quizy, miejsce do rozmów i część biurowa zredukowana do minimum (il. 166, 164)

• klient mieszany – końcowy i profesjonalista – stoisko prezentacyjne z wydzie-loną strefą do rozmów (il. 165, 169)

• klient profesjonalny użytkownik – profilowana ekspozycja połączona strefą recepcyjną i np. szkoleniową (il. 168)

• klient „biznesowy” – zależnie od profilu ekspozycji może następować zwięk-szenie roli części biurowo-recepcyjnej nawet kosztem ekspozycji (il. 167).

•

Rodzaj publiczności ma wpływ na przyjmowane rozwiązania estetyczne:

stoisko eksperymentalne, klasyczne rozwiązania architektur stoisk targowych, inscenizacja, żart przestrzenny.