materiału analitycznego
VII. 1. Typologia ekspozycji wystawienniczych
W wyniku przeprowadzonej analizy elementów kształtujących architekturę wystaw udokumentowano szerokie spektrum rozwiązań wizualno-funkcjonalnych.
Pozwoliło to na uchwycenie współczesnych kierunków rozwojowych w aspekcie:
- kontekstu przestrzennego, - scenariusza ekspozycji - znaczenia eksponatu, - kompozycji wystawy, - rozwiązań funkcjonalnych,
Na tej podstawie można stwierdzić, że przy całej złożoności architektury wysta-wienniczej istnieją wyraźne podobieństwa w zakresie kształtowania przestrzeni ekspozycyjnej w muzeach i na imprezach targowych. W wielu wypadkach zaciera się granica pomiędzy wystawą muzealną a targową.
Jest więc możliwe znalezienie cech wspólnych kształtujących przestrzeń wystaw targowych i muzealnych. Daje to sposobność wyróżnienia porównywalnych (podobnych) typów w obrębie analizowanych rozwiązań wystawienniczych. Tego rodzaju typologia jest równocześnie syntetyzującym uogólnieniem przeprowa-dzonych badań. Polega na grupowaniu ekspozycji wystawienniczych na zasadzie podobieństwa pomiędzy analizowanymi rozwiązaniami. Daje to możliwość klasy-fikacji definiującej typy o podobnych cechach wizualno-funkcjonalnych.
Na podstawie przeprowadzonej analizy autorka wyróżniła 42 typy w 12 grupach problemowych, opisujących charakterystyczne cechy ekspozycji wystawienni-czych. Cechy te można interpretować jako kryteria klasyfikacji ekspozycji wysta-wienniczych.
1. Kształt miejsca ekspozycji:
• Ekspozycja jednego miejsca - prezentacja komponowana w jednej przestrze-ni, bez wydzieleń
• Ekspozycja rozdzielona - ekspozycja świadomie rozdzielona z powodów merytorycznych na dwie trzy części
• Ekspozycja w wielu pomieszczeniach - ekspozycja prowadzona jako sekwen-cja wielu wnętrz
2. Powierzchnia ekspozycji
Wielkość ekspozycji w powiązaniu z czasem zwiedzania ma istotne znaczenie dla efektywności percepcji wystawy. Relatywna jest tu fizyczna wielkość i w tym opracowaniu ma to tylko przykładowy charakter. Wielkość ekspozycji ma bezpo-średnie związek z wielkością np. eksponatu.
• Ekspozycja mała 1- 50 m2
• Ekspozycja średnia 51-100 m2
• Ekspozycja duża 101- 200 m2
• Ekspozycja bardzo duża 201- 500 m2
• Ekspozycja wielkopowierzchniowa - powyżej 501 m2 3. Wielkość miejsca ekspozycji
• Wielkogabarytowa sala
• Średniej wielkości pomieszczenia
• Wnętrza kameralne
4. Lokalizacja w przestrzeni wystawienniczej
• Miejsce główne
• Miejsce neutralne
• Miejsce poboczne
• Miejsce peryferyjne
Typologia opisuje miejsce ekspozycji w ramach struktur wystawienniczych.
Poszczególna wystawa może być ekspozycją pojedynczą, ale również może być częścią większego założenia (np. wielotematyczne ekspozycje muzealane).
Jej dostępność w układzie ekspozycji ma znaczenia dla oddziaływania na widza, to samo tyczy się stoisk targowych.
5. Forma prezentacji eksponatu:
• Wystawa eksponatowa - wystawca buduje koncepcję stoiska głównie na prezentacji produktem, który może posiadać różne cechy. Systematyka została zaproponowana i przedstawiona w dziale Eksponat.
• Ekspozycja opisowa lub symboliczna - to wystawa, w której rzeczywi-ste eksponaty są przedstawione w formie „zastępczej”, np. zdjęć, makiet.
Wynika to często z cech lub ograniczeń fizycznych.
• Ekspozycja typ pokaz-testowanie - wystawa, na której eksponaty są uruchomione i prezentują swoje walory w takiej pracy. Za przykład mogą służyć uruchamiane linie cukiernicze, piekarnicze, ciągi technologii
drukar-• Ekspozycja typ szkolenie-prezentacja - ekspozycja prowadzona jako pokaz możliwości. Celem jest przekazanie konkretnej wiedzy o możliwościach eksponatu, jego cechach i sposobie użytkowania. Stoiska tego typu są wyposażone w ekrany lub sceny i miejsce dla audytorium. Taka formuła jest realizowana w sposób ciągły lub sesjami.
• Ekspozycja prezentacyjno-handlowa (sprzedaż pamiątek, albumów lub produktów) - archetypiczna cecha nawiązująca do straganów, stosowana np. na targach żywności. Jest to formuła nakierowana na klienta końcowego.
6. Forma ekspozycji
• Edukacyjno-dydaktyczna - dobór środków taki, aby widz pozyskał wiedzę podczas zapoznawania się z prezentacją. Forma prezentacji o charakterze dydaktycznym.
• Prezentacja - informacja - główny cel zaprezentowanie, przekazywane infor-macje dotyczą juz tylko cech tego szczególnego obiektu.
• Efekt „wow” - rodzaj prezentacji odnoszących się do zaskoczenia, radości zabawy, przeżycia, rozrywka wzmacniania konkretnych skojarzeń - elementy informacyjne i edukacyjne są na drugim planie.
7. Dostępność funkcjonalna ekspozycji
• Ekspozycja ze swobodnym dostępem - eksponaty są dostępne, można je oglądać z bliska, dotykać, testować.
• Ekspozycja z dostępem zabezpieczonym - eksponat wydzielony przestrzen-nie, można oglądać bez przeszkód, nie można dotykać.
• Ekspozycja z ograniczonym dostępem - eksponaty w wyraźny sposób zabez-pieczone, odgrodzone, np. gabloty, witryny, wymuszony dystans od obiektu.
8. Sposób prowadzenia widza
• Typ przejście - widz przechodzi przez sale ekspozycyjne — przez ekspozycję.
• Typ obejście - widz obchodzi strefę ekspozycji po linii zewnętrznej.
• Typ gabinet - widz jest wprowadzany do pomieszczeń z ekspozycją, musi do nich wejść i wyjść.
9. Kształt ekspozycji
• Jednoplanowa - komponowanie eksponatów na wystawie w jednym planie.
• Wieloplanowa - wystawienie obiektów w kilku planach, grupach.
• Złożone układy ekspozycyjne - mieszane rodzaje ekspozycji, np. typ gwiazda.
10. Preferowany akcent wizualny
• Eksponat - eksponat jest głównym zwracającym uwagę obiektem.
• Mieszany - eksponat i elementy wystawiennicze są dominatami wizualnymi
• Elementy wystawiennicze - główną rolę atrakcji wizualnej odgrywa forma przestrzeni wystawienniczej.
9. Strefowanie funkcjonalne ekspozycji
• Ekspozycja jednostrefowa - jednorodny charakter organizacji przestrzeni wystawy.
• Ekspozycja dwustrefowe - np. ekspozycja i miejsce spotkań
• Ekspozycja wielostrefowa - np. strefa informacyjna + miejsca siedzące + strefa recepcyjna.
11. Stylistyka ekspozycji
Kryterium definiujące konwencję stoiska. Przyjęta stylistyka wywiera wpływ na odbiór ekspozycji. Wybrany styl wystawy ma służyć czytelności idei ekspozycji.
Zgodność z oczekiwaniami jest ważnym elementem satysfakcji widza.
• Konwencjonalna: ekspozycja powielająca dotychczasowe rozwiązania.
• Wyróżniająca: ekspozycja zindywidualizowana.
• Instalacje przestrzenne: grupa elitarnych form aranżacji ekspozycji.
• Scenograficzna: ekspozycja o wyraźnie scenograficzno-inscenizacyjnym charakterze.
Przedstawiona typologia, oprócz syntetyzującego charakteru, ma istotne znacze-nie dla uchwycenia kierunków rozwojowych. Daje możliwość porównań i ewalu-acji rozwiązań oraz wyboru najlepszych wzorów (standardów) w odniesieniu do specyficznych wymagań i celów wystawienniczych.