I960 Kosmoclymenia undulata (Munster) emend. We
dekind; G. Hosel, s. 197, pi. I, fig. 6
M a t e r i a ł : 1 m uszla uszkodzona i 1 fra g m en t o statniego zwoju.
U w a g i : Cechy zew n ętrzn e okazu, a przede w szy stk im linia zatokow a w sk azu ją n a jego przynależność do g a tu n k u K o sm o clym en ia u n dulata. Od zbliżonego g a tu n k u K . su bu n d u lata W edekind opisane okazy ró żn ią się praw ie ko
listy m p rzek ro jem poprzecznym zw ojów i głęb
szym dołkiem um bonalnym .
W y s t ę p o w a n i e : W ym ieniony w yżej g a tu n e k jest szeroko ro zp rzestrzen io n y w gór
n y m dew onie Europy. Z n an y jest on z górnego fra n u N iem iec (poziom V fi), sk ąd opisali go H. S chindew olf (1923), H. S chm idt (1924), G. F re y e r (1957) i G. Hosel (1960). Z dew onu P o lsk i g a tu n e k ten z n an y b y ł G. G iirichow i (1896) z w apieni m arg listy c h Bolechowie w G órach Ś w iętokrzyskich. W S u d etach został on stw ie rd z o n y i opisany przez E. Tietzego (1870) i S. Lew ow ickiego (1959) z w ap ien i klim enio- w ych Dzikowca. O kazy należące do w y m ienio
nego g a tu n k u znane b y ły rów nież G. G tiricho- w i (1909) z odkry w k i w apieni klim eniow ych z P ełczn icy (odkryw ka 44a i 49). O pisane o ka
zy pochodzą rów nież z P ełczn icy (odkr. 49),
gdzie zostały stw ierdzon e w soczew kach w a pieni w y stę p u ją c y ch w śród łupków m u łk o - w ych.
K o sm o clym en ia su b u n d u la ta W edekind 1914 PI. XI, fig. 19
1923 Oxyclymenia subundulata Wedekind; O. Schin
dewolf, s. 471, pi. XVIII, fig. 8, 9
1924 Oxyclymenia undulata var. subundulata Wede
kind; H. Schmidt, s. 134, fig. 5c w tekście 1957 Kosmoclymenia subundulata Wedekind; G. Fre
yer, s. 60, pi. 10a, fig. 2
M a t e r i a ł : 3 okazy, w ty m dw ie m uszle uszkodzone i jed n a stosunkow o dobrze zacho
w ana. W ym iary okazu dobrze zachow anego są następ ujące:
średnica muszli średnica umbo wysokość ostatniego
w mm w mm skrętu w mm
41 17 13
U w a g i : W y m iary m uszli i jej lin ia zatoko
w a w skazują na przynależność okazów sudec
kich do g a tu n k u K . su b u n d u la ta W edekind.
M iędzy g atu n k iem K . u n d u la ta M u n ster em end.
W edekind i K . su b und u lata , ja k po daje O. S chindew olf (1925), istn ie ją przejścia i d la tego też w w ielu p rzy p a d k a c h tru d n o te g a tu n ki oddzielić od siebie.
W y s t ę p o w a n i e : G atu n ek K . s u b u n d u lata W edekind z n an y jest z górnego fra n u R eń skich Gór Ł up k ow ych (poziom V fi), skąd opi
sał go O. S chindew olf (1923) i H. S ch m id t (1924). Z dew onu P olski g atu n e k ten nie był dotychczas cytow any. O pisane okazy pocho
dzą z w apieni klim enio w ych P ełcznicy (odkr.
44a).
R odzina: C y m a c ly m e n iid a e H yatt 1884 R odzaj: C y m a c ly m e n ia H y att 1883 non G um bel 1863
C y m a cly m e n ia striata
(M unster 1843) em end. W edekind 1914 1912 Cymaclymenia striata Munster; A. Born, s. 594 1923 Cymaclymenia striata Munster emend. Wede
kind; O. Schindewolf; str. 437
1924 Cymaclymenia striata Munster; H. Schmidt, s. 130, pi. VII, fig. 1, 2
M a t e r i a ł : 2 m uszle, w ty m jed n a uszko
dzona. W ym iary okazu nie uszkodzonego są n astępu jące:
średnica muszli średnica umbo wysokość ostatniego
w mm w mm skrętu w mm
38 11 15
U w a g i : L in ia zatokow a i u rzeźbienie m uszli w sk azują n a przynależność znalezio
ny ch okazów do g a tu n k u C ym a clym en ia stria ta (M unster) em end. W edekind. Od okazów
H. S ch m idta (1924) zaliczonych do powyższego g a tu n k u okaz ze Św iebodzic różni się słabiej zaznaczonym i żeb erk am i poprzecznym i. C echa
m i zew n ętrzn y m i w y k a z u je on najw ięk sze podobieństw o do okazów opisanych przez O. S chindew olfa (1923).
W y s t ę p o w a n i e : G atu n ek C. striata M u n ste r em end. W edekind w y stę p u je w n a j
w yższym fam enie (od poziom u V fi do poziom u V I) R eńskich Gór Ł u pko w ych i H arcu, skąd opisali go A. B orn (1912), O. S chindew olf (1923) i H. S chm idt (1924). G a tu n e k ten zn an y był rów nież z dew onu S u d etó w (Dzikowiec — Pełcznica), sk ąd o pisany został przez G. G iiri- cha (1909), O. S chindew olfa (1937) i S. L ew o
w ickiego (1959). O pisane okazy pochodzą z w a
pien i k lim eniow ych P ełcznicy (odkryw ka 44a).
T yp : A r th r o p o d a G rom ada: T r ilo b ita
R odzina: P ro e tid a e H a w le e t Corda 1847.
R odzaj: T y p h lo p r o e tu s R ich ter 1913
T yp h lo p ro etu s subcarintiacus R ichter 1913 PI. XI, fig. 20
1926 Typhloproetus subcarintiacus Richter; R. i E.
Richter, s. 68, pi. V, fig. 54—58
M a t e r i a ł : 1 tarc za ogonow a o n a stę p u jący ch w ym iarach:
długość szerokość maksymalna szerokość rachis
w mm w mm w mm
5 6 2
U w a g i : W y m iary i cechy m orfologiczne tarc zy ogonowej są id en ty czn e z an alogiczny
m i cecham i okazów n ależący ch do g a tu n k u T yp h lo p ro etu s subcarintiacus opisanego przez R. i E. R ich ter (1926) z w apien i klim eniow ych D zikow ca na D olnym Śląsku.
W y s t ę p o w a n i e : G atu n ek T. su b ca rin
tiacus R ich ter zn an y je s t z najw yższego fam e- n u (poziomy V a i V I) R eńskich Gór Ł up k o w ych, T u ry n g ii i D zikow ca n a D olnym Ś ląsku, sk ą d opisany został przez R. i E. R ich ter (1926).
O kazy z D zikow ca należące do w ym ienionego g a tu n k u opisane zostały rów nież przez S. L e
w ow ickiego (1958). Z dew o n u Św iebodzic g a
tu n e k ten nie by ł dotychczas znany. O pisany okaz pochodzi z soczew ek w ap ien i w y s tę p u ją cych w łu p k ach ila sty c h P ełcznicy (odkr. 49).
R odzina: P ro e tid a e S a lter 1864 R odzaj: C y r to s y m b o le R ich ter 1913
C yrto sym b o le sp.
M a t e r i a ł : 1 częściowo uszkodzona tarc za ogonowa.
U w a g i : Cechy z e w n ętrzn e tarc zy ogono
w ej są zbliżone do cech g a tu n k u C. conifera
opisanego przez R. i E. R ich ter (1926, str. 53, pl. III, fig. 37). Z ły sta n zachow ania okazu su deckiego pozw ala w ty m p rzy p ad k u na u sta le nie jed y n ie jego przynależności rod zajo w ej.
W y s t ę p o w a n i e : W edług R. i E. R ich
te r (1926) rod zaj C yrto sym b o le w y stę p u je we w szystkich p ię tra c h górnego dew onu n a w ie
lu obszarach, a m ianow icie w N iem czech, A nglii, A lpach K arn ick ich , południow ej F ra n cji oraz na U ralu. W Polsce szczegółowe b ad a
nia n a d ro d zajem C yrto sym b o le p rzep row ad zi
ła H. O sm ólska (1962). W S u d e tac h okazy n a leżące do pow yższego ro d za ju stw ierdzo n e b y ły przez R. i E. R ic h te r (1926) i S. Lew ow ickie
go (1959) w w apien iach k lim eniow ych z Dzi
kow ca n a D olnym Śląsku. Z okolicy Św iebo
dzic rodzaj te n nie b y ł dotychczas cytow any.
O pisany okaz pochodzi z soczew ek w apieni Cieszowa (odkr. 55).
R odzina: P h a c o p id a e H a w le e t Corda 1847 (em end . D elo 1935) R odzaj: P h a c o p s E m m rich 1839
Phacops granu la tu s (M unster 1840) PI. XI, fig. 21
1896 Phacops posidoniae Giirich; G. Giirich, s. 363, pl. XV, fig. 5a—5d
1926 Phacops (Phacops) granulatus (Munster); R. i E.
Richter, s. 137, pl. 8, fig. 34—39,' w tekście fig.
17b i 17c
M a t e r i a ł : 1 częściowo uszkodzona tarcza głow ow a o n a stę p u ją c y c h w ym iarach: długość 8,5 m m, szerokość około 11 m m , długość gla
belli 6 m m i m ak sy m aln a szerokość glabelli 9 mm.
U w a g i : Z estaw ien ie w y m iarów poszczegól
n y c h elem entów znalezionej tarc zy głow ow ej w sk azu je n a identyczność okazu sudeckiego z g a tu n k ie m P. gran ula tus (M unster) z dew onu R eńskich Gór Ł upkow ych, o pisanym przez R. i E. R ichter (1926).
W y s t ę p o w a n i e : W ym ieniony w yżej ga
tu n e k m a stosunkow o duże ro zp rzestrzenienie geologiczne, a m ały zasięg stra ty g ra fic zn y . Z n an y on był F. D reverm annow i- (1901) i W. P aeck elm an n ow i (1913) z wyższego fam e- n u N iem iec (poziom y klim eniow e). R. i E. R ich
te r (1926) opisali te n g a tu n e k z wyższego fa- m en u (poziom y V a i VI) R eńskich G ór Ł u p k o w ych, H arcu, A nglii, P o rtu g a lii, S a h a ry oraz z D zikow ca n a D o lny m Śląsku. Rów nież w Gó
ra c h Ś w iętok rzy skich (Psie G órki — fam en po
ziom V) znalezione zo stały przez G. G iiricha (1896) okazy należące do g a tu n k u P. granula
tu s (M unster). H. O sm ólska (1958) opisuje ten g a tu n e k z górnego fam en u (poziom W ocklu - m eria) z G ałęzie, Ja b ło n n e j i P sich G órek w G órach Ś w iętokrzyskich. O statnio z Dzikow ca g a tu n e k te n opisał także S. Lew ow icki (1959).
Z dew o n u d epresji Św iebodzic nie był on do
tychczas znany. O pisany okaz pochodzi z P ełcz- nicy (odkr. 49), gdzie stw ierd zon y został w so
czew kach w apieni.
R odzaj: D ia n o p s R. e t E. R ich ter 1923
D ianops ty p h lo p s (G iirich 1896) PL XI, fig. 22
1896 Trimerocephalus typhlops nov. nom.; G. Giirich, s. 359, pi. XV, fig. 7
1926 Phacops (Dianops) typhlops (Giirich); R. i E.
Richter, s. 192, pi. X, fig. 90—94
1958 Dianops typhlops (Giirich); H. Osmólska, s. 135, pi. IV, fot. 1, 4
M a t e r i a ł : 1 tarc za ogonowa o n a s tę p u ją cych w y m iarach : długość 4 m m , szerokość 6 m m , m ak sy m aln a szerokość rach is 2 mm.
U w a g i : Zarów no k s z ta łt tarc zy ogonowej, ja k i jej ele m en ty bu dow y w sk azu ją n a id e n tyczność opisanego okazu z okazem p rze d sta w ionym przez R. i E. R ic h te r (1926, pl. 10, fig. 94a i 94b) należącym do g a tu n k u Phacops ty p h lo p s (Giirich).
W y s t ę p o w a n i e : H olotyp w y m ienione
go g a tu n k u pochodzi z w yższego fam enu (po
ziom V lu b V I) z P sich G órek w G órach Św ię
tok rzy sk ich , skąd opisany został przez G. Gii- ric h a (1896). R ew izję jego przynależności ga
tu n k o w ej przeprow adzili R. i E. R ich ter (1926).
H. O sm ólska (1958) op isu je te n g atu n e k z fa m en u K ow ali, P sich G órek, H erbów i Łagow a w G órach Św iętokrzyskich. Z dew onu Sudetów g a tu n e k te n nie był dotychczas cytow any. O pi
sa n y okaz pochodzi z Cieszow a (odkr. 55), gdzie stw ierd zo n y został w soczew kach w apieni.
D ianops an o p h ta lm u s (F rech 1892) Pl. XI, fig. 23
1926 Phacops (Dianops) anophtalmus Frech nov.
emend; R. i E. Richter, s. 194, pl. X, fig. 95—97 M a t e r i a ł : 1 tarc za głow ow a o n a s tę p u ją cych w y m iarach : długość 9 m m , szerokość
14 m m , długość glabelli 7 m m , m aksym aln a szerokość glabelli 8 m m.
U w a g i : P od an e w y żej w y m iary po
szczególnych elem entów tarc zy głow ow ej, w sk a z u ją n a identyczność okazu z d ep resji Św iebodzic z okazam i n ależący m i do g a tu n k u D ianops an ophtalm us F re ch pochodzącym i z w apieni klim eniow ych D zikow ca, opisanym i przez R. i E. R ich ter (1926).
W y s t ę p o w a n i e : W ym ieniony w yżej g a tu n e k z n an y jest z najw yższego fam enu (piętro G onioclym enia to V — to VI) R eńskich Gór Ł upkow ych, A lp K a rn ijsk ic h i D zikowca
n a D olnym Ś ląsku, sk ąd opisali go R. i E. R ich
te r (1926). Z D zikow ca opisał ten g a tu n e k ta k że S. Lew ow icki (1959). Z dew onu d e p re sji Św iebodzic g a tu n e k D ianops a n o p h ta lm u s (Frech) nie b ył dotychczas znany. O pisany okaz pochodzi z Cieszow a (odkr. 55), gdzie stw ierd zon y został w soczew kach w apienia.
G rom ada: O str a c o d a L a treille 1806 R odzina: E n to m o z o id a e (J o n e s 1873, P fib y l 1949)
R odzaj: E n to p r im itia K u m m ero w 1939
Entoprim itia? sandbergeri (M atern 1929) 1929 Primitia sandbergeri; H. Matern, s. 28, pl. III,
fig. 17a—17b
1954 Entoprimitia? sandbergeri (Matern); A. Rąbień, s. 85
M a t e r i a ł : 11 okazów, w ty m 5 ośrodek sko ru p ek lew ych i 6 p raw ych . W y m iary 2 oka
zów są następ u jące:
długość w mm wysokość w mm
1,2 1,5
1.5 2
U w a g i : N iek tóre okazy są id en ty czn e z ho- lo ty p em opisanych przez H. M atern a (1929), in n e różnią się nieco m n iejszy m i w y m iaram i i ukośnym w y d łu żen iem sko ru pek , co może być zw iązane z w tó rn ą m echaniczną ich d e fo r
m acją.
W y s t ę p o w a n i e : H olotyp w y m ienio ne
go w yżej g a tu n k u pochodzi z dolnego fam e n u R eńskich Gór Ł upk ow ych (piętro N ehden to II), skąd opisany został przez H. M atern a (1929). Z tego sam ego p ię tra c y tu je go rów nież A. R ąbień (1954, 1956). W Polsce g a tu n e k ten z n an y b y ł dotychczas D. P a w lik (1939) z dew o
n u dep resji Św iebodzic (Pogorzała). O pisane okazy pochodzą z L ubiechow a (odkr. 32), gdzie stw ierdzone zostały w łu p k ach ilastych.
R odzaj: E n to m o z o e (J o m es 1861) P fib y l 1949
Entom ozoe serratostriata (S and berger 1845) 1855 Cyrpridina serratostriata Sandberger; G. i F.
Sandberger, s. 4, pl. I, fig. 2—2g
1896 Entomis serratostriata Sandberger; G. Giirich, s. 374
1926 Entomis (Entomis) serratostriata (Sandberger);
H. Matern, s. 43, pl. III, fig. 37a—37d
1954 Entomozoe (Rićhteria) serratostriata (Sandber
ger); A. Rąbień, s. 88, pl. 30
M a t e r i a ł : 4 okazy, w ty m 3 ośrodki sko
ru p e k lew ych i 1 ośrodka sk o ru p k i p raw e j.
W y m iary dw óch okazów są następ u jące:
długość w mm wysokość w mm
1,1 0,5
1.5 0,8
U w a g i : S ko rup k i okazów z dep resji Św ie
bodzic m ają id en ty czn y z ary s zew n ętrzn y jak okazy pochodzące z dew onu R eńskich Gór, Ł upkow ych, należącym i do g a tu n k u E ntom ozoe serratostriata (Sandberger). Różnią się nieco w iększą długością, będącą p rzypuszczalnie wy-, n ikiem ich w tórnego m echanicznego zdeform o
w ania.
W y s t ę p o w a n i e : W ym ieniony w yżej g atu n e k w y stęp u je w dolnym fam enie Niem iec, sk ąd opisali go G. i F. S an d b erg er (1855), H. M atern (1929) i A. R ąbień (1954). O statn i z w y m ienionych au to ró w podaje, że gatunek, te n sięga od górnego fra n u do dolnej części H em berg. W Polsce zn any b y ł G. G iirichow i (1896) z fra n u Gór Ś w ięto k rzyskich (K arczów - ka, Sitków ka). Z dew onu Sudetów — M okrze- szów, L ubiechów c y tu je go D. P a w lik (1939).
O pisane okazy pochodzą rów nież z L ubiechow a (odkr. 32) i W itoszowa (odkr. 4), gdzie s tw ie r
dzone zostały w łu p kach ilastych.
Entom ozoe tenera (G iirich 1896)
1896 Entomis tenera Giirich; G. Giirich, s. 375, pi. X, fig. 15
? 1929 Entomis (Nehdeniomis) tenuisiriaia Matern;
H. Matern, s. 57, pl. 4, fig. 44a—44b
1954 Entomozoe (Nehdeniomis) tenera Giirich; A. Rą
bień, s. 98
M a t e r i a ł : 3 ośrodki sk orup ek lew ych.
W ym iary 2 okazów są n astęp ujące:
długość w mm wysokość w mm
1,2 1
2 0,6
U w a g i : W y m iary i cechy zew n ętrzn e oka
zów z d ep resji Św iebodzic są id en ty czn e jak okazów opisanych przez A. R abiena (1954) z dew onu N iem iec, należących do g a tu n k u E ntom ozoe tenera (Giirich). Od okazów H. M a
te rn a (1929) różnią się nieco w iększą długością i ukośnym w y dłu żeniem skorupek. A. R ąbień (1954) przypuszcza, że h olotyp opisany przez H. M atern a należy do g a tu n k u E. (N ehdento- m is) tenera (Giirich).
W y s t ę p o w a n i e : G atu n ek pow yższy na obszarze N iem iec sięga od środkow ego fra n u do dolnego fam en u , skąd opisali go H. M atern (1929) i A. R ąbień (1954, 1956). W Polsce ga
tu n e k ten stw ierd zo n y został przez G. G iiricha (1896) z górnego fra n u (w apienie In tu m esc e n s) K adzielni w G órach Ś w iętokrzyskich. Z dew o
nu S udetów nie by ł on dotychczas cytow any.
O pisane okazy pochodzą z Pogorzały (odkr. 5), W itoszowa (odkr. 30) i L ubiechow a (odkr. 43).
STR A TY G R A FIA I LITO L O G IA GÓRNEGO DEW ONU D E P R E S JI ŚW IEBODZIC Je d n y m z zagadnień, k tó re m a duże znacze
nie dla poznania budow y geologicznej d ep resji Św iebodzic jest u stalen ie w ieku poszczegól
n y ch serii skalny ch w y stęp u jący ch na ty m obszarze. R ozw iązanie tego zagad n ienia nie jest je d n a k łatw e. P rz y cz y n ą tego są: duże zróżni
cow anie litologiczne osadów, m niejsze lub w iększe zabu rzenia tek to n iczn e w arstw , m ała ilość o d k ry w ek z fau n ą i n ieje d n o k ro tn ie b rak typ o w y ch g atun kó w przew odnich. Mimo ty ch tru d n o śc i w dotychczasow ej lite ra tu rz e z n a j
d u jem y różne p róby podziału s tra ty g ra fic z nego.
W czasie p rzeprow adzonych przez a u to ra b a d a ń stw ierdzono w iele now ych stanow isk fau n y położonych w różnych częściach d ep resji Św ie
bodzic i zebrano z nich b ogaty w rodzaje i g a tu n k i m ate ria ł paleontologiczny, pozw a
lają cy na podjęcie now ej p róby u stalen ia w ieku. Nowy, pro ponow any przez au to ra, po
dział stra ty g ra fic zn y , k tó ry p rzed staw io ny zo
sta ł w tab eli 1 o p arto na różnych zespo
łach fau n y w y stęp u jący ch w różnych seriach w arstw . W iek w apieni i m argli tw orzących so
czew ki w śród łupków m u łkow ych określono na podstaw ie koralow ców , ram ienionogów ,
kli-m enii i try lo b itó w , n ato kli-m iast w iek łupków m ułkow ych nie zaw ierający ch soczew ek w a
pieni ustalono na po dstaw ie g oniatytów , m ał- żoraczków i m ałżów . W celu spraw d zen ia do
k u m en ta cji paleontologicznej i zw iązanych z nią w niosków s tra ty g ra fic z n y c h w ykreślono szereg p rzekrojów geologicznych, u w zględnia
jąc na nich zarów no stanow iska fau n y , jak i p om iary biegu i up ad u w arstw . N ie je d n o k ro t
nie, zw łaszcza tam gdzie b ra k było fau n y , w iek w a rstw określono pośrednio na po dstaw ie ich położenia w zględem serii paleontologicznie u do k u m en to w an ej. Szczegółową c h a ra k te ry s ty kę lito lo g iczn o -straty g raficzn ą poszczególnych p ię te r dew onu w y stę p u ją c y ch w d ep resji Św ie
bodzic p rzed staw ia się n astępująco:
FRAŃ
N ajniższe w a rstw y tego p iętra, a m ian o w i
cie dolne i środkow e (w podziale R. W edekin- da — poziom y Pharciceras to I a i M anticoce- ras to I ft, y) nie zostały dotychczas w S u d e tach in situ stw ierdzone. P o d p ię tra te znane są jed y n ie z otoczaków jak ie w y stę p u ją w m łod
szych stra ty g ra fic z n ie zlepieńcach. Ich w iek
T a b e l a 1 Stratygrafia górnego dewonu depresji Świebodzic
Upper Devonian stratigraphy of Świebodzice depression
łupki mułk soczewami ni i wkład] szarogłazu wapienie k niowe
S fi
otoczakiwapieni, szarogłazów i łup ków mułkowych seria szarogłazów, zle pieńców i łupkówmuł kowych z soczewami wapieni zlepieńce
Frań środkowy i w ykształcenia litologicznego osadów dolnego i środkow ego fra n u . P ie rw o tn e w a ru n k i ich se
ziom C rickites to I <5), k tó re ja k ju ż w sp om nia ficzno-litologiczny (tabi. VI) odsłoniętych tu w a rstw m ożna by p rzed staw ić n astęp u jąco : w szowie, co nie potw ierdzało b y przypuszczenia E. B ederkego (1929), że w obu od k ry w k ach różnic paleontologicznych odsłonięte w e w ko
pach w a rstw y są rów now iekow e z w a rstw am i
lik (1939), poniew aż g a tu n k i te nie są u w ażane graficzno-litologiczny. W dolnej części te j ścia
n y w y stę p u ją łu p k i m ułkow e, w k tó ry ch zn a com pte i Septalaria ascendens (Steininger).
G atu n k i te znane są w E uropie Z achodniej od
H. T eisseyre’a n a m apie geologicznej (tabi. II),
2. W ykształcenie litologiczne w ym ienionych dw u p ię te r fra n u nie jest bliżej znane. Na pod ria subarticulata (B eushausen) i Buchiola pal
m ata (Goldfuss), cyto w an e przez w ielu a u to rów z dolnego fam e n u (poziom y to II a i to -II /5) R eńskich Gór Ł upkow ych. Razem z nim i w y stę p u ją tu rów nież m ałżoraczki — Entom ozoe serratostriata (S andberger) sięgający od pozio
m u to II do poziom u to I II (w podziale R. W e-
ty ch w a rstw . Biorąc pod uw agą ciągłość sed y
Podobnie skom plikow ane jest zagadnienie podziału fam en u w północnym skrzy d le sy n m. in. E ntom ozoe serratostriata (Sandberger) w y stę p u ją c ą w poziom ach to II i to III, oraz
d a l nie w yjaśniony. W arstw y te są bardzo sil
nie zaburzone tekto nicznie i m im o w yk o nan ia w ielu w kopów nie udało się w nich stw ierdzić fau n y . N adm ienić p rzy ty m należy, że w do
tychczasow ej lite ra tu rz e tak że b ra k in fo rm acji dotyczącej w ystępo w an ia w tej serii szczątków organicznych. N a podstaw ie analogii z seriam i łupkó w dew ońskich okolic Cieszowa m ożna by sądzić, że łu pk i m ułkow e z okolic Sadów G ór
n y c h należą rów nież do w yższych ogniw g ó rn e go dew onu.
Podobnie skom plikow ane i tru d n e do ro zw ią
zania je s t zagadnienie w iek u serii zlepieńco- w ej w y stęp u jącej na dużej pow ierzchni w za
chodniej części d e p re sji Św iebodzic. J a k już w spom niano uprzedn io w obrębie serii zlepień- cow ej H. T eisseyre (1956b, 1957) w yróżnił dw ie rów now iekow e od m ian y litologiczne, a m iano
w icie: „k u lm z K siąża” i „k ulm z C hw aliszo- w a ” . U stalenie ich w iek u je s t jed n a k bardzo tru d n e , gdyż poza szczątkam i L ep idodendron sp., znalezionym i przez F. Z im m erm an n a (1936) w zlepieńcu z K siąża, in n y ch skam ieniałości dotychczas nie stw ierdzono. Nowe w y n ik i b a d a ń n ad szczegółow ą s tra ty g ra fią serii d ew oń
skich d ep resji Św iebodzic p o tw ierd z ają pogląd H. T eissey re’a (1956b) co do w ieku w y m ien io
n y c h serii zlepieńcow ych. S tw ierd zen ie now ych stan ow isk fau n y dew ońskiej pozw ala w ty m p rzy p a d k u na b ard ziej dokład n e o kreślenie za
rów no d olnej, ja k i g ó rn ej g ran icy w ieku w spom n iany ch serii zlepieńcow ych. J a k ju ż po
dano w yżej, w śród zlepieńców z K siąża („ku lm z K siąża”) stw ierdzono soczewę w apieni z fa u n ą górno frań sk ą. W in n y ch o d k ryw k ach w śród łupków z g ó rno frań skim i go n iaty tam i w y stę p u je w k ład k a w sp om n iany ch zlepieńców . Na pod staw ie ty ch fak tó w dolną granicę zlep ień
ców z K siąża m ożna u stalić jako g órny fra n . B ra k dow odów paleontologicznych nie pozw ala w ty m p rzy p a d k u na jednoznaczne o kreślenie dolnej g ran icy w ieku zlepieńców z Chw aliszo- w a („kulm z C hw aliszow a”). P rz y jm u ją c je d n a k fac jaln e zazębianie się zlepieńców z K sią ża ze zlepieńcam i z C hw aliszow a, n a co już w cześniej zw rócił uw agę H. T eisseyre (1956b, 1957), m ożna by przypuszczać, że dolna g ra n i
ca ty c h o statn ich sięga rów nież do górnego fra n u . Z lepieńce z K siąża, ja k ilu s tru ją p rze k ro je IV i V (tabi. III), w y stę p u ją rów nież w ją d ra c h sy nklin, k tó ry c h sk rzy d ła zbudow ane są z w a rstw dolnego fam enu , oraz w sk rz y d łach a n ty k lin , k tó ry c h ją d ra tw o rzą u tw o ry
górnego fra n u . B iorąc to pod uw agę p rzy p u sz
czać należy, że część zlepieńców z K siąża w ty m p rzy p a d k u jest w iek u dolnofam eńskiego i sięga także do niższych poziom ów górnego fam enu. A nalogiczny w iek należałoby p rzy ją ć rów nież p rzy ciągłości sed y m en tacji, d la części zlepieńców z C hw aliszow a. G órna gran ica w y m ienionych dw u se rii zlepieńcow ych je st tr u d n a do ustalen ia. Tam gdzie zlepieńce leżą na łu p k ach najw yższego fam enu (to V i to VI), ja k to ilu s tru je przek ró j V II (tabi. III), m ożna p rzy jąć, że są one n iew ątp liw ie m łodsze i n a leżą do najniższego poziom u dolnego k arb o n u (to VII) w podziale R. W edekinda — poziom G attendorfia — s tru n lu b też sięgają n aw et do tu rn e ju . N a zachód od Cieszowa, gdzie b rak o dkry w ek z fa u n ą dew ońską, po średnie u s ta lenie w ieku i se rii zlepieńcow ej jest niem ożli
we. W nioski jak ie n a su w a ją się z podanych w y żej faktó w m ożna b y u jąć następująco:
1. O sady fam en u są zróżnicow ane pod w zględem litologicznym i ubogie w sk am ien ia
łości, co u tru d n ia ich podział stra ty g ra fic zn y . 2. Przypuszczać należy, że w d e p re sji Św ie
bodzic osadziły się w szystkie poziom y tego p iętra, p rzy czym n a jle p ie j u d o k um en tow an e paleontologicznie są poziom y najniższe i n a j
wyższe.
3. O sady dolnego fam en u łączą się p rz e j
ściem se d y m e n tac y jn y m z w a rstw am i górnego fra n u . S tw ierdzono je n a północnym i po łud niow ym sk rzy d le sy n k lin y P ogorzały, gdzie w ykształcone są jak o łu p k i m ułkow e z w k ła d kam i lub soczew am i szarogłazów i zlepieńców . 4. Niższe poziom y górnego fam enu (pozio
m y to III i to IV ) nie m ają w y sta rc z a ją c ej do
k u m e n ta c ji paleontologicznej i d latego tru d n o je w ydzielić. P rzypuszczać jed n a k należy, że seria łupków , szarogłazów i zlepieńców w y stę p u jąc a w osi s y n k lin y Pogorzały, leżąca na udok u m en to w an y ch paleontologicznie u tw o ra c h dolnego fam enu , jest m łodsza i być może re p re z e n tu je w y m ienione dw a poziom y s tr a tygraficzne. '
5. N ajw yższe poziom y fam enu (to V i to VI) w y stę p u ją ty lk o w północnej części d ep resji
5. N ajw yższe poziom y fam enu (to V i to VI) w y stę p u ją ty lk o w północnej części d ep resji