187 2.2. STAN PRZYGOTOWAŃ W POZOSTAŁYCH PAŃSTWACH

CZŁONKOWSKICH UE

Jeśli chodzi o docelowe daty przyjęcia euro (target dates), to w 2006 r. niektóre państwa członkowskie wycofały się z planowanych wcześniej terminów wprowadzenia euro. Były to Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa i Węgry. Wynikało to głównie z ich trudności ze spełnienieniem kryteriów konwergencji w pierwotnie zakładanym terminie. Państwa te w większości nie podały nowych docelowych dat przystąpienia do strefy euro (zob. tabela 2.1). Rezygnując z pierwotnych dat, jedynie Litwa i Estonia nakreśliły bardzo ogólnie nowe horyzonty czasowe ich ewentualnego przystąpienia do strefy euro, deklarując, że będą dążyć do przyjęcia euro w najwcześniejszym możliwym terminie (nieoficjalnie chodziło o lata 2010-2011). Władze Bułgarii i Szwecji wciąż nie przedstawiły docelowych dat przyjęcia euro. W ostatnim czasie polskie władze wskazały 2012 r. jako potencjalną datę wprowadzenia euro. Najbardziej odległy obecnie termin wskazała Rumunia, która przyjęła 2014 r. jako swój docelowy rok przyjęcia euro.

Tabela 2.1. Ewolucja docelowych dat wprowadzenia euro w nowych państwach członkowskich UE

Docelowe daty wprowadzenia euro ogłaszane w poszczególnych latach

plany z 2005 r. plany z 2006 r. plany z 2007 r. plany z 2008 r.

Bułgaria nie dotyczy nie dotyczy do ustalenia do ustalenia

Czechy 1 stycznia 2010 r. ^{do ponownego} ustalenia

do ponownego ustalenia

do ponownego ustalenia

Estonia 1 stycznia 2007 r. 1 stycznia 2008 r. ^{do ponownego}

ustalenia możliwie najszybciej

Litwa 1 stycznia 2007 r. po 2010 r. ^{do ponownego}

ustalenia możliwie najszybciej

Łotwa 1 stycznia 2008 r. ^{do ponownego} ustalenia

do ponownego ustalenia

do ponownego ustalenia

Polska do ustalenia do ustalenia do ustalenia 2012 r.

Rumunia nie dotyczy nie dotyczy 2014 r. 2014 r.

Węgry 1 stycznia 2010 r. ^{do ponownego} ustalenia

do ponownego ustalenia

do ponownego ustalenia

Źródło: opracowanie własne na podstawie m.in. Komisja Europejska 2005; 2006c; 2007b; 2008f; Ministerstwo Finansów 2008.

Mimo powyższych trudności z podaniem docelowej daty wprowadzenia euro, państwa członkowskie spoza strefy euro podejmują szereg działań

III

przygotowawczych, w szczególności aktualizacji narodowych planów wprowadzenia euro, które przewidują kluczowe elementy operacji wymiany walutowej (np. scenariusz „big bang”, długość okresu podwójnego obiegu i okresu podwójnego podawania cen, terminy wcześniejszego zaopatrzenia w euro, selekcję wzorów strony narodowej monet euro, strategię komunikacji ze społeczeństwem itp.).

Bardzo dobrymi przykładami przeprowadzania terminowych przygotowań do operacji wymiany walutowej mimo braku ustalonej docelowej daty przyjęcia euro są Czechy. W kwietniu 2007 r. rząd czeski przyjął kompleksowy Narodowy Plan Wprowadzenia Euro dla Republiki Czeskiej [Czechy 2007a], a w sierpniu 2007 r, rząd i bank centralny ogłosiły zaktualizowaną startegię przystąpienia Czech do strefy euro [Czechy 2007b]. Czeski plan narodowy plan dot. m.in. krajowych struktur koordynacyjnych, kwestii prawnych, strategii komunikacyjnej, zawierania porozumień w sprawie uczciwych praktyk cenowych z sektorem detalicznym, praktycznych działań na poszczególnych etapach itp. Czeski plan, choć nie wskazuje konkretnej daty jako dnia euro, zakłada scenariusz „big bang” z dwutygodniowym okresem podwójnego obiegu. Plan ten zakłada też roczny okres obowiązkowego podwójnego podawania cen, rozpoczynający się miesiąc pod uchyleniu derogacji (z możliwością dobrowolnego przedłużenia o kolejne pół roku). Jeśli chodzi o zaopatrzenie banków, a następnie podmiotów gospodarczych i sprzedawców detalicznych w gotówkę euro, to przewidywane są one odpowiednio na 3 miesiące i miesiąc przed planowanym wprowadzeniem euro. Natomiast wymiana krajowych banknotów i monet na euro ma odbywać się zarówno w bankach komercyjnych (przez przynajmniej pół roku po wprowadzeniu euro), jak i w banku centralnym (monety – przez 5 lat, banknoty – do ustalenia, ale przynajmniej przez kilka dekad). Generalnie, należy zauważyć, że struktura czeskiego planu wprowadzenia euro, jak i jego kluczowe założenia, są w dużej mierze zbieżne ze strukturą i założeniami analogicznego narodowego planu Słowacji [Słowacja 2008a,b], a nawet są na nim wyraźnie wzorowane.

W ostatnim czasie, w lipcu 2008 r., Narodowy Plan Wprowadzenia Euro został przyjęty także na Węgrzech. Plan został opracowany przez Narodowy Komitet Koordynacyjny ds. Euro po przeprowadzeniu szerokich konsultacji. Węgierski plan narodowy nie określa docelowej daty przystąpienia do strefy euro, ale wskazuje 1 stycznia 2012 r. jako najwcześniejszą możliwą datę wprowadzenia

III

189

euro na Węgrzech. W opinii węgierskich władz, aby data ta była realna, już w 2008 r. należy rozpocząć stosowne przygotowania (które będą użyteczne nawet gdyby nie udało się przystąpić do strefy euro w 2012 r.). W związku z tym, Narodowy Komitet Koordynacyjny ds. Euro, któremu przewodniczy węgierski minister finansów, a jego zastępcą jest prezes banku centralnego, powołał 7 podkomitetów (ds. sektora finansowego, niefinansowego i publicznego, prawnych, technicznych (IT), ochrony konsumentów i komunikacji). Kluczowe założenia węgierskiego planu to: 3-4 letni harmonogram przechodzenia na euro podzielony na 4 etapy, scenaiusz „big bang”, miesięczny lub krótszy okres podwójnego obiegu, niespełna roczny okres podwójnego podawania cen itd. Węgierski plan narodowy zawiera również szczegółowe tabele z zadaniami, terminami, instytucjami odpowiedzialnymi za ich realizację itp. [Węgry 2008]. Jeśli chodzi o inne państwa, w szczególności kraje bałtyckie, które początkowo zakładały bardzo ambitne terminy przystąpienia do strefy euro, to w kwietniu 2007 r. rząd Litwy dokonał aktualizacji Narodowego Planu Wprowadzenia Euro [Litwa 2007a] i przyjął nową strategię informacyjną [Litwa 2007b]. W zaktualizowanej wersji planu przewiduje się m.in. dłuższy okres podwójnego podawania cen (ok. 4 miesięcy przed i po dniu wprowadzenia euro), a także wcześniejsze rozpoczęcie procesu zaopatrywania banków komercyjnych w banknoty i monety euro (najpóźniej na miesiąc przed planowanym wprowadzeniem euro do obiegu). Natomiast strategia informacyjna, która opiera się m.in. na badaniach opinii publicznej, przedstawia cele i kluczowe zasady, kwestie instytucjonalne (w tym współpracę z Komisją Europejską i EBC), rodzaje przekazów, docelowe grupy odbiorców, etapy kampanii, a także monitoring i ocenę jej efektywności. Z kolei rząd Estonii przyjął w październiku 2006 r. piątą wersję Narodowego Planu Wprowadzenia Euro [Estonia 2006]. Plan ten porusza m.in. kwestie makroekonomiczne, ramy prawne, zadania sektora publicznego, banku centralnego oraz sektora bankowego i przedsiębiorstw, kwestie podatkowe i ochrony konsumentów, strategię komunikacyjną itp. Generalnie jenak nie przewiduje on większych zmian w porównaniu do poprzedniej wersji, lecz z uwagi na rezygnację z ustalenia docelowej daty przystąpienia do strefy euro, w zaktualizowanej wersji planu rząd Estonii używa terminu „dzień wprowadzenia euro”. Generalnie, w obu państwach perspektywy przystąpienia do strefy euro są obecnie mniej wyraźne ze

III

względu na sytuację makroekonomiczną, tj. bardzo wysoki poziom inflacji (ok. 9,5-10%).

Jak wynika z powyższego, nowe państwa członkowskie zrezygnowały z podawania docelowych dat wprowadzenia euro w swoich strategicznych dokumentach. Tym niemniej, prowadzone są badania opinii publicznej dot. spodziewanej przez społeczeństwa tych państw daty przystąpienia ich kraju do strefy euro (zob. wykres 2.2). Według najnowszych badań (z maja 2008 r.), najmniej pewne potencjalnej terminu przyjęcia euro są państwa, które najpóźniej przystąpiły do UE, czyli Bułgaria i Rumunia, o czym świadczy wysoki odsetek osób nie potrafiących wskazać nawet przybliżonej daty (27-28%), a także bardzo wysoki odsetek obywateli bułgarskich wskazujących lata 2009-2010 jako termin przyjęcia euro, co – biorąc pod uwagę stopień spełnienia kryteriów konwergencji (m.in. bardzo wyoską inflację; obecnie ok. 10%) i brak jakichkolwiek przygotowań (np. narodowego planu wprowadzenia euro) – jest całkowicie nierealne. Jeśli chodzi o inne państwa, to praktycznie we wszystkich z nich największy odsetek społeczeństwa spodziewa się wprowadzenia euro w latach 2011-2012 (np. prawie połowa respondentów w Polsce), choć w niektórych silne jest również przekonanie, że może to nastąpić w 2013 lub później (np. w Czechach i na Węgrzech).

Wykres 2.2. Oczekiwana data wprowadzenia euro w ocenie społeczeństw nowych państw UE

42 28 ₂₆ 22 21 _{19 18} 15 19 29 32 ₃₅ 23 ^{35 34} 49 9 22 ²⁹ 22 27 32 37 ¹⁸ 1 3 2 3 2 1 ² ₅ 28 ¹⁹ 12 18 27 13 ⁹ 13 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Bułgaria Litwa Łotwa Estonia Rumunia Czechy Węgry Polska 2009-2010 2011-2012 2013 lub później nigdy inne / nie wiem

III

191

3. WNIOSKI DLA POLSKI DOT. PRZYGOTOWAŃ DO