STRATEGIE I RAMY PRAWNO-INSTYTUCJONALNE

Wszystkie trzy państwa – Słowenia, Cypr i Malta – wprowadziły euro z zastosowaniem tzw. scenariusza „big bang”, zgodnie z którym wprowadzenie banknotów i monet euro do obiegu następuje tego samego dnia co przystąpienie do strefy euro. Tak więc, w przeciwieństwie do pierwszej grupy państw strefy euro, nie zastosowano okresu przejściowego, a ponadto zdecydowano się na krótsze niż wówczas okresy podwójnego obiegu walut narodowych i euro (zob. część 1.3), po upływie którego euro stało się jedynym prawnym środkiem płatniczym.

Jeśli chodzi o krajowe instytucje koordynujące proces wprowadzania euro, to w Słowenii były to Ministerstwo Finansów i Bank Słowenii. Na przełomie czerwca i lipca 2004 r. (po włączeniu tolara do ERM II) powołano Komitet Koordynacyjny ds. Technicznych Przygotowań do Wprowadzenia Euro (Changeover Board), w skład którego wchodzili przedstawiciele rządu, banku centralnego, regulatorów i nadzorców (m.in. rynku finansowego), stowarzyszeń zawodowych itp. [Doherty i Bywater 2007]. Na Cyprze Ministerstwo Finansów i Centralny Bank Cypru, które współdziałały na mocy porozumienia z grudnia 2004 r., koordynowały wspólnie proces wprowadzania euro. Istniały jednak osobne organy, którym przewodniczył Minister Finansów (National Advisory Committee – z udziałem przedstawicieli sektora prywatnego, czy Political

III

143

Committee – z udziałem partii politycznych) lub Prezes Centralnego Banku Cypru (Coordinating Committee) [Siamtani i Koundourou 2008]. Natomiast na Malcie powołano w czerwcu 2005 r. specjalne organy koordynacyjne – Komitet Sterujący (Steering Committee), a także podlegający mu Narodowy Komitet ds. Wprowadzenia Euro (National Euro Changeover Committee – NECC).

Wszystkie trzy kraje opracowały narodowe plany wprowadzenia euro (national changeover plans). Władze Słowenii przyjęły narodowy plan w styczniu 2005 r., a w styczniu i październiku 2006 r. dokonały jego aktualizacji [Słowenia 2005; 2006a,b]. W przypadku Cypru narodowy plan został przyjęty przez Radę Ministrów w lipcu 2006 r., a jego uaktualniona wersja została przyjęta przez Ministerstwo Finansów w porozumieniu z Centralnym Bankiem Cypru w sierpniu 2007 r. [Cypr 2006; 2007a]. Częścią cypryjskiego planu narodowego był Plan Wprowadzenia Euro do Obiegu (Cash Changeover Plan), który został opublikowany przez Bank centralny jako osobny dokument (ostatnia wersja z października 2007 r. [Cypr 2007b]). Jeśli chodzi o Maltę, to narodowy plan został przyjęty przez NECC w styczniu 2006 r., a następnie aktualizowany w czerwcu 2006 r. i lutym 2007 r. Ostateczna wersja planu (Final Masterplan) została opublikowana przez NECC w lipcu 2007 r. [Malta 2006a,b; 2007a,b]. Jak wynika z powyższego, narodowe plany wprowadzenia euro zostały przyjęte i opublikowane odpowiednio wcześnie (na ok. 1,5 roku do 2 lat przed dniem euro), a następnie były okresowo aktualizowane.

Państwa, które wprowadziły euro w 2007 i 2008 r., przyjęły stosowne krajowe ustawodawstwo dot. wprowadzenia euro. W Słowenii ustawa w sprawie wprowadzenia euro (Euro Adoption Act) została uchwalona przez Parlament w październiku 2006 r., a ustawa w sprawie podwójnego podawania cen już w listopadzie 2005 r. Ponadto, w latach 2005-2006 dokonano zmian w szeregu innych ustaw, jak np. ustawa o banku centralnym, prawo podatkowe, prawo spółek, ustawa dot. zabezpieczeń itp. [Komisja Europejska 2006c; Deloitte 2007]. Na Cyprze ustawa w sprawie wprowadzenia euro (Adoption of the Euro Law) została uchwalona przez Parlament w marcu 2007 r., a w czerwcu 2007 r. dokonano jej nowelizacji. Na Malcie ustawa w sprawie wprowadzenia euro (Euro Adoption Act) weszła w życie we wrześniu 2006 r., a w styczniu 2007 r. Minister Finansów wydał obwieszczenie (Legal Notice) dot. głównie podwójnego podawania cen (zob. część 1.4). Jak widać, każde z państw przyjęło tzw. ramową ustawę o euro (umbrella law), a ponadto – jeśli była taka potrzeba –

III

dokonano zmian w innych ustawach i/lub wydano odpowiednie akty wykonawcze. Należy także podkreślić, że prawodawstwo dot. wprowadzenia euro zostało przyjęte z odpowiednim wyprzedzeniem – nie później niż na ok. pół roku przed planowaną datą przyjęcia euro, a w wielu przypadkach znacznie wcześniej (nawet ponad rok przed dniem euro).

Planując wprowadzenie euro do obiegu, a także mając na względzie fakt, że banknoty euro są identyczne w całej strefie euro, a monety mają zarówno stronę wspólną (awers),2

jak i stronę narodową (rewers),³ istotnym zadaniem było zaprojektowanie strony narodowej monet euro. W przypadku Słowenii wybrano osiem różnych wzorów – inny wzór dla każdego z ośmiu nominałów (zob. rysunek 1.1a). Było to podejście zastosowane wcześniej przez Włochy, Grecję i Austrię. Natomiast na Cyprze i Malcie wybrano trzy różne wzory – jeden dla monet 1 i 2 euro, drugi dla monet 10, 20 i 50 eurocentów i trzeci dla najmniejszych nominałów – 1, 2 i 5 eurocentów (zob. rysunek 1.1b-c). Było to podejście zastosowane wcześniej przez Niemcy, Francję, Hiszpanię i Portugalię. W Słowenii wzory stron narodowych zostały wybrane w 2005 r. przez Bank Słowenii i Ministerstwo Finansów w drodze konkursu – spośród projektów przedstawionych przez pięciu renomowanych słoweńskich projektantów. Na Cyprze rząd zatwierdził wzory narodowych rewersów w czerwcu 2006 r, a w październiku 2006 r. zostały one podane do publicznej wiadomości. Na Malcie wybór wzorów został dokonany przez bank centralny i rząd po zakończeniu dwóch rund publicznych konsultacji w 2006 r. (obywatele maltańscy głosowali wysyłając sms-y z telefonów komórkowych), a bank centralny ogłosił je publicznie w październiku 2006 r. Tak więc w każdym przypadku, narodowe wzory monet były znane opinii publicznej na ponad rok przed ich planowanym pojawieniem się w obiegu. Ponadto, Słowenia, Cypr i Malta informowały instytucje UE i pozostałe państwa członkowskie o planowanych wzorach swoich narodowych rewersów jeszcze na etapie projektowania, przed ich ostatecznym przyjęciem.

2 W związku z faktem, że początkowo na wspólnej stronie monet euro była przedstawiona UE składająca się z 15 państw członkowskich, po rozszerzeniu UE w 2004 r. konieczne było dokonanie odpowiednich zmian w tym zakresie. W związku z tym, zgodnie z zaleceniem Komisji Europejskiej, Rada ECOFIN przyjęła w dniu 7 czerwca 2005 r. decyzję stanowiącą, że zmodyfikowane wzory wspólnego awersu mają odwzorowywać geograficzny obraz całej Europy [Rada UE 2005; Komisja Europejska 2005].

3 Mimo iż wzory stron narodowych projektowane są przez państwa członkowskie, Rada ECOFIN określiła 7 czerwca 2005 r. pewne wspólne wytyczne, które powinny być brane pod uwagę przez poszczególne państwa. W związku z rosnącą liczbą rewersów narodowych podjęto decyzję, że (i) w przyszłości strony narodowe powinny zawierać motyw wyraźnie wskazujący na kraj emisji (lub jego skrót); (ii) nie należy zaś powtarzać znajdujących na awersie nominału monety i nazwy waluty – euro (chyba, że używa się innego alfabetu); (iii) nadal stosowane będą wspólne elementy dla stron narodowych (12 gwiazd i rok produkcji) [Rada UE 2005; Komisja Europejska 2005].

III

145

Ostatecznie, mając na względzie formalne spełnienie warunków przystąpienia do strefy euro (kryteriów konwergencji), a także stan przedstawionych powyżej przygotowań, podjęte zostały formalne decyzje w UE dot. rozszerzenia strefy euro. W dniu 11 lipca 2006 r. Rada ECOFIN – uwzględniając wnioski z raportów o konwergencji opublikowanych przez Komisję Europejską i EBC – podjęła decyzję o uchyleniu derogacji w stosunku do Słowenii i jej przystąpieniu do strefy euro z dniem 1 stycznia 2007 r. [Rada UE 2006], a następnie ustaliła nieodwołalny kurs wymiany tolara słoweńskiego do euro (1 EUR = 239,640 SIT). Podobnie, rok później, Rada ECOFIN podjęła w dniu 10 lipca 2007 r. decyzję o uchyleniu derogacji w stosunku do Cypru i Malty oraz ich przystąpieniu do strefy euro z dniem 1 stycznia 2008 r. [Rada UE 2007a,b], a następnie ustaliła nieodwołalne kurs wymiany funta cypryjskiego i liry maltańskiej do euro (1 EUR = 0,585274 CYP i 1 EUR = 0,429300 MTL). Po podjęciu powyższych decyzji i ostatecznym potwierdzeniu przystąpienia Słowenii, Cypru i Malty do strefy euro, w krajach tych zintensyfikowano i sfinalizowano (odpowiednio w drugiej połowie 2007 i 2008 r.) praktyczne przygotowania do operacji wymiany waluty krajowej na euro (z dniem 1 stycznia następnego roku). Po decyzji Rady ruszyła masowa produkcja monet z narodowymi rewersami, a ponadto podjęto szereg innych działań przygotowawczych, które zostaną przedstawione w dalszej części niniejszego opracowania.

Rysunek 1.1. Wzory narodowych rewersów monet euro wybrane przez Słowenię, Cypr i Maltę

a) Słowenia

III

10 eurocentów 20 eurocentów 50 eurocentów

1 euro 2 euro

b) Cypr

III

147

1, 2 i 5 eurocentów 10, 20 i 50 eurocentów 1 i 2 euro

Źródło: EBC 2008d; Komisja Europejska 2007b.

1.2. PRZYGOTOWANIE SEKTORA BANKOWEGO I SEKTORA