WPROWADZENIA EURO DO OBIEGU

3.1. PLANOWANA DATA I ETAPY WPROWADZENIA EURO W

POLSCE

Na początku września 2008 r., podczas otwarcia Forum Ekonomicznego w Krynicy, Premier RP Donald Tusk publicznie wypowiedział się na temat potencjalnej daty przystąpienia Polski do strefy euro. Premier wskazał rok 2011, stwierdzając, że jest to data ambitna, ale realna. Nazajutrz, w podobnym tonie wypowiedział się Minister Finansów, oświadczając, że premier po raz kolejny wyraził ambitne aspiracje rządu. Rzeczywiście, owe ambitne aspiracje rządu zostały wyrażone już w exposé premiera Tuska w listopadzie 2007 r. (premier stwierdził wówczas, że w interesie Polski leży jak najszybsze przygotowanie do wprowadzenia euro). Kilka dni po ogólnej deklaracji z Krynicy, po spotkaniu z Prezesem NBP i Radą Polityki Pieniężnej, premier sprecyzował, że w 2011 r. Polska powinna spełnienić kryteria konwergencji i być gotowa do przystąpienia do strefy euro. Oznacza to, że samo wprowadzenie euro mogłoby nastąpić z dniem 1 stycznia 2012 r. O ile rok 2011 mógł być (i był) pewnym zaskoczeniem dla obserwatorów i rynków, o tyle rok 2012 nim już nie jest. Jest to data, która była przewidywana już kilka lat temu [zob. np. Szeląg 2005]. Jest to także data zgodna z oczekiwaniami polskiego społeczeństwa. Jak bowiem wynika z europejskich badań opinii publicznej z maja 2008 r. [Eurobarometer 2008c], a więc kilka miesięcy przed powyższą deklaracją premiera, zdecydowanie największy odsetek polskich respondentów (blisko 50%) uważał, że wprowadzenie euro nastąpi w Polsce w latach 2011-2012 (zob. wykres 3.1). Jeśli chodzi o powyższe wypowiedzi premiera, to były to niezwykle ważne deklaracje polityczne, gdyż określenie na odpowiednim etapie docelowej daty przyjęcia euro ma kluczowe znaczenie dla wiarygodności i powodzenia całego procesu przystąpienia do strefy euro. Ma to znaczenie również z praktycznego punktu widzenia, gdyż znając docelową datę przystąpienia do strefy euro, można zaplanować w czasie poszczególne etapy procesu dochodzenia do strefy euro, a także działania przygotowawcze na tych etapach.

III

Wykres 3.1. Ewolucja opinii społecznej nt. potencjalnej daty wprowadzenia euro w Polsce

15 ₁₃ 4 _{1 0} 36 ₃₅ 30 26 15 18 ₁₉ 23 39 49 10 ₁₂ 16 15 ₁₈ 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

kwiecień 2006 wrzesień 2006 kwiecień 2007 wrzesień 2007 maj 2008 do 2008 2009-2010 2011-2012 2013 lub później

Źródło: Eurobarometer 2008c.

Należy jednak zaznaczyć, że niezależnie od takiej czy innej daty planowanego przyjęcia euro, w przypadku Polski – podobnie jak to miało miejsce w starych i nowych państwach członkowskich UE, które przystąpiły do strefy euro – proces wprowadzania euro będzie dokonywał się w sposób stopniowy, tj. etap po etapie. Taki umiarkowany (etapowy) scenariusz wprowadzenia euro w Polsce, jako naturalny i wynikający z logiki procesu integracji, został zaproponowany już wiele lat temu [Szeląg 2001b]. Został także uwzględniony w raporcie Ministerstwa Finansów nt. integracji Polski ze strefą euro [Ministerstwo Finansów 2005], opublikowanym w sierpniu 2005 r., a następnie przyjętym przez Komitet Europejski Rady Ministrów. Raport Ministerstwa Finansów dzielił proces integracji Polski ze strefą euro na cztery zasadnicze etapy:

etap I – przed włączeniem złotego do ERM II;

etap II – od momentu włączenia złotego do ERM II do decyzji Rady ECOFIN o uchyleniu derogacji;

etap III – od decyzji Rady ECOFIN o uchyleniu derogacji do momentu przystąpienia do strefy euro;

III

193

Raport ten wymieniał też obszary niezbędnych dostosowań, które będą musiały zostać dokonane w związku z planowanym wprowadzeniem euro. Postulaty te nadal pozostają aktualne.

Mając na względzie powyższy, zaproponowany w 2005 r., ogólny podział procesu integracji Polski ze strefą euro na cztery etapy, a także obecne deklaracje premiera z września 2008 r. dot. planowanej daty przystąpienia Polski do strefy euro, opracowany został bardziej szczegółowy harmonogram przygotowań do wprowadzenia euro w Polsce, który następnie pod koniec października 2008 r. został zatwierdzony przez Radę Ministrów jako tzw. mapa drogowa przyjęcia euro przez Polskę [Ministerstwo Finansów 2008; por. Szeląg 2008a,b]. Dokument ten przewiduje sekwencję działań, które powinny zostać podjęte i przeprowadzone na każdym z wymienionych powyżej czterech etapów, aby doprowadzić – zgodnie z deklaracjami premiera – do spełnienia przez Polskę kryteriów konwergencji w 2011 r. i wprowadzenia euro w miejsce złotego z początkiem 2012 r. [zob. aneks].

3.2. PLANOWANIE I KOORDYNACJA PROCESU

WPROWADZENIA EURO

Postulaty opracowania narodowej strategii przystąpienia do strefy euro lub narodowego planu przejścia na euro były niejednokrotnie zgłaszane w Polsce już wiele lat temu [zob. np. Szeląg 2001a; 2002; 2003b]. Potrzebę stworzenia w Polsce dokumentu o charakterze strategicznym wyrażono także we wspomnianym raporcie Ministerstwa Finansów z 2005 r., w którym stwierdzono, że narodowa strategia przystąpienia Polski do strefy euro powinna mieć charakter wspólnego dokumentu Rządu RP i NBP [Ministerstwo Finansów 2005].

Jeśli chodzi o strukturę i treść narodowego planu wprowadzenia euro, to kolejne państwa doskonaliły w ostatnich latach swoje plany, w związku z czym warto skorzystać z ich doświadczeń planując przygotowanie polskiego planu. Na szczególną uwagę zasługuje słowacki plan narodowy (dwukrotnie aktualizowany w 2008 r.), jak również – wzorowany na nim – czeski plan narodowy (z 2007 r.) [Słowacja 2008a,b; Czechy 2007a]. Oba plany składają się z:

III

części ogólnej – przedstawiającej m.in. podstawowe zasady i założenia dot. planowanego procesu wymiany walutowej, ramy proceduralne i instytucjonalne, przegląd dotychczasowych działań i osiągnięć, planowany harmonogram dalszych działań, a także streszczenie zadań przygotowawczych w poszczególnych sektorach;

części szczegółowej – prezentującej bardzo dokładnie zadania przygotowawcze w poszczególnych sektorach (publicznym, finansowym i niefinansowym), planowane zmiany legislacyjne, działania prokonsumenckie, kampanię informacyjną itp. Zadania przedstawiane są zarówno w formie opisowej, jak i tabelarycznej, gdzie precyzyjnie wskazano planowane daty rozpoczęcia i zakończenia danego zadania, daty kontroli, instytucje odpowiedzialne i ponoszące koszty itp.

Warto również skorzystać z innego rozwiązania zastosowanego na Słowacji i w Czechach, tj. umieszczenia w narodowym planie wprowadzenia euro zaleceń narodowego koordynatora (w Polsce mogłyby to być zalecenia Narodowego Komitetu ds. Wprowadzenia Euro).

Narodowy plan wprowadzenia euro powinien być skonsultowany ze wszystkimi zainteresowanymi stronami, a ponadto regularnie (okresowo) aktualizowany, o czym dyskutowano w Polsce już kilka lat temu [Ministerstwo Finansów 2005; Szeląg 2005]. Taka aktualizacja była dokonywana praktycznie we wszystkich państwach planujących przystąpienie do strefy euro. Jeśli chodzi o częstotliwość aktualizacji, to np. na Malcie była ona dokonywana mniej więcej co pół roku, a na Cyprze po roku. Na Słowacji częstotliwość zwiększała się w miarę upływu czasu (z ponad półtora roku do pół roku), a w Czechach przyjęto zasadę, ze aktualizacja będzie dokonywana co do zasady raz w roku (z zastrzeżeniem, ze w razie potrzeby możliwa będzie częstsza aktualizacja). Wydaje się, że spośród powyższych rozwiązań, podejście czeskie mogłoby być zalecane również dla Polski.

Biorąc pod uwagę docelową datę wprowadzenia euro w Polsce potrzeba opracowania narodowego planu wprowadzenia euro jest stosunkowo pilna. Jak wynika z rządowego harmonogramu wprowadzenia euro, plan ten ma powstać do

III

195

końca pierwszego kwartału 2009 r. Po zatwierdzeniu planu przez odpowiednie władze (np. Radę Ministrów i NBP) możliwie najszybciej powinno nastąpić jego przetłumaczenie na język angielski i upublicznienie obu wersji (np. poprzez zamieszczenie na specjalnej krajowej stronie internetowej nt. euro, ewentualnie także na stronach Ministerstwa Finansów i NBP).

Jeśli chodzi o koordynację procesu wprowadzania euro w Polsce, to w raporcie Ministerstwa Finansów z 2005 r. stwierdzono, że z jednej strony, proces ten będzie realizowany w oparciu o aktualnie istniejące struktury (m.in. Sejm i Senat RP, Radę Ministrów, Radę Polityki Pieniężnej), z drugiej zaś, powinna zostać stworzona międzyresortowa wykonawcza struktura organizacyjna (nie będąca jednak samodzielnym organem administracji rządowej), która mogłaby składać się z następujących elementów:

Komitet Monitorujący;

Zespół Koordynujący;

Międzyresortowe grupy robocze.

Można stwierdzić, że powyższa – zaproponowana przed trzema laty – trójszczeblowa struktura organizacyjna, która miałaby być odpowiedzialna za koordynację procesu wprowadzania euro w Polsce, nie straciła na aktualności i generalnie odpowiada analogicznym strukturom stworzonym w innych nowych państwach członkowskich UE, które przygotowywały lub nadal przygotowują się do wprowadzenia euro. Dotyczy to w szczególności najwyższego i najniższego poziomu, czyli Komitetu Monitorującego (zwanego w innych krajach Narodowym Komitetem Koordynacyjnym lub Narodowym Komitetem ds. Wprowadzenia Euro) oraz grup roboczych. Należy jednak zaznaczyć, że jeśli chodzi o doświadczenia nowych państw członkowskich – zarówno tych, które już przystąpiły do strefy euro (Słowenii, Cypru i Malty), jak i tych, które planują to w najbliższej lub nieco dalszej przyszłości (np. Słowacji, Czech, Węgier) – to stworzone tam struktury ds. koordynacji procesu wprowadzenia euro mają pewne cechy wspólne, ale też w znacznym stopniu różnią się od siebie. Biorąc pod uwagę te doświadczenia (zwłaszcza słowackie), a także potrzebę zapewnienia

III

efektywności i przejrzystości procesu koordynacji wprowadzania euro, można by zaproponować stworzenie w Polsce następujących struktur:

Narodowy Komitet ds. Wprowadzenia Euro;

Pełnomocnik Rządu ds. wprowadzenia euro;

grupy robocze w poszczególnych obszarach przygotowawczych (zob. schemat 3.1).

Schemat 3.1. Potencjalna struktura koordynująca proces wprowadzania euro w Polsce

Narodowy Komitet ds. Wprowadzenia Euro Pełnomocnik Rządu Grupa Robocza ds. Makro-ekonomicznych Grupa Robocza ds. Sektora Finansowego Grupa Robocza ds. Prawnych ew. inne grupy robocze (w zależności od potrzeb) Grupa Robocza ds. Komunikacji Społecznej Społeczeństwo,

podmioty rynkowe (m.in. z sektora bankowego, sektora handlu detalicznego, sektora usług),

środowiska naukowe i opiniotwórcze itd.

Sejm i Senat RP MF / Rada Ministrów NBP / RPP _EBC Komisja Europejska Rada UE (ECOFIN)

Biuro Pełnomocnika Rządu lub Zespół Koordynujący

Grupa Robocza ds. Sektora Przedsiębiorstw Grupa Robocza ds. Dostosowań Technicznych (IT) Grupa Robocza ds. Sektora Publicznego Grupa Robocza ds. Ochrony Konsumentów

Źródło: Opracowanie własne (por. Ministerstwo Finansów 2005).

Najwyższym organem koordynacyjnym byłby Narodowy Komitet ds. Wprowadzenia Euro, którego przewodniczącym byłby Minister Finansów, a wiceprzewodniczącym Prezes NBP. W odniesieniu do średniego szczebla można zaproponować – wzorem Słowacji – powołanie Pełnomocnika Rządu ds.