Superwizja w Słowenii – geneza w skrócie

Superwizja w  Słowenii stanowi rodzaj do-radztwa zawodowego, które za pomocą opanowania samoanalizy w  kontekście wykonywania własnego zawodu zapewnia wyższą jakość pracy zawodowej i stymulu-je rozwój zawodowy i  osobisty doradców w różnym otoczeniu, w przypadku których bliski kontakt z  innymi osobami stanowi ważny element pracy. Superwizja to okre-ślona metoda wsparcia uczenia się, która stanowi punkt wyjściowy dla autorefleksji zawodowej.

Superwizję w Słowenii wprowadzono w la-tach 60-tych i  70-tych w  dziedzinie psy-choterapii (terapii psychoanalitycznej) oraz opieki domowej. W psychoterapii superwizja stanowi istotny aspekt szkoleń, jak również ciągły proces przez cały czas trwania wła-snej kariery. Bardzo szybko superwizorzy w  opiece domowej zaczęli w  swojej pracy uwzględniać teorie kultury organizacyjnej. W latach 80-tych i 90-tych grupa osób zajmują-cych się zawodowo różnymi formami opieki uczestniczyła w kursach dotyczących kształ-cenia podyplomowego w zakresie superwi-zji w Holandii. W 1998 r. rozpoczęto pierwszy program podyplomowy w  zakresie super-wizji na Wydziale Edukacji. W  tym samym roku utworzono Stowarzyszenie Superwizji, które następnie zostało pełnym członkiem

Stowarzyszenia Krajowych Organizacji Su-perwizorów w  Europie (Association of Na-tional Supervision Organisations in Europe – ANSE). Stowarzyszenie Superwizorów ma na celu wymianę informacji i doświadczeń, organizację spotkań ekspertów i  dokształ-canie (konsultacje, seminaria i konferencje), egzekwowanie standardów zawodowych, egzekwowanie standardów międzynaro-dowych w  programach szkoleniowych, jak również rozwój grup interwizyjnych i super-wizyjnych. W celu przeprowadzenia procesu superwizji ustanowiono następujące kryteria dla superwizorów (w zgodności z minimal-nymi standardami formalz minimal-nymi dla edukacji superwizorów w  ANSE): ukończenie wery-fikowanego programu w zakresie superwi-zji na Wydziale Edukacji, kursu w  zakresie superwizji lub innych określonych szkoleń (ukończony program studiów drugiego stopnia lub nauk społecznych, praktyczne doświadczenie jako superwizor i osoba pod-dawana superwizji).

Superwizorem zostają zatem osoby z  róż-nych szkół terapeutyczróż-nych (psychoanali-tycznych, analizy transakcyjnej, psychoterapii Gestalt, terapii rodzinnej, teorii kontroli, itp.), z  różnych programów i  kursów szkolenio-wych organizowanych przez Izbę Społeczną Słowenii, jak również z programu podyplo-mowego na Wydziale Edukacji. Superwizorzy ze szkół terapeutycznych przestrzegają zasad określonej terapii, którą praktykują. Nauka na Wydziale Edukacji obejmuje edukacyjny

2.8 Słowenia

Redakcja: Sabina Škarja

Sektor zatrudnienia: Barbara Gogala, Peter Gabor, Irena Dejak, Darja Jamnik, Željka Toličič Drobež, Staša Bučar Markič

Sektor edukacji: Tatjana Ažman, Gordana Rostohar, Tanja Vilič Klenovšek, Andreja Dobrovoljc, Brigita Rupar

i  rozwojowy model superwizji w  oparciu o uczenie eksperymentalne (John Kolb), teo-rie komunikacyjne, podejście humanistyczne (Rogers) oraz sterowanie dynamiką grupy.

Superwizja zazwyczaj odbywa się w  ma-łych grupach od 6 do 8 osób. Możliwa jest również superwizja indywidualna, ale ze względu na wysokie koszty oferowana jest rzadziej. Grupy interwizyjne czasem są kontynuowane po formalnym zakończeniu procesu superwizji: uczestnicy grupy super-wizyjnej mogą kontynuować współpracę bez udziału superwizora. Rola lidera grupy przechodzi z osoby na osobę. Jeden z ce-lów polega na niesieniu pomocy osobom zawodowo zajmującym się doradztwem przy refleksji na temat ich pracy. Cele indy-widualne są ustalane na początku procesu.

W trakcie tego procesu należy przepro-wadzić około 15 sesji trwających od 2 do 3 godzin z  przerwami od 2 do 3 tygodni między tymi sesjami. W praktyce zasady są dostosowywane do możliwości finan-sowych i  organizacyjnych. Między sesjami uczestnicy zapisują refleksje na swój temat i na temat procesu superwizji.

Doradcy w sektorze edukacji i pracy stosu-ją superwizję okazjonalnie, głównie w  za-leżności od preferencji zarządu. Z  drugiej strony stosowanie superwizji pod wzglę-dem społecznym jest uregulowane praw-nie, dlatego też superwizja często wy-stępuje w  ośrodkach pracy społecznej, organizacjach pozarządowych, ośrodkach opieki domowej, itp. Superwizję zaczęto również powszechnie stosować w  organi-zacjach non-profit, w większości w postaci coachingu. Od roku 2004 superwizja w uję-ciu społecznym jest regulowana przez Izbę

Społeczną Słowenii, która oferuje również kursy szkoleniowe dla przyszłych zorów i od 1995 r. przeprowadza superwi-zję w ramach uprawnień publicznych. Izba Społeczna Słowenii jest odpowiedzialna za planowanie, wdrażanie i  monitorowanie superwizji pracy zawodowej w  dziedzinie zabezpieczenia społecznego (http://www.

soczbor-sl.si). Ważnym dokumentem w tym zakresie jest rozporządzenie w sprawie pla-nowania, monitorowania i wdrażania pracy zawodowej w  dziedzinie zabezpieczenia społecznego (Dziennik Urzędowy Republiki Słowenii 113/04).

Superwizja dla doradców

Superwizja dla doradców zawodowych w  służbach zatrudnienia Słowenii nie jest obowiązkowa, przede wszystkim z powodu braku czasu. W przeszłości podjęto próbę wdrożenia superwizji w służbach zatrudnie-nia Słowenii, gdy grupa doradców zdecydo-wała się na studia podyplomowe w zakresie superwizji w celu rozpoczęcia małych grup superwizyjnych (do 8 doradców) w różnych regionalnych urzędach zatrudnienia. Jest 3 przeszkolonych superwizorów (na około 350 doradców), a  superwizję w  przeszłości przeprowadzano w ramach trzygodzinnych, comiesięcznych sesji. Ostatnio po założe-niu Ośrodka Edukacji w  kontekście służb zatrudnienia Słowenii superwizja zostanie prawdopodobnie wprowadzona ponownie, ponieważ ze strony doradców występuje na nią wyjątkowe zapotrzebowanie.

Jako metodę stosuje się również interwi-zję, gdy doradcy zawodowi spotykają się w celach zawodowych, by przedyskutować

2

szczególne przypadki. Doradcy zawodowi w  służbach zatrudnienia Słowenii podczas zarządzania sprawami trudnych klientów (bezrobotnych) pracują w  zespołach: ze-społy ekspertów składają się z  doradców w  zakresie zatrudnienia, doradców zawo-dowych, doradców w  zakresie rehabilita-cji i  korespondenta. Podczas współpracy w  zarządzaniu szczególnymi przypadkami osoby z  różnych dziedzin wnoszą również swoje spojrzenie. Doradcy zawodowi są również chętnie przyjmowani do zespołów ekspertów, obejmujących doradców szkol-nych, nauczycieli i lekarzy, przy zarządzaniu przypadkami różnych uczniów szkół pod-stawowych w  ramach corocznych testów zdolności przeprowadzanych przez służby zatrudnienia Słowenii dla uczniów 8  klasy w szkołach podstawowych.

Superwizja dla doradców uczniów w  szko-łach nie jest obowiązkowa. Doradcy uczniów w szkołach mają dyplomy z dziedziny peda-gogiki, psychologii, pracy społecznej, defek-tologii i  pedagogiki społecznej. Z własnej inicjatywy doradcy uczniów mogą przystą-pić do grupy superwizyjnej lub wziąć udział w procesie edukacyjnym, aby zostać super-wizorem. Metoda obowiązująca w Słowenii to edukacyjny i rozwojowy model superwizji, który zmodyfikowała dr  Sonja Žorga. Naj-częściej stosowany jest edukacyjny model superwizji (trzygodzinne spotkania 2  razy w miesiącu w serii 15 spotkań w ciągu roku szkolnego), natomiast grupy superwizyjne składają się maksymalnie z  7  uczestników.

Inne modele superwizji rzadziej występują w  środowisku szkolnym. Na przykład tera-peutyczne modele superwizji są częściej sto-sowane w szkołach dla dzieci o szczególnych potrzebach oraz w  instytucjach dla

nielet-nich. Superwizor powinien mieć dyplom ukończenia studiów na kierunku superwizji.

Obecnie nie ma wystarczającej liczby usłu-godawców w zakresie superwizji z powodu braku wykwalifikowanych superwizorów.

Oprócz braku superwizorów wprowadzenie superwizji jest kosztowne i szkoły często nie mają na to środków.

W środowisku szkolnym jest również kilka grup interwizyjnych zorganizowanych jedy-nie na szczeblu lokalnym z  inicjatywy do-radców z różnych dziedzin, którzy ze sobą współpracują, ale takie inicjatywy zależą od tego, w  jaki sposób współpracują ze sobą doradcy w  danej instytucji lub regionie.

Superwizję w  Słowenii określają 2  kluczo-we dokumenty: Wytyczne programokluczo-we, doradztwo w przedszkolach; Wytyczne pro-gramowe, doradztwo w  szkołach podsta-wowych i Wytyczne programowe, doradz-two w  szkołach średnich. Dokumenty te stanowią, że doradcy szkolni mają prawo i obowiązek uczestniczenia w programach uczenia się przez całe życie i  szkoleniach, jak również uczestniczenia w superwizji, in-terwizji i podobnych grupach. Według stan-dardów ustanowionych w tych wytycznych doradca szkolny musi uczestniczyć w takich działaniach przez co najmniej 2  godziny miesięcznie. Poza tym Instytut Edukacji Na-rodowej oferuje superwizję w  swoim Ka-talogu Kształcenia Ustawicznego dla Eks-pertów, ale możliwość ta sama w sobie nie jest wystarczająco kompleksowa, by objąć wszystkie potrzeby.

Superwizja dla doradców w ośrodkach po-radnictwa edukacyjnego dla dorosłych nie jest obowiązkowa. W przeszłości w zakresie superwizji przeszkolono 2 generacje

dorad-ców, jednak szkolenia te przerwano z powodu braku środków. Niemniej szkolenia w zakre-sie superwizji rozpoczną się w 2011 r. dzięki wykorzystaniu funduszy służb zatrudnienia Słowenii.

Doskonalenie zawodowe

Doradcy zawodowi w służbach zatrudnienia Słowenii przestrzegają Kodeksu Wytycznych Etycznych Służb Zatrudnienia Słowenii oraz Zawodowego Kodeksu Etycznego Psycho-logów, gdyż doradcy zawodowi są prze-ważnie psychologami. Doradcy w zakresie zatrudnienia mogą mieć różne wykształ-cenie. W przeszłości istniał systematyczny program dokształcania, ale obecnie kształ-cenie opiera się na własnej, wewnętrznej motywacji do uczestniczenia w  kursach w trakcie godzin pracy. Po założeniu Ośrod-ka EduOśrod-kacyjnego w  służbach zatrudnienia Słowenii zorganizowanych zostanie kilka warsztatów, jednak obecnie doradcy zawo-dowi także uczestniczą w  różnych sesjach i warsztatach szkoleniowych (Komunikacja i rozmowy doradcze, Trudni klienci i tematy określone w  następnych punktach). Nie-które zewnętrzne szkolenia dostępne są również w  terapii Glassera, programowa-niu neurolingwistycznym, psychoterapii, analizie transakcyjnej oraz terapii poznaw-czo-behawioralnej, itp., mimo iż takie kursy są ograniczone z powodu braku funduszy.

Wszystkie sesje szkoleniowe są oferowane doradcom nieodpłatnie w  trakcie godzin pracy. Zdanie egzaminu na eksperta jest wymagane w przypadku wszystkich dorad-ców w służbach zatrudnienia Słowenii, ale egzamin nie obejmuje konkretnych umie-jętności dla doradców zawodowych.

Doradcy zawodowi mają kilka możliwości kształcenia ustawicznego, które są organi-zowane przez Centrum Euroguidance Sło-wenia, takie jak Akademia, seminarium Cross Border i inne okazjonalne zagraniczne semi-naria i konferencje (w przeszłości dostępne były również projekty Leonardo da Vinci lub Phare). W ramach projektu Akademia organi-zowanego przez organizację Centrum Euro-guidance Słowenia w tym roku po raz pierw-szy oferowane będą praktyczne szkolenia dla doradców zawodowych z  sektora edukacji i pracy (http://www.academia-europe.eu).

Doradcy szkolni mogą brać udział w  semi-nariach przez 3 dni w  ciągu roku szkolne-go i mają prawo do nieobecności do 5 dni w  celu odbycia szkoleń oraz do refundacji części kosztów (kwota jest ustalana przez dyrektora i  różni się w  zależności od szko-ły). Doradcy szkolni mogą również korzy-stać z  dokształcania w  ramach programów doskonalenia zawodowego dla nauczycie-li oferowanych corocznie i  wyszczególnio-nych w Katalogu Kształcenia Ustawicznego dla Ekspertów. Mogą również uczestniczyć w  grupach studyjnych organizowanych przez Instytut Edukacji Narodowej oraz po-dyplomowych studiach na szkołach wyż-szych. Zazwyczaj motywacja dla doradców do uczestniczenia w uczeniu się przez całe życie wynika z codziennego stresu w pracy.

Doradcy szkolni mają wystarczająco dużo możliwości kształcenia, jak również mobilno-ści w uczeniu się, ale uczestnictwo w nich jest ograniczone z powodu konieczności obec-ności w  miejscu pracy. Niektórzy doradcy szkolni potwierdzają również, że zdecydo-wanie brakuje systematycznego podejścia do kształcenia ustawicznego.

2

Doradcy w ośrodkach poradnictwa w przy-padku kształcenia dla dorosłych mają dy-plomy nauk społecznych (wymogi dotyczą-ce wykształdotyczą-cenia określa ustawa o edukacji osób dorosłych) i ukończyli specjalne szko-lenia przygotowujące do pracy w  ośrod-kach poradnictwa oferowane przez Słoweń-ski Instytut Edukacji dla Dorosłych. Ośrodki te oferują wystarczająco dużo możliwości kształcenia, w  tym przynajmniej 4 jedno-dniowe sesje szkoleniowe w trakcie godzin pracy oraz dodatkowe, zewnętrzne możli-wości kształcenia, które łącznie zapewniają około 90 godzin kształcenia rocznie. Istnieją również możliwości kształcenia ustawiczne-go w  ramach uczenia się przez całe życie, ale niestety doradcy niezbyt chętnie w nich uczestniczą.

Odpowiednie warunki pracy

Doradcy zawodowi w służbach zatrudnienia Słowenii pracują 40 godzin tygodniowo, do-stają dni wolne w każde święto państwowe i  korzystają ze świadczeń pracowniczych.

Prawie każdy doradca zawodowy ma wła-sne biuro, aby zapewnić prywatność przy świadczeniu doradztwa. Służby zatrudnienia Słowenii zezwalają na zatrudnienie w  nie-pełnym wymiarze godzin, a  pracownicy odnoszą korzyści płacowe za pracę z klien-tami.

Doradcy szkolni również pracują 40 godzin tygodniowo, otrzymują dni wolne w święta jako nauczyciele i  zazwyczaj mają własne biura, ale nie ma zapisanych standardów mających na celu egzekwowanie tych usta-leń. Przysługują im te same świadczenia dotyczące miejsca pracy, bezpieczeństwa i ochrony oraz świadczenia pracownicze, jak nauczycielom.

Doradcy w ośrodkach poradnictwa w zakre-sie edukacji dla dorosłych otrzymują stałe specjalistyczne wsparcie i  mają możliwości dokształcania się w celu zdobywania obszer-niejszej wiedzy specjalistycznej i osiągnięcia biegłości, a  w  konsekwencji poczucia po-prawy warunków pracy. Doradcy pracują 40 godzin tygodniowo, okazjonalnie zdarza-ją się nadgodziny, tak więc wymagana jest elastyczność.

Zasoby finansowe na cele interwencji

Ośrodek Edukacyjny w służbach zatrudnienia Słowenii organizuje warsztaty dla doradców zawodowych służb zatrudnienia Słowenii na tematy, takie jak komunikacja, rozmowy do-radcze, praca z  grupami, radzenie sobie ze stresem, motywacja, realizacja procesu do-radztwa według Amundsona, asertywność i szkolenie społeczne.

W przypadku doradców szkolnych nie ma wytycznych na piśmie nakazujących udziele-nie im pomocy w radzeniu sobie ze stresem i problemami związanymi z pracą. Oferowane są określone seminaria na temat wypalenia zawodowego, zaburzeń postresowych i  in-nych tematów, jednak wiele zależy od danej szkoły oraz od tego, czy dany doradca szkolny dysponuje wymaganym czasem i środkami finansowymi na ukończenie takich studiów.

Służby oferujące pomoc w takich sytuacjach nie są łatwo dostępne dla doradców; do-radcy szkolni polegają raczej na własnych strategiach radzenia sobie ze stresem, które opracowali dla siebie.

Nie ma szczególnych działań dotyczących programów związanych z pracą, jednak do-radcy w ośrodkach poradnictwa w zakresie kształcenia osób dorosłych mogą brać udział w  szkoleniach, które uważają za ważne dla swojej pracy w okresie przyznanym na kształ-cenie w godzinach pracy.

“Professional Care for Counsellors – Who Cares for Those Who Care”

CROSS BORDER SEMINAR 2010, Bratislava 15-16 April

Euroguidance network • Austria, Germany, Hungary, Czech Republic, Poland, Slovenia and Slovak Republic This network has been funded with support from the European Commission.

This publication reflects the views only of the author, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein.

© Slovak Academic Association for International Co-operation, Euroguidance Centre, Bratislava 2010