I
Rzezbë J. Chełmòwsczégò:
Czarnobyl, Solidarność i Lech Wałęsa
ZDRZADNIÔ 2.
PELAGIA
Cëż nënka takô złô?
(zjimô kapelusz) Jak cë sã widzã?
RÓZKA
Scãła jes włosë!
PELAGIA
Na sznët…1 RÓZKA
Bez gôdczi z nënką. Taczé pëszné włosë…
PELAGIA
Pòżdôj, tobie zetną wnet na jeża… Hi, hi, hi… Ale bãdzesz wëzdrza… Jak mësza pòd ògònã…
RÓZKA
Nie dbóm ò nick. Nie szkaluj mie, bò niedługò, a ze scanama tu mdzesz gôda…
(…) PELAGIA
Bój sã Bòga! Wiesón z cebie. Ani nie przeprosysz!
(Bierze ksążkã i òbzérô jã)
A! Tristan i Izolda, co z miłoscë ùmiérelë… Ej, sosterkò…
(Òddôwô ksążkã, chtërnã Róza zarô chòwô) RÓZKA
Przeprôszóm cebie…
(Pelagia òbzérô swòje ruchna i jiné)
1 na sznët – obcięte krótko, wedle mody. Wcześniej palenie cygaretek, a teraz ścięcie wło-sów – to oznaki emancypowania się Pelagii.
II
PELAGIA
Proszã… Ach, pò prôwdze, mie je dobrze i wiesoło.
(Sôdô przë stole i czëszczi paznokce i lakùje je)
Jednégò jesmë sã jesz nie wëzbëlë, të i nënka, gôdczi kaszëbsczi. Kò miasto gôdô z wësoka.
RÓZKA
Z wësoka gôdô, a z niska żëje…
PELAGIA
Sosterkò, wszëscë nie szëkùją sã do klôsztoru. W całoscë nie wiész, jak lëdze żëją, skòrno nigdze nie jidzesz, nigdze nie biwôsz. W co dzéń przë kòzach, a w niedzelã na wiôldżim i niszpòrach. I to twòje czëtanié w tajemnicë. Co të mòżesz wiedzec?
RÓZKA
Nie ùrwiôj mie… Je mie baro, baro lëchò!
PELAGIA
Mëszlã, że całô w tim wina najégò towarzëstwa, a nënka ju do nas nie pasëje… Cëż, taczé żëcé! A ten nasz sąsada i twój òpiekùn, Semsczi… Mie w całoscë nie hònorëje. – Cëż taczi béł dzywny? Rôd bë jem chca wiedzec, co za ùszama sedzy.
RÓZKA
Béł téż twòjim òpiekùnã. Mie wiele pòmógł. Béł dzywny, bò z nënką cos mielë…
PELAGIA
Stôri to ju bùksôla i fërta… Hi, hi, hi…
(Przeslécô sã w zdrzadle) Pòwiém tobie cos…
RÓZKA
Lepi nié. Nie jem spragłô nowin.
PELAGIA
Heszczisz tak mówisz, a ùszë òstrzisz jak kùndel, co wietrzi zajca, Słëchôj!
Wszëtczé lepszé familie mają swòjã przeszłosc; niechtërne jã w grëbëch ksã-gach spisałë. Ù nas donądka chto miôł pisac? Tatk – robòtnik lëdôł kąsynk
„pòcëgac”. Nënka z szarwarkù. Cëż sã spòdzôc… Widzysz, chcelë téż z mi-łoscë żëc. Le na wsë ta miłosc je takô jinô!
RÓZKA
Do cze sã dzys tak przeslécôsz i wòdzysz mie na pòkùszenié?
PELAGIA
Jô chcã twòje dobré instinktë rozbùdzëc. Słëchôj dali. Ni ma tegò wiele. Takô sobie historëjô skrëti dësze a rozżôlonégò serca. Tatk prowadzył jesz gwësné, swòje sprawë. Miôł w tim dobrégò drëcha Semsczégò. Tatk, nënka, Semsczi…
Przed tatkã béł Semsczi…
(…) RÓZKA
Në, to pòwiédz të. – Dosc! Òbmôwiómë starszich. To je baro lëchò. Chëczë mómë. Semsczi je dobri i nama baro żëczlëwi. Dôj naji nënuszce pòkù. Takô je strëbòwónô bòlesną slôdą… – Mie je pùsto za wsą mòją. Za strëgą na łące, za gãsym krzikã a kaczim biadolenim… za mgłą mie je pùsto, co wlokła sã pò pòlu ò pòrénôszk…
PELAGIA (pòdkôrbiô)
I za tim celãcym bekã, celątkò nasze… Nie pasëjesz tu! E-t…
RÓZKA
Wëszczérzôsz sã. Tim sã chcesz kłasc2 mądrzészô. A przë tim pérotczi3 kò- minôrsczé tu òpòwiôdôsz i robisz z te historëjã.
PELAGIA Të…
RÓZKA
Dôj mie sã wëgadac! Jô sã tobie nie psocã. – Dzyw mie bierze na twòje gôdczi i prowadzenié sã.
(Wstôjô i chòdzy)
To jaczis dzywné zapiarcé sã swòji nôtërë. Jô lubiã wies, z chtërny jem wërosła.
Lëdóm baro chëcze w ni rozsadłé, jakbë przëlgłé do zemi, i lëdzy prostëch i szczerëch lëdóm. Gôdkã naszã kòchóm. I temù cëzô jem w miesce, chtërno tobie w głowie przewrócëło. Lëdze pòwinny bëc zwëczajny w mòwie, w ruch- nach i zwëczajné mùszi bëc jich żëcé.
2 kłasc sã – przechwalać się.
3 pérotka – gadanina, paplanina.
(…) PELAGIA
Rób, jak jô robiã. Zwątpią tej wszëtcë w swòje nôdzeje, chtërnyma cebie w bògòbójnoscë jak watą òbłożëlë i stóniesz sã panią swòjégò „jô”… Tej dopiérze mòżesz stanowic. Ale twój swiat je we mgle, lëdôsz gãsy krzik, kaczé biadolenié, tesknisz z wiejsczim próchnã i temù môsz, temù dukwisz4. Rzeczë nënce!
RÓZKA
Nié! Të chcesz na swiat, chtëren nie je i nie mdze mòjim swiatã. Ten mie sã klëje w tajemnicë mòjégò dëcha… chcesz w zwątpienim brac lëdzy. Lëchi to szëk. Jô widzã jinëch lëdzy, të jich w całoscë nie widzysz. A człowiek i jegò żëcé je wszãdze, na wsë i w miesce. Chcesz na swiat! A ten swiat to fërtówczi pò kabaretach, kinach, to knôpi. Tełka pò prôwdze manisz. Chłopiesz5 z tegò wszëtczégò szum żëcégò6, a jegò głãbòczi prôwdë i wôrtoscë nie widzysz. Za sobą gònisz… Të wiész, jak pies wkół tańcëje za swòjim ògònã.
PELAGIA
Cëszkò, nasz kaznodzeju! Lepi za swim, nigle za nieswòjim ògònã, jak të to robisz. Kôzanié ò mòjim prowadzenim sã mòżesz so schòwac pòd szorc, jaż sã zestarzejesz. Tej mdzesz mia do tegò lepszą òrãdz, nigle terô. Dukwisz całi czas w ksążkach, mądroscë zbiérôsz. Terô pùdzesz. Jaczi kòmù z tegò pòżëtk?
Timczasã jô robiã za wszëtczich…
(…)
ZDRZADNIÔ 3.
(…) PELAGIA
„Semsczi jiny, Pelagia jinô” – zróbta sã téż jiny i bãdze jinak w naszich chë-czach. Te kùrzé slépia wëparzimë… To chlëchanié pòd stôrą miedzą i wisze-nié na grzãdach mrówkama mie òd czaszczi do piãtów chòdzy. Jô chcã żëc, a dobrze żëc, za miedzą! Nie chcã czurpac òd grzãdë do grzãdë i le na grzãdze sedzec! Słëchôjce, nënkò, chòcbë, chòcbë… z pùrtkã mia bëm sã żënic!
Jan Rompski Jô chcã na swiat
[w:] Rompski J., Dramaty kaszubskie, opr., wstęp i przypisy A. Kuik-Kalinowska, D. Kalinowski, J. Treder, Wejherowo–Gdańsk 2009, s. 255–344
4 dukwic – wegetować, żyć z dnia na dzień.
5 chłopac – chłonąć.
6 Za wcześniejsze: szum żëcé.
Przekłôdającë bôjczi na kaszëbsczi, jô czuł redotã dzec-ka, chtërno mòże wiôldżi lëteraturze przëdac ny dykcëji, chtërnã lata temù jô tak ùkòchôł jakno pòmlék i bówka, a chtërny ze spòlëznowò-ideòlogòwëch leżnosców nie bëło mie dóné przëswòjic jakno primum mobile, dzãka chtërny
pòdjimô słowną mediacją ze swiatã. Pisanié pò kaszëbskù je dlô mie jakno przińdze-nié nazôd dodóm, to je na Môl.
W mòji robòce jô sã òpiarł na pòlsczich przekładach midzë jinszima Sztefana Bariczczi, Frãcëszka Kòmara i Tadeùsza Łopalewsczégò. Jô wiém, że mòje przekładë bãdą barżi szlachòwałë za parafrazą nigle rusczim òriginałã. Nie mëszlã równak, żebë klarownô dejô bôjków Kriłowa òsta przez mie lëchò òdczëtónô i przerozmiónô.
Jô móm nôdzejã, że na gôrzc pòwiôstków rusczégò méstra zabrzëmi w kaszëbiznie dosc dobrze, jednëch rozbawi, jinszich przëmùszi do refleksji i nie mdą robilë jak nen miedzwiôdk, chtëren òkradłszë pszczelnik spòkójno liże pótë na rusczi pieczë tak jak w kaszëbsczi – rozmieje sã ironiczny – lëdowi mądroscë: „Chto ùkradnie i zatacy, temù jakbë z nieba spadnie”.
Leszek Szulc Posłowie
[w:] Kryłow I., Pòwiôstczi, Wejherowo 2004, s. 90
Zniszczałą miotłã wiôlgô spòtkała rôz tcza.
Ju nié w kùchni miesc pòdłogã bãdze mia, Ale pańsczé czëszczëc kabôtë.
(Jak widzec, służka béł napiti, że jã wzął do taczi robòtë.) Czasë nastałë dlô miotłë òchòtné, w pańsczich ruchnach dërch czëc rëmòtë, pò kabôtach draszëje jak cepã,
pò prôwdze wali na slepò.
Mało pòżëtkù z ji ùcemiãdżi –
jak wiedno òd robòtë je całô ùczapanô,
ale na ruchnach mô jesz wicy plamów narobioné.
III
Tëli to biédë, Czedë
ignoranta sã wmiészô w cëzé sprawë i robòtã ùczałégò chce chùtkò naprawic.
Iwan Kryłow Miotła (tłóm. L. Szulc)
[w:] Kryłow I., Pòwiôstczi, Wejherowo 2004, s. 45
Dwie beczczi na wãder szłë: pierszô z nich Òd witra wôżnô,
A drëgô próżnô.
Tak pierszô z nich bez trzôskù na piechòtkã Sã wlecze,
A drëgô mòcno skôcze.
Òd ni z kamiannëch dróg i pãkaniô i grzém I kùrz słupã.
Przechòdny sã na strón ze strachù chiże zmiece Ji trzôsk ùczëwszë òd dali.
Kò òna beczka, a nic w ni Ni mô ti wôrtoscë jak pierszô, Cëchô w swiece.
-Chto ò dokazach swòjich wszëstczim górno pieje, Ten gwësno nic wôrt nie je.
Chto pò prôwdze co zrobi-chwałą rzadzy Wiôldżi sã człowiek na słowa nie sadzy I przemëszlô òn dzeła mòcny srąb Bez trąb.
Aleksander Majkowski Beczka pełnô i pùstô [z Kriłowa]
[w:] Dzëczé gãsë. Antologiô kaszëbsczi pòezji (do 1990 r.),
przërëchtowalë R. Drzeżdżon, G. J. Schramke, Gdiniô 2004, s. 35–37
Z mòskewskòrusczégò na kaszëbskòsłowińsczi jãzëk w réżkach miarowëch przełożono
IV
Żił so starëszk ze swòją starëszką Ù samégò wiôldżégò mòrza.
Òni tam żëlë so w chałëpce stôri W grëpce trzëdzescë ju lat i trzë zëmë.
Starëszk łowił niewòdã rëbë, Starëszka zôs przãdzóno przãdła.
Rôz niewód òn zapùscył w mòrze;
Niewód przëszedł z czôrnym le kałã.
Drëdżi rôz òn zapùscył niewód;
Przëszedł niewód z mòrską ju czidzą*.
Trzecy rôz òn zapùscył niewód;
Przëszedł niewód z ribką złotëchną, Nié z ribką prostą, le złotëchną.
Jak zaczã prosëc złotô jegò ribka –
Głosã prosëła człowieczim:
„Pùscë mie, starkù, doch w mòrze, Jô Ce sã wëkùpiã drogò,
Wëkùpiã, czim le zażądôsz”.
Przestrasził sã stark i ùrzasł;
Òn rëbacził trzëdzescë ju lat i trzë zëmë, Ale nie czuł jesz, żebë to rëba mia gadac.
Złotëchną òn wëpùscył ribkã I przëdôł łaskawé te słowa:
„Biôj sobie z Bògã, złotô mòja ribkò!
Twòjégò wëkùpù nie chcã.
Jidzë so nazôd w swé mòrze;
Pò wałach széroczich tam płëwôj”.
Wrócył sã stark do starëszczi Ò cëdze pòwiedzôł wiôldżim.
„Jô to dzys ùchwëcył ribkã, Ribkã złotą, nié zwëczajną;
Ta ribka pò naszémù gôda.
Rôd chca dodóm w swé mòrze sã dostac;
Wëkùpia bë sã, czim le bë chcôł jem.
Nie béł jem dzérzczi brac wëkùp;
Tak jem jã pùscył do wiôldżégò mòrza.
Wësabarka* starca starëszka:
„Głupi të Mackù, të strëchù!
Ni mógł të z ribczi brac wëkùp;
Chòcbë jes wzął le kòrëtkò – Nasze to dëcht sã rozwôlô”.
Pòszedł òn do mòrza nazôd.
Zdrzi – rozegrało sã mòrze përzinkã.
Złotëchną òn wòłôł so ribkã.
Przëpłënã ribka i jegò sã pitô:
„Czegò Cë trzeba starëszkù?”
Ji z ùkłonã stark òdpòwiôdô:
„Zmiłuj sã, królewiónkò ribkò!
Wëwadzëła mie mòja starëszka, Mie pòkù, starcu, nie daje;
Nowégò ji chce sã kòrëtka – Nasze sã czësto rozwôlô”.
Òdpòwiôdô jemù złotô ribka:
„Sã nie jiscë, biôj sobie z Bògã, Nowé wama kòrëtkò bãdze”.
Wrócył sã starëszk do starëszczi.
Nowé òn ù starëszczi kòrëtkò widzy.
Jesz wicy starëszka szkalëje:
„Głupi të, Mackù, të strëchù!
Wëprosył strëszëna nama kòrëtkò,
Jakbë kòrëtkò, to Bóg wié co bëło?
Wrócë do ribczi sã, strëchù!
Kłaniôj sã ribce i wëprosë jizbã”.
Pòszedł òn do mòrza nazôd;
Pòmącëło sã wiôldżé to mòrze.
Złotą wòłac zaczął òn ribkã;
Przëpłënã ribka i jegò sã pitô:
„Czegò Cë trzeba, starëszkù?”
Ji z ùkłonã stark òdpòwiôdô:
„Zmiłuj sã, królewiónkò – ribkò!
Jesz barżi starka na mie szkalëje, Mie starcowi pòkù nie dô;
Ò jizbã prosy zmierzałô ta baba!”
Òdpòwiôdô złotô jemù ribka:
„Nie jiscë sã, biôj sobie z Bògã!
Tak, i niech mdze wama jizba”.
Do chałëpczi swòji òn wrócył sã nazôd, Przed nim tam z òknama jizba, Z cegłë pôlony je kòmin, Dwiérze pëszné są dãbòwé.
Pòd òczenkã starëszka so sedzy.
Ùrągô so swieckò jak nôbarżi z chłopa:
„Głupi të, Mackù, të nara!
Ùprosył strëszëna jizbã. – Wrócë sã, kłaniôj sã ribce!
Nie chcã bëc gbùrzczónką czôrną, Le chcã bëc szlachcónką wiôlgą”.
Pòszedł stark do mòrza nazôd;
Na mòrzu wiater béł wiôldżi.
Złotą wòłac zaczął òn ribkã.
Przëpłënã ribka i jegò sã pitô:
„Czegò cë trzeba starëszkù?”
Ji z ùkłonã stark òdpòwiôdô:
„Zmiłuj sã, królewiónkò – ribkò!
Jesz barżi rozgòrzëła sã starka, Mie, starcowi, pòkù nie dô;
Ju nie chce bëc gbùrzczónką czôrną, Le chce bëc szlachcónką wiôlgą”.
Òdpòwiôdô złotô jemù ribka:
„Sã nie jiscë, biôj sobie z Bògã!”
Wrócył sã stark do starëszczi.
Cëż widzy? Mô zómk przed sobą, a wësoczi;
Na trapie sedzy starëszka W drodżim sobòlim kòżëszkù, Złotô na makòwicë hùlka*, Pôcórczi grëbé òkrążają ji szëjã,
Na paluszkach mô piestrzenie z złota, Na nogach są bócëczi snôżé;
Przed nią słëżalcë pòsłëszny.
Òna jich bije, za czëprënã targô.
Tak sã òdzéwô starëszk do starëszczi:
„Witôjże, szlachcónkò, pani wielmòżnô!
Terô ju dëszëczka Twòja spòkójnô?”
Na niegò ale zakrziknie starëcha:
„Marsz do stajni, pòsłëgiwac!”
Mijô niedzela jedna, drëgô ju – Corôz barżi jesz starëszka szkalëje, Starca nazôd do ribczi pòsyłô:
„Wrócë sã, kłaniôj sã ribce;
Nie chcã bëc szlachcónką panią, Jô chcã bëc wòlną królową”.
Starëszk sã zdzëwił i rzecze:
„Babò, gwësno Ce ùgrëzła gzyka!
Nie ùmiejesz ni stãpic, ni gadac;
Całé Ce królestwò wësmieje”.
Rozjadowiła sã starka I ùraczëła zôùsznicą starca:
„Jak të, prostakù, smiejesz sã spierac ze mną, Ze mną szlachcónką wiôlgą, zamòżną?
Biôj mie të do mòrza, radzã cë dobrze!
Nie pùdzesz të wnet, zaprowadzã ce mòcą”.
Stark nëż* tu do mòrza pòlôzł;
Sczôrniało wiôldżé sã mòrze.
Wòłac zaczął złotëchną òn ribkã;
Przëpłënã ribka i jegò sã pitô:
„Co sobie żëczisz, starëszkù?”
Ji z ùkłonã stark òdpòwiôdô:
„Zmiłuj sã, królewiónkò – ribkò!
Zôs rebeliją robi starëcha;
Ju nie chce bëc szlachcónką mòżną, Le chce bëc wòlną królową”.
Òdpòwiôdô złotô jemù ribka:
„Sã nie jiscë, biôj sobie z Bògã!
Dobrze i tak; mdze starëszka królową”.
Wrócył sã stark do starëszczi.
Cëż to? Królewsczi tam stoji ju pałac;
W pałacu òn widzy starëszkã.
Òna za stołã ju sedzy królową, Służą ji panowie, szlachta.
Naléwają ji nôdrogszé wina, Pierniczi nôlepszé òna zajôdô;
Nawòkół grozny tam stróżowie stoją,
Na remionach trzimają topórczi.
Jak to spòstrzégł starëszk, barzo sã ùrzasł;
Do nóg òn starëszce ùpôdô
Z tima słowama: „Witôjże, wiôlgô królowò!
Kò terô je dëszëczka twòja spòkójnô”.
Rôz nie wezdrza na niegò starka, Kôza jegò z òczu so wëgnac.
Przëskòklë panowie, szlachta, Starca za kòlniérz schwôcëlë;
A w dwiérzach tam nadbieglë stróże I topórkama ledwie gò nie zarąbalë;
A lud sã jesz wësmiéwôł z niegò:
„Wdzëk tobie*, stôri niezdara!
Mdze cë to nôùką, głëpcze:
Nie lezë, gdze ce nie proszą”.
Mijô niedzela jedna, drëgô ju, Wiedno barżi jesz starëszka szkalëje;
Za mãżã słëgów wësyłô.
Nalezlë starca, do ni gò prowadzą.
Rëczi do starca starëcha:
„Wrócë sã, kłaniôj sã ribce, Nie chcã bëc wòlną królową,
Chcã władczënią bëc wiôldżégò mòrza, Abë jem żëła w òceanie mòrza, Cobë złotô mie tam ribka służëła I bëła ù mie na pòsłëgach”.
Stark nie béł dosc dzyrzczi sã spierac I słowa ji na przék pòwiedzec.
Jidze òn do mòrza znowa;
Widzy, na mòrzu czôrnô je bùrzô – Tak wałë sã nadãłë z złoscë I chòdzą, i szëmią, i wëją.
Złotą wòłac zaczął òn ribkã;
Przëpłënã ribka i jegò sã pitô:
„Czegò Cë trzeba, starëszkù?”
Ji z ùkłonã stark òdpòwiôdô:
„Zmiłuj sã, królewiónkò – ribkò!
Cëż móm robic z przeklãtą tą babą?
Ju nie chce bëc òna królową;
Chce władczënią bëc wiôldżégò mòrza, Abë tam żëła w òceanie – mòrzu, Cobës ji sama służëła
I bëła ù ni na pòsłëgach”.
Nick na to nie rzekła ribka, Le ògònã pò wòdze chlustnã I ùszła w głãbòczé tã mòrze.
Mògã wëlékarzëc zapôlenié płëc Jedna białka sã przeznobia i nic, co ji zapisôł doktór, nie pòmôgało.
„Czë wë ni mòżece nick zrobic, żebë mie wëlékarzëc, doktorze?” – spita zwątpiałô.
„Móm ùdbã” – rzekł doktór. „Biôjce dodóm i wëkąpce sã w zëmny wòdze, a pòtemù, mòkrô i gòłô, stańce w przecągù”.
„I to miałobë mie pòmòc?” – spitô zdzëwionô.
„Nié, ale tej zachòrzejece na zapôlenié płëc. A to jô rozmiejã wëlékarzëc”.
Czë przëszło cë czedë do głowë, że twój gùru mòże cë bédowac lék na chòrosc, chtërnã cë sóm narajił?
Jak dr Chùng wëretôł
Bògùż dzãka, że më wzãlë ze sobą mùła na piknik, bò czej jeden z knôpów òstôł reniony, më mielë mùła, żebë gò òdwiezc nazôd”.
„Jakùż to przëszło do nieszczescô?”
„Mùł gò kòpnął!”
„Czë wë mòglëbë mie zradzëc dobrégò doktora?”
„Bédëjã dr Chùnga, retôł mie żëcé”.
„Jak to sã stało?”
Ù mòrza żdôł òn na òdprawã długò, Nie dożdôł; pòszedł òn nazôd do swòji starëszczi
– Wejtale! Zôs przed nim chałëpka stôrô, Na przodze sedzy starëszka,
A przed nią rozwaloné kòrëtkò.
V
Aleksander Puszkin Ò rëbôkù i ribce (tłóm. F. Cenôwa)
[w:] Ceynowa F., Skôrb Kaszébsko-Słovjinsczjé Móvé, Wejherowo 1985, s. 128–132
Słowôrzk:
*czidza ‘mòrskô trôwa’
*wësabarkac ‘szkalowac, wadzëc’
*hùlka ‘biôłi, òkrãgłi biôłgłowsczi czepc z cenczi tkaninë, gazë, wëmączkòwóny pòmôrszczony wkół głowë’
*nëż ‘narôz, natëchstopach’
*wdzëk tobie ‘to cë sã nôleżało’
„Kò cëż, mòcno jem zachòrzôł i szedł do dr Chinga. Zjôdł jem jegò péle i pòczuł sã gòrzi. Tej szedł jem do dr Changa. Czej jô wëpił drëpë, chtërne òn mie zapisôł, tej pòczuł jem, że ùmiéróm. Wic, na òstatk, szedł jem do dr Chùnga – a jegò nie bëło”.
Doktór wié lepi Wiara w aùtoritetë mòże òslepic:
Doktór zdżął sã nad człowiekã, co leżôł bez żëcégò w łóżkù. Wëproscył sã i rzekł:
„Mie je jakòs to gadac, ale waszégò chłopa ni ma ju westrzód nas”.
Słabùchny głos doszedł òd pòstacji leżący w łóżkù: „Nié, jô jesz żëjã”.
„Nie òdzewôj sã” – pòwiedza białka. „Pón doktór doch wié lepi òd ce”.
Sedzenié na drócanym ògrodzenim
Młodi ùczałi sã chwôlił dokazama dzysdniowi nôùczi, na co słëchôł téż gùru.
„Më rozmiejemë latac, jak ptôchë” – gôdôł.
„Më rozmiejemë robic to, co ptôchë mògą!”
„Òkróm sedzeniô na ògrodzenim z kòlcatégò drótu” – pòwiedzôł gùru.
Anthony de Mello (tłóm. E. Pryczkowski) [w:] „Zsziwk” 2/1995, s. 25
Piãkny Kraju Kaszëbsczi, Zemio Òbiecónô,
Wszãdze twich dzyrsczich sënów wiôlgô cnota znónô, Nigdze ju nie nalézesz dzys na swiece kątka,
Gdze bë pò nas Kaszëbach nie bëła pamiątka.
VI
Tłóm. Blanche Krbechek i Stanisław Frymark, Gdańsk 2007 Reprint wydany z okazji 323 rocznicy
wymarszu Kaszubów pod Wiedeń
Czej zagrozył pòtopã Bóg swiatu całémù, Prãdkò arkã Kaszëba zbùdowôł Noemù.
I jak pózni zaczãło ùstãpòwac mòrze,
Wësôdł na ląd bezpiecznie na Szimbarsczi górze.
I Jasz z Kòlna swiãtégò tãdżim béł wiarusã, Co w Americe biwôł jesz przed Kòlumbùszã, I tak liczné rozmnożił w ni kaszëbsczé plemiã, Że tu drugą ju mómë òbiecóną zemiã.
Hieronim Derdowski Kaszube pod Widnem, Gdańsk 2006, s. 15
Biéda zaczinô sã tłuc kòle Knieji, Jasiek chce przed nią ùcec do Americzi,
a nanka mù to perswaduje z głowë.
(…)Jednak z kłopòtu dëcht w głowã zachòdzy, A tu wcąż nanka lamańta zawòdzy,
Wiedno na sëna do ludzy sã skarżi, Wërzucô jemù, że zle gòspòdarzi.
Na pamiãc òjca, leżącégò w grobie, Błagô, bë lepi pòstatkòwôł sobie!
I tak mù głowã suszi stôrô matka, Że sóm cerpliwòsc tracy do òstatka, I tak ji pòwié, płaczczi mając w òkù:
– Czujece, nankò! Dôjceż mie rôz pòkù!
Czë nie widzyce, jak sã mãczã, krącã!
Jak chwacã biédã, to ji łeb ùtrącã!
Ale Sobaka za chùtkò ùcékô,
Nicht ji tu wiãcy z Knieji nie wënëkô.
Trzeba so szukac szczescô w Americe.
Jedzece ze mną? Co na to mówice?
Nanka słuchała w milczeniu głãbòczim, Tej òsłupiałim spòzdrzała nań òczem, Rzekła: – Òj, Jaszkù, môsz të rozum letczi!
Wierã cë we łbie braknie piąti biedczi!
Żãdzeje cë sã rejza na òkrãce?
Tu cebie mòje piastowałë rãce,
Tu klãkłes ze mną przë pierszim pôcerzu, W tim tu òjc z tobą pieszczëł sã alczerzu, VII
Tu żesta òbaj razã szëła sécë
Tu w naju òczach òn zakùńczëł żëcé, Tu i ma dwòje legniema na desce, Jaczé le bãdze służëc nama szczescé!
Do Americzi jadą le próżniôczi, I të bës wnet tam pòszedł na żebrôczi, Abò bë cebie zjedlë dzëczi ludze!
Chto mądri, dzysô za wòdã nie pùdze!
Hieronim Jarosz Derdowski Jasiek z Knieji, spòrô kùpa łgarstw kaszëbsczich [w:] Derdowski H. J., Jasiek, Walek & Szemek…, Gdańsk 2010, s. 36–38
Już od 30 lat co miesiąc tysiące Polaków opuszczają ziemię rodzinną i spieszą do Ameryki, najwięcej z nich zaś jedzie na wiosnę. Są pomiędzy nimi tacy, którzy opu-ścili kraj ojczysty dla prześladowań politycznych, są uciekinierzy przed wojskiem i przed ręką sprawiedliwości – ale to tylko wyjątki spomiędzy ogromnej większości tych, których nędza europejska zmusiła do szukania chleba za morzem.
Do tych ostatnich i ja należę, ale podróż do Ameryki odbyłem w towarzystwie polskiego wieśniaka z Kaszub, bardzo popularnej osobistości na kawałku polskiej ziemi pomiędzy Kościerzyną a Chojnicami, którego nie bieda europejska, lecz żona, bogactw amerykańskich łakoma, pędziła na drugą półkulę. Mieli własne gospodar-stwo i nieźle im się powodziło, lecz wszystko spieniężyli i wio! – koleją i okrętem szukać złotych gór amerykańskich, gdzie już także i krewnych mieli.
Spotkałem tę oryginalną rodzinę w Berlinie, gdzie wsiedli do jednego ze mną wa-gonu. Ojciec rodziny, w warpowem ubraniu kaszubskiem, z twarzą trochę głupkowatą, zwrócił na siebie moją uwagę takiem narzekaniem w twardem narzeczu kaszubskiem:
– Ò Bòże, jak to w ti kasce cwardo leżec. – Chcało cë sã Hamericzi, żãdało cë sã farmów. Czes w Knieji ni miała co jesc? Czë mëslisz, że ribczi amerikańsczé cë lepi
– Ò Bòże, jak to w ti kasce cwardo leżec. – Chcało cë sã Hamericzi, żãdało cë sã farmów. Czes w Knieji ni miała co jesc? Czë mëslisz, że ribczi amerikańsczé cë lepi