Zastanawiające, jak często pracę, ale i spełnienie w zawodzie bibliotekarza znaj-dują osoby o wykształceniu innym niż polonistyczne. Wśród pracowników bibliotek szczecińskich można więc spotkać historyków, muzyków, ekonomistów, pedagogów, socjologów, a nawet archeologów.
Praca w bibliotece dalece wykracza poza potoczne schematy „pani podającej książ-ki”. Często bibliotekarz „przekopuje” sterty starszych lub nowszych, mniej lub bardziej zakurzonych książek, czasopism i innych materiałów w celu ich opracowania czy też wykonania kwerendy lub badań naukowych. Okolicznością szczególnego rodzaju jest praca z darami na rzecz Książnicy, gdzie niekiedy sami donatorzy nie posiadają wiedzy o zawartości przekazywanych zbiorów. Nie trzeba zatem jeździć w teren i prowadzić wykopalisk, aby doświadczać emocji związanych z odkrywaniem czegoś nowego albo włączaniem dotąd nieznanego, do obiegu naukowego czy czytelniczego. W obu tych zawodach – archeologa i bibliotekarza – potrzebna jest wielka cierpliwość, dociekliwość i dokładność. Nie będzie więc zaskoczeniem stosunkowo liczne grono archeologów (de nomino) pracujących w bibliotekach szczecińskich, oraz zajmujących się problematyką biblioteczną. Wśród nich wymienić należy m.in.: Cecylię Zofię Gałczyńską i Juliana Gałczyńskiego, Marię danutę Wołągiewicz, Ludmiłę Zajdel-Szczyrską, Ewę Przeradzką, Krzysztofa Marcinowskiego, Małgorzatę Słowińską, Małgorzatę Płoszczyńską, Kata-rzynę Urbańską czy też autorkę tegoż tekstu.
W artykule przedstawione zostaną sylwetki niektórych wyróżniających się biblio-tekarzy-archeologów, którzy swoją przygodę z biblioteką rozpoczęli w połowie XX-go wieku. Wszystkie biogramy zostały zestawione głównie w opar-ciu o informacje uzyskane podczas rozmów przeprowadzonych z Bohaterami tekstu.
Maria Danuta Wołągiewicz Dzieciństwo i edukacja
Maria danuta Wołągiewicz, z domu Kalenkiewicz, urodziła się 22.06.1935 roku w Warszawie. Wychowywała się tam wraz z młodszą siostrą w domu dziadków. Matka ukończyła polonistykę
na Uniwersytecie Warszawskim, pracowała jako nauczycielka, prowadziła również biblio-tekę szkolną. Ojciec, Maciej Kalenkiewicz („Kotwicz”) był oficerem – saperem, po wybu-chu wojny – hubalczykiem, następnie – po przedostaniu się na Zachód – współtwórcą formacji „Cichociemnych”. Walczył w partyzantce jako dowódca okręgu nowogródzkiego AK. Poległ w starciu pod Lidą w sierpniu 1944 roku z rąk NKWd; Maria miała wówczas 9 lat. Utrata ojca odcisnęła się piętnem na Jej dzieciństwie i całym życiu.
Po wojnie w 1946 roku wraz z rodziną wyjechała do Torunia, gdzie mieszkała do matury. Studia podjęła na ówczesnym Uniwersytecie Poznańskim na Wydziale filozoficzno-humanistycznym w Instytucie historii Kultury Materialnej. Po drugim roku studiów wybrała kierunek archeologia. Pracę magisterską pt. Monografia powiatu Nowy Tomyśl napisała u profesora Witolda hensla, a obroniła u samego profesora Józefa Kostrzewskiego we wrześniu 1956 roku.
Praca zawodowa
Mimo ciężkiego dzieciństwa bibliotekarstwo w życiu Marii danuty Wołągiewicz było obecne już od najmłodszych lat. Jako dziecko podjęła trud skatalogowania swoich książek z biblioteczki domowej. W czasie studiów przez cztery lata pracowała na część etatu w bibliotece Zakładu Archeologii Uniwersytetu Poznańskiego.
Po ukończeniu studiów – już wraz z Ryszardem Wołągiewiczem – wyjechała do Torunia, żeby podjąć pracę w archeologicznej Pracowni Kujaw, Ziemi Chełmińskiej i dobrzyńskiej Instytutu historii Kultury Materialnej PAN. W tym czasie delegowana została do Gniezna na wykopaliska prowadzone w Katedrze gnieźnieńskiej.
W dniu 17.10.1957 roku wyszła za mąż za archeologa Ryszarda Wołągiewicza.
W lutym 1958 roku wraz z mężem przyjechała do Szczecina i rozpoczęła pracę w bibliotece Muzeum Narodowego w Szczecinie z przekonaniem, że to tylko chwi-lowa przygoda z biblioteką i bibliotekarstwem. W 1969 roku ukończyła VI dwuletni korespondencyjny kurs bibliotekarski dla pracowników bibliotek fachowych w Pań-stwowym Ośrodku Kształcenia Korespondencyjnego Bibliotekarzy przy Książnicy Pomorskiej w Szczecinie. Ta „chwilowa przygoda” z biblioteką trwała lat 40...
Muzeum Narodowe w Szczecinie jest instytucją kultury o specyficznej historii i strukturze; niecodzienne są również dzieje muzealnej biblioteki. Jest to biblioteka naukowa o profilu humanistycznym, w której zasobach znajdują się zbiory specja-listyczne, zasadniczo kompletowane z myślą o kadrze naukowej muzeum. Z racji zachowania się części księgozbioru przedwojennego Pommersches Landesmusem występują również pozycje rzadko spotykane i cenne z naukowego punktu widzenia (np. pomeranica).
W chwili podjęcia pracy przez Marię danutę Wołągiewicz muzealna biblioteka – w nowoczesnym tego słowa rozumieniu – na dobrą sprawę jeszcze nie istniała.
Początkowo poszczególne działy muzeum posiadały odrębne (własne) księgozbiory.
dopiero na początku lat 50-tych XX wieku scalono te niewielkie zbiory w jedną dużą
B
BIOGRAfIEbibliotekę, dla której zestawiony był jedynie klamrowy katalog alfabetyczny, odrębny dla druków zwartych i ciągłych. dziełem wspólnym Marii danuty Wołągiewicz oraz Ludmiły Zajdel-Szczyrskiej stał się bardzo szczegółowy i uaktualniany na bieżąco kartkowy katalog rzeczowy wszystkich działów: muzealnictwa, historii sztuki, arche-ologii, etnografii, numizmatyki, marynistyki oraz pomorzoznawstwa. W szczególny sposób podeszły do tworzenia katalogu rzeczowego dla działu archeologii, wzorując się na katalogu rzeczowym biblioteki Zakładu Archeologii Uniwersytetu Poznańskiego.
W pozostałych działach zastosowały Uniwersalną Klasyfikację dziesiętną, ale we wszystkich działowych katalogach rzeczowych wyróżniły P-Pomorze.
W roku 1971 Maria danuta Wołągiewicz została kierownikiem biblioteki Muzeum Narodowego w Szczecinie. funkcję tą sprawowała aż do 1996 roku, a w bibliotece pracowała jeszcze do roku1998. Podczas swej pracy zajmowała się zakupami, opra-cowaniem druków zwartych, obsługą czytelni i wypożyczalni – a więc tym wszystkim, co gwarantuje kompetentne, sprawne i przyjazne czytelnikowi funkcjonowanie bi-blioteki. dziełem szczególnym jest jednak bibliografia archeologii polskiej Pomorza Zachodniego, sporządzana i publikowana przez wiele lat w „Materiałach Zachod-niopomorskich”. Sporadycznie brała też udział w wykopaliskach archeologicznych i badaniach powierzchniowych. W czasie studiów i podczas całego okresu pracy zawodowej uczestniczyła w wykopaliskach we Wrocławiu, Lubieszewie, Gnieźnie, Gronowie, Grzybnicy, Choszcznie-Kwiatowie i w Szczecinie. Archeologia była cały czas obecna w bibliotekarskim życiu Pani Marii; owoce Jej pracy od dawna służą i jeszcze długo służyć będą archeologom, studentom i pasjonatom tej dziedziny nie tylko z Pomorza Zachodniego. Będąc bibliotekarzem – nigdy nie przestała być archeologiem.
Publikacje
1. „Materiały do bibliografii archeologii polskiej Pomorza Zachodniego”. Materiały Zachodniopomorskie. Od 1957 do 1997 roku.
2. „Nabytki biblioteki Muzeum Narodowego w Szczecinie”. Materiały Zachodnio-pomorskie. Od 1960 do 1977 roku.
3. „Wyniki badań ratunkowych na stanowisku produkcyjnym z okresu rzymskie-go w Choszcznie-Kwiatowie w 1960 r.” Materiały Zachodniopomorskie. 1960, T. 6, s.
75–96.
4. „Późnolateńskie wiaderko drewniane z Brzeźniaka, pow. Łobez”. Materiały Zachodniopomorskie. 1961, T. 7, s. 173–180.
5. Wołągiewicz, R; Wołągiewicz, M.d. „Uzbrojenie ludności Pomorza Zachodniego u progu naszej ery”. Materiały Zachodniopomorskie. 1963, T. 9, s. 9–165.
6. „Cmentarzysko z okresu późnolateńskiego i rzymskiego w drawsku Pomor-skim”. Materiały Zachodniopomorskie. 1967, T. 13 s. 7–76 .
7. „Bibliografia archeologii Szczecina”, [w:] Dzieje Szczecina T.1, Pradzieje
Szczecina. Warszawa 1983.
8. „Biblioteka Muzeum Narodowego”, [w:] Encyklopedia Szczecina T.1 A-O.
Szczecin 1999.
9. „Muzeum Narodowe w Szczecinie: dorobek naukowy w 40-leciu. Biblioteka”.
„Przegląd Zachodniopomorski”. 1986, T. 1(30), z.4, s. 282–284.
10. „Biblioteka Muzeum Narodowego”, [w:] „Biblioteki naukowe Szczecina: infor-mator”. Szczecin 1983 .
11. Współudział w tworzeniu: Wołągiewicz, R.: Katyń w albumach rodzinnych. Szczecin 1991 oraz Wołągiewicz, R.: Katyń w albumach rodzinnych. Suplement. Szczecin 1993.
12. Słowa tęsknoty. Zachowane listy jeńców Kozielska, Ostaszkowa i Starobielska.
oprac. Ewa Gruner-Żarnoch, Maria danuta Wołągiewicz. Szczecin 1996.
13. Zajdel-Szczyrska L, Wołągiewicz M.d.: „Wykaz publikacji naukowych prof. dr hab. Władysława filipowiaka” [w:] Instantia est mater doctrinae. Szczecin 2001.
14. „Bibliografia Ryszarda Wołągiewicza”. Studia Gothica. 1996, T.1, s.13–17.
Działalność pozabiblioteczna / odznaczenia i nagrody
Maria danuta Wołągiewicz jest zaangażowana w działalność na rzecz rodzin ofiar zbrodni katyńskiej. Od 2000 roku jest wiceprezesem Stowarzyszenia Katyń w Szczecinie, którego współzałożycielem w 1989 roku był jej mąż, wybitny szcze-ciński archeolog Ryszard Wołągiewicz, zmarły w 1994 roku
Za swą pracę zawodową, twórczość naukową i działalność społeczną była wielo-krotnie nagradzana: Odznaka Tysiąclecia Państwa Polskiego 1966 rok, Gryf Pomorski 1975 rok, Srebrny Krzyż Zasługi 1983 rok, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia
Polski 1989 rok, medal Pro Memoria 2005.