Systemowa diagnoza zagrożeń bezpieczeństwa mieszkańców miasta

Wprowadzenie

Problematyka bezpieczeństwa miasta i związana z nią aktywność ukierunkowana na realizację celów i planów zwiększających bezpieczeństwo mieszkańców jest kwestią ważką i interesującą zarówno z jednostkowego, jak i społecznego punktu widzenia. Inspiracją do pogłębionej refleksji, do większej uwagi w myśleniu o bez­ pieczeństwie człowieka, rodziny i społeczeństwa, są przede wszystkim wnioski z życiowych doświadczeń. Inform ują one o lawinowo narastających i coraz p o ­ ważniejszych zagrożeniach (rysunek 1), obejmujących już prawie wszystkie sfery ludzkiego bytowania, wywoływanych w głównej mierze świadomymi zachowania­ mi człowieka. W strukturze rozważań na tem at problem atyki zagrożeń bezpie­ czeństwa wskazać można dwa nurty poszukiwań badawczych.

Pierwszy, tradycyjny - koncentruje się na człowieku, na grupie społecznej, na zbiorowościach ludzkich jako na sprawcach i ofiarach zagrożeń bezpieczeń­ stwa. W ramach tego nurtu opisywane są związki i zależności, jakie zaobserwo­ wać możemy pomiędzy jednostkowymi i zbiorowymi doświadczeniami zagrożeń bezpieczeństwa a powiązaniami człowieka (ludzi) z jego (ich) naturalnym i spo­ łecznym środowiskiem, w którym styl życia zbiorowego sprzyja rozwijaniu się postaw: prowizorycznej, fatalistycznej, kolektywistycznej i fanatycznej oraz skut­ kuje masowo występującymi zjawiskami: agresją, depresją i nałogami1. Poszukuje się także wysokiej jakości aktualnych informacji i wdraża je do praktyki na dro­ dze adaptacji wiedzy skodyfikowanej, po to, aby wyjaśniać uwikłania człowieka (ludzi) w zjawiska zmniejszające bezpieczeństwo.

1 K. Popielski, Logoteoria i logoterapia w kontekście psychologii współczesnej, [w:] Człowiek - pytanie otwarte, pod red. K. Popielskiego, Lublin 1987, s. 30.

RZECZOWE Zewnętrzne -zagrażające: Istnieniu ' (Życiu, zdrow iu człow ieka) Zagrożenia: • naturalne, • polityczno-militarne, • ekologiczne, • społeczno-kulturowe, • etniczno-humanitame, • ekonomiczne, • fundamentalizm Istocie

’ (podm iotow ości człow ieka) Zagrożenia: І • Racjonalności: - prawda „kreatywnego rozumu”, - osiągnięcie wspolnoty prawdy, - dezinformacja, półprawdy, - głoszenie nienawiści Wewnętrzne -(n eg u ją ce p r a w d ę ): ł Wywołujące zagrożenia: • S am ozn iew olen ia, • Sam ozakłam ania

• W olności w yboru ( o d p o w ie d zia ln o śc i): - zn iew o len ie - terroryzm IDEOWE O d d zia łu ją c e p r z e z : • autorytet, • doktryny, • idee i id eo lo g ie, • św iatopogląd

I

Zagraża trafności (poprawności): U m y sło w y ch obrazów zjaw isk i w yjaśn ień ich sensu,

R edagow anych ocen , w artościow ań, hierarchizacji zjaw isk i ludzkich działań,

Przyjętych c e ló w i w zo ró w działań, Scalania pojęć, p oglądów , w ied zy w c a ło śc io w y obraz św iata i ży cia , D ziałań obronnych przed frustracją, a także zaspokajania potrzeb afiliacji cz y identyfikacji

otwarta przem oc (groźby, obietnice) przem oc ukryta (indoktrynacja, propaganda)

R y su n ek 1. Z a g r o ż e n ia b e z p ie c z e ń stw a w s p ó łc z e s n e g o czło w ie k a

Systemowa diagnoza zagrożeń bezpieczeństwa mieszkańców miasta 129

Drugi, rozwijający się - zakłada, że ludzie, widząc ogrom swoich destruk­ cyjnych zachowań wobec siebie i środowiska, wykorzystają swoją kreatywność do naprawy popełnionych błędów i zaniedbań oraz eliminowania szkodliwego postę­ powania. W nurcie tym zmierzać winno się do identyfikowania najlepszych prak­ tyk z zakresu zapobiegania zagrożeniom, przygotowania się do nich i reagowania na nie, a także do w ypracow ania skutecznych m etod działań bezpiecznych2, porządkujących w czasie i przestrzeni jednostkowe i społeczne działania. W po­ czynaniach tych należy: 1) poznawać zakresy wiedzy skodyfikowanej i sperso­ nalizowanej, leżącej u podstaw różnych zagrożeń i wskazywać sposoby jej wy­ korzystania; 2) określać związane z bezpieczeństwem i akceptowane przez ludzi systemy wartości i postaw; 3) dopełniać je myślami o tym, kim człowiek ma się stawać, jakie wartości realizować, co mu w tym przeszkadza, co ma robić, aby zagrożenia swojego bezpieczeństwa przezwyciężać. Badania zagrożeń bezpieczeń­ stwa są trudne, gdyż dotyczą praktyki społecznej, jej przebiegu w przeszłości, co z kolei wiąże się z koniecznością bardzo skrupulatnych diagnostycznych analiz teraźniejszości i analiz prognostycznych. Wymagają one m ultidyscyplinarnego podejścia, są trudne do zorganizowania i przeprowadzenia.

Uwarunkowania diagnozy - przesłanki teoretyczne

W przedsięwzięciach zwiększających bezpieczeństwo mieszkańców miast mają zastosowanie, badane i formułowane na gruncie nauk społecznych, zasady i uwa­ runkowania działania ludzkiego. Sprawne działanie opiera się w jak największej mierze na poznaniu rzeczywistości, w której się odbywa, a zwłaszcza na pozna­ niu zależności panujących w tej rzeczywistości, jeśli bowiem są one znane, to do­ bór środków do celu jest wyznaczony3.

Poznanie to, kreujące i pogłębiające istotną dla bezpieczeństwa wiedzę, obej­ muje: 1) zbieranie i organizowanie danych i informacji, ich zastosowanie i dyfu­ zję, na podstaw ie zew nętrznych źró deł wiedzy, tzw. skodyfikowanych, oraz 2) wspieranie doświadczeń, kładących nacisk na wiedzę ukrytą, tj. spersonalizo­ waną, wywodzącą się z indywidualnych ludzkich przeżyć i umiejętności, przekształ­ cając je w mądrość dotyczącą tego, co, kiedy i jak robić (rysunek 2).

Potrzeba diagnozy w działaniu uwypuklona została w regulacyjnej teorii osobowości4 (RTO) J. Reykowskiego, gdzie zachowanie człowieka jest

warun-2 D ziałania bezpieczne jako podkłasa działań społecznych, ukierunkowane są na zaspoka­ janie potrzeby bezpieczeństw a społecznych obiektów: osób, grup ludzi, społeczności, sp ołeczeń ­ stwa, instytucji oraz bezpieczeństw a przestrzeni: m iejscowości, regionów, państwa.

3 T. Kotarbiński, Sprawność i błąd, Warszawa 1964, s. 96.

4 J. Reykowski, Zadania pozaosobiste jako regulator czynności, [w:] Studia nad teorią czynno­ ści, pod red. I. Kurczą, J. Reykowskiego, Warszawa 1975.

Wiedza skodyfikowana

Rysunek 2. Hierarchia wiedzy

Źródło: B. Wawrzyniak, Zarządzanie wiedzą w przedsiębiorstwach - potrzeba diagnozy, [w:] G ospodarka oparta na wiedzy, pod red. A. Kuklińskiego, Warszawa 2001, s. 25.

kowane przez utworzone w jego umyśle reprezentacje środowiska zewnętrzne­ go i wewnętrznego. W myśl RTO gotowości do działania bezpiecznego sprzy­ jają następujące własności podm iotu: 1) posiada um iejętność trafnej diagnozy stanów i związanych z nimi zagrożeń społecznych środowisk i przestrzeni oraz ich p o trzeb w zakresie bezpieczeństw a, czyli oriento w an ia się w otoczeniu; 2) m a zdolność program ow ania przebiegu działań ukierunkowanych na zaspo­ kojenie potrzeby bezpieczeństw a społecznych środowisk i przestrzeni; 3) jest źródłem określonych potrzeb i motywów, co oznacza, że m a zdolność genero­ wania motywacji.

D iagnozą nazywamy rozpoznawanie badanej rzeczywistości, wyjaśnienie jak ieg oś stan u rzeczy i jeg o te n d en cji rozwojowych na podstaw ie objawów w oparciu o znajom ość ogólnych praw idłow ości5. Poznaw anie diagnostyczne opiera się na dwóch głównych elementach: na doświadczeniu i na rozumowaniu6, pozwalających łączyć w pewną całość wiedzę o prawidłowościach ogólnych z in­

5 S. Ziemski, Problemy dobrej diagnozy, Warszawa 1973, s. 17.

Systemowa diagnoza zagrożeń bezpieczeństwa mieszkańców miasta 131

formacjami o konkretnych zagrożeniach płynącymi z w ybranego obszaru rze­ czywistości od funkcjonujących tam ludzi - orientacja na wiedzę spersonalizo­ waną, i instytucji - orientacja ma wiedzę skodyfikowaną.

W obrębie systemu, jakim jest miasto, poznanie diagnostyczne daje możli­ wości dostrzegania głębszych, bardziej skomplikowanych aspektów bezpieczeństwa, analizy różnych związków i zależności uwzględniających dynamizm miasta, niż te, które można wykryć badając powierzchniowo krajobraz miejski i powiązania wi­ doczne bezpośrednio. Dostarczać może wiedzy o naturze wybranego układu: za­ grożenia - bezpieczeństwo, wnikając w jego głąb i eksponując te ukryte i trudno dostępne procesy i powiązania, wyjaśniać je. Wyznaczenie i poznawanie układu generującego zagrożenia uznać należy za zagadnienie dla diagnosty kluczowe. Nie jest to zabieg rutynowy ale trudne przedsięwzięcie, gdyż przestrzeń społecznego działania, zbudowana z wielu warstw, aspektów, elementów, które są powiązane różnorodnymi relacjami i poddawane różnego rodzaju społecznym praktykom, co generuje nowe kombinacje warstw, aspektów, elementów, to środowisko o dużej złożoności i niepewności oraz czasowo-przestrzennej rozległości. Niejednolitość ta skłania do szerokiego spojrzenia na miejską przestrzeń, do obserwowania jej z różnych perspektyw, do sieciowego myślenia diagnostycznego, pozwalającego na równoczesne obejmowanie kilku ścieżek wnioskowania i dróg dochodzenia do wniosków diagnostycznych. Takie podejście do obszaru działań bezpiecznych w przestrzeni miasta, do tworzenia wiedzy o nim, wymaga od diagnosty z jednej strony - przełamania utartych sposobów myślenia i prom owania specyficznych, myślenia heurystycznego i probabilistycznego, z drugiej zaś nakazuje pokonywa­ nie barier dyscyplinarnych, spostrzegawczości, umiejętności komunikacyjnych gier językowych, analizow ania i syntetyzowania spostrzeżeń, podejścia twórczego, polegającego na generowaniu wiedzy nowej jakościowo, a także świadomego re­ zygnowania z tego, co uznaje on za mniej ważne7. Diagnoście potrzebna jest kon­ cepcja pokazująca drogi metodycznego postrzegania, rozpatrywania i zapisywania wyników analiz diagnostycznych i prognostycznych prowadzonych z wielu p er­ spektyw. Wychodząc z założenia, że praktyka społeczna, jak każda inna działal­ ność, odbywa się głównie na płaszczyźnie języka, proponujem y, aby problem a­ tykę zagrożeń bezpieczeństwa podjąć na płaszczyźnie językowej.

Koncepcja sieci diagnostycznej

Kreowane przez człowieka w toku analiz diagnostycznych reprezentacje otocze­ nia, sterujące jego działaniami, mają charakter złożonej, wielowymiarowej, hie­ rarchicznie zróżnicowanej sieci. Sieć ta, zwana siecią poznawczą, to układ infor­

7 D . Miller, Wpiyw wiedzy projektanta na form ułowanie problem u projektowego. Ujęcie prak- seologiczne, Wrocław 1990, s. 30, 59-60.

macyjny dysponujący mniej lub bardziej wiarygodnymi reprezentacjam i różno­ rodnych składników rzeczywistości: inni ludzie, sytuacje, zdarzenia, przedm io­ ty, a także powiązania, które między nimi zachodzą. Podstawą diagnozy są akty sądzenia spostrzegawczego, czyli obserwacja, akty domyślania się i uzasadnia­ nia sądów o zależnościach zastanych, czyli badanie, wreszcie akty projektowa­ nia tego, co ma być stworzone, czyli obmyślanie8. Myślenie doprowadzające do trafnej diagnozy jest złożonym procesem obejmującym kilka faz gromadzenia wieloaspektowej informacji oraz ich weryfikowania, porządkowania i integrowa­ nia w wiedzę o mechanizmach badanych zjawisk w obszarze działania. Gdy me­ chanizm y te i syndrom y zjawisk zo stan ą spraw dzone, diag no sta form ułuje prawomocną diagnozę i planuje sposób rozwiązania problem u9.

Struktura sieciowego myślenia diagnostycznego, skoncentrowanego wokół problem u centralneg o, którym je st określony typ zagrożenia zlokalizowany w systemie społecznym miasta, przebiega wzdłuż dwóch dróg wnioskowania (ry­ sunek 3 )10. Pierwsza - to droga analizy diagnostycznej zawierająca: teorie wyja­ śniające - mechanizmy i determ inanty rozwijania się zagrożeń bezpieczeństwa - modele integrowania informacji. Analiza diagnostyczna systemu społecznego mia­ sta, będąca częścią integralną, pierwszym etapem analizy prognostycznej, ma do­ starczyć potrzebnej prognozie informacji o funkcjonowaniu miasta, o regułach i zasadach charakteryzujących zachowanie się oraz zmiany w zachowaniu się sys­ temu miejskiego pod wpływem przekształceń zachodzących w jego strukturach i organizacji oraz przeobrażeń powodowanych decyzjami administracyjnymi. Pro­ wadzona jest wokół problem u centralnego i gromadzi wiedzę o dostrzeżonych zjawiskch, zdarzenich, procesach, sytuacjach, wielkościach, ocenach związanych w różny sposób z badanym zagrożeniem. Druga - to droga analizy prognostycz­ nej przebiegająca poprzez: predykaty - mechanizmy i determinanty rozwijania się zagrożeń bezpieczeństwa - kryteria oceny zagrożeń i działań bezpiecznych. Jej zadaniem jest nie tylko ujawnienie przyszłych obrazów badanego zagrożenia, ale wskazanie na czynniki powodujące taki a nie inny wpływ zagrożenia na system spo­ łeczny, sprawiające, że dany obraz przyszłego stanu zagrożenia jest mniej lub bar­ dziej prawdopodobny. Efektywne poruszanie się po tych drogach wymaga roz­ w iązania czterech typów problem ów 11: 1) wyboru teorii, przy pomocy której możliwe staje się wyjaśnienie przyczyn i przewidywanie rozwoju zagrożenia; 2) określenie modelu integrowania szczegółowych informacji diagnostycznych w wie­ dzę o zagrożeniach; 3) poszukiwanie trafnych predykatów opisujących istotne wła­ ściwości i relacje badanego zagrożenia; 4) wyznaczenie kryteriów oceny zagrożenia.

8 T. Kotarbiński, op. cit., s. 201-203.

9 C. S. N osal, Psychologia decyzji kierowniczych, Kraków 1999, s. 113. 10 Ibidem , s. 118-131.

Zagrożenia bezpieczeństwa indywidualnego i zbiorowego

Kierunki i możliwości działań pro-bezpiecznych - zwiększenie poczucia bezpieczeństwa Horyzont czasu Problem wyboru teorii TEORIE WYJAŚNIAJĄCE ( T „ T 2> - T p) Założenia dotyczące badania zagrożeń: - ontologiczne epistemologiczne metodologiczne

.

J

1

Mechanizmy i determinanty rozwijania się zagrożeń bezpieczeństwa - schematy regulacji zachowania

- poznawcze opracowanie sytuacji, sposoby adaptacji - kontekst sytuacyjny

- normy, wartości, przekonania, ideały - struktury społeczne generujące nierówności - reguły postępowania - indywidualne, grupowe

Modele integrowania informacji

Ograniczenia diagnoz i prognoz

M _{Trafność diagnoz}

i prognoz

MODELE DIAGNOZY I PROGNOZY (M „ M 2, M ) Problem wyboru modelu

integrowania informacji Problem wyboru kryteriów Zakres wyjaśniania zagrożeń

R y su n e k 3. K o n cep cja sie c i d iagn ostyczn ej

Ź ró d ło : o p r a c o w a n ie w ła sn e n a p o d sta w ie: C. S. N o sa l, P sych o lo g ia d e c y zji k iero w n iczych , K ra k ó w 1999, s. 120.

S ys te m o w a d ia g n o za za gr oż eń b ezp ie cz eń st w a m ie sz ka ń có w m ia st a

Dialog jako źródło diagnostycznych informacji

W dominujących obecnie działaniach na rzecz bezpieczeństwa zarówno profi­ laktycznych, prewencyjnych, jak i operacyjnych przeważają zachowania oparte na posiadanej władzy. G. B ateson dość abstrakcyjnie stwierdza, że władza jest m etaforą wywodzącą się z kanonów fizyki klasycznej. Jej stosowanie do orga­ nizmów żywych, a szczególnie jej nadużywanie, to raczej im - a więc i naturze człowieka - szkodzi i doprow adzać może do pogłębiania się zjawisk kryzyso­ wych. W ładzę tak postrzeganą interpretow ać możemy jako konstrukt antyeko- logiczny, jako pozostałość okresu, w którym energia i m ateria uchodziły za miarę wszystkich rzeczy12. Aktywnie działający i poznający człowiek może używać wła­ dzy jako narzędzia. Władzę, jako narzędzie, jako instrum ent poznania i konstruk­ cji rzeczywistości, człowiek może odłożyć na bok i użyć innego instrum entu, na przykład języka, który mniej szkodzi, a posiada konstruktywistyczne właściwo­ ści. To za pom ocą narzędzi poznawczych, a takim jest między innymi język, nie tyle poznajemy, jaki świat naprawdę jest, ile tworzymy (wymyślamy, robimy, kon­ struujemy) naszą społeczną rzeczywistość. Jak te konstruktywistyczne poglądy b ędą oddziaływać na ludzi, jaki przyniosą skutek po przeniesieniu ich na spo­ łeczny grunt, na którym rozwijają się różnorakie zagrożenia obniżając poczucie bezpieczeństwa i gdzie człowiek podejm uje przeciwko nim działania zaradcze?

Działania bezpieczne rozwijane są przede wszystkim w ramach działalności statutow ej wielu instytucji (służby, straże, pogotow ia), podejm ow ane są także w takich, które starają się problemy zagrożeń rozwiązywać, bo ich rozwiązanie podnosi efektywność funkcjonowania (szkoły, instytucje pomocy społecznej, kul­ tu raln e, religijne). M ożna tu wysunąć hipotezę, że władza, k tó rą dysponują i wykorzystują w swojej pracy wymienione instytucje, jest na tym gruncie anty- profilaktyczna - gdy chcemy pobudzić procesy prowadzące do uzdrowienia sy­ tuacji, tzn. w esprzeć i rozwijać autonom ię zagrożonych patologią jednostek, grup społecznych, środowisk. Jeżeli konstrukcjonistycznie rozum iana profilak­ tyka, czyli rezygnująca z dominacji nad tymi, których traktuje się jako margines społeczny, czy jako środowisko patologiczne, miałaby stać się alternatywą dla działań klasycznych, czyli opartych na represji, to musi ona zrezygnować z po­ strzegania tych drugich jako patologicznego m arginesu, musi dostrzec w nich równorzędnego partnera, z którym trzeba rozmawiać, dyskutować, negocjować, kreować. Jeśli wybieramy tę drogę - trudniejszą, to zadać sobie trzeba pytanie, co ja zrobię i jak to będę robił jako organizator działań bezpiecznych, jeśli je ­ stem konfrontowany: 1) z ludźmi i środowiskami, które zostały zdiagnozowane

12 K. G. D eissler, Terapia system owa ja k o dialog. O dkrywanie sam ego siebie?, Kraków 1998, s. 22.

Systemowa diagnoza zagrożeń bezpieczeństwa mieszkańców miasta 135

jako patologiczne oraz 2) z tymi ludźmi i instytucjami, którzy mają w jakiś spo­ sób do czynienia z deklarowanym problem em . Jaką hipotetyczną postać przy­ bierają skutki takich konfrontacji opartej o dialog?

Zazwyczaj, gdy problem zagrożenia zostanie skontekstualizowany, czyli ustawiony w kontekście osobowo-przestrzenno-czasowym, niektórzy zauważają, jak potężny jest kontekst, w którym problem jest osadzony i jak bezradnymi stają się ci, którzy są zainteresowani jego rozwiązaniem. Pojawia się pytanie: dlacze­ go współczesne systemy bezpieczeństwa nie są w stanie uporać się z problemem? Na myśl nasuwa się odpowiedź, że m oże mieć to dużo w spólnego z oporam i, niechęcią, a nawet z odw etem tych, względem których system m oże i stosuje władzę. System bezpieczeństwa ma władzę, działające w jego ram ach jednostki i grupy też ją posiadają, a w efekcie jej stosowania często słyszymy utyskiwania tych, którzy bezpieczne działania firmują, o małej skuteczności działań rozwią­ zujących problemy zagrożenia.

Propozycją wyjścia z tej sytuacji mogą być idee społecznego konstrukcjoni- zmu, akcentujące wagę rzeczywistości znaczeniowych - społecznych konstrukcji, które tworzone są wspólnie przez uczestników rozmów, dyskusji, dialogu, które negocjowane i rozwijane są w toku komunikacji między partneram i. Te społecz­ ne konstrukcje oplatają się wokół problem ów , tem atów , idei, znaczeń, które możemy nazwać kosensualnymi konstrukcjami rzeczywistości. Idea tych konstruk­ cji pozwala na sformułowanie powszechnie obowiązujących myśli, które regulacyj­ nie wpływają na nasze postrzeganie i działanie w obszarze bezpieczeństwa:

1) rozumienie jednostkowego i społecznego problem u zagrożenia bezpie­ czeństwa opieramy na założeniu, że to nie przedstawiciele służb zajmujących się bezpieczeństwem rozpoznają źródła zagrożeń, identyfikują je (np. osoby, gru­ py ludzi) i informują o tym społeczeństwo, lecz że stany generujące zagrożenia istnieją obiektywnie, niezależnie od obserwatorów;

la ) analiza zagrożeń doprowadziła do takiego ich rozumienia, które zakła­ da interpersonalne połączenia, będące źródłem, generatorem zagrożeń. Nie są one domeną jednostki, lecz są fenomenem wytwarzanym przez system społeczny, reprezentowany przez rodzinę, grupę, społeczność uznaną za patologiczną, ist­ niejącą niezależnie od obserw atora - czyli możemy powiedzieć - system spo­ łeczny wytwarza problem 13;

Układ I

System wytwarza problem ► system problemowy

2) w ostatnich latach pojawiły się nowe tendencje w myśleniu o zagroże­ niu, które zmierzają w kierunku stwierdzeń odwrotnych, tzn. że to nie tyle spo­ łeczne systemy (rodziny, grupy) stwarzają problem zagrożeń, ile problem (obiek­ tywnie istniejący) stwarza system organizujący się wokół niego. Możemy powie­ dzieć, że problem tworzy, powołuje do życia system osób i instytucji, wszystkich, którzy dostrzegają i zgłaszają problem zagrożenia i chcą w jego rozwiązaniu czyn­ nie uczestniczyć - czyli problem wytwarza system14.

U k ł a d l l A

P r o b le m w y tw a r z a sy s te m ► sy s te m r o z w ią z u ją c y p rob lem , sy s te m d ia g n o s ty c z n y

U k ła d III ^ Jak m o ż e p r z e b ie g a ć p ro ces,

P r o b le m w y tw a r z a sy s te m ► w k tó ry m sy s te m p r o b le m o w y p r z e k sz ta łc a s ię w sy s te m --- p ro d u k u ją cy r o zw ią za n ia ?

Formy organizacyjne systemu diagnostycznego mogą przybierać postać ze­ społów. Podmioty zespołu, na co dzień przestrzennie rozproszone, dobierane są dynam icznie, w edług kryterium aspektow ego, z perspektywy którego badany będzie wyróżniony obszar bezpieczeństwa miasta - do realizacji i na czas reali­ zacji określonych badań. System diagnostyczny tworzony jest przez sieć uczest­ ników, którzy zintegrowani zostali wokół określonego przedsięwzięcia. Integra­ to r - ekspert konsultant, reprezentujący instytucję firm ującą badania, kieruje działaniam i badawczymi określonego aspektu bezpieczeństwa. Musi posiadać pewne właściwości komunikacyjne i merytoryczne, które pozwalają mu scalić kluczowe kom petencje uczestników systemu, co może prowadzić do uzyskania efektu synergii umiejętności i wiedzy (rysunek 3 )15.

Parafrazując pytanie, jak system problemowy przekształcić w system pro­ dukujący rozwiązania, zapytamy: jak konstruujemy to, co chcemy skonstruować, a chcemy skonstruować system produkujący rozwiązania. Podejście społeczno- konstrukcjonistyczne ma tę mocną stronę, że w jego ramach możemy kreować niestandardowe wizerunki rzeczywistości i działania powołujące je do życia. Jaka więc powinna być filozofia i sposoby pracy systemu diagnostycznego, aby

zmie-14 Ibidem, s. 4 1 - 45 i 75-77.

15 J. Ziarko, Infrastruktura bezpieczeństwa w rozwijającej się aglomeracji miejskiej, [w:] Infra­ struktura techniczno-ekonomiczna w obszarach metropolitalnych, pod red. Z. Makiety, T. Marszała, z. 222, Warszawa 2005, s. 170-182.

Trendy: • Globalizacja • Wiedza • Wirtualizacja • Informatyzacja • Sieci powiązań Instytucje edukacyjne i badawcze i ich przedstawiciele Administracja rządowa i samorządowa Instytucje wspierające i koordynujące Czynniki twarde: • Władza • Procedury EKSPERT: aspekt badań : • historyczny • przestrzenny • psychologiczny Podmioty bezpieczeństwa (jednostki, straże, służby, inspekcje, pogotowia, firmy)

▲ Cechy systemu: • Elastyczność • Kreacyjność • Otwartość • Adaptacyjność • Innowacyjność Jednostki i społeczności lokalne sprawcy i ofiary zagrożeń

Instytucje gospodarcze Instytucje finansowe i kredytowe Czynniki miękkie: • Kontekst społeczny • Psychologiczny • Kulturowy R y su n ek 4. M o d e l sy stem u d ia g n o sty czn eg o

rzając do celu, najlepiej służyła uczestnikom systemu? W odpowiedzi sform u­ łujemy następujące tezy, których treści wykorzystane mogą być w praktyce dia­ gnozowania zagrożeń pojawiających się w przestrzeni m iasta16: