5. Realizacja oceny ryzyka zagrożeń w wybranym obszarze systemu transportu lotniczego
5.4. Szacowanie i wartościowanie ryzyka
Na podstawie rozważań przeprowadzonych w rozdziale 4.5 do dalszych analiz została wybrana metoda MICE-RISK. Jest to autorska, jakościowa metoda oceny ryzyka, pozwalająca na szczegółowe określenie jego poziomu, z uwzględnieniem zarówno prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia jak i strat, które może generować jego wystąpienie. Dla każdego zdefiniowanego zagrożenia zostały przypisane odpowiednie zmienne charakteryzujące poziom prawdopodobieństwa pojawienia się szkody oraz poziom szkód generowanych przez aktywizację zagrożenia. Szacowanie ryzyka zagrożeń w locie z widocznością w przestrzeni niekontrolowanej zaprezentowano poniżej. Nazwy przedstawionych zagrożeń są zgodne z tabelą 5.8. W niniejszym rozdziale przeprowadzono szacowanie dla każdego ze zidentyfikowanych zagrożeń.
1. Zagrożenie: Możliwość uderzenia się pilota o przedmioty w kabinie Zmienne: K1=3; K2=0,1; K3=1
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 11,2 Poziom ryzyka: małe
Kategoria ryzyka: akceptowane
2. Zagrożenie: Możliwość przeciążenia narządu wzroku pilota Zmienne: K1=0,1; K2=0,1; K3=1
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 2,5 Poziom ryzyka: pomijalne
Kategoria ryzyka: akceptowane
3. Zagrożenie: Możliwość wystąpienia nadmiernego obciążenia układu nerwowego pilota
Zmienne: K1=1; K2=0,1; K3=0,1
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 3,4 Poziom ryzyka: pomijalne
Kategoria ryzyka: akceptowane
4. Zagrożenie: Możliwość wystąpienia chwilowej niedyspozycji pilota Zmienne: K1=6; K2=0,1; K3=0,1
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 18,4 Poziom ryzyka: małe
Kategoria ryzyka: akceptowane
5. Zagrożenie: Możliwość zasłabnięcia pilota wywołanego jego złym stanem Zmienne: K1=3; K2=5; K3=5
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 29 Poziom ryzyka: istotne
Kategoria ryzyka: tolerowane
79 6. Zagrożenie: Możliwość kolizji SP z przeszkodą naziemną
Zmienne: K1=10; K2=5; K3=1
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 42 Poziom ryzyka: istotne
Kategoria ryzyka: tolerowane
7. Zagrożenie: Możliwość uszkodzenia SP podczas obsługi naziemnej Zmienne: K1=3; K2=5; K3=0,1
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 19,2 Poziom ryzyka: małe
Kategoria ryzyka: akceptowane
8. Zagrożenie:Możliwość wystąpienia pożaru SP na lotnisku, przed startem Zmienne: K1=0,1; K2=10; K3=10
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 40,3 Poziom ryzyka: istotne
Kategoria ryzyka: tolerowane
9. Zagrożenie: Możliwość oderwania się elementów SP na ziemi Zmienne: K1=0,1; K2=1; K3=0,1
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 2,5 Poziom ryzyka: małe
Kategoria ryzyka: akceptowane
10. Zagrożenie: Możliwość uszkodzenia cudzego mienia wskutek błędu pilota Zmienne: K1=6, K2=5, K3=1
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 30 Poziom ryzyka: istotne
Kategoria ryzyka: tolerowane
11. Zagrożenie: Możliwość uszkodzenia SP w wyniku zdarzeń zainicjowanych przez inne obiekty
Zmienne: K1=6, K2=5, K3=1
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 30 Poziom ryzyka: istotne
Kategoria ryzyka: tolerowane
12. Zagrożenie: Możliwość wystąpienia kolizji dwóch SP na lotnisku Zmienne: K1=1, K2=20, K3=10
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 63 Poziom ryzyka: duże
Kategoria ryzyka: nieakceptowane
80 13. Zagrożenie: Możliwość wystąpienia incydentu podczas startu
Zmienne: K1=6, K2=5, K3=5
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 38 Poziom ryzyka: istotne
Kategoria ryzyka: tolerowane
14. Zagrożenie: Możliwość wystąpienia wypadku podczas startu Zmienne: K1=6, K2=20, K3=20
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 98 Poziom ryzyka: bardzo duże
Kategoria ryzyka: nieakceptowane
15. Zagrożenie: Możliwość uszkodzenia SP podczas startu Zmienne: K1=6, K2=5, K3=1
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 30 Poziom ryzyka: istotne
Kategoria ryzyka: tolerowane
16. Zagrożenie: Możliwość wystąpienia zderzenia z ptakami w czasie startu Zmienne: K1=6, K2=5, K3=5
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 38 Poziom ryzyka: istotne
Kategoria ryzyka: tolerowane
17. Zagrożenie: Możliwość wystąpienia konieczności lądowania w terenie przygodnym
Zmienne: K1=3; K2=5; K3=1
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 21 Poziom ryzyka: małe
Kategoria ryzyka: akceptowane
18. Zagrożenie: Możliwość lotu wykonywanego przez osobę nieupoważnioną Zmienne: K1=3; K2=0,1; K3=5
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 19,2 Poziom ryzyka: małe
Kategoria ryzyka: akceptowane
19. Zagrożenie: Możliwość wystąpienia incydentu podczas lotu polegającego na naruszeniu przestrzeni kontrolowanej
Zmienne: K1=3; K2=1; K3=0,1
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 11,2 Poziom ryzyka: małe
Kategoria ryzyka: akceptowane
81 20. Zagrożenie: Możliwość wystąpienia incydentu podczas lotu polegającego na
naruszeniu przestrzeni zarezerwowanej Zmienne: K1=1; K2=1; K3=5
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 15 Poziom ryzyka: małe
Kategoria ryzyka: akceptowane
21. Zagrożenie: Możliwość wypadnięcia pilota/pasażera z SP w czasie lotu Zmienne: K1=0,1, K2=20, K3=10
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 60,3 Poziom ryzyka: duże
Kategoria ryzyka: nieakceptowane
22. Zagrożenie: Możliwość wystąpienia kolizji w powietrzu Zmienne: K1=1, K2=20, K3=20
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 83 Poziom ryzyka: duże
Kategoria ryzyka: nieakceptowane
23. Zagrożenie: Możliwość wystąpienia awarii SP w czasie lotu uniemożliwiającej dalszy lot
Zmienne: K1=3, K2=5, K3=20
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 59 Poziom ryzyka: istotne
Kategoria ryzyka: tolerowane
24. Zagrożenie: Możliwość doznania uszczerbku na zdrowiu przez pasażerów w czasie lotu
Zmienne: K1=1; K2=0,1; K3=1
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 5,2 Poziom ryzyka: pomijalne
Kategoria ryzyka: akceptowane
25. Zagrożenie: Możliwość wystąpienia wypadku podczas lotu Zmienne: K1=6, K2=20, K3=20
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 98 Poziom ryzyka: bardzo duże
Kategoria ryzyka: nieakceptowane
26. Zagrożenie: Możliwość wystąpienia niedoboru paliwa Zmienne: K1=3, K2=10, K3=5
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 39 Poziom ryzyka: istotne
Kategoria ryzyka: tolerowane
82 27. Zagrożenie: Możliwość oderwania się elementów SP w powietrzu
Zmienne: K1=0,1, K2=5, K3=10
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 30,3 Poziom ryzyka: istotne
Kategoria ryzyka: tolerowane
28. Zagrożenie: Możliwość niezamierzonego wejścia w korkociąg Zmienne: K1=6, K2=1, K3=5
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 30 Poziom ryzyka: istotne
Kategoria ryzyka: tolerowane
29. Zagrożenie: Możliwość wystąpienia przeciągnięcia samolotu na małej wysokości
Zmienne: K1=3; K2=1; K3=5
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 21 Poziom ryzyka: małe
Kategoria ryzyka: akceptowane
30. Zagrożenie: Możliwość uszkodzenia SP podczas lądowania Zmienne: K1=6; K2=1; K3=1
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 22 Poziom ryzyka: małe
Kategoria ryzyka: akceptowane
31. Zagrożenie: Możliwość wystąpienia przyziemienia z przepadnięciem Zmienne: K1=3; K2=1; K3=1
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 13 Poziom ryzyka: małe
Kategoria ryzyka: akceptowane
32. Zagrożenie: Możliwość wystąpienia zderzenia z ptakami w czasie lądowania Zmienne: K1=6, K2=5, K3=5
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 38 Poziom ryzyka: istotne
Kategoria ryzyka: tolerowane
33. Zagrożenie: Możliwość wystąpienia incydentu podczas lądowania Zmienne: K1=6, K2=5, K3=5
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 38 Poziom ryzyka: istotne
Kategoria ryzyka: tolerowane
83 34. Zagrożenie: Możliwość wystąpienia wypadku podczas lądowania
Zmienne: K1=6, K2=20, K3=20
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 98 Poziom ryzyka: bardzo duże
Kategoria ryzyka: nieakceptowane
35. Zagrożenie: Możliwość wystąpienia konieczności lądowania bez podwozia Zmienne: K1=1; K2=5; K3=1
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 15 Poziom ryzyka: małe
Kategoria ryzyka: akceptowane
36. Zagrożenie: Możliwość wystąpienia pożaru SP na lotnisku, po lądowaniu Zmienne: K1=1, K2=5, K3=10
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 33 Poziom ryzyka: istotne
Kategoria ryzyka: tolerowane
37. Zagrożenie: Możliwość uszkodzenia SP spowodowanego wypadnięciem z drogi startowej po lądowaniu
Zmienne: K1=3; K2=1; K3=1
Obliczenie wartości wskaźnika ryzyka: 13 Poziom ryzyka: małe
Kategoria ryzyka: akceptowane
Wśród zdefiniowanych zagrożeń, trzy osiągnęły poziom ryzyka określony jako bardzo duży, trzy jako duży, piętnaście poziom istotny, dwanaście poziom określony jako mały, a cztery poziom pomijalny. Po kategoryzacji ryzyka osiągnięto następujące wyniki:
szesnaście zagrożeń mieści się w kategorii akceptowane, piętnaście zagrożeń cechuje kategoria tolerowane, a dla sześciu zagrożeń kategorię określono jako nieakceptowaną (tab. 5.9). Ryzyko nieakceptowane jest to obszar ryzyka, przy którym pod żadnym względem nie powinno się dopuszczać do funkcjonowania systemu. W przypadku, gdy oszacowane ryzyko znajduje się w tej kategorii, należy niezwłocznie podjąć działania prowadzące do ograniczenia ryzyka. Jeżeli oszacowane ryzyko znajduje się w kategorii ryzyka tolerowanego należy podjąć działania zapobiegawcze, zmierzające do redukcji ryzyka lub usunięcia źródeł zagrożenia, a poziom ryzyka powinien być monitorowany.
Ryzyko akceptowane jest to obszar ryzyka niewiele znaczącego lub szeroko akceptowanego bez konieczności podejmowania działań zmniejszających, można zaprzestać działań redukujących jego poziom, ale dalej powinna być prowadzona kontrola (monitorowanie) ryzyka.
Szczegółowe zestawienie wyników oceny ryzyka zagrożeń w analizowanym obszarze, uwzględniające poziomy wskaźników prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia wypadkowego (K1), wielkości strat (K2 i K3) oraz wskaźnika ryzyka (R) przedstawiono w tabeli II.3 w załączniku II do niniejszej pracy.
84 Tab. 5.9. Zagrożenia rozpoznane w analizowanym obszarze, gdzie: A – ryzyko akceptowane,
T – ryzyko tolerowane, N – ryzyko nieakceptowane
Lp. Zagrożenie Poziom
ryzyka
Kategoria ryzyka 1 Możliwość uderzenia się pilota o przedmioty w kabinie małe A 2 Możliwość przeciążenia narządu wzroku pilota pomijalne A 3 Możliwość wystąpienia nadmiernego obciążenia układu nerwowego
pilota pomijalne A
4 Możliwość wystąpienia chwilowej niedyspozycji pilota małe A 5 Możliwość zasłabnięcia pilota wywołanego jego złym stanem istotne T
6 Możliwość kolizji SP z przeszkodą naziemną istotne T
7 Możliwość uszkodzenia SP podczas obsługi naziemnej małe A 8 Możliwość wystąpienia pożaru SP na lotnisku, przed startem istotne T 9 Możliwość oderwania się elementów SP na ziemi pomijalne A 10 Możliwość uszkodzenia cudzego mienia wskutek błędu pilota istotne T 11 Możliwość uszkodzenia SP w wyniku zdarzeń zainicjowanych przez
inne obiekty istotne T
12 Możliwość wystąpienia kolizji dwóch SP na lotnisku duże N 13 Możliwość wystąpienia incydentu podczas startu istotne T 14 Możliwość wystąpienia wypadku podczas startu bardzo duże N
15 Możliwość uszkodzenia SP podczas startu istotne T
16 Możliwość wystąpienia zderzenia z ptakami w czasie startu istotne T 17 Możliwość wystąpienia konieczności lądowania w terenie
przygodnym małe A
18 Możliwość lotu wykonywanego przez osobę nieupoważnioną małe A 19 Możliwość wystąpienia incydentu podczas lotu polegającego na
naruszeniu przestrzeni kontrolowanej małe A
20 Możliwość wystąpienia incydentu podczas lotu polegającego na
naruszeniu przestrzeni zarezerwowanej małe A
21 Możliwość wypadnięcia pilota/pasażera z SP w czasie lotu duże N
22 Możliwość wystąpienia kolizji w powietrzu duże N
23 Możliwość wystąpienia awarii SP w czasie lotu uniemożliwiającej
dalszy lot istotne T
24 Możliwość doznania uszczerbku na zdrowiu przez pasażerów w
czasie lotu pomijalne A
25 Możliwość wystąpienia wypadku podczas lotu bardzo duże N
26 Możliwość wystąpienia niedoboru paliwa istotne N
27 Możliwość oderwania się elementów SP w powietrzu istotne N 28 Możliwość niezamierzonego wejścia w korkociąg istotne N 29 Możliwość wystąpienia przeciągnięcia samolotu na małej wysokości małe A
30 Możliwość uszkodzenia SP podczas lądowania małe A
31 Możliwość wystąpienia przyziemienia z przepadnięciem małe A 32 Możliwość wystąpienia zderzenia z ptakami w czasie lądowania istotne T 33 Możliwość wystąpienia incydentu podczas lądowania istotne T 34 Możliwość wystąpienia wypadku podczas lądowania bardzo duże N 35 Możliwość wystąpienia konieczności lądowania bez podwozia małe A 36 Możliwość wystąpienia pożaru SP na lotnisku, po lądowaniu istotne T 37 Możliwość uszkodzenia SP spowodowanego wypadnięciem z drogi
startowej po lądowaniu małe A
85