Szkoły wyodrębnione przez K. Obłój

Ze względu na szerokie zainteresowanie i ciągły rozwój omawianego zagadnienia, z biegiem czasu powstało wiele szkół zajmujących się opisywaniem zarządzania strategicznego. Każda z nich patrzy na dany temat pod innym kątem i pokazuje różne drogi podążania przez organizację w celu jej sprawnego funkcjonowania. Ciekawe podejście zostało zaprezentowane przez K. Obłój

.

Wyróżnił on następujące rodzaje szkół zarządzania strategicznego:³⁴

• Szkoła planistyczna

Powstanie szkoły planistycznej było odpowiedzią na tworzenie się wciąż bardziej rozbudowanych i skomplikowanych przedsiębiorstw, które znacznie różniły się od tych co były do tej pory. Zwrócono głównie uwagę na kierownictwo, które stało pod bardzo trudnym wyzwaniem, jakim było dokonywanie rozplanowywania działań wykonywanych przez pracowników oraz ich skuteczna kontrola. Pojawiła się konieczność stosowania planu o długim horyzoncie czasowym, co z kolei zmuszało do dokonania współpracy pomiędzy zarządzaniem strategicznym, jak i również finansowym. Tylko taka kompozycja umożliwiała skuteczne kreowanie dalszej przyszłości przedsiębiorstwa. Narzędziem rozpoznawczym szkoły planistycznej był stworzony plan na długą przyszłość organizacji, w który zawarte były wyznaczone cele i określone zadania dla poszczególnych osób związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Zwrócono w nim uwagę na najlepsze możliwości

34

T. Kafel, Kierunki badań w zakresie zarządzania strategicznego wobec wyzwań współczesności, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie” , 2013, nr 922, s. 86-89.

rozporządzenia zasobami, jak i również na najważniejsze obszary dotyczące wytwarzanej produkcji i dróg dążenia do sukcesu. Narzędzie to było wsparte jego odpowiednim rozłożeniem w czasie i finansami. Wszystko podlegało skutecznym działaniom kontrolnym, które umożliwiały pokazanie pewnych niedociągnięć, a z drugiej strony również co jest mocną stroną firmy. Podejmowane działania funkcjonowały w sztywno określonym otoczeniu, które miało być cały czas takie same i łatwe do przewidzenia. Ukazywano, iż plany takie mają znacznie większą skuteczność i mogą cieszyć się większym powodzeniem w przeciwieństwie do planowania nieskutecznie przemyślanego i niesprecyzowanego. Z biegiem czasu jednak zauważono, iż podejmowane działania podlegają zbyt dużej formalizacji i sztywnym regułom, nie zwracają uwagi na brak integracji pomiędzy poszczególnym obszarami przedsiębiorstwa. Ukazano również braki w wiedzy na temat zmieniającego się otoczenia, a co za tym idzie niedostosowywaniu się do niego. Niedociągnięcia, jakie ukazano w tym podejściu przyczyniły się do powstanie kolejnej szkoły zarządzania strategicznego, jaką jest szkoła ewolucyjna.

• _{Szkoła ewolucyjna}

W szkole tej zwrócono uwagę na to, że określane kierunki działania poprzez osoby spoza przedsiębiorstwa nie mogą być skuteczne. Wiąże się to z faktem braku dogłębnej wiedzy na temat całej działalności, nawet gdyby byli to najlepsi specjaliści, to jednak nie może dać takiego samego rezultat atu, jak ludzi ściśle połączonych z przedsiębiorstwem. W związku z tym narzucanie takich działań osobom decyzyjnym nie może przynieść oczekiwanego sukcesu. W podejściu tym pokazano, że każda firma jest doskonale przystosowana do ciągłego zdobywania nowej wiedzy, jak i również jej dogłębnego doskonalenia. Kreowana strategia powinna być działaniem określonym przez wszystkich uczestników całego procesu zarządzania strategicznego, a nie jego znikomej części. Mimo, iż wielu autorów próbowało bronić tej koncepcji poprzez pokazywanie sporadycznych przedsiębiorstw, w których cieszyła się ona powodzeniem, nie dała jednak możliwości do stworzenia ogólnych zasad funkcjonowania dla innych organizacji. Zwrócono uwagę na konieczność dokonywania dywersyfikacji w określaniu planów dla wielkich przedsiębiorstw. W celu takim stworzona została macierz Ansoffa, która brała pod uwagę wykonywany produkt, jak i również rynek w jakim prowadzona była działalność gospodarcza. Autor owej macierzy ukazał, iż podejmowanie najważniejszych decyzji związane są przede wszystkim z występującymi problemami płynącymi spoza przedsiębiorstwa.

• Szkoła pozycyjna

Powstała sytuacja ekonomiczna, jaka miała miejsce w danym czasie, w skład której wchodził kryzys naftowy, coraz większa konkurencja pojawiająca się na rynku, coraz bardziej znaczne różnicowanie asortymentu jak również jego wytwarzania, przyczyniły się do rozwinięcia kolej szkoły zarządzania strategicznego. Związane było to z faktem zmiany dotychczasowych podejmowanych działań i decyzji w organizacji, które poszły w stronę znacznie większego usamodzielniania się w kształtowaniu odpowiedniej strategii. Wg tej metody najważniejsze było osiągnięcie jak największego zysku przedsiębiorstwa, a nie wyznaczanie jego długofalowego wzrostu. W celu osiągnięcia satysfakcjonującego zysku warunkiem koniecznym była zajmowana pozycja przez organizację. Z kolei ukształtowana strategia jest elementem, który umożliwia zdobycie przewagi na innymi uczestnikami rynku. Charakterystycznym narzędziem, jaki wykorzystywano w tej koncepcji jest stworzony przez Portera model pięciu sił który składa się z: dostawców, nabywców, substytutów, potencjalnych wchodzących na rynek oraz najważniejszego elementu jakim jest walka pomiędzy istniejącą konkurencją. Narzędzie to jest cały czas wykorzystywane do skutecznej obserwacji i analizy mającej miejsce konkurencji pomiędzy organizacjami. Z kolei działania te umożliwiają określenie odpowiedniej strategii konkurencyjnej, która pozwoli na osiągnięcie wyższości nad innymi.

• Szkoła zasobów i kompetencji

Najważniejszym kierunkiem określonym prze tą szkołę jest odpowiednie rozdysponowanie posiadanych zasobów przez przedsiębiorstwo. W określaniu skutecznej strategii właśnie na to kładzie się nacisk. Uważa się, że tylko takie działania pomogą w utrzymaniu dobrych wyników finansowych organizacji, jak i dalszym jego wzrostom. Istotną rolę przypisuje się tutaj jednym z najważniejszych osób, jakie są w firmie, a mianowicie kierownictwu. To właśnie oni są odpowiedzialni za odpowiednie dysponowanie posiadanymi zasobami przedsiębiorstwa. Zwraca się tutaj dużą uwagę na zasoby niematerialne takie jak: posiadanie specjalistycznej wiedzy przez pracowników. W podejściu tym pojawiła się koncepcja posiadanych zdolności organizatorskich, która umożliwia dokładne określenie szans i zagrożeń, jakie płyną z otoczenia. Dzięki temu można łatwiej uniknąć niekorzystnym zjawiskom, jakie mogą wystąpić, jak i również odpowiednio wykorzystać pojawiające się możliwości rozwojowe. Analiza taka znacznie ułatwia dalsze funkcjonowanie i podejmowane

działania przez przedsiębiorstw. Sukces organizacji mogą przynieść tylko powyższe kroki, jakie podejmują firmy łącznie z precyzyjnym, a nie przypadkowym ulokowaniem zasobów.

• Szkoła prostych reguł

Szkoła ta jest odpowiedzią na wciąż zachodzące zmiany w otoczeniu, co w konsekwencji prowadzi do nieprzewidywalnych zachowań, jakie mogą mieć miejsce w zajmowanym przez przedsiębiorstwa rynku. Zaczęły pojawiać się z jego strony coraz większe oczekiwania, którym muszą sprostać firmy, w celu prowadzenia dalszej działalności i osiągnięcia możliwości swojego dalszego rozwoju. Cechą charakterystyczną tego podejścia jest odpowiednie wykorzystanie szybko przemijających szans, jakie się pojawiają. Przy równoczesnym kształtowaniu strategii jak najbardziej innowacyjnych. Tylko takie działania mogą zapewnić organizacji osiągnięcie przewagi nad konkurencją.

K.M. Eisenhardt oraz D.N. Sull wyróżnili następujące reguły dotyczące odpowiedniej budowie strategii organizacji:

Możliwości kierownictwa wycofywania się w odpowiednim momencie z nieprzynoszących pożądanych rezultatów inwestycji, zanim okaże się za późno. Sytuacja taka może obronić przedsiębiorstwo przed większymi stratami.

Umiejętność wykorzystywania pojawiających się szans poprzez dostosowanie swoich wykonywanych działań w odpowiednim momencie.

Określenie w jaki sposób najlepiej wykonywać zadania przedsiębiorstwa, aby wszystkie działania realizowane przez daną organizację były wyjątkowe, i w znacznym stopniu różniły się, od tych przeprowadzanych przez konkurencje.

Możliwości trafnego określenia, co w działalności przedsiębiorstwa jest

najważniejsze. To w znacznym stopniu umożliwia dokonanie trafnego

rozdysponowania zasobami między występującymi opcjami.

Wyznaczanie określonych reguł, które określają granicę, poza które nie powinno się wychodzić. Pokazują one jakie działania powinny zostać wykonane, a jakie nie. Sytuacja taka umożliwia w znacznym stopniu szybsze podejmowanie różnych decyzji.

• _{Szkoła realnych możliwości}

Jest ona najmłodszą szkołą zarządzania strategicznego. Ukazuje się tutaj szczególną rolę, jaką posiada otoczenie organizacji, które w znacznym stopniu wpływa na

funkcjonowanie całego przedsiębiorstwa. Otoczenie to jest coraz bardziej nieprzewidywalne, a w związku z tym agresywne w stosunku do podejmowanych działań. Ukazano tutaj brak sensu w zastosowaniu jakiś długofalowych planów, gdyż wszystko ulega ciągłej przemianie. Kształtowanie strategii polega na rozbiciu jej na małe części z różnymi możliwościami, jakie dotyczą dalszych działań. Należy zwrócić również uwagę na to, iż w każdym momencie może nastąpić potrzeba zrezygnowania z jakiś dotychczasowych działań, w związku z tym zawsze powinno się stwarzać ku temu możliwości.