Sztuki Mediów
Sztuki Mediów
Sztuki Mediów
Sztuki Mediów...
Polskie festiwale to przedsiêwziêcia stosunkowo m³ode, ist-niej¹ce od mniej ni¿ dziesiêciu lat, które od pocz¹tku wpisuj¹ siê w now¹ sytuacjê tej dziedziny: zmierzchu specyficznego dla niej klasycznego dokumentu oraz przemieszczania siê fotogra-fii w dwóch dominuj¹cych kierunkach: reklamy i mody oraz sztuki. Festiwale fotografii wraz z innymi tzw. „nowymi me-diami” coraz bardziej staj¹ siê festiwalami sztuki wykorzystu-j¹cej fotograficzny obraz i anektuwykorzystu-j¹cej tak¿e typowe strategie dokumentalne.
Chocia¿ na ka¿dym z nich istotnym punktem programu jest prezentacja twórczoœci m³odych artystów, festiwal warszaw-ski ma pod tym wzglêdem specjalny charakter: konkurs dla m³odych fotografów (do 35 lat) i wystawa pokonkursowa sta-nowi zasadnicz¹ jego czêœæ. Mo¿na by³oby siê wiêc spodziewaæ wielkiego przegl¹du m³odej polskiej fotografii; tymczasem efekt by³ gorzej ni¿ ¿enuj¹cy. Prace przypadkowe, nie daj¹ce ¿adnego obrazu œrodowisk akademickich ani tendencji wœród debiutu-j¹cych fotografów. Umieszczona na uboczu wystawa (w bu-dynku Instytutu Sztuki Mediów w pobli¿u Cmentarza Pow¹z-kowskiego) by³a zupe³nie w mieœcie niewidoczna – co w sumie okaza³o siê s³uszn¹ strategi¹ wobec jej kompromituj¹cego po-ziomu, tak¿e pod wzglêdem ekspozycyjnym. Zadziwiaj¹ce, ¿e do tego amatorskiego „festiwalu” zosta³ wydany ca³kiem pro-fesjonalny katalog, ciekawie zaprojektowany przez Mariusza Gajewskiego.
Czego widz mo¿e siê spodziewaæ po festiwalu fotografii? Przede wszystkim – prezentacji wybranych najciekawszych wystaw z szeroko rozumianej tej dziedziny (zbiorowych oraz indywidualnych), które pojawi³y siê ostatnio w Polsce i za gra-nic¹. Te oczekiwania zarówno festiwal krakowski, jak i ³ódzki spe³ni³y tylko w czêœci, przede wszystkim ze wzglêdu na ograni-czone w stosunku do ambicji œrodki finansowe. W £odzi naj-ciekawsza by³a oferta zagraniczna: program g³ówny (oba fe-stiwale sk³adaj¹ siê z kilku elementów: programu g³ównego, wystaw towarzysz¹cych i przedsiêwziêæ dodatkowych, jak wyk³ady, warsztaty i przegl¹dy portfolio) poœwiêcony by³ w ca-³oœci Chinom. Pod has³em „Made in China” pokazana zosta³a wystawa dwunastu chiñskich autorów, przygotowana przez niemieckiego kuratora Thomasa Kellnera, która, choæ doœæ skromna i klasyczna (bez projekcji, filmów i przestrzennych instalacji fotograficznych), by³a niezwykle ciekaw¹ prezentacj¹
chiñskiej mentalnoœci, wra¿liwoœci i wyobraŸni na etapie intensywnego kontak-tu z odmienn¹, europejsk¹ cywilizacj¹. Nawet u tych chiñskich autorów, którzy w równie oczywisty sposób jak Europejczycy pos³uguj¹ siê obrazem o zbie¿nej perspektywie (obcym dawnej chiñskiej sztuce), mocno wyczuwalna by³a pewna specyficzna jego w³aœciwoœæ: czysty wizualizm, objawiaj¹cy siê w szczególnej pustce i ciszy obrazu, który nie niesie ze sob¹ sugestii zmys³owej pe³ni œwiata, dope³nianej w wyobraŸni widza o jego odbiór poprzez pozosta³e zmys³y.
Druga wystawa dotycz¹ca Chin, „Western Eye on East” (Wschód w oczach Zachodu), przygotowana przez Krzysztofa Candrowicza, dyrektora artystycz-nego ³ódzkiego festiwalu, obejmowa³a prace dziesiêciu europejskich fotogra-fów. Dziesiêæ ró¿nych punktów widzenia, rozmaitych jêzyków estetycznych, relacjonuj¹cych szok spotkania z zupe³nie innym œwiatem oraz próbê zrozumie-nia tego, co naprawdê dzieje siê w Chinach i co prze¿ywaj¹ mieszkaj¹cy tam ludzie. Czêœæ z tych prac to obserwacje doœæ powierzchowne, skupiaj¹ce siê na egzotyce samych widoków; s¹ jednak tak¿e dzie³a powa¿niejsze, które przeka-zuj¹ widzom coœ istotnego o wspó³czesnym Pañstwie Œrodka. Jeden z autorów, Nadav Kander, Izraelczyk mieszkaj¹cy w Wielkiej Brytanii, komentuj¹c swoje
91
F O R M A T 5 4zdjêcia, pisze: W Anglii wiêkszoœæ z nas mo¿e powróciæ w miejsca, w
któ-rych siê wychowaliœmy – i z regu³y bêd¹ to wci¹¿ te same miejsca, które przypomn¹ nam rodzinê i dorastanie. W Chinach jest to niemo¿liwe – ogromna skala rozwoju pañstwa zmieni³a wiêkszoœæ kraju nie do pozna-nia. „Nic ju¿ nie jest takie samo, nie mo¿emy wróciæ tam, sk¹d pochodzi-my, bo tych miejsc ju¿ nie ma” – cytuje s³owa swojego chiñskiego przyjaciela.
Ten szok gigantycznych przeobra¿eñ i ludzie wrzuceni w obc¹ przestrzeñ monu-mentalnych budowli, wielokrotnie przerastaj¹cych ich skal¹ – to powtarzaj¹cy siê temat kilku fotograficznych serii, podobnie jak elegia na czeœæ znikaj¹cych hutongów, dzielnic parterowych domków, w których dot¹d mieszkali Chiñczy-cy („Imperium szaroœci” Bogdana Konopki, a tak¿e bardzo pokrewna styli-stycznie seria wykonana przez uczestniczkê wystawy chiñskiej, Feng Bin).
Oprócz tego odbywa³ siê tak¿e w trakcie ³ódzkiego Fotofestiwalu pokaz indywidualnych wystaw polskich i zagranicznych, konkuruj¹cych o Grand Prix (10 propozycji). G³ówn¹ nagrodê otrzyma³ Francuz Eric Vazzoler za dokumen-taln¹, czarno-bia³¹ seriê „Twarz¹ w twarz”, pokazuj¹c¹ m³odych obywateli dawnych republik sowieckich – ludzi odrzuconych na margines: poruszaj¹cy obraz œwiata bez prywatnoœci, w którym ludzkie jednostki próbuj¹ zachowaæ indywidualnoœæ i godnoœæ.
Sta³ym elementem ³ódzkiego Fotofestiwalu od pocz¹tku jego istnienia (2001 rok) jest „Fabryka fotografii”, czyli prezentacja szkó³ fotograficznych. W tym roku wystawa zosta³a przygotowana w najlepszej formule spoœród dotychcza-sowych ekspozycji. Ka¿dy z wybranych pedagogów (14 osób) polskich i zagra-nicznych wy¿szych szkó³ artystycznych przedstawi³ dwa indywidualne pokazy swoich studentów (w dwóch przypadkach oba pokazy by³y z tej samej uczelni, ale prowadzone przez ró¿nych promotorów). Gdybym mia³a przyznaæ swoje nagrody studenckim pracom, wyró¿ni³abym przede wszystkim „Memo-formy”, instalacjê z u¿yciem fotografii na porcelanie Anny KaŸmierak (uczennica prof. Grzegorza Przyborka, ASP £ódŸ) oraz seriê barwnych zdjêæ („Dwie”)
przed-stawiaj¹cych dzieci (siostry-bliŸniaczki) na tle ciemnych zaroœli – wyrafinowa-ne i wieloznaczwyrafinowa-ne portrety (praca pod kierunkiem prof. Vladimira Birgusa, Instytut Fotografii Twórczej na Uniwersytecie Œl¹skim w Opawie).
Mimo ¿e wœród osiemnastu wystaw programu g³ównego Miesi¹ca Fotogra-fii w Krakowie, przebiegaj¹cego pod has³em „M³odoœæ”, wiêkszoœæ stanowi³y wystawy zagraniczne – to w³aœnie polska fotografia by³a najbardziej znacz¹-cym punktem festiwalu, bowiem Polska wyst¹pi³a w roli tegorocznego „goœcia specjalnego”. Warto by³o obejrzeæ znakomity wybór z „Zapisu socjologiczne-go” Zofii Rydet (kuratorzy: Andrzej Ró¿ycki i Piotr Lelek) i nieznan¹ dot¹d, niezwyk³¹ fotografiê portretow¹ Stefanii Gurdowej z okresu miêdzywojennego (kuratorzy: Andrzej Kramarz i Agnieszka Sabor). Ciekawy autorski wybór nowej polskiej fotografii prezentowa³a tak¿e wystawa „Aktualizacja” (kura-tor: Krzysztof Miêkus) oraz „Wenus polska” – nawi¹zuj¹ca do dawnych
kra-kowskich wystaw aktu prezentacja wizerunku kobiety w fotografii m³odych polskich autorów, przygotowana przez Adama Mazura.
Wystaw¹ numer jeden w Krakowie by³a jednak prezentacja polskiej foto-grafii XX wieku, przygotowana przez fotografa Wojciecha Pra¿mowskiego, pod tytu³em „Marzyciele i œwiadkowie”. To has³o sygnalizowa³o dwa przepla-taj¹ce siê ze sob¹ nurty: fotografii kreacyjnej oraz dokumentalnej. Pierwsza z nich by³a w wyraŸnej przewadze – wystawa przede wszystkim ukazywa³a twórcze indywidualnoœci w polskiej fotografii; zdjêcia dokumentalne, relacjo-nuj¹ce spo³eczn¹ i polityczn¹ sytuacjê w ró¿nych latach minionego wieku pe³ni-³y rolê jakby „okien”, otwieraj¹cych siê wœród tych ró¿nych autorskich koncep-cji bezpoœrednio na rzeczywistoœæ i ujawniaj¹cych towarzysz¹ce im konteksty. Wiele z tych fotografii to zdjêcia ma³o znane, które po latach od ich powstania nabra³y dopiero wyrazistych znaczeñ, precyzyjnie definiuj¹cych swoj¹ epokê – jak na przyk³ad Romana Burzyñskiego ujêcie Eisenhowera i Spychalskiego na tle ruin Warszawy, „Kibice” Piotra Bar¹cza z roku 1960 czy „Dostawa” Macieja Osieckiego z 1980 roku (sceny przed sklepem monopolowym).
Szczególn¹ wartoœci¹ tej wersji przegl¹du polskiej fotografii XX wieku by³ jej osobisty charakter: obraz polskiej fotografii XX wieku widziany oczami znakomitego fotografa, którego w³asna twórczoœæ wyrasta z tego gruntu (Woj-ciech Pra¿mowski w eksponowanym zestawie pomin¹³ swoje prace). Wystawa zrealizowana wiêc zosta³a jako opowieœæ fotografa o w³asnych fotograficz-nych fascynacjach. Spoza prac wyzieraj¹ postacie ich autorów, które tocz¹ ze sob¹ na œcianach muzeum ¿yw¹ konwersacjê, korzystaj¹c z niespodziewanego s¹siedztwa. W ten sposób Pawe³ Pierœciñski ze swoim kieleckim pejza¿em prowadzi dialog z Józefem Robakowskim, autorem „K¹tów energetycznych”, na temat geometrii jako zasady obrazu; Zofia Rydet z opart¹ na estetyce kiczu „Suit¹ œl¹sk¹” rozmawia z m³odszymi co najmniej o pokolenie autorami post-modernistycznie przerysowanych obrazów: Jerzym Modrakiem, Piotrem Komo-rowskim i Joann¹ Zastró¿n¹. Takich zaskakuj¹cych korespondencji jest wiêcej; nadaj¹ one wystawie jej w³asny, oryginalny cha-rakter, choæ widz mo¿e czasem byæ z ich powodu zdezorientowany.
Widaæ na tej wystawie wyraŸnie, jak bardzo prze³omowymi zjawiskami w polskiej fotografii by³a najpierw „Antyfotografia” Beksiñskiego, Lew-czyñskiego i Schlabsa, a potem dzia³alnoœæ Grupy 0-61: Micha³a Kokota, Antoniego Miko³ajczyka, Józefa Robakowskiego, Andrzeja Ró¿yckiego, Je-rzego Wardaka. W pierwszym przypadku oparcie siê na surowym dokumencie oraz abstrakcji zna-laz³o swoj¹ kontynuacjê dopiero w pracach kon-ceptualnych lat 70., a w drugim – wyzwolenie siê z konwencjonalnych form i technik przynios³o nowe mo¿liwoœci operowania jêzykiem fotografii na wiele lat naprzód. I to mo¿liwoœci niezale¿nych od nurtu konceptualnego, który na wystawie pokazany zo-sta³ bardzo lakonicznie (zgodnie z zasad¹ wyboru wed³ug osobistych preferencji i fascynacji kurato-ra; przyniós³ on jednak w efekcie niezupe³nie praw-dziwy obraz polskiej fotografii XX wieku).
„Marzyciele i œwiadkowie” to tak¿e obraz za-wartoœci polskich kolekcji fotograficznych: muzeal-nych i prywatmuzeal-nych, z których zosta³y wypo¿yczone. Okazuje siê, ¿e oprócz dzie³ czêsto pokazywanych na wystawach i w publikacjach, w zbiorach tych znajduj¹ siê znakomite prace autorów na ogólno-polskim forum ma³o znanych lub zapomnianych, jak na przyk³ad wroc³awianie Zbigniew Staniew-ski i Micha³ Diament albo Krystyna Andryszkie-wicz, Tadeusz Ciesielski, Jerzy Jawczak, Jakub Pa-jewski, Tomasz Micha³owski.
Obydwa festiwale, ³ódzki i krakowski, realizowane s¹ przede wszystkim za publiczne pieni¹dze, tote¿ nieunikniona konkurencja, jak¹ sobie wzajemnie robi¹, prezentuj¹c siê w tym samym miesi¹cu, nie jest w tym przypadku zdro-wa: widzowie zmuszeni s¹ czêsto do wyboru jednego z nich, ze szkod¹ dla siebie i fotografii. Mo¿e wiêc warto doprowadziæ do specjalizacji, by nie roz-praszaæ si³ i œrodków? Na przyk³ad Fotofestiwal ³ódzki, skoro ju¿ ma w nazwie „miêdzynarodowy”, móg³by zaj¹æ siê sprowadzaniem do Polski najciekaw-szych wystaw zagranicznych oraz konfrontacj¹ polskich szkó³ fotografii z ob-cymi, natomiast krakowski sta³by siê przegl¹dem najwartoœciowszych zjawisk w fotografii polskiej oraz forum debiutów dla m³odych fotografów. I jeœli ju¿ nie da siê przenieœæ jednego z nich na inny miesi¹c, to przynajmniej obydwa powinny trwaæ cztery tygodnie, a nie trzy lub dwa, jak to ma miejsce obecnie…
Peng Xiangjie Peng Xiangjie Peng Xiangjie Peng Xiangjie
Peng Xiangjie, Œwiaty Cyrkowe,1992-2002
91
F O R M A T 5 4
4
2
93
F O R M A T 5 4 10 11 8 7 91. Billboard, £ódŸ, fot. K. Saj
2. Zeng HanZeng HanZeng HanZeng HanZeng Han, Soulstealer-cosplay10, 2006, Fotofestiwal 2008
3. WWWWWangTangTangTangTangTongongongongong, Mao-na-œcianie, Fotofestiwal 2008 4. TTTTTereza Vlereza Vlereza Vlereza Vlereza Vlèkovakovakovakovakova, Dwie/Two, Instytut Fotografii
Twórczej, Opawa; Fotofestiwal 2008 5. Kamil StrudziñskiKamil StrudziñskiKamil StrudziñskiKamil StrudziñskiKamil Strudziñski, Przytomnoœæ,
ASP w Poznaniu, Fotofestiwal 2008, fot. K. Saj 6. Reiner RedlerReiner RedlerReiner RedlerReiner RedlerReiner Redler, Superman nad Placem
Czerwonym w Antalya, Turcja, Fotofestiwal 2008
7. Marta SzymczakMarta SzymczakMarta SzymczakMarta SzymczakMarta Szymczak, Grand Prix, 4 FFA 2008 8. Giacomo ChiesaGiacomo ChiesaGiacomo ChiesaGiacomo ChiesaGiacomo Chiesa, Beleno, 4 FFA 2008 9. Barbara KonopkaBarbara KonopkaBarbara KonopkaBarbara KonopkaBarbara Konopka, Neurenika, MFK 2008 10. Kusto DymopulosKusto DymopulosKusto DymopulosKusto DymopulosKusto Dymopulos, Basen, 4 FFA 2008 11. Dawid FurkotDawid FurkotDawid FurkotDawid Furkot, II Nagroda 4 FFA 2008Dawid Furkot
95
F O R M A T 5 44
7
6
1. JiangZhenqingJiangZhenqingJiangZhenqingJiangZhenqingJiangZhenqing, Kobieta zbieraj¹ca ma³¿e, 1999, £ódŸ, Fotofestiwal 2008
2. FeritKuyasFeritKuyasFeritKuyasFeritKuyasFeritKuyas, Miasto Ambicji-Przewijanie, Do Przodu, WChinach, £ódŸ, Fotofestiwal2008 3. WolfgangZurbornWolfgangZurbornWolfgangZurbornWolfgangZurbornWolfgangZurborn, Przysz³oœæ Przesz³oœci, £ódŸ, Fotofestiwal 2008
4. Piotr Bar¹czPiotr Bar¹czPiotr Bar¹czPiotr Bar¹czPiotr Bar¹cz, Kibice, 1960, 60 cm x 49 cm. Ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wroc³awiu 5. TTTTTomasz Micha³owskiomasz Micha³owskiomasz Micha³owskiomasz Micha³owskiomasz Micha³owski, bez tytu³u, 1995, odbitka bromosrebrowa tonowana na papierze, 38,5 cm x
28,5 cm. Z Archiwum Ma³ej Galerii 1977-2006 /CSW
6. Jakub PJakub PJakub PJakub PJakub Pajewskiajewskiajewskiajewskiajewski (ur. 1962) Julia, 1999. 1/20. 34 cm x 46 cm. Odbitka na papierze fotograficznym. Z kolekcji Wojciecha Jêdrzejewskiego
7. Krystyna AndryszkiewiczKrystyna AndryszkiewiczKrystyna AndryszkiewiczKrystyna AndryszkiewiczKrystyna Andryszkiewicz, Wnêtrze z uwiêzion¹, 1982, 43 cm x 39 cm. Ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wroc³awiu
5
95
97
F O R M A T 5 4Dlaczego zaj¹³ siê pan fotografi¹?
W roku 1962, w wieku 16 lat, pojecha³em wraz z mam¹ do Seattle, obejrzeæ wystawê sztuki wspó³czesnej. Pamiêtam, ¿e najwiêksze wra¿enie wywar³y na mnie gigantyczne p³ótna Jacksona Pollocka.Od tamtej chwili zacz¹³em powa¿nie interesowaæ siê sztuk¹.
Mieszka³em na przedmieœciach Vancouver, co sprawia³o trudnoœ-ci z dotartrudnoœ-ciem do trudnoœ-ciekawych prezentacji zarówno historycznych, jak i wspó³czesnych. Dlatego w moim przypadku kontakt ze star¹ i now¹ sztuk¹ by³ mo¿liwy tylko poprzez ksi¹¿ki. One w³aœnie umo¿liwia³y dostêp do wiedzy. Lubi³em historiê sztuki, a najbardziej barok. Fas-cynowa³em siê malarstwem starych mistrzów. Szczególnie obrazy Delacroix zmieni³y mój sposób patrzenia na fotografiê. Na przyk³ad zdjêcie The Destroyed Room wykona³em na skutek inspiracji obra-zem Eugene Delacroix „La mort de Sardanapel”. Fotografiê ustawia-³em w relacji do malarstwa.Chciaustawia-³em polemizowaæ z malarstwem. Przek³ada³em kolory, perspektywe, proporcje i konstrukcje znanych dzie³ malarskich na fotografiê. Uwa¿am, ¿e przenios³em awangardê w malarstwie do fotografii.
Jak du¿¹ wagê przywi¹zuje pan do miejsc, które pan fotografuje?
Myœlenie, ¿e jedno miejsce jest lepsze od drugiego uwa¿am za nieartystyczne. Nigdy nie traktowa³em niczego hierarchicznie. Nie mogê powiedzieæ, ¿e Berlin jest ciekawszy od Vancouver czy Stam-bu³u. Drzwi zamykaj¹ siê przed tymi, którzy wybieraj¹ tylko miejsca specyficzne. Moj¹ twórczoœæ charakteryzuje brak tematu i brak kra-ju. Pokazujê codziennoœæ i mogê pracowaæ wszêdzie, bo zawsze je-stem sob¹, niezale¿nym artyst¹. Zacz¹³em fotografowaæ w Berlinie, gdy¿ chcia³em byæ wolnym od amerykañskiej rzeczywistoœci. Potem jednak wybra³em Stambu³. Zainteresowa³em siê migruj¹cymi bezro-botnymi, tureck¹ ludnoœci¹ wyczekuj¹c¹ na stambulskich przedmie-œciach.Ta sytuacja zainspirowa³a mnie twórczo. Pragn¹³em uchwy-ciæ atmosferê bezrobocia. W jednym ze zdjêæ, wykonanych na peryferiach Stambu³u, 17-letni ch³opiec gra³ nios¹cego torbê emi-granta. By³a to jego pierwsza p³atna praca. Pragn¹³em przekazaæ in-formacje o ludziach, których estetyka zamienia miasto w wieœ.
Bo w³aœnie moi stambulscy bohaterowie przyje¿d¿aj¹ za chlebem ze wsi do miasta.
Ogl¹daj¹c pañskie prace w berliñskim Muzeum Guggenheima, stwierdzi³am, ¿e problematyka socjalna jest dla pana bardzo wa¿na.
Nie realizujê ¿adnej koncepcji. Nie mam sta³ych tematów. Chcê byæ otwartym na œwiat. Chcê reagowaæ na to, co mnie porusza. Przyznajê jednak, ¿e ostatnio czêsto dotykam problemów bezdomnoœci, emigracji, samotnoœci. A przedstawiani przeze mnie bohaterowie najczêœciej by-waj¹ opuszczonymi przez los, biednymi nieudacznikami.
Co pana w tych figurach podnieca?
Uczucie walki znamy z w³asnych doœwiadczeñ.Wielu z nas fascy-nuje dynamika procesu walki. Jeœli aktywnie o coœ walczymy, stajemy Urodzony w 1952 roku w Epsom ko³o Londynu Martin Parr,
stu-diowa³ w latach 1970-73 fotografiê na Manchester Polytechnic Uni-versity. S³awê zdoby³ wprowadzeniem do fotografii jêzyka socjalnego reporta¿u. Od 1994 roku pracuje dla renomowanej paryskiej agentury Magnum. Ta w³aœnie zorganizowa³a prezentacjê jego prac w londyñ-skiej galerii „Barbican”. Tak¿e w Deichtorhallen w Hamburgu, w Mu-seo Nacional de Arte Reina Sofia w Madrycie, w Maison Europeenne de la Photographie w Pary¿u. Martin Parr poza fotografi¹ uprawia wiele ró¿nych dziedzin. Bywa kuratorem wystaw, kolekcjonerem, dziennikarzem, wydawc¹ i autorem ksi¹¿ek. W roku 2004 otrzyma³ profesurê na wydziale fotografii Uniwersytetu Wales Newport. W roku 2006 zosta³ laureatem presti¿owej nagrody Salomon-Preis. W roku 2007 mia³ wystawê indywidualn¹ w Tate Britain w Londynie. Martin Parr mieszka i pracuje w mieœcie Bristol w Anglii.
Berliñskie Forum Fotografii „C/O Berlin, Postfuhramt” zaprezento-wa³o (od 15.12.2007 do 02.03.2008) dorobek Martina Parra. Artystê od dziecka interesowa³a fotografia. Mój dziadek z wielkim
zami³owa-niem fotografowa³ pejza¿e. Mnie równie¿ zachêci³ do robienia zdjêæ.
Podarowa³ mi nawet ksi¹¿kê, ze specjaln¹ dedykacj¹, bym w przysz³o-œci dochowa³ wiernoprzysz³o-œci formie, linii, œwiat³u i piêknu..., wspomina³
twór-ca. Prace Martina Parra oscyluj¹ wokó³ zwyk³ych tematów dnia co-dziennego. Stanowi¹ obserwacjê obyczajowoœci, ironizuj¹ zastane sytuacje otaczaj¹cego nas ¿ycia. Zgodnie z has³em: œwiatowo, daleko, wstrêtnie, z bardzo brytyjskim poczuciem humoru, dokumentuj¹ z³y smak. Na berliñskim spotkaniu „Lectures” artysta udostêpni³ uzupe³-niaj¹ce wystawê slajdy dotycz¹ce serii z ujêæ parkingów. Oryginalny pokaz pustych, czekaj¹cych na samochody miejsc, umo¿liwia³ wgl¹d w aran¿acjê parkingów w 41 krajach œwiata. Widoczna by³a wyraŸna ró¿nica pomiêdzy parkingami w Moskwie, Pekinie, Londynie czy No-wym Jorku. Nikt wczeœniej nie opisywa³ tak bezpoœrednio i dowcipnie zastanej rzeczywistoœci. Parr konsekwentnie ironizuje masow¹ kulturê. Tak¿e kolejny jego projekt, zwi¹zany z supermarketem w ma³ym angiel-skim miasteczku, œwiadczy o czerpaniu natchnienia z rzeczy zupe³nie oczywistych. Artystê zawsze fascynowali pogr¹¿eni w normalnych czyn-noœciach, zwyczajni obywatele. Tutaj Parr podpatrywa³ zachowania klien-tow robi¹cych zakupy. Fotografowa³, chodz¹c za ludŸmi po markecie. W innych udostêpnionych na wystawie pracach uwypukli³ amerykaniz-my zauwa¿one w Meksyku. Ogólnie wiadomo, ¿e ma³o podatny na obce wp³ywy Meksyk pielêgnuje bardzo mocno w³asn¹ kulturê. Dlatego za-skakuje nas ukazanie meksykañskich robotników, odzianych w typowe amerykañskie bejsbolowe czapki. Dziwi¹ obchody œwiêta Halloween w meksykañskim McDonaldzie. Martin Parr bada propagandê ukryt¹ w fotografii.
Ludzie nie wiedz¹, ¿e fotografia k³amie. A ja pragnê przybli¿yæ prawdê. Kreujê kadr bardzo realnie. W tym celu u¿ywam jêzyka ko-mercyjnego, reklamowego i propagandowego. Najchêtniej pokazujê klasê pracuj¹c¹ i mieszczañstwo...., mówi³ artysta.
W swojej ksi¹¿ce „The Last Resort”(1986) przedstawi³, po³o¿on¹ nieopodal Liverpoolu, popularn¹ i lubian¹ przez Anglików pla¿ê New Brighton.Wykonane w latach 80. zdjêcia pla¿owiczów, odzwierciedla-³y upadek socjalny brytyjskiego spo³eczeñstwa za rz¹dów Margaret Thatcher. Artysta oœmieszy³ populistyczn¹, zachodni¹ kulturê kon-sumpcji. Na jednym z obrazów widzimy bar pe³en ³akomych, t³ustych, brzydkich kobiet, skupionych nad s³u¿¹cymi do okraszenia hot do-gów butelkami z keczupem. Martin Parr ujawni³ absurdalnoœæ pospo-litoœci, wszechobecny bana³, nudê i pustkê ludzkiego istnienia. Jego prowokatorski i sarkastyczny styl ujêæ podkreœla duchowy kryzys
Dokoñczenie na str. 120 ilustracje na str. 99
Alexandra Holownia i Jeff Wall
97
zwyciêstwo i pomyœlny los. Mnie natomiast zain-teresowa³ proces odwrotny, zwi¹zany z poddaniem i rezygnacj¹. Choæ w rzeczywistoœci prywatnie nie zwracam uwagi na ludzi, których fotografujê, to przy pomocy zdjêæ chcê pokazaæ dostojeñstwo tych w³aœnie pomijanych, niedostrzeganych osób. Od czasów Gustawa Courberta biedni s¹ przedstawie-ni w sztuce w sposób godny i wspaprzedstawie-nia³y.
Czy uwa¿a siê pan za artystê politycznego?
Zupe³nie nie.
Jakie zwi¹zki ma dla pana fotofrafia z filmem?
Film zawsze mnie inspirowa³. Lecz filmowiec wyznaje inne wartoœci ni¿ fotograf. W kinie
istnie-tak d³ugo siê ¿ongluje, a¿ zaczn¹ do siebie pasowaæ. W rezultacie wszystkie powsta³e napiêcia prowadz¹ do piêknych ujêæ. WeŸmy na przyk³ad Antonioniego, jego filmy stanowi¹ sumê znakomitych, pojedynczych kadrów.
W neorealistycznych utworach Vittorio de Sici czy Rosseliniego, grali wy³¹cznie amatorzy. Ja te¿ zatrud-niam amatorów. Pracuj¹c w przestrzeni otwartej, poza studio, u¿ywam technik filmowych. Choæ generalnie moja robota nie ma nic wspólnego z filmem. Nie roz-wijam ¿adnej fabu³y. Nie znoszê serii. Nie robiê arty-stycznego dziennika, tylko jednorazówki. Za ka¿dym razem inscenizujê wszystko od nowa. Ostatnio prefe-rujê fotografiê czarno-bia³¹. Film by³ równie¿ na po-cz¹tku czarno-bia³y. Generalnie stawiam na intuicjê, a przede wszystkim na artystyczn¹ wolnoœæ. Nie mam regu³y okreœlaj¹cej, jak nale¿y fotografowaæ. Uwa¿am, ¿e trzeba zapomnieæ o tym, jak robili to inni. W mojej pracy Mimik ludzie id¹cy ulic¹ s¹ figurami artystycz-nymi. Scena jest kompletnie pozowana. Ogl¹damy fa-ceta, który ruchem rêki robi sobie skoœne oko. Gest ten stanowi aluzjê do widniej¹cego obok azjatyckiego m³odzieñca, uosabiaj¹cego symbol azjatyckich pod-róbek. Wiemy bowiem, ¿e Azjaci podrabiaj¹ marko-we towary zachodnie.
1
2
3
1. Jeff Wall, fot. A. Ho³ownia 2. Jeff Wall Jeff Wall Jeff Wall Jeff Wall , Reinfilld Suitcase, 2001 Jeff Wall 3. Jeff Wall Jeff Wall Jeff Wall Jeff Wall Jeff Wall, The destroyed room,
99
F O R M A T 5 41. Martin PMartin PMartin PMartin ParrMartin Parrarrarrarr, Venice Biennale, Italy, 2001 2. Martin PMartin PMartin PMartin PMartin Parrarrarrarrarr, Greece-Athens-Acropolis, 1991 3. Martin Parr , fot. A. Ho³ownia
3 4
5 1
2 4. Martin P Martin P Martin P Martin P Martin Parrarrarrarr, arr, , , , West Bay
5. Martin ParrMartin ParrMartin ParrMartin ParrMartin Parr , G.B.England-New-Brighton, 1985