Telewizyjne programy śledcze

Amerykańskie stacje telewizyjne były również tymi, które zapoczątkowały emisję audycji z zakresu investigative reporting na dużą skalę, znajdując po latach wielu naśladowców w innych krajach. Dla tego typu dziennikarstwa była to swego rodzaju nobilitacja, bowiem czas antenowy w telewizji jest bardzo drogi i podjęcie decyzji przez właścicieli największych amerykańskich sieci o przeznaczeniu w swoich najważniejszych pasmach kilkudziesięciu minut dziennie na tego typu programy podkreślał ich znaczenie.

Dodać należy, że z czasem audycje śledcze zaczęto nadawać w prime time i to z korzyścią nie tylko dla widzów, ale i dla samych stacji telewizyjnych. Okazało się bowiem, że generowały one znaczące profity z reklam dla nadawców i przyciągały widownię zainteresowaną przedstawioną jej ofertą. Program te wyznaczyły określony kanon prezentowania wyników śledztw dziennikarskich na antenie, w którym pokazano widzom cały wachlarz technik operacyjnych służący reporterom śledczym do wyszukiwania informacji i ich weryfikowania. I choć z biegiem lat pod adresem niektórych z audycji padły zarzuty o nadmierną sensacyjność przedstawianych spraw, to obecnie już chyba nikt nie wyobraża sobie nowoczesnej telewizji amerykańskiej bez tego typu programów. Do najpopularniejszych w USA należą:

 60 Minutes. Telewizyjny program śledczy w sieci CBS, który po raz pierwszy został wyemitowany 24 września 1968 roku. Twórcą magazynu był jego długoletni producent, Don Hewitt. Stworzony przez niego program przez długie lata cieszył się największą oglądalnością, a format audycji śledczej znalazł wielu naśladowców tak w USA, jak i na całym świecie. Audycja za swoje śledztwa była również wielokrotnie nagradzana prestiżowymi wyróżnieniami przyznawanymi w środowisku dziennikarskim. Jest to jednocześnie najdłużej pokazywany program w USA w najlepszym czasie oglądalności (prime time). Gospodarzami od początku jego istnienia byli Harry Reasoner i Mike Wallace (w marcu 2006 roku M. Wallace odszedł na emeryturę po blisko 40 latach prowadzenia audycji). Program prezentuje zazwyczaj trzy dłuższe materiały śledcze, przedstawiające wyniki dochodzeń

reporterów i dotyczące niewłaściwego postępowania lub korupcji korporacji, polityków oraz innych osób publicznych. Ważnym elementem audycji są wywiady z samymi zainteresowanymi. W programie jest czas również na zaprezentowanie profili tak celebrities, jak i zwyczajnych ludzi. W latach 70. ważnym punktem programu była dyskusja w segmencie pod nazwą Punkt/Kontrapunkt, podczas której swoje opinie na określony temat prezentowali dwaj komentatorzy – liberalny i konserwatywny. Do tego zarzuconego u schyłku lat 70. pomysłu powrócono w 2003 roku, w trakcie kampanii prezydenckiej, gdy w podobnej formule wystąpili Bill Clinton i Bob Dole. W 1999 roku rozpoczęto emisję ,,60 Minutes II” (później na krótko zmieniono nazwę na ,,60 Minutes Wednesday”, a we wrześniu 2005 roku program zawieszono)²¹³.

 20/20. Jest to amerykański magazyn telewizyjny, nadawany od 6 czerwca 1978 roku w sieci ABC. Twórcą audycji był Roone Arledge z ABC News, który wzorował się na wcześniej istniejącym magazynie śledczym w konkurencyjnej sieci telewizyjnej CBS - ,,60 Minutes”. Pomysłodawcy programu większy nacisk położyli na sprawy ogólnoludzkie. Pierwszym prowadzącym był Harold Hayes, redaktor magazynu ,,Esquire”. Przez kilkanaście lat prowadzącymi byli Hugh Down i Barbara Walters (od 1999 do 2004 roku prowadziła ona, z roczną przerwą, program samodzielnie).

Obecnie główną prowadzącą, tak zwaną anchor, jest Elizabeth Vargas. W latach 1997-2000 sieć ABC postanowiła połączyć tę audycję z programem ,,Primetime Live”, dzięki czemu materiały dochodzeniowe mogły być emitowane codziennie.

Później jednak powrócono do sprawdzonej formuły – ,,20/20” nadawano w środy oraz dodatkowo, jako tak zwany ,,20/20 Downtown”. Audycja zyskała liczne grono wielbicieli, co zdecydowało o sprzedaży tego formatu do wielu telewizji na świecie (pod tą nazwą program nadawany jest między innymi w Singapurze, Hongkongu, Kanadzie, Irlandii, Australii, Nowej Zelandii czy Indonezji). Choć w historii tego

213 D. Gomery, The End Of the Golden Age?, ,,American Journalism Review” March 1999, http://www.museum.tv/archives/etv/S/htmlS/60minutes/60minutes.htm. Inspiracją dla twórców tej audycji był program w telewizji kanadyjskiej pod nazwą ,,This Hour Has Seven Days”, emitowany w latach 1964-1966.

Audycji ,,60 minutes II” przydarzył się poważny i, jak później się okazało, brzemienny w skutki błąd w przypadku sprawy ,,Memogate” i tak zwanych ,,Killian files” (zob. C. Pein, Blog-Gate, ,,Columbia Journalism Review” January/February 2005 oraz W. Adamczyk, Dziennikarskie skandale a wiarygodność przekazów medialnych, w: Studia nad mediami i komunikowaniem masowym. Prawo-język-tekst, pod red. J. Fras, Toruń 2007, ss. 226-227).

programu zdarzały się również zawodowe potknięcia, które niejednokrotnie kosztowały stację wysokie odszkodowania²¹⁴.

 Dateline NBC. Program ten ma dla sieci NBC szczególne znaczenie, bowiem po blisko dwudziestu wcześniejszych nieudanych próbach stał się jedną z wizytówek audycji nadawanych nieprzerwanie przez kilkanaście lat. Do pierwszej emisji doszło 31 marca 1992 roku. Program miał wielu prowadzących, wśród których była między innymi Maria Shriver, żona znanego aktora, a obecnie gubernatora stanu Kalifornia - Arnolda Schwarzeneggera. W magazynie poza materiałami śledczymi emitowane są materiały opisujące zbrodnie oraz dotyczące spraw ogólnoludzkich (tak zwane human interest). Podobnie jak omawianym wcześniej konkurencyjnym programom magazynowi ,,Dateline” przydarzały się ewidentne błędy. Do takich należą choćby sprawa z rzekomo wadliwymi ciężarówkami firmy General Motors z 1992 roku²¹⁵ czy kontrowersyjne dochodzenie z 2007 roku pod nazwą ,,To Catch a Predator"²¹⁶. Te godzinne magazyny telewizyjne wyznaczyły nowy trend, który przyjął się w stacjach wielu państw na świecie. Wykorzystanie obrazu do demaskowania patologii w polityce i biznesie z jeszcze większą siłą zaczęło oddziaływać na opinię publiczną, wśród której ogromna większość traktuje przekazy telewizyjne jako podstawowe, a często jedyne źródło informacji o świecie.

214 Zob. J. Boylan, Punishing the Press, ,,Columbia Journalism Review” March/April 1997 oraz S. Weinberg, Smoking Guns. ABC, Philip Morris and the Infamous Apology, ,,Columbia Journalism Review”

November/December 1995.

215 W. Adamczyk, Dziennikarskie skandale a wiarygodność przekazów medialnych, op. cit., s. 219.

216 The Shame Game, ,,Columbia Journalism Review” January/February 2007.