nr 3 – schemat „Kto na banknot?”;
– kolorowe fl amastry, papier plakatowy, klej, wzory obiegowych monet i banknotów (www.
nbp.pl).
Czas:
1 godzina lekcyjna Przebieg lekcji:
1. Przeprowadź w klasie krótki quiz dotyczący wyglądu polskich pieniędzy. Zapytaj uczniów, jak nazywają się pieniądze, którymi posługuje-my się w Polsce, jakie nominały mają będące w obiegu polskie monety oraz banknoty, jakie kolory mają polskie banknoty, czyje wizerunki są na nich umieszczone. Odpowiedzi uczniów zapisuj na tablicy.
2. Podsumuj wypowiedzi, zwracając uwagę, że polski pieniądz nazywa się złoty polski, a nie – jak powszechnie i potocznie się mówi – zło-tówka. Przypomnij również, że 1 złoty dzie-li się na 100 groszy. Korzystając ze strony internetowej NBP (www.nbp.pl), przedstaw uczniom monety i banknoty będące prawnymi środkami płatniczymi w Polsce oraz ewen-tualnie skoryguj wcześniejsze odpowiedzi uczniów.
3. Porozmawiaj z uczniami o tym, kim były po-stacie, których wizerunki umieszczono na pol-skich banknotach. Zapytaj uczniów, co wiedzą o tych osobach. Nie komentuj na razie wypo-wiedzi uczniów.
4. Podziel uczniów na pięć grup, każdej losowo przydziel jeden polski banknot (wzory bank-notów znajdziesz na stronie: www.nbp.pl).
Każdej grupie daj kopertę z pociętymi wcze-śniej i wymieszanymi paskami, zawierającymi informacje nt. pięciu władców polskich (ma-teriał pomocniczy nr 1 – wizerunki na bank-notach przedstawiające: Mieszka I, Bolesława Chrobrego, Kazimierza Wielkiego, Władysła-wa Jagiełłę, Zygmunta Starego). Potrzebne też będą markery, duże arkusze papieru oraz klej.
Wyjaśnij, że zadaniem uczniów będzie wyszu-kanie wśród kartek tych, które odnoszą się do
Klasy IV – VI Historia i społeczeństwo
142
banknocie. Poproś, aby uczniowie przykleili właściwe paski na arkuszu papieru, a następ-nie w grupach zastanowili się i przygotowali odpowiedź na pytanie: Jakie ważne zdarzenia zadecydowały o tym, że postać tego władcy została umieszczona na polskim banknocie?
Zdarzenia te można zapisać w tabeli znajdują-cej się na końcu materiału pomocniczego nr 1.
6. Po wykonaniu pracy poproś przedstawicieli grup o prezentację jej efektów na forum kla-sy oraz zaznaczenie na taśmie chronologicz-nej (materiał pomocniczy nr 2), umieszczo-nej w widocznym miejscu, wieku panowania władcy, na temat którego zbierali informacje.
Sprawdzaj poprawność wykonania ćwiczenia, wyjaśniaj i dopowiadaj w razie potrzeby. Zwróć uwagę uczniów na odwrotne strony banknotów 10- i 20-złotowych, na których przedstawiono odpowiednio wizerunki denara – monet srebr-nych z okresu panowania Mieszka I i Bolesła-wa Chrobrego. Podkreśl, że denar Mieszka I był pierwszą polską monetą, a jego emisja za-początkowała całą historię monetarną Polski.
Okres denarowy w Polsce trwał przez następne trzy stulecia.
7. Wyjaśnij uczniom, że wizerunki innych kró-lów i książąt polskich znajdują się również na tzw. monetach kolekcjonerskich. Narodowy Bank Polski emituje serię monet kolekcjoner-skich „Poczet królów i książąt polkolekcjoner-skich”, na których przedstawiono wizerunki m.in. Jana III Sobieskiego, Bolesława Krzywoustego, Władysława Łokietka, Stanisława Augusta Poniatowskiego. Wytłumacz, że monety ko-lekcjonerskie są przeznaczone głównie dla krajowych i zagranicznych numizmatyków (osób zbierających, kolekcjonujących i ba-dających monety i banknoty pod względem historycznym, estetycznym, a także tech-nicznym) i są emitowane najczęściej z okazji ważnych wydarzeń lub też upamiętniają wy-bitne postaci, autorytety i ich rolę w historii Polski i Polaków.
8. Podsumuj zajęcia. Poproś uczniów, aby w domu wybrali jedną dowolną postać histo-ryczną, której wizerunek chcieliby umieścić na monecie lub banknocie oraz poszukali in-formacji o tej osobie, a następnie uzupełnili schemat (materiał pomocniczy nr 3) i napisali krótkie uzasadnienie swojego wyboru.
Materiały pomocnicze
Materiał pomocniczy nr 1
Informacje dotyczące władców Polski, których wizerunki znajdują się na banknotach obiegowych
Mieszko I
Panował w latach ok. 963–992.
Władca państwa Polan.
Za jego panowania większa część terytorium naszego kraju pokryta była lasami.
Większe osady i grody, takie jak Gniezno, otoczone były wałami i rowami wypełnionymi wodą dla obrony przed nieprzyjaciółmi i zwykłymi rabusiami.
Pierwszy polski władca, którego istnienie poświadczają dokumenty.
Na swoją siedzibę wybrał sobie gród w Gnieźnie.
Miał syna i córkę z Dobrawą, a po jej śmierci jeszcze trzech synów z drugą żoną, Odą.
Połączył ziemie polskie, dlatego jest nazywany twórcą państwa polskiego.
Ożenił się z księżniczką czeską, Dobrawą.
Przyjął chrzest w 966 r.
Za jego panowania na ziemie polskie przybywali misjonarze.
Bolesław Chrobry
Panował w latach 992–1025.
Syn Mieszka I i Dobrawy.
Zaprosił do Polski biskupa Wojciecha, który prowadził misje wśród pogan.
Pierwszy koronowany władca Polski.
Za jego panowania powstało wiele grodów, które były ośrodkami administracyjnymi i pełniły rolę obronną.
Wzmocnił siły zbrojne.
Za jego panowania zaczęło rozwijać się rzemiosło.
Jego przydomek oznacza człowieka dzielnego i walecznego.
144
Kazimierz Wielki
Panował w latach 1333–1370.
Ostatni król Polski z rodu Piastów.
Popierał lokację, czyli zakładanie nowych wsi i miast.
Miał wiele córek, ale nie mogły one dziedziczyć tronu.
Zwany był Wielkim.
Za jego panowania obszar, który zajmowała Polska, powiększył się ponad dwa razy.
Zbudował system obronności kraju. Wzniósł prawie 50 zamków. Za jego panowania wiele miast otoczono murami i fosami, dzięki czemu kraj był bardziej bezpieczny.
Mówiono o nim potem, że „zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”.
Założył pierwszy w Polsce, a drugi w Europie Środkowej uniwersytet – Akademię Krakowską.
Popierał rozwój handlu. Nadawał miastom przywileje pozwalające czerpać korzyści z wymiany międzynarodowej oraz przyczyniał się do powstania dużych ośrodków handlowych.
Wprowadził do obiegu grosz srebrny i wszystkim poddanym nakazał go używać.
Za jego panowania przyjęto nową nazwę Polski – Korona Królestwa Polskiego.
W miastach rozwijało się rzemiosło, powstawały cechy i gildie, czyli organizacje zrzeszające rzemieślników i kupców wg wykonywanej specjalności, pełniące zarówno rolę organizacji zawodowych, jak i religijnych i towarzyskich.
Polecił spisać obowiązujące prawa, powstały tzw. Statuty (królewskie) wiślickie.
Przeprowadził reorganizację armii poprzez powołanie w jej skład właścicieli ziemskich. Trzonem armii stała się prosta szlachta.
Wykształciły się cztery stany: duchowieństwo, szlachta, mieszczaństwo, chłopi – każdy stan posiadał inne prawa, przywileje oraz sądownictwo.
Władysław Jagiełło
Panował w latach 1386–1434.
Pochodził z sąsiedniego kraju – z Litwy.
Był Wielkim Księciem Litewskim.
Ożenił się z polską królową Jadwigą.
Połączył dwa kraje – Polskę i Litwę.
Jego dzieci i wnuki rządziły Polską przez 200 lat i nazywano ich Jagiellonami.
Rządził ogromnym krajem, znacznie większym niż dzisiejsza Polska. Ten wielki kraj nazywano Rzeczpospolita Wielu Narodów.
Odniósł wielkie zwycięstwo nad Krzyżakami w 1410 r. pod Grunwaldem.
Za jego panowania Polska umocniła się jako europejskie mocarstwo ze stolicą w Krakowie.
Zasłynął jako zdolny strateg i dyplomata.
Jego zasługą było znaczne osłabienie potęgi zakonu krzyżackiego.
W 1400 r. odnowił i zreformował Akademię Krakowską, zwaną odtąd Collegium Jagiellonicum.
Zygmunt Stary
Panował w latach 1506–1548.
Był wybitnym mecenasem sztuki.
Rozbudował katedrę na Wawelu oraz ufundował Kaplicę Zygmuntowską.
Jego żona miała na imię Bona.
Włączył Mazowsze do Polski.
Okres jego panowania określamy jako „złoty wiek”.
W rządach opierał się na magnatach zasiadających w senacie.
Posiadał bibliotekę liczącą 3,5 tysiąca tomów, był miłośnikiem muzyki oraz protektorem pisarzy.
Ważne wydarzenia, które zadecydowały o tym, że postać władcy została umieszczona na polskim banknocie
Władca Wydarzenie
Mieszko I
Bolesław Chrobry
Kazimierz Wielki
Władysław Jagiełło
Zygmunt Stary
146
Materiał pomocniczy nr 2 Wzór taśmy chronologicznej
X w. XI w. XII w. XIII w. XIV w. XV w. XVI w.
Materiał pomocniczy nr 3 Schemat „Kto na banknot?”
Wybierz jedną dowolną postać historyczną, której wizerunek chciałbyś umieścić na monecie lub bank-nocie. Poszukaj w dostępnych materiałach informacji o tej osobie, a następnie uzupełnij schemat, napisz krótkie uzasadnienie swojego wyboru.
Cele:
Uczeń:
– wymienia najważniejsze skutki odkryć geogra-fi cznych;
– rozróżnia skutki wypraw dla Europy i Nowego Świata;
– wyjaśnia wpływ odkryć geografi cznych na ży-cie gospodarcze Europy i Rzeczpospolitej;
– rozróżnia przyczyny i skutki analizowanych wydarzeń.
Pojęcia ekonomiczne:
pieniądz, banknot, popyt, cena, bank
Treści nauczania – wymagania szczegółowe:
Uczeń:
– wymienia następstwa wypraw odkrywczych dla Europy i dla Ameryki;
– opisuje działalność gospodarczą polskiej szlach-ty, używając pojęć: folwark, pańszczyzna.
Metody:
– łamigłówka;
– praca w grupach;
– układanka;
– uzupełnianie schematu.
Materiały pomocnicze:
nr 1 – łamigłówka z hasłem;
nr 2 – ćwiczenie „Skutki odkryć geografi cznych”;
nr 3 – tekst „Skutki odkryć geografi cznych”;
nr 4 – schemat „Przyczyna – wydarzenie – sku-tek”.
Czas:
1 godzina lekcyjna Przebieg lekcji:
1. Rozpocznij zajęcia od rozdania uczniom mate-riału pomocniczego nr 1. Powiedz, że ich zada-niem będzie rozwiązanie łamigłówki z hasłem.
Hasła w łamigłówce dotyczą znajomości po-staci i faktów związanych z wielkimi wypra-wami geografi cznymi, organizowanymi przez Europejczyków na przełomie XV i XVI w.
Jolanta Czajkowska