Etap II miał na celu wartościowanie niewykorzystanych terenów powojskowych pod adaptacje na cele ośrodków sportów paramilitarnych. W tym celu
VI. TEORETYCZNY MODEL FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNY OŚRODKA SPORTÓW PARAMILITARNYCH
VII.1. Tereny powojskowe w Wielkopolsce
Niniejsza lista terenów powojskowych w Województwie Wielkopolskim została stworzona na podstawie informacji otrzymanych z Wojskowego Zarządu Infrastruktury w Poznaniu, Agencji Mienia Wojskowego Oddział w Gorzowie Wielkopolskim, Szkoły Podoficerskiej Wojsk Lądowych w Poznaniu, Centrum Szkolenia Wojsk Lądowych w Poznaniu, materiałów dostępnych w bibliografii, dokumentacji kartograficznej, materiałów archiwalnych oraz stron internetowych prowadzonych przez miłośników militariów i historii wojskowości.
Obiekty zostały podzielone wg Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych (PKOB):
Obiekty Inżynierii Wojskowej
(Grupa „Obiekty inżynierii lądowej i wodnej pozostałe, gdzie indziej nie sklasyfikowane”, nr 2420: np. forty, blokhauzy, bunkry, strzelnice (poligony), wojskowe centra doświadczalne, tereny wyrzutni satelitarnych,)
A1. Babin, Baza paliwowa MPS;
A2. Biedrusko, Strzelnica garnizonowa;
A3. Brzeźnica Kolonia, Baza Wojsk Armii Radzieckiej;
A4. Czołowo, 31. dr OP m. Czołowo;
A5. Drążeń k. Konina, Przedmoście Koło – zespół 21 schronów;
A6. Gniezno, Stara Strzelnica;
A7. Gniezno, Strzelnica garnizonowa;
A8. Gniezno, Składnica garnizonowa w Gębarzewie;
A9. Gniezno, Plac ćwiczeń artylerzystów przeciwpancernych;
A10. Leszno, Budynki gospodarcze;
A11. Mielno-Wierzonka, Obiekt wojskowy Wierzonka-3;
A12. Nieczajna, 29. dr OP m. Nieczajna;
A13. Okonek, Poligon;
A14. Piła – Szydłowo, Działki przy jednostce wojskowej;
A15. Poznań, Fort Ia Boyen;
A16. Poznań, Fort VIIa Strotha;
A17. Poznań, Schron piechoty, ul. Gołężycka;
A18. Poznań, Schron piechoty, ul. Minikowo;
A19. Poznań, Schron piechoty, ul. Babimojska;
A20. Poznań, Schron Międzypola Fortu IIa;
A21. Poznań, Jaz Cybiński;
A22. Rawicz, Poligon;
A23. Stara Łubianka k. Piły, Bomboskład;
A24. Trzcielin, 28 dr OP m. Trzcielin;
A25. Witaszyce, Strzelnica garnizonowa;
A26. Witaszyce, Poligon;
A27. Złotkowo, 77. dr OP m. Złotkowo;
Zabudowania koszarowe (Grupa: Budynki zbiorowego zamieszkania, nr 1274) A28. Piła, Zespół budynków koszarowych;
Porty wojskowe (Grupa: Budowle wodne, nr 2151) -
Wojskowy pion lotniczy (Grupa: Budynki transportu i łączności, nr 1241) A29. Kochowo k/Słupcy, Radiolatarnia dalsza;
A30. Mechnacz,Teren po 311. Kompanii Radiotechnicznej;
A31. Ruchocin, Radiolatarnia dalsza;
A32. Stara Łubianka, Posterunek Wojsk Łącznościowych;
Szpitale więzienne i wojskowe (Grupa: Budynki szpitali i zakładów opieki medycznej, nr 1264)
- Pozostałe:
A33. Biedrusko, ul. Ogrodowa (Kasyno oficerskie);
A34. Bojanowo, ul. Gołaszyńska (byłe więzienie / ośrodek szkoleniowy);
A35. Ostrów Wielkopolski, Działka;
A36. Piła, Działka;
A37. Piła, Zespół budynków gospodarczych przy ul. Kołobrzeskiej;
A38. Piła, Zespół budynków gospodarczych przy ul. Pułkownika Michała Zioły;
A39. Piła, Budynek magazynowy;
A40. Piła, Tereny zielone;
A41. Poznań, Działka, ul. Przytoczna;
A42. Poznań, Działka, ul. Lotnicza;
A43. Śrem, Działka, ul. Sikorskiego;
Przedstawiona poniżej charakterystyka wszystkich niewykorzystanych terenów powojskowych stworzona została w oparciu o dostępne materiały oraz wizje lokalne.
Lokalizacja: Nazwa i opis:
A1. Babin współrzędne:
52˚19’51”N, 17˚52’5”E
Baza paliwowa MPS w Babinie
Ryc. 100. Widok na podziemne zbiorniki paliw i smarów w Magazynie Paliw i Smarów w Babinie (źródło: fot. autora).
Działka o powierzchni 20 hektarów jest dobrze skomunikowana158 i zabezpieczona. Wzdłuż granic ciągnie się pas wysokich drzew i gęstej roślinności szerokości od 80 do 100 metrów. Odległość do najbliższych zabudowań wynosi 80 metrów. Istnieje możliwość dostosowania terenu do rozgrywek typu
„outdoor” z wykorzystaniem elementów czarnej taktyki.
System podziemnych zbiorników i korytarzy, bocznica kolejowa, wojskowa infrastruktura techniczna pozwala na tworzenie atrakcyjnych scenariuszy gry. Wielkość strefy bezpiecznej i pola gry pozwala na przeprowadzanie imprez do 200 graczy.
A2. Biedrusku
1584,7 km do drogi krajowej nr 92 Września – Słupca (6,1km od centrum Słupcy).
100 gospodarczo-techniczne. Większość infrastruktury technicznej jest rozkradana. Podczas kilku wizji lokalnych i eksperymentu naukowego na terenie znajdowano ślady nieustannej działalności złodziei (pozostawione narzędzia, wózki, itp.)159.
Ryc. 101. Widok na stanowisko dowodzenia na terenie byłej strzelnicy garnizonowej (źródło: fot. autora)
Ryc. 102. Widok ze stanowiska dowodzenia na strefę strzelań. Na pierwszym planie widoczne dwa rzędy przesłon powoli rozmontowywanych przez „miłośników i kolekcjonerów złomu”. (źródło:
fot. autora)
A3. Brzeźnica-Kolonia Współrzędne:
53°25'57"N, 16°34'41"E
Baza Wojsk Armii Radzieckiej w Brzeźnicy-Kolonii
W pobliżu wsi Brzeźnica-Kolonia znajduje się dawna baza, należąca niegdyś do kompleksu Borne Sulinowo.
O jej istnieniu nie wiedzieli okoliczni mieszkańcy, a nawet polscy piloci samolotów bojowych160. W ewidencjach gruntów, tereny te widniały jako tereny leśne. Obiekty zamaskowane były naturalnym lasem sosnowym lub siatkami maskującymi. Dopiero po opuszczeniu przez żołnierzy Armii Radzieckiej kompleksu okazało się, że w schronach przechowywano prawdopodobnie pociski rakietowe z głowicami nuklearnymi SS-20 i SS-22 wraz z ich ruchomymi wyrzutniami.
Cała baza była podzielona na strefy. W czwartej (najwyższej) strefie bezpieczeństwa mieściły się dwa podziemne garaże ruchomych wyrzutni rakietowych i dwa schrony przeciwatomowe (dwukondygnacyjne,
159 Podobne przypadki odnotowywałem w całej Polsce, w opuszczonej bazie w Kołobrzegu wyrywane było nawet zbrojenie z żelbetowych nadproży.
160 źródło: http://www.konflikty.pl/historia/druga-wojna-swiatowa/baza-glowic-nuklearnych-w-kolonii-brzeznicy/, dostęp: 21.09.2014r.
mieszczące boksy do przechowywania pocisków, halę ich uzbrajania, centrum dowodzenia oraz urządzenia techniczne schronu). Edward Wieczorek w artykule
„Tajemniczy spadek po Armii Radzieckiej” pisze:
„Historia powstania schronów sięga połowy lat sześćdziesiątych, co nie jest na razie udokumentowane, ale co można wywnioskować z faktu, iż prawie trzyletnia produkcja betonu w zakładzie prefabrykacji Jastrobet
"szła do lasu". Już ten fakt unaocznia wielkość ukrytych pod ziemią budowli i grubość ich ścian (ponoć schron sięga 30 metrów w głąb i wytrzymuje uderzenie jądrowe, nie mówiąc już o środkach konwencjonalnych). Schrony posiadały własne ujęcie wody z głębokości 200 m, zapas żywności na pół roku, urządzenia klimatyzacyjne, łączności, itp. W czasie stanu podwyższonej gotowości bojowej samojezdne wyrzutnie opuszczały swoje podziemne garaże, ładowały na rampie uzbrojone pociski i przez 48 godzin krążyły po okolicznych lasach, by nie dać się namierzyć szpiegowskim satelitom.” 161
Ryc. 103. Widok wnętrza schronu podziemnego magazynu pocisków nuklearnych w Brzeźnicy-Kolonii (źródło: http://wtemaciemaci
.salon24.pl/17020,tarcza-17-lat-temu-15-megaton-wam-nie-przeszkadzalo, dostęp: 09.03.2015r.)
W bazie znajdowały się strefy z budynkami socjalnymi, magazynami, warsztatami naprawczymi i budynkami mieszkalnymi załogi bojowej (ok. 200 osób). Każda strefa była oddzielnie poodgradzana. Kadra oficerska mieszkała w miasteczku koło Sypniewa162.
Wszystkie budynki znajdujące się w strefach koszarowych i technicznych zostały zburzone. Pozostały jedynie podziemne schrony w części bojowej oraz polowe stanowiska. Istnieje możliwość zwiedzania obiektów po
161 źródło: http://odkrywca.pl/czy-posiada-ktos-informacje-na-temat-bylej-radzieckiej-bazy-glowic-jadrowych-w-brzeznicy-kolonii,31639.html, dostęp: 21.09.2014r.
162 źródło: http://www.konflikty.pl/historia/druga-wojna-swiatowa/baza-glowic-nuklearnych-w-kolonii-brzeznicy/, dostęp: 21.09.2014r.
102 wcześniejszym umówieniu się z przewodnikiem w Nadleśnictwie. Nie brak jednak amatorów nielegalnego zwiedzania, ze względu na brak zabezpieczeń.
Ryc. 104. Garaże ruchomych wyrzutni rakietowych w tajnej bazie wojsk radzieckich w Brzeźnicy-Kolonii (fot. Jerzy Tatoń)
A4. Czołowo Współrzędne:
52°25’27.63”N,17°03’00.85”E
31. dr OP m. Czołowo k. Kórnika,
31. Dywizjon rakietowy OP wchodził w skład 79.
samodzielnego pułku artylerii przeciwlotniczej OPK.
Razem z nim, w etacie pułku znalazły się 28. dywizjon rakietowy (dr) m. Trzcielin, 29. dr m. Nieczajna, 30. do m.
Trzaskowo k. Murowanej Gośliny oraz 32. dywizjon techniczny m. Biedrusko.
Lokalizacja kórnickiego oraz pozostałych dywizjonów nie była przypadkowa. „Praktycznie wszystkie dywizjony OPK położone były daleko od większych aglomeracji miejskich. Podyktowane to było zachowaniem tajemnicy wojskowej w czasie powstawania wojsk rakietowych OPK. Ale nie tylko. W związku z pełnionymi dyżurami bojowymi i istniejącą możliwością startu rakiet dyżurnych w czasie pokoju, koniecznością było zachowanie bezpiecznej odległości oddzielenia się silników startowych rakiet i ich upadkiem poza terenami zurbanizowanymi.”163.
Zadaniem dywizjonu była obrona od południa Aglomeracji Poznańskiej. Układ przestrzenny był podobny do wszystkich pozostałych baz tego typu w Polsce. Dzieliły się na dwie strefy: administracyjno-koszarową oraz ogniową.
W pierwszej znajdował się budynek sztabu, budynek koszarowy (wraz z biurem przepustek), park sprzętu technicznego i plac musztry. Przy budynku koszarowym znajdowała się również strzelnica pistoletowa oraz plac ćwiczeń.
163kpt. Sławomir Kargul, Wspomnienia przeciwlotnika: 28 dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej m.
Trzcielin, Część II – od 04.10.1986 do 31.03.1990 r., źródło:
http://infowsparcie.net/wria/o_autorze/trzcielin_28dr79pr.html, dostęp: 22.09.2014r.
Ryc. 105. Lokalizacja dywizjonów rakietowych broniących aglomerację poznańską (źródło: http://infowsparcie.net/wria/o_autorze /kornik_31dr.html, dostęp: 09.07.2014r.).
Legenda: A – strefa ogniowa bazy, B – Strefa koszarowo-sztabowa; 1 – Schron ze stanowiskiem dowodzenia (SD) i Stanowiskami naprowadzania rakiet (SNR), 2 – Magazyn Rakiet, 3 – Strzelnica karabinowa, 4 – budynek koszarowy, 5 – budynek sztabowy, 6 - park sprzętu technicznego, 7 – strzelnica pistoletowa, 8 – szlaban.
Ryc. 106. Mapa topograficzna terenu byłej bazie w Czołowie (źródło:
geoportal.gov.pl, stan na dzień 02.06.2014r.);
Druga strefa chroniona była przez podwójne ogrodzenie z drutu kolczastego, pilnowana przez wieże strażnicze.
W jej centralnej części znajdowało się stanowisko dowodzenia (SD). Razem ze stacją naprowadzania rakiet (SNR) i stanowiskami postojowymi dla samochodów transportowo-załadowczych (STZ) znajdowała się w betonowym schronie. W części bojowej znajdowało się poza tym: sześć wyrzutni rakiet, rozmieszczonych w promieniu 100 metrów od stanowiska dowodzenia, stanowisko bojowe radiolokacyjnej stacji wstępnego wykrywania i poszukiwania (RSWP), mniejsze
104 schrony dla żołnierzy obsługi wyrzutni rakietowych oraz stanowiska bojowe polowych stojaków rakietowych. W części bojowej umiejscowiony był magazyn rakiet (część północna). Obok niej znajdowała się strzelnica karabinowa (po stronie południowej).
Ryc. 107. Widok na budynek koszarowy w bazie 31. dr OP m. Czołowo (źródło: fot. M. Janowski).
Część koszarowa została wykupiona przez wspólnotę mieszkaniową. Ze względu na wciąż trwające prace związane z uchwaleniem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, zezwalającego na zmianę sposobu użytkowania obiektów, miejsce to jest wynajmowane przez wspólnotę poznańskim firmom specjalizującym się w organizacji rozgrywek paintballowych. Zgoda ta dotyczy jedynie części koszarowej bazy, nie przeszkadza to jednak organizatorom na bezprawne wykorzystywanie pozostałej części bazy. Miejsce to jest również wykorzystywane nielegalnie przez miłośników sportów motorowych. Zróżnicowane ukształtowanie zachęca właścicieli quadów i motocykli crossowych do próbowania swoich sił na tym terenie. W związku z licznymi skargami od pobliskich mieszkańców oraz myśliwych, miejsce to jest często sprawdzane przez służby porządkowe.
Ryc. 108. Zdjęcie schronu bojowego ze stanowiskiem dowodzenia i stanowiskami naprowadzania rakiet na terenie byłej bazy 31. Dywizjonu rakietowego Obrony Powietrznej m. Czołowo (źródło: fot. M. Janowski).
A5. Drążeń
Adres schronu nr 2:
stacja benzynowa przy drodze nr 92
Współrzędne:
52°17’40.79”N,18°45’21.88”E
Przedmoście Koło – zespół 21 schronów.
Zespół schronów i umocnień polowych z 1939 roku, wybudowany przez Grupę roboczą „Koło” – grupę fortyfikacyjną nr 31. Nie były one nigdy użytkowane w bezpośredniej walce, ze względu na wycofanie się jednostek bez podejmowania walk w trakcie II Wojny Światowej164.
Obiekty wymagają remontu, w celu doprowadzenia do stanu pierwotnego. Część z nich znajduje się na działkach gospodarstw rolniczych. Ze względu na znaczną odległość od siebie, schrony nadają się bardziej na punkty trasy turystycznej (rowerowej i pieszej).
Ryc. 109 a) Schron nr 2 w miejscowości Drążeń k. Konina przy stacji benzynowej na drodze nr 92 (źródło: http://photos.wikimapia.org/
p/00/02/77/36/40_big.jpg, dostęp: 07.07.2014r.)
164 źródło: http://www.schrony1939.fortyfikacje.pl/kolo.htm (dostęp: 07.07.2014 r.);
106 Ryc. 110. Lokalizacja schronów wykonana na mapie fotograficznej z programu Google Earth na podstawie materiałów ze strony http://www.schrony1939.fortyfikacje.pl/kolo.htm, dostęp: 07.07.2014r.).
A6. Gniezno współrzędne:
52°50’75.03”N,17°60’53.71”E
„Stara Strzelnica”, Gniezno, ul. Pułkowa
Jedynym śladem w lesie po byłej strzelnicy wojskowej jest charakterystyczny, równoległy układ ścieżek.
Mieszkańcy pobliskiego osiedla wykorzystują ten las jako miejsce spacerów.
Ze względu na bliskość innej, również niewykorzystywanej strzelnicy garnizonowej teren ten powinien zostać przeznaczony pod park.
Ryc. 111. Mapa topograficzna A – Starej strzelnicy oraz B – strzelnicy garnizonowej w Gnieźnie (źródło: http://mapy.geoportal.gov.pl/
imap/?gpmap=gp0&actions=acShowWgButtonPanel_kraj_ORTO, dostęp: 07.07.2014r.).
A7. Gniezno współrzędne:
52°50’46.53”N,17°61’17.20”E
Była strzelnica garnizonowa, Gniezno, ul. Piaskowa Była strzelnica garnizonowa znajduje się przy ul.
Piaskowej w południowej części Gniezna. Strzelnica otoczona gęstą roślinnością, w znacznej odległości od zabudowań mieszkalnych nadaje się (podobnie jak
strzelnica w Biedrusku) pod adaptację na cele sportów paramilitarnych. Na terenie znajdują się budynki techniczno-gospodarcze, wieża stanowiska dowodzenia i strefa strzelania, otoczona wałami i kulochwytem.
A8. Gniezno (Gębarzewo) Adres: ul. Pustachowska Współrzędne:
52°48’89.07”N,17°57’73.72”E
Składnica garnizonowa, Gębarzewo k. Gniezna
Na terenie byłej składnicy garnizonowej funkcjonował ośrodek jeździecki, miejsce do gry w paintball oraz kilka innych firm usługowych. Cały obszar jest ogrodzony podwójnym płotem z drutu kolczastego oraz pasem z gęstej roślinności. Strefa wjazdu (wraz z budynkiem biura przepustek) została wydzielona i sprzedana wcześniej osobie prywatnej.
W „strefie magazynowej” znajdują się cztery budynki w dobrym stanie technicznym. Jeden z budynków został adaptowany na krytą ujeżdżalnię, pozostałe pełnią funkcję magazynowe.
W czasie funkcjonowania ośrodka jeździeckiego, przestrzeń pomiędzy budynkami zaaranżowana została pod otwarte ujeżdżalnie i tor jeździecki. Były pas ochronny został przekształcony w trasę wycieczek konnych.
Istnieje możliwość zaadaptowania starej składnicy pod ośrodek sportów paramilitarnych typu „outdoor”
z preferowaną czarną taktyką.
Ryc. 112. Widok na teren po byłej składnicy garnizonowej
Plac ćwiczeń artylerzystów przeciwpancernych w Gnieźnie
Teren po byłym poligonie, obecnie wykorzystywany pod duże imprezy masowe, organizowane w Gnieźnie, m.in. przez Związek Harcerstwa Polskiego. Nowe zadrzewienia zajęły prawie połowę działek. Wszystkie obiekty wojskowe zostały zburzone, a gruz po nich leży wzdłuż ulicy Wrzesińskiej.
108 Ryc. 113. Widok terenu po byłym poligonie w Gnieźnie (źródło: fot. autora).
A10. Leszno
Adres: ul. Jana Sobieskiego Współrzędne:
51°50'11"N, 16°35'13"E
Budynki magazynowe
Zespół trzech budynków magazynowych, zlokalizowany na Nowym Mieście przy ul. Jana Sobieskiego, znajdujący się w środku kwartału z zabudową mieszkaniową jednorodzinną. Dwa z budynków są wycofane, stojąc w drugiej linii zabudowy za budynkami garażowymi.
Wszystkie budynki cechuje prostota elewacji oraz równomierny rytm okien i bram.
Ryc. 114. Widok na budynek przy ulicy Jana Sobieskiego (źródło: fot.
autora).
Ryc. 115 Widok na budynek magazynowy w głębi działki (źródło: fot.
autora).
A11.Mielno-Wierzonka oraz schron. Działka należy do osoby prywatnej.
A12. Nieczajna Współrzędne:
52°34’28.94”N,16°44’14.42”E
29. dr OP m. Nieczajna k. Obornik (JW-1737)
29. dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej miejscowości (m.) Nieczajna k. Obornik powstał w 1963 roku. Jego wygląd nie zmienił się do 1998 roku, kiedy dywizjon został rozformowany. Strefa sztabowo-koszarowa została sprzedana prywatnemu przedsiębiorcy, który dostosował obiekty do profilu jego działalności. Od kilku lat firma nie działa. Część ogrodzenia kolczastego została zdemontowana. Ze schrony SNR i SD165 pozostały jedynie elementy żelbetowe. W strefie ogniowej i w pobliskim lesie widoczne są ślady rozgrywek Airsoft (pozostałości po „respach” czy rozsypane kulki).
Ryc. 116. Widok na część sztabowo-koszarową w byłym 29. dywizjonie rakietowym Obrony Powietrznej (źródło: fot. autora).
A13. Okonek
Adres: Okonek, ul. Kolejowa Współrzędne:
53°31’N, 16°48’E
Poligon Okonek
Działka o powierzchni ponad 100 ha zlokalizowana jest na północnym skraju Województwa Wielkopolskiego.
Na środku obszaru znajduje się rezerwat przyrody, który został wydzielony w wyniku przetargu Agencji Mienia Wojskowego.
Teren jest płaski i lekko pagórkowaty, porastają go pojedyncze drzewa iglaste oraz krzewy. Większość pokryta jest roślinnością trawiastą. Na poligonie znajduje się kilka budynków kwalifikujących się do rozbiórki.
Zgodnie ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego166, poligon przeznaczony jest w części na cele przemysłu, a w części na cele ośrodków wczasowo-turystycznych167.
165 SNR – Stanowisko Naprowadzania Rakiet, SD – Stanowisko Dowodzenia.
166 Studium UwarunkowańI KierunkówZagospodarowaniaPrzestrzennegoUchwała Nr XXXVI/169/05 Rady Miejskiej w Okonkuz dnia 02 grudnia 2005 r.
167źródło: http://www.amw.com.pl/pl/e/nieruchomosci-wojskowe/okonek-648, dostęp: 07.07.2014 r.
110 Ze względu na przeznaczenie terenów, brak zróżnicowanej roślinności oraz ukształtowania terenu działka ta nie nadaje się do adaptacji na cele Airsoft.
Ryc. 117. Widok terenu poligonu Okonek z lotu ptaka (źródło:
http://www.amw.com.pl/uploads/estates/06/48/product/1929.jpg, dostęp: 21.09.2014r.).
A14. Piła (Szydłowo) Współrzędne:
53°15’74.09”N,16°63’87.72”E
Działki przy jednostce wojskowej,
Wydzielona z jednostki wojskowej działka, o zróżnicowanym ukształtowaniu i roślinności. Na środku znajduje się 5 fundamentów po – prawdopodobnie – zbiornikach paliwa. Dojazd do działki jest utrudniony, odbywa się przez „wąskie” gardło przy technicznej bramie bazy wojskowej.
Ryc. 118. Widok na zbiornik wodny na działce przy jednostce wojskowej w Szydłowie (źródło: fot. autora).
A15. Poznań Adres:
ul. Gołężycka, Poznań Współrzędne:
52°21'48"N, 16°57'2"E
Fort I a w Poznaniu
Najstarszymi zespołami objętymi badaniami są dzieła fortyfikacyjne w Poznaniu. Powstały one między 1872 a 1905 rokiem w okresie przebudowy Twierdzy Poznań w twierdzę fortową.
Dziewiętnastowieczne, poznańskie forty zlokalizowane na terenach przedmieść, rozmieszczone są w równych odległościach od siebie (co ok. 2 km). Razem ze schronami tworzą pierścień wokół centrum miasta o średnicy 9,5 km. Opisywane dwa forty, wybudowane zostały w celu „ uszczelnienia” linii obrony.
Fort I A „Boyen” w Poznaniu jest fortem pośrednim nowego typu, wybudowanym w celu obrony przed atakiem z kierunku południowego – wschodu. Detalem odróżniający go od innych poznańskich fortów jest brak połączenia koszar z kaponierami za pomocą podziemnego tunelem. Wynikało to z wysokiego poziomu wód gruntowych. Komunikację zastąpiono korytarzem w przeciwskarpie.
Ryc. 119. Widok bramy wjazdowej w Forcie Ia w Poznaniu (źródło: fot.
autora).
Lokalizacja na peryferiach osiedli, osłonięcie gęstą roślinnością oraz brak ochrony spowodował, że obiekt jest w bardzo złym stanie technicznym, wymagającym pilnej interwencji. Fosy są częściowo zalane, a pomieszczenia koszar zawilgocone.
Pomimo, wielu przeciwności na tym terenie organizowane są amatorsko spotkania airsoftowe i paintballowe. Fortem zainteresowała się również Fundacja Familijny Poznań, która w tym miejscu planowało urządzić „Battle Arena”168. Według nieoficjalnych informacji, inwestycja na etapie opracowywania biznes planu została wstrzymana, ze względu na m.in. bardzo wysokie koszty prac konserwatorskich, odwodnienia i osuszenia obiektu.
A16. Poznań Adres:
Poznań, ul. Marcelińska Współrzędne:
52°40’66.48”N,16°85’87.47”E
Fort VII a „Strotha” w Poznaniu
Fort VII a również jest fortem pośrednim nowego typu, zlokalizowanym w zachodniej części Poznania. Obiekt jest unikatowym na skalę Europy przykładem ewolucji
168źródło: http://www.radiomerkury.pl/informacje/pozostale/dwa-forty-dla-familijnego-poznania.html, dostęp: 23.07.2014r.
112 architektury militarnej. Był kilkakrotnie modernizowany:
w latach 1913-1914 dobudowane zostały schrony betonowe na przeciwskarpie, w 1939 roku dobudowano schrony obserwacyjno-bojowe. Po II Wojnie Światowej obiekt został adaptowany dla Wojsk Lotniczych, mieścił się w nim Zapasowy Węzeł Łączności169. Pojawiły się dobudówki, układ ścian wewnętrznych został zmieniony oraz pojawił się kamuflaż na odsłoniętych murach fortu.
Aktualnie właścicielem obiektu jest prywatna firma, która od kilku lat próbuje uzgodnić z władzami Poznania, wspólną strategię dla tego terenu. Ze względu na stałą ochronę oraz organizowane wycieczki, fort zachował się w dobrym stanie technicznym.
W 2013 roku odbyły się na terenie fortu międzynarodowe warsztaty polskich i niemieckich studentów z Wydziału Architektury Politechniki Poznańskiej i Brandenburgische Technische Universität w Cottbus.
Ryc. 120. Widok na majdan wjazdowy Fortu VIIIa w Poznaniu (źródło:
fot. autora).
A17. Poznań Adres:ul. Gołężycka, Współrzędne:
52°36’60.08”N,16°95’47.07”E
Schron piechoty, Poznań, ul. Gołężycka
Schron piechoty powstały pod koniec XIX wieku, w trakcie budowy Twierdzy Poznań. Obiekt schowany jest w gęstej roślinności, która stanowi zieloną wyspę pośrodku uprawy pszenicy. Ta „izolacja” sprawiła, że obiekt zachował się w dobrym stanie technicznym, zwłaszcza jeśli porównamy go z sąsiadującym Fortem Ia
„Boyen”. Dojście do schronu jest utrudnione, również przez zasypanie do połowy wszystkich otworów.
Poznań nie doczekał się jeszcze wspólnej i spójnej strategii wykorzystania wszystkich fortów i schronów. Taki obiekt jak ten, czy kolejne, powinny zostać wciągnięte w szlak turystyczny czy ścieżkę rowerową i pełnić funkcję rekreacyjno-usługową.
169 http://www.mmpoznan.pl/317638/2010/6/6/fort-viia-otworzyl-swoje-wrota-po-raz-pierwszy?category=news, dostęp: 08.05.2014r.
A18. Poznań
Pruski schron piechoty zlokalizowany jest w południowej części Poznania, pomiędzy Fortem I „Röder” a Fortem Ia
„Boyen”. Działka jest nieogrodzona, obiekt jest dostępny z ulicy. Wokół niego powstało osiedle domków jednorodzinnych, skutek rozbudowy Minikowa. Schron wymaga remontu, w szczególności zabezpieczenia przed spływającą wodą opadową z pobliskich domów.
Ze względu na lokalizację oraz odległość od zabudowań, obiekt wykluczono z dalszych badań.
Schron powinien zostać zaadaptowany na cele usługowe (np. kulturotwórcze, gastronomiczne).
Ryc. 121. Schron piechoty przy ul. Minikowo w Poznaniu. (źródło: fot. autora).
A19. Poznań
Schron piechoty J1 VIIIa w Poznaniu
Schron piechoty „J1 VIII” z 1903 roku, wybudowany w celu zagęszczenia Międzypola Fortu VIII i VIIIa, zabezpieczając przed atakiem wroga od szyi fortu. Po II Wojnie Światowej został przebudowany na schron przeciwlotniczy, wykorzystywany przez Ludowe Wojsko Polskie.
Wszystkie otwory ściany szyjnej schronu zostały zamurowane, a dziedziniec wjazdowy zasypany.
Lokalizację obiektu zdradzają kominy wentylacyjne oraz wejście z klatką schodową. W latach 90’tych poprzedniego wieku nieruchomość wykorzystywana była przez różnych najemców (harcerzy oraz firmy, głównie w celach magazynowych).
Od czerwca 2014 roku schron znajduje się pod opieką Fundacji Gutta i Grupy „Poznańczycy” 170, zajmującej się rekonstrukcjami historycznymi. Teren, jak i sam schron są udostępniane zwiedzającym podczas imprez okolicznościowych, m.in. podczas Dni Twierdzy Poznań.
170 Informacja od Pana Michała Budnika, członka Grupy Poznańczycy z dnia 03.08.2014r.
114 Pieniądze ze sprzedaży pamiątek i souvenirów przeznaczane są na pokrycie kosztów sprzątania i dostosowania obiektu do zwiedzania.
Na czas II Dnia Twierdzy Poznań, na terenie fortu zlokalizowana była mała strzelnica pneumatyczna, licznie oblegana przez młodszych fanów militariów.
Ze względów bezpieczeństwa zlokalizowana została na
Ze względów bezpieczeństwa zlokalizowana została na