Etap II miał na celu wartościowanie niewykorzystanych terenów powojskowych pod adaptacje na cele ośrodków sportów paramilitarnych. W tym celu
III. ANALIZA WSPÓŁCZESNYCH TENDENCJI MODERNIZACJI OBIEKTÓW MILITARNYCH (STUDIUM PRZYPADKÓW)
III.4. Wykorzystanie obiektów na cele edukacyjne i rozrywkowe
Z powodu zbyt wysokich kosztów rozbiórki, jeden ze schronów z czasów II Wojny Światowej przekształcony został w studio artystyczne „Musikbunker” i Instytut Nowych Mediów w Frankfurcie88. Prof. Ulrich Exner i Sigrun Musa potraktowali schron jak skałę, na której umieszczono drewniany prostopadłościan z salami konferencyjnymi i biurowymi. Wewnątrz betonowej konstrukcji zaprojektowano sale dla muzyków89. Kontrast pomiędzy „starym a nowym” potęguje mylne wrażenie o rozdzielności funkcjonalnej dwóch różnych form.
Przekształcenie schronu w symboliczną bramę na tereny do gry w polo, pełniącą również funkcję przestrzeni konferencyjnej (nazwanej przez inwestora „Teahouse”), stało się tematem konkursu architektonicznego90. Schron bojowy wybudowany w 1936 roku, jako rozbudowa XIX wiecznej „Nowej holenderskiej linii umocnień („New Dutch Water”), znajdował się na terenach rekreacyjnych, wykorzystywanych przez ośrodki sportowe i biznesowe.
87 źródło: [9];
88 Musikbunker,Franfurt,proj. Index Architekten BDA Prof. Ulrich Exner + Sigrun Musa;
89 źródło: http://www.index-architekten.de/bunkeraufstockung.0.html?&L=1, dostęp: 29.09.2014r.;
90 Galilee Beatrice: A concrete bunker, [w:] Icon, ISSUE 042 December 2008, s. 57.
38 Ryc. 21. Musikbunker we Frankfurcie
(źródło:http://www.index-architekten.de/bunkeraufstockung.0.html?&L=
1, dostęp: 02.10.2014r.).
Ryc. 22. Musikbunker we Frankfurcie, elewacja tylna (źródło: http://upload.wikimedia.org/
wikipedia/commons/b/b6/Osthafen-sued-ffm014.jpg, dostęp: 02.10.2014r.).
Ryc. 23. Bunkier w Vreeland; po lewej: Widok na kawiarnię w schronie z II Wojny Światowej w Vreeland;
p prawej: Widok z drugiej strony (źródło: http://www.sorba.nl/html/index.php?
page_id=72&id=30&cid=3&language_id=2, dostęp: 18.01.2014r.).
Ryc. 24. Rzuty kawiarni w Vreeland, po lewej parter, po prawej piętro (źródło:
http://www.unstudio.com/projects/tea-house-on-bunker, dostęp: 18.01.2015r.).
Holenderskie biuro UNStudio, które wygrało wspomniany konkurs zaproponowało stworzenie bryły, unoszącej się nad schronem w kierunku pola gry. Ciężka, zabytkowa, żelbetowa konstrukcja stała się przeciwwagą dla lekkiej stalowej, zakrzywionej formy. Jej nowoczesność podkreśla dodatkowo zastosowany materiał – matowa, teksturowa blacha nierdzewna. Zabytkowy bunkier
zdominowany został przez dynamiczną, metalową nadbudówkę. Jedyna odsłonięta żelbetowa ściana przykryta jest zielenią pnącą91.
Znany na całym świecie, dzięki programowi telewizyjnemu jest Fort Boyard, fort znajduje się na zachodnim wybrzeżu Francji w cieśninie Pertuisd'Antioche. Idea fortu na morzu, broniącego zachodniego wybrzeża przed atakiem floty brytyjskiej pojawiła się już za panowania Ludwika XIV w 1661 roku. Budowa rozpoczęła się dopiero za czasów napoleońskich w 1801. Pomimo kilkukrotnych przerw, ostatecznie obiekt skończono w 1857 roku. Niestety, ze względu na rozwój artylerii – doniosłości dział – obiekt przekształcono w więzienie jeńców wojennych oraz przystanek dla więźniów politycznych, transportowanych na Nową Kaledonię.
a) b)
Ryc. 25. Fort Boyard, Francja: a) widok od strony morza (źródło: http://beinecke.library.yale.edu/
sites/default/files/2012/05/fort-boyard2.jpg, dostęp: 03.02.2015r.); b) widok dziedzińca, (źródło:
http://www.frequenceterre.com/Wordpress/wp-content/uploads/2013/06/Sharp362A6@ddtm-33.i2 _20130524_164649_001.jpg, dostęp: 03.02.2015r.).
Fort jest budowlą o prostej, trzy-kondygnacyjnej bryle na planie prostokąta, z zaokrąglonymi krótszymi bokami (o wymiarach 61x31 metrów i 20 metrów wysokości). Dzięki rozmieszczeniu otworów strzelniczych równomiernie po całym obwodzie murów, ogień bezpośredni mógł być prowadzony w różnych kierunkach.
W 1990 roku opuszczone dzieło fortyfikacyjne stało się tłem dla popularnego francuskiego teleturnieju o tej samej – co obiekt – nazwie. W programie uczestnicy poruszali się po obiekcie, wykonując różnego rodzaju zadania zręcznościowe w komnatach i izbach bojowych. Obiekt, pomimo dostosowania go do wymagań programu telewizyjnego, zachował swój oryginalny wygląd.
Podziemny zespół pomieszczeń, znany jako „Kazamaty”92 („De Kazematten”), wchodził w skład fortyfikacji belgijskiego miasta Ypres z okresu 1685 roku.
Na przestrzeni wieków pełnił wiele funkcji. Zaczynając od piekarni wojskowej i magazynów, poprzez sztab wojsk brytyjskich w okresie Wielkiej Wojny, kończąc jako schron dla mieszkańców w czasie II Wojny Światowej. W 2013 roku pomieszczenia zaadaptowane zostały na centrum kongresowo-turystyczne.
Ingerencja w zabytkową strukturę w celu przystosowania przestrzeni do przestronnego i nowoczesnego wykorzystania odbyła się z wielkim poszanowaniem historii tego miejsca93.
91 źródło: http://www.unstudio.com/projects/tea-house-on-bunker, dostęp: 18.01.2015r.).
92 proj. Govaert&Vanhoutte, źródło: http://divisare.com/projects/254128-Govaert-Vanhoutte-Kazematten, dostęp: 03.02.2015;
93 źródło: http://www.brasseriekazematten.be/historiek.php, dostęp: 04.02.2015;
40
a) b)
Ryc. 26. The Kazematten, Ypres, Belgia: a) Widok z zewnątrz (źródło:
http://www.brasseriekazematten.be/pics/KAZEMATTEN-077.jpg, dostęp: 04.02.2015) b) Widok wnętrza sali wielofunkcyjnej (źródło: http://divisare.com/projects/254128-Govaert-Vanhoutte-Kazematten, dostęp: 04.02.2015).
Dla potrzeb Politechniki w Kartaginie zaadaptowany został budynek po byłym szpitalu wojskowym94. Trudnością dla projektantów było wprowadzenie nowej funkcji, zgoła odmiennej do pierwotnego przeznaczenia budynku. Dodatkowo, intencją architektów – Martina Lejarrage i Francisco Ruiz-Gijon – było również otwarcie założenia (zamkniętego szpitala wojskowego) na miasto95. Projektantom udało się zachować historyczną autentyczność przy zastosowaniu nowoczesnych rozwiązań architektonicznych.
a) b)
Ryc. 27. Renowacja i adaptacja budynku po Szpitalu Marynarki Wojennej na cele akademickie Politechniki w Kartaginie: a) widok dziedzińca (źródło:http://www.lejarraga.com/wp-content/uploads/marina-upct-02.jpg, dostęp: 16.11.2014); b) widok na klatkę schodowa (źródło:
http://www.lejarraga.com/wp-content/uploads/marina-upct-14.jpg, dostęp: 16.11.2014).
Na Półwyspie Keroman, w mieście Lorient, w latach 1941-1942 wybudowano trzy żelbetowe schrony. Obiekty stanowiły bazę niemieckich łodzi podwodnych.
Podczas II Wojny Światowej w bazie mogło się schronić 30 U-bootów.
Po 1997, kiedy Baza de Lorient we Francji została opuszczona przez francuską marynarkę, teren został przekształcony w przystań oraz ośrodek sportów motorowodnych96. Doki w schronie K3 wraz z wieżą przeciwlotniczą są udostępnione zwiedzającym.
94 proj. MartínLejarraga / Francisco Ruiz-Gijón;
95 źródło: http://www.lejarraga.com/?portfolio=rehabilitacion-del-hospital-militar-de-marina-paraninfo-univ-politecnica-de-cartagena, dostęp: 24.09.2014r.
96 źródło: http://www.volvooceanracelorient.com/?titre=history&mode=actualites&id=2665&langue
=en, dostęp: 03.08.2014r.).
Fort Hoofddijk, zbudowany w 1879 roku, stanowił element fortyfikacji miasta Utrecht, będącego częścią Nowej Holenderskiej Linii Wodnej97. Obecnie Fort stanowi interesujacy akcent w przestrzeni Ogrodu Botanicznego Uniwesytetu w Utrechcie98.
Ryc. 29. Plan sytuacyjny schronów w Base sous-marine de Lorient we Francji (źródło:
http://www.geschichteinchronologie.ch/eu/F/
Tewes3-dt-besatzung-Bretagne02-d/015- Lorient-U-boot-bunker-Keroman-1-bis-3-plan2.jpg, dostęp: 03.08.2014r.).
Ryc. 30. Widok na przystań w Base sous-marine de
Lorient (źródło: