Testament, w którymspadkodawca wyłącza od dziedziczenia usta wowego (wszystkichlub niektórych) krewnychlub małżonka,nie usta nawiającinnej osoby spadkobiercą, nazywa się testamentem negatywnym.
Jak wynika z powyższejdefinicji,spadkodawcanie może wyłączyćtesta mentem negatywnymSkarbu Państwa; bowiemspadek musi miećspad kobiercę, jest toistotne zwłaszcza dla wierzycieli spadku. Testamentne gatywny jest dopuszczalny wprawiepolskim.Testament negatywny nie wymaga podania przyczyny wyłączenia od dziedziczenia(wyłączenie jest
63
bezprzyczynowe). Testament negatywnynależy odróżnić od wydziedzi
czenia (por.roz. XI),są to odrębne instytucje prawne. W testamenciene gatywnym mogą być także inne rozrządzenia testamentowe, np.zapisy.
Wyłączenie od dziedziczenia testamentem negatywnymnie pozbawia takie go spadkobiercyprawa do zachowku. Spadkobiercę ustawowego wyłączo negood dziedziczeniatestamentem negatywnym należytraktować tak, jak byosoba takanieżyław chwili otwarcia spadku (fikcja śmierci).
Negatywne rozrządzenia testamentowemogąprzybrać postać: 1) testa
mentu negatywnego lub 2) testamentu, wktórym spadkodawca wyłącza od dziedziczeniaustawowego swego krewnego lub małżonka, ustana wiającrównocześnieinną osobę spadkobiercą.
Przeciwstawieniem testamentu negatywnego jesttestamentpozytyw ny(zawierającyustanowieniespadkobiercy).
Rozdział XI
Wydziedziczenie
Spadkodawca może w testamencie pozbawićzstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeliuprawniony do zachowku:
1) wbrew woli spadkodawcy postępujeuporczywiewsposób sprzecz ny zzasadamiwspółżycia społecznego;
2) dopuściłsięwzględem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób ciężkiego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiulub wolności albo rażącej obrazyczci;
3) uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcyobowiązków rodzinnych (art.1008kc).Przyczynawydziedziczenia uprawnionego do zachowku powinna wynikaćz treści testamentu (art. 1009 kc). Spadko
dawca nie może wydziedziczyćuprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył (art. 1010 § 1 kc). Jeżeli wchwili przebaczenia spadkodawca nie miał zdolnoścido czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem (art. 1010 § 2 kc). Zstępni wydziedziczonego zstępnego są uprawnieni do zachowku, chociażby przeżyłon spadkodawcę (art. 1011 kc).
Wydziedziczenie jest fakultatywne, mimo istnienia podstaw do wydziedziczenia spadkodawca może, lecz nie musi,wydziedziczyć.
Kodeks cywilny określa podstawy wydziedziczenia (art. 1008kc).
Zasady współżycia społecznego są klauzulą generalną, ogólną. Kazu-istykamożetu być obszerna,niesposób wyliczyć wszystkich możliwych sytuacji, wystarczy wskazać naniektóre podstawy wydziedziczenia, np.
stałe nadużywanie alkoholu (alkoholizm), nietroszczenie sięo rodzinę, ostrezakłócanie spokoju domowego, próżniaczy tryb życia przyjedno czesnym życiu na koszt innych osób, wywoływanie stresów nerwowych i psychicznych u innych osób, zaciąganie długów w sposób sprzecznyz zasadami współżycia społecznego (np. kradzież), marnotrawstwo.
65
Omówienie zasad współżycia społecznegonależydo kwestii ogólnych teorii prawa cywilnego. Istotą norm etycznych jest wolność, niemniej ta zakłada uczciwość, postępowanie nieuczciwe daje podstawę do wydzie dziczenia.
Jedną zprzyczyn wydziedziczenia jestdopuszczenie sięprzez upraw
nionego do zachowkuwzględemspadkodawcylub jednej z najbliższych mu osób przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolnościalbo rażą
cejobrazy czci (art.1008pkt2kc).Kodeks cywilny - jak należy przyjąć - w zasadzie odsyław tymzakresie do przepisów kodeksu karnego.Prze
stępstwa z art. 1008pkt 2 kc są zawarte zwłaszczaw art. 148 -162,189 - 205,212,214 - 217 kk. Przy czymchodzi tu o przestępstwa umyślne. Moż naprezentować stanowisko odmienne,że o klasyfikacji przestępstw prze
ciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci decydują przede wszystkim oceny cywilne, natomiasttylko częściowo oceny kar
ne. Formy popełnienia przestępstwa z art. 1008 pkt 2mogą być różne. Nie idzie tu tylko o sprawstwo (współsprawstwo, sprawstwokierownicze), lecz także o usiłowanie, podżeganie, pomocnictwo. Abolicja, amnestia, przedawnienie, zatarcie skazania, zastosowanieprawa łaski, warunko
we zawieszenie karypozbawienia wolności, warunkoweprzedtermino
we zwolnienie -odnośnie do przestępstw z art. 1008 pkt 2 nie wyłącza wydziedziczenia,jest ono mimo to skuteczne (ważne). Okoliczności, któ
rewyłączają popełnienie przestępstwa, wykluczają możliwośćwydziedzi
czenia, wrazie ich zajścia, np.niepoczytalność (art. 31 kk). Do przykła
dów przestępstw z art. 1008 pkt 2 kc można zaliczyć przykładowo: za
bójstwo, ciężkie i lekkie uszkodzenie ciała,naruszenie nietykalności cie
lesnej, znęcanie sięfizyczne lub psychiczne nad członkiem rodzinyłub osobą pozostającą wstosunku zależności, pozbawienie wolności, groźba karalna, zniesławienie, oszczerstwo,znieważenie, naruszenie nietykalno ści cielesnej itd.Różne są określenia osoby bliskiej. Wydaje się, żeza oso
by najbliższe należy uznać osoby wskazanew art. 115 § 11 kk, a nadto osoby inne, związane osobistymi więzamiuczuciowymize spadkodaw
cą.Doosóbbliskich należązawsze małżonek, wstępny, zstępny, rodzeń stwo, powinowaty w tejsamej linii lub stopniu.
Uporczywe niedopełnienie przez osobę uprawnioną dozachowku względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych jest podstawą do wydziedziczenia (art. 1008pkt3 kc). Obowiązkirodzinne mogą wynikać z pokrewieństwa,małżeństwa,opieki, kurateli. Mogą tobyć obowiązki majątkowe lub niemajątkowe. Należy wskazaćprzykładowo naobowią zek alimentacji (art. 128 -144, 27, 28,60 krop), obowiązki międzymał
66
żonkami,np. wzajemnej pomocy, wierności, współdziałania dla dobra rodziny, którą przezswój związekzałożyli (art.23 kr op), rodzice i dzieci (także pełnoletnie) obowiązane są wzajemnie się wspierać(art. 87 krop), obowiązki wynikające z władzy rodzicielskiej (art. 92 - 105 krop), m.in.
władza rodzicielskaobejmujewszczególnościobowiązekwykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka.Na
leży przykładowo wskazać na pewne stanyfaktycznez art. 1008pkt 3kc:
pozostawieniespadkodawcy bez pomocywrazie potrzeby, odmawianie środków utrzymania, opieki w razie choroby, starości, nieraz wypadki mogą byćostre, np. pozostawienie bez opieki chorego na umyśle spad
kodawcy.
Dopuszczalnyjest-jaksię wydaje -zbiegpodstaw wydziedziczenia.
Powstaje zasadnicze pytanie, jakie są skutkiwydziedziczenia. Teore
tycznie można przedstawićdwietezy:1)wydziedziczeniepowoduje utra
tę prawado zachowku oraz wyłączenie od dziedziczenia ustawowego;
2) wydziedziczenie powoduje tylko utratę prawa dozachowku, bez wy
łączenia od dziedziczenia ustawowego. W literaturze i orzecznictw ieusta lone jest stanowisko pierwsze. Tylko ono ma uzasadnienie. Osobiście przyjmuję następującą tezę: w wydziedziczeniu kryje się jednocześnie wyłączenieod dziedziczenia, chyba że wykładnia testamentu prowadzi do odmiennegowniosku. Testator może bowiem postanowić, że wydzie
dziczeniejednak nie zawieraw sobie wyłączenia od dziedziczenia. Jakie są zatem skutki wydziedziczenia, to zależyodwoli testatora;jest tozgod ne z teoriąwoli, która tkwi upodstaw testamentu (por. także948 kc).
Jeżeli bezpodstawnie wydziedziczono daną osobę (nieistnieje przy
czyna wydziedziczenia), toosoba ta zachowuje prawo do zachowku, ale jest wyłączona od dziedziczenia ustawowego. W bezpodstawnym (bezprawnym) wydziedziczeniu kryje się zatem wyłączenie od dziedzi czenia ustawowego, choć osoba ta zachowujeprawo do zachowku.Jest to ustalony pogląd (1) literatury i orzecznictwa. Odmienny pogląd (2),że bezpodstawne bezprawne wydziedziczenie jest nieważne, zatem taka osoba może dziedziczyć zustawy(anie tylko mieć prawo do zachowku) jestteoretycznie możliwy, lecz niejestzasadny.
Przyczyna wydziedziczenia uprawnionego do zachowku powinna wy nikać z treścitestamentu (art. 1009 kc). Wystarczy, że treść testamentu po
zwala naustalenie,na jakiejprzesłance oparte jest wydziedziczenie.
Wydziedziczenie może nastąpić tylko w testamencie, a nie w innym akcieprawnym (np. darowiźnie).
Wydziedziczenie różni sięod testamentu negatywnego (roz. X, 6) tym, że wydziedziczony nie ma prawadozachowku, natomiast wyłączony w testamencie negatywnym ma prawodo zachowku; wydziedziczenie jest kauzualne (przyczynowe) - art. 1008 kc, natomiast testament nega
tywnynie wymaga podania przyczyny (bezprzyczynowy); przebaczenie maznaczenieprzy wydziedziczeniu (art. 1010 kc), natomiastjest bez zna czeniaprzy testamencie negatywnym. Wydziedziczenie i testament ne
gatywny mają tęwspólnącechę,żeoba zawierają wyłączenie od dziedzi
czenia (testament zawierający tylko wydziedziczeniejest testamentem negatywnym).
Wydziedziczenie jestinstytucjąodrębną od niegodności (art. 928 -930 kc).
Spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionegodo zachowku, jeżeli muprzebaczył. Jeżeli w chwili przebaczenia spadkodawca nie miał zdolności doczynności prawnych,przebaczenie jest skuteczne, gdy na
stąpiłoz dostatecznymrozeznaniem (art. 1010 kc). Art. 1010kc dotyczy tylko przebaczenia, które nastąpiłoprzed wydziedziczeniem, zaśnie roz
strzyga kwestii skutków prawnych przebaczenia, które nastąpiło po wydziedziczeniu. Jeśli spadkodawca danyfakt przebaczył, nie może potem wydziedziczyć. W literaturze przeważa zdecydowaniepogląd (1), żeprzebaczenie po wydziedziczeniu jest pozbawione znaczenia prawne
go; do uchylenia skutków wydziedziczenia potrzebne jest odwołanie (zmiana)testamentu. Spotyka się jednakpogląd (2),żegdy spadkodaw
ca przebaczył po jego wydziedziczeniu w testamencie, wydziedziczenie to jest bezskuteczne bezwzględu na formę, w jakiej przebaczenie nastą piło. Przy tym stanowisku(2)-jak zgodnieprzyjmuje się - wskutek prze baczenia wydziedziczony zachowuje prawo do zachowku, ale pozostaje wmocy objęte wydziedziczeniem wyłączenie od spadkobrania(dojego uchylenia potrzebne jest odwołanie testamentu, do uchylenia wyłącze nia oddziedziczenia nie wystarcza przebaczenie).Uzasadnienie wydaje sięmieć stanowisko pierwsze. Osobiście prezentowałbym zmodyfikowa
ne stanowisko, że wszystko należy pozostawić wolispadkodawcy, który przebacza po wydziedziczeniu. Wprzebaczeniu-zależnie od woli testa-tora - może tkwićubezskutecznienietestamentu zarówno w zakresie wyłączenia prawa do zachowku,jak i wyłączenia od dziedziczenia (a)albo uchylenie wyłączenia prawa do zachowku, z zachowaniem wyłączenia od dziedziczenia (b). W sytuacji a) wydziedziczony dziedziczy z ustawy, w przypadku b)wydziedziczony ma tylko prawo do zachowku,niedzie dziczy z ustawy. Takie rozwiązanie odpowiada teorii woli,która tkwi u pod
staw testamentu,i względom humanitarnym. Rzecz jest dyskusyjna.
68
Powstaje pytanie, czy w przypadku gdywydziedziczony na podsta
wie art. 1008 pkt 1,3 po sporządzeniutestamentu przez czas dłuższyi to ażdo chwili otwarcia spadku zachowywał się nienagannie (poprawa życia),wydziedziczenie staje się bezskuteczne. Na topytanieudzielasię odpowiedzi pozytywnej inegatywnej. Rzecz jest dyskusyjna.
Dyskusyjne jest, czy dopuszczalne jestwydziedziczenie częściowe.
Odpowiedź nato jest pozytywna i negatywna. Należy przyjąć dopusz czalność - jaksię wydaje - wydziedziczenia częściowego. Osoby, które nie uznają częściowego wydziedziczenia, dopuszczająjednak zapis na rzecz wydziedziczonego.
Zstępni wydziedziczonego zstępnego są uprawnieni do zachowku, chociażby przeżyłon spadkodawcę(art.1011 kc). Powstaje stąd pytanie, czy zstępniwydziedziczonego zstępnegomają tylkoprawo do zachow
ku, (a) czy też na podstawie art. 931 § 2 kc wstępują w prawawydzie
dziczonego jako spadkobiercy ustawowi, wwypadkugdy dochodzi do dziedziczenia ustawowego (b) (gdy spadkodawca nie powołał w testa
mencie spadkobierców albogdy powołani testamentemspadkobiercy nie chcą lub nie mogą dziedziczyć - testament negatywny). Wiążesię to z kwe stią bardziej ogólną, czy wydziedziczenie powodujeutratęprawa do za
chowku orazwyłączenieod dziedziczeniaustawowego (1),czy też wydzie
dziczenie powoduje tylko utratęprawa do zachowku bez wyłączenia od dziedziczeniaustawowego (2),por. wyżej. Przyteziedrugiej(2)należy przy jąć rozwiązanie a), przyteziepierwszej (1),rozwiązanie b). Jak uprzednio podkreślono - przyjmując proponowaną tezę - wszystkozależy od woli te-statora, zatem teoretycznie może to być rozwiązanie a lub b.
69
Rozdział XII
Charakterystyka testamentu jako czynności prawnej
Trochęczystej teorii. Ma onasenstakżepraktyczny. Spokojnietrze
ba to przeczytać. Kryteria podziału czynności prawnych mają zas tosowanie do poszczególnych rozrządzeńtestamentowych (powołanie -zapis - polecenie - wykonawca testamentu), a nie do testamentu jako całości. Powołaniedospadku jest czynnością rozporządzającąmortis causa, zapis obligacyjny- czynnością zobowiązującąmortis causa, natomiast zapis windykacyjny - znany niektórym ustawodawstwom (ale nie kc) - jest czynnościąrozporządzającą mortiscausa(dyskusyjne), wykonawca testa mentu - zależnieod określenia charakteru prawnego tej instytucji,wy- daje się,że jest to czynność zobowiązującamortiscausa.Nieprzyjmuje się, abytestament uważaćza czynność rozrządzającą mortiscausa. Przepisy oczynnościach rozporządzających są z regułynieaktualne na tle testa
mentu. Od charakteru prawnego zapisu (polecenia) należy odróżnić jego wykonanie, ma ono odrębny charakter. Ustawa słusznie używa terminu
„rozrządzenie",a nie „rozporządzenie" - wynikato zpoczynionych wyżej uwag. Czy testament jest czynnością przysparzającą, to zależyod jego treści. Ustanowienie spadkobiercy, zapis, jaknależy przyjąć ustanowie nie wykonawcy testamentu i zależnie od swej treści polecenie- są czyn
nościami przysparzającymi. Przysporzenie przy testamencie następuje z chwilą otwarcia spadku. Testamentjest czynnością odpłatnąlub nieod płatną mortis causa (na wypadek śmierci) zależnie od swej treści.
W pracy przedstawiono- obok własnegostanowiska - kilka rozwiązań modelowych kwestii odpłatności,nieodpłatnościtestamentu. Na tle pew
nych rozrządzeń testamentowychnie jest aktualny problem odpłatności - nieodpłatności testamentu. Powołania do spadku nie można kwalifiko
wać jako odpłatnego lub nieodpłatnego w zależności od stanu spadku- ujemny, dodatni. Kc zawiera liczne przepisy łączące oznaczone skutki prawne zczynnościami odpłatnymi, nieodpłatnymi. Przepisy tenie mają zastosowania do testamentu. Rozstrzygnięcieodpłatności, nieodpłatno-70
ściniejestzagadnieniem czysto teoretycznym, z niego płyną oznaczone konsekwencje, m.in. dlaokreśleniacharakteru prawnego (odpłatne,nie odpłatne) wykonania zapisu, polecenia,rodzaju causae - zczym przepi
sy wiążą pewneskutki prawne, np. w zakresie rękojmi wiarypublicznej ksiąg wieczystych. Causa testamentujest aktualna tylko natle tych roz-rządzeń, które prowadzą do przysporzenia. Causa testamentu jest usta lana dla każdego przysporzenia odrębnie. Ustala ją jednostronnie sam testator. Na pytanie, jaka jest causa testamentu, niemożna daćodpowie
dzijednolitej, lecz tylko taką: to zależyodsytuacji, azatem teoretycznie możeto być causa donandi, obligaudi, soluendi. W pracy analizuje się po szczególne sytuacje.W pewnych przypadkach - a to przy causa obligaudi i soluendi analizę prowadzono dwutorowo: etapem warunku i causae, wyniki tychbadań nie sątakie same.Wydaje się,że w zasadzie causa obli-gandi, soluendi nie podlega ograniczeniom z art. 962 kc. Schematcausae acguirendi można sprowadzićdonastępującego: przysporzeniew zamian za przysporzenie,zaś causae donandi - przysporzenie bez wzajemnego przysporzenia. W rozważaniach teoretycznych przedstawiono różne modele causae,w tym wyodrębnionoodrębną grupę, w którejneguje się -z różnymuzasadnieniem - istnieniecausae. Causatestamentujest aktu
alna. Klasyfikacja testamentu jakoczynnościprawnej ma znaczenie teo retyczne ipociąga za sobą szeregskutków prawnych. Testamentjest czyn
nościąkonsensualną. Nieprawdziwa jest teza, że testament nie mieści się w przyjętych schematach podziałowych czynności prawnych (zobowią zująca - rozporządzająca- upoważniająca, konsensualna- realna, przy sparzająca,odpłatna - nieodpłatna, kauzalna - abstrakcyjna). Testament w zasadzie mieści sięw przyjętych schematach podziałowych czynności prawnych.
Rozdział XIII
Zakaz testamentów wspólnych
Na tlekczakazanesą czynności zobowiązujące do testowania,jak również umowyo treść testamentu. Spadkodawcy mogą sporządzićte
stamentywzajemne, w których rozrządzają wzajemnie na rzecz siebie.
Jeśli pewne osoby sporządziły odrębne testamenty, co do których należy przyjąć, że jednego testamentu nie sporządzono bybez sporządzenia drugiego, to nieważnośćalbo bezskuteczność jednego znichpociąga za sobą bezskuteczność drugiego (testamentykorespektywne). Jeżeli chodzi onaturęprawną tegopowiązania, towgręwchodziwarunek lub causa.
Testamenty wzajemne mogąbyć korespektywnelub niekorespektywne.
A teraz dorzeczy.
Testamenty wspólnesąinstytucjąniezwykledyskusyjną.Co do poję
ciatestamentu wspólnego konkurująze sobą dwastanowiska. Pierwsze, przeważające, wktórym przez testament wspólny rozumiesię połącze
niedwu lub więcejtestamentów w jednym dokumencie. Przy czym cho dzi tu o dokument mający charaktertestamentu. Zakaz testamentów wspólnychdotyczy zatem tylkotestamentów pisemnych (art. 949 - 951, 953 kc),nie dotyczy zaśtestamentu ustnego(art. 952kc). Wedledrugiej koncepcji testamentwspólnyto wspólność (czy „jedność" lub„jednoli
tość")aktu testowania, która może przejawiać sięwróżny sposób,a za
tem nie tylko przez sporządzenie jednego wspólnego dokumentu. Aby jaśniej ująć to drugie stanowisko, należy stwierdzić, że wedletego zapa
trywania rozrządzenia dwóch spadkodawców łączą się w testament wspólny nie przez ich treść, ani przez ich spisanie na tej samej kartce papieru, ani wreszcie nie przez ich połączenie wjednym i tymsamym dokumencie, ale przezwspólnyakt sporządzenia testamentu.Wedledru giego stanowiskaniedopuszczalne są testamenty ustnewspólne (art. 952 kc).Natle kodeksu cywilnego zasadne jeststanowisko pierwsze.
Testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy (art.942 kc).
72
Testamenty wspólne są niedopuszczalne na tle prawapolskiego (art.
942 kc). Czynności prawnez zakresu prawamajątkowegozregułymogą być dokonywane wspólnie przez kilka osób, którewystępują jakostrony danejczynności.Przykładowo małżonkowie mogą darować lub sprzedać osobie trzeciej rzecz stanowiącą ich własność, natomiastprzy testamen
cie okazujesię to niemożliwe. Testamentwspólny nie jest umową dzie dziczenia.Testamenty wspólne mogą być połączone treściowo (np. wza
jemne, korespektywne; testamenty wzajemne mogą być korespektywne lub nie) lub nie powiązane treściowo. Jak wspomniano, testamenty wspól ne natleprawa polskiegosą niedopuszczalne.
Uprzednioprzyjęto, że przeztestament wspólny należy rozumiećpo łączeniedwóch testamentów w jednym dokumencie (art.942 kc). Słowo
„testament" - jak wspomniano - ma dwa znaczenia:czynność prawna, dokument. W art. 942 kc użyto tego terminu w znaczeniu dokumentu.
Wspólny testamentholograficzny (własnoręczny) wystąpi m.in. wtedy, gdy rozrządzenia poszczególnych spadkodawców podawanesą na prze
mian lub najpierwspisane jestoświadczeniejednegospadkodawcy, a po tem drugiego, alepodpisy idataznajdują sięnakońcudokumentu. Te
stament własnoręczny(holograficzny) wspólnywystępuje także wtedy, gdy jeden spadkodawca spisze cały testament,a przy końcu obaj spad kodawcy się podpiszą (oświadczenie drugiego spadkodawcy byłoby nie
ważne także z powodu naruszenia norm o formie, brak własnoręczno
ści).Istnieje wspólny testamentnotarialny luballograficzny(art. 951 kc), gdyspisanojeden wspólny protokół, podktórym złożyłypodpisy stosow
ne osoby. Niejasnejest, czyoświadczenia spadkodawców przy testamen cie notarialnym, allograficznym (art. 951 kc)mogą byćpodawanena prze mian (ale przyspisaniudwóch odrębnych protokołów). Przy tezie co do pojęcia testamentu wspólnego przyjętej w pracy (1) jest to może dysku syjne. Wydaje się, że takie testamenty są ważne. (Natomiast przy tezie przeciwnejco dodefinicji testamentu wspólnego takie testamentybyły
by nieważne).
Wliteraturzepodajesię kilka przyczyn niedopuszczalnościtestamen
tów wspólnych, zwłaszcza argument o ograniczeniu swobodnej odwo- lalności rozrządzeń ostatniejwoli.Czy wszystkiesą prawdziwe, to nie jestbezdyskusyjne. Sporządzenie testamentu wspólnego powoduje bez względną nieważność testamentu wspólnego (wszystkichtestamentów połączonych w testamencie wspólnym).
Nieważnośćtestamentu przewidzianegow art. 951 kc,spowodowana zamieszczeniemw nim rozrządzeń dwóch spadkodawców (art. 942 kc), 73
nie stanowi przeszkody do uznania oświadczeń woli złożonych przez tych spadkodawców za oddzielnetestamenty ustne. W praktyce występuje konwersjanieważnego allograficznego testamentu wspólnego (art.951 kc) na (dwa) testamenty ustne.Co dokonwersjipor. roz. XVI pracy. Wyłą czona jest konwersja testamentu wspólnego (art. 942 kc) na testamenty pisemne(art.949-951, 953 kc).
Rozdział XIV
Wady oświadczenia woli przy testamencie
Testament jest nieważny,jeżelizostałsporządzony:
1) w stanie wyłączającym świadome albo swobodnepowzięcie decy zji oraz wyrażenie woli;
2) pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamen tu tej treści;
3)pod wpływem groźby(art. 945 § 1 kc).
Na nieważność testamentu z powyższych przyczyn nie można się powołaćpo upływie lattrzech od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynienieważności, a wkażdymrazie po upływie lat dziesięciu od otwarcia spadku (art. 945 § 2 kc).
Ustawodawca na tle testamentuprzyjął tzw. teorię woli, która nie jest przyjęta w prawie cywilnym. Wedługteorii woli rozstrzyga akt woli.
Można wyróżnić aktwoli(tzw. wolę wewnętrzną)i jego przejaw (nieści śle, tzw. wolę zewnętrzną, oświadczenie woli),obaelementyskładająsię na oświadczeniewoli. Między aktemwoli(wolą wewnętrzną) a jego prze
jawem może istnieć rozbieżność. Powstaje wtedy pytanie, czemu dać
jawem może istnieć rozbieżność. Powstaje wtedy pytanie, czemu dać