Wdrażanie efektywnych instrumentów zarządzania zasobami ludzkimi Szkolenie pracowników pracujących u lokalnych poddostawców i podwykonawców dla zapewnienia odpowiedniej jakości dostaw półproduktów i usług
Zagwarantowanie godziwych warunków pracy poprzez wyposażenie w urządzenia, sprzęt biurowy i maszyny
Wyższa wydajność pracy w porównaniu z przedsiębiorstwami krajowymi
Zmiana dotychczasowej struktury zatrudnienia i kwalifikacji w gospodarce kraju goszczącego w stronę gałęzi pożądanych przez zagranicznych inwestorów
Źródło: opracowanie własne.
Transfer technologii jako efekt działania korporacji
ponadnarodowych
Technologia, która stała się przedmiotem procesu transferu w ramach BIZ, wpływa zna-cząco na gospodarki krajów uczestniczących w tym procesie i to zarówno gospodarki kraju eksportera inwestycji (jako kraju macierzystego KTN), jak i gospodarki krajów importują-cych inwestycje (krajów przyjmująimportują-cych zagranicznych inwestorów). W aspekcie eksportu BIZ, transfer technologii z kraju macierzystego nie wpływa negatywnie na jego efekty eko-nomiczne. Dotyczy to zwłaszcza przekazywania technologii o charakterze niematerialnym
(takiej jak licencje czy know-how), nierzutującej na zmniejszenie zasobów oraz zdolności technologicznych w kraju macierzystym KTN. Ponadto podczas procesu sprzedaży wspo-mnianej technologii często generowane są dodatkowe przychody w dłuższym okresie, ta-kie jak opłaty licencyjne [Drabik 2015, s. 23].
W przypadku decentralizacji działalności B+R zaobserwować można zjawisko zwrotnego przepływu technologii z kraju [Rzepka 2017, ss. 161–170], który przyjmuje zagraniczne inwestycje do kraju macierzystego omawianych korporacji. Może dojść również do zjawiska dyfuzji technologii w skali międzynarodowej w całym systemie korporacyjnym. Pozostaje to korzystne dla korporacji oraz dla jej kraju macierzystego. Korporacja ponadnarodowa może osiągnąć wiele korzyści technologicznych, związa-nych z pozyskiwaniem nowych rozwiązań technologiczzwiąza-nych, poznawaniem standar-dów technicznych, zdobywaniem wiedzy technologicznej przez pracowników oraz z podnoszeniem kwalifikacji. Jeśli chodzi o gospodarkę kraju eksportującego, inwesty-cje zwiększają stosunkowo niewielkim kosztem podaż i jakość technologii dostępnej w takim kraju [Drabik 2015, ss. 23–25].
Na charakter transferowanej technologii i jej skutki dla kraju goszczącego KTN wpływa rodzaj inwestycji. Inwestycjom horyzontalnym, które pozostają ukierunko-wane na zbyt w krajach gorzej rozwiniętych, towarzyszy transfer technologii, którą można uznać za technologię w fazie dojrzałości, a nawet już przestarzałą w kraju ma-cierzystym korporacji, a także w innych krajach rozwiniętych. Taka technologia pozo-staje jednak wystarczająco konkurencyjna w kraju lokaty inwestycji, zatem powinna być odpowiednio chroniona celem uchronienia przed łatwą imitacją przez lokalne przedsiębiorstwa [Drabik 2015, ss. 23–25].
Inaczej jest w przypadku inwestycji wertykalnych. Inwestycje te charakteryzują się tym, iż chwili ich podjęcia towarzyszy szybsze i równocześnie intensywniejsze oddzia-ływanie transferowanej technologii na zdolności technologiczne kraju, który przyjmuje wspomniane inwestycje [Ślusarczyk, Sowa 2016, ss. 239–243].
Tworzące się powiązania kooperacyjne z innymi korporacjami albo też lokalnymi przedsiębiorstwami ukierunkowane będą na zapewnienie dostaw różnych czynni-ków produkcji o charakterze materialnym i niematerialnym, istotnych z punktu wi-dzenia łańcucha wartości kreowanego przez całą korporację. Ich rezultat sprowadza się do występowania wsparcia technologicznego, które pozostaje udzielane innym podmiotom gospodarczym, współpracującym z korporacją. W opisywanej sytuacji dochodzi do szybko postępującego procesu dyfuzji innowacji w kraju przyjmują-cym BIZ. Zjawisko to występuje zwłaszcza wtedy, gdy luka technologiczna między korporacjami i lokalnymi dostawcami nie pozostaje zbyt wielka [Limański, Drabik 2010, ss. 294–297].
Omawiając problem roli transferu technologii przez KTN, nie można pominąć nega-tywnych zjawisk z tym związanych. Według opinii niektórych KTN, podejmowane przez nie BIZ oznaczają nową odmianę kolonializmu, opartego na dominacji technologicznej i gospodarczej krajów rozwiniętych nad mniej rozwiniętymi. Można wskazać bowiem skierowanie prac B+R oraz wykorzystanie osiągnięć technologicznych na gałęzie naj-bardziej atrakcyjne z punktu widzenia interesów korporacji ponadnarodowej z pominię-ciem potrzeb gospodarki i społeczeństwa kraju przyjmującego inwestycje. Dodatkowo, transfer technologii nie zawsze odpowiada potrzebom kraju przyjmującego. Powody te mogą dotyczyć np. zbyt dużej kapitałochłonności, fragmentarycznego i specjalistycz-nego charakteru technologii, wysokich opłat licencyjnych czy też morali specjalistycz-nego zużycia transferowanej technologii [Drabik 2015, ss. 23–25].
Ponadto nie sposób nie wspomnieć o tym, iż wartość napływu inwestycji oraz ich specyfika pozostają uzależnione od celów korporacji ponadnarodowych, a także od decyzji przez nich podejmowanych. A wpływ kraju goszczącego korporacje jest dość niewielki, pomimo zastosowania określonych zachęt, jak tworzenie specjalnych stref ekonomicznych czy zwolnienia podatkowe itp. Stąd BIZ charakteryzuje niestabilny cha-rakter, który powoduje trudności w realizacji długofalowych programów rozwoju go-spodarczego kraju [Drabik 2015, ss. 23–25].
Kolejnym skutkiem omawianego problemu jest eliminacja lokalnych produktów i przedsiębiorstw. Jest to spowodowane wzrostem konkurencji na rynku krajowym poprzez udział korporacji ponadnarodowych, dysponujących przewagą technologicz-ną i silnym wsparciem organizacyjno-strategicznym centrali. Zajęcie pozycji kluczo-wych w transferze technologii może powodować tworzenie barier wejścia do wielu sektorów dla potencjalnych konkurentów. A to z kolei uniemożliwia mniejszym go-spodarkom i lokalnym podmiotom osiągnięcie korzyści z wymiany międzynarodowej. Pojawia się ewentualność drenażu rynku krajowego z nowych rozwiązań technolo-gicznych. Rozwiązania te będą wykorzystywane w konkurencyjnej produkcji w sieci korporacyjnej za granicą, zamiast do rozwijania produkcji i eksportu w określonym kraju. Nie wolno też przemilczeć możliwości powstania „enklaw” eksportowo zo-rientowanej i nowoczesnej produkcji, która prowadzi do niekorzystnej gospodarczo i społecznie dualizacji gospodarki, przyjmującej nowoczesne technologie. Kształtuje się podział na sektor nowoczesny i sektor tradycyjny. Ten ostatni jest znamienny dla krajów słabiej rozwiniętych. Efektem jest pojawienie się i wzrost polaryzacji gospo-darczej regionów w kraju, w których napływ technologii pozostaje skoncentrowany geograficznie [Umiński 2002, s. 54].