Uwarunkowania ekologiczne

3.8. Pole elektromagnetyczne

Źródłem promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego są systemy przesyłowe energii elektrycznej, stacje radiowe, telewizyjne i telefonii komórkowej, urządzenia diagnostyczne, terapeutyczne, urządzenia przemysłowe i urządzenia użytku domowego. Promieniowanie to występuje powszechnie w środowisku. Ujemny wpływ na stan środowiska i zdrowie ludzi mają urządzenia, które emitują fale elektromagnetyczne wysokiej częstotliwości od 0,1 do 300 MHz i mikrofal od 300 do 300 000 MHz, umieszczone w środowisku naturalnym.

W gminie Rogowo do sztucznych źródeł emisji pól elektromagnetycznych stanowiących potencjalne zagrożenie dla środowiska należą:

− stacje bazowe telefonii komórkowej,

− urządzenia emitujące pola elektromagnetyczne wykorzystywane w przemyśle, ośrodkach medycznych, straży pożarnej.

Na terenie gminy nie występują linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia, które stanowiłyby potencjalne zagrożenie dla środowiska.

3.9. Uwarunkowania ekologiczne

Na obszarze gminy Rogowo poziomy oraz zbiorniki wodonośne pozostają w różnym stopniu zagrożenia przez czynniki powierzchniowe. Podatność poszczególnych terenów na degradację uzależniona jest przede wszystkim od budowy geologicznej oraz wielkości ładunków zanieczyszczeń wprowadzanych do środowiska ze ściekami, opadami pyłów oraz opadami atmosferycznymi. Większa

część gminy (z wyjątkiem fragmentów zachodnich i wschodnich) wchodzi w obręb GZWP nr 143 Inowrocław – Gniezno w utworach trzeciorzędowych. Na północ od Rogowa rozciąga się obszar pozbawiony poziomu użytkowego w utworach czwartorzędowych. Natomiast na południe od wsi rozciąga się obszar słabej izolacji pierwszego użytkowego poziomu wodonośnego.

Gmina Rogowo położona jest w granicach jednolitej części wód podziemnych JCWPd nr 42.

Najbardziej aktualna ocena jakości wód podziemnych w punktach pomiarowych sieci krajowej została przeprowadzona w roku 2013 przez Państwowy Instytut Geologiczny. Według ocen jakości wód podziemnych w punkcie pomiarowym Miecięrzyn jakości wód podziemnych JCWPd nr 42 mieściła się w granicach III klasy (zadowalającej jakości).

Obszar gminy położony jest w granicach jednolitej części wód o nazwie „Wełna do Lutomni”, dla której w ostatnich latach nie dokonano oceny jakości wód. Najbardziej aktualne badania wód powierzchniowych rzeki Wełny przeprowadzone zostały w 2011 r. w granicach JCWP „Wełna od Lutomi do dopływu poniżej Jeziora Łęgowo” w punkcie pomiarowo-kontrolnym Dzieksztyn. W wyniku pomiarów dla wód Wełny stan ekologiczny określono jako „poniżej potencjału dobrego”.

W latach 2007-2010 wykonano ocenę stanu ekologicznego jeziora Rogowskiego, Wolskiego i Zioło.

Klasyfikacja została wykonana w oparciu o wartości graniczne, odpowiadające dobrej klasie wód. Wody jeziora Rogowskiego i Zioło otrzymały klasę elementów biologicznych określoną jako „zła”, wykazano przekroczenia dopuszczalnej widzialności, przewodności, zawartości azotu ogólnego i fosforu ogólnego, a tym samym ich stan ekologiczny określono jako „zły”. Dla jeziora Wolskiego klasa elementów biologicznych została określona jako „dobra”, klasę elementów fizykochemicznych określono „powyżej II klasy”, a tym samym stan ekologiczny określono jako „dobry”.

Zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych powodowane są przede wszystkim przez zrzuty ścieków z jednostek wiejskich, gdzie budowa wodociągów wyprzedziła budowę sieci kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków – stopień zwodociągowania gminy jest wysoki, brak natomiast wystarczającej ilości sieci kanalizacyjnych i obiektów oczyszczania ścieków. Istotnym źródłem zanieczyszczenia są także ścieki deszczowe spływające z terenów komunikacyjnych, utwardzonych placów i stacji paliw. Poważne zagrożenie stanowią ponadto spływy z terenów rolniczych (stosowane w nadmiarze nawozy sztuczne, środki ochrony roślin, nawozy naturalne – obornik, gnojowica) oraz nieszczelne zbiorniki bezodpływowe na nieczystości płynne, nielegalne wykorzystywanie nieeksploatowanych studni jako szamb powodujące bezpośrednie zanieczyszczenie całych poziomów wodonośnych. Źródłem zanieczyszczeń wód powierzchniowych jest także mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków w Rogowie.

Niekwestionowana konieczność ochrony zasobów i jakości wód podziemnych wynika z roli, jaką woda odgrywa w gospodarce (zaspokajanie potrzeb bytowo-gospodarczych ludności, rolnictwo, przemysł). Długofalowe działania na rzecz ochrony wód powinny dotyczyć przede wszystkim ograniczenia ilości ścieków wykorzystywanych rolniczo oraz przestrzegania obowiązków wynikających z pozwoleń wodno-prawnych.

Pod względem walorów glebowych obszar gminy Rogowo charakteryzuje się dość dużym zróżnicowaniem warunków. Część pokrywy glebowej obszaru gminy, związanej z już istniejącą zabudową, jak i towarzyszącymi jej urządzeniami i infrastrukturą techniczną oraz komunikacyjną jest w znacznym stopniu zdegradowana. Pozostały, przeważający powierzchniowo obszar, stanowią tereny użytkowane rolniczo i lasy. Na terenie gminy dominują gleby kompleksów średnich i słabych.

Zgodnie z ustawą o ochronie gruntów rolnych i leśnych z 3 lutego 1995 r. (t.j. Dz. U. z 2013 r.

poz. 1205 z późn. zm.) na cele nierolnicze i nieleśne można przeznaczać przede wszystkim grunty oznaczone w ewidencji gruntów jako nieużytki, a w razie ich braku – inne grunty o najniższej przydatności produkcyjnej.

Ze względu na niewielki udział gleb III klasy bonitacyjnej powinny one być szczególnie chronione przed wyłączeniem z produkcji rolnej. Wyłączenie z produkcji rolnej gleb klasy III ze względu na rolniczy charakter gminy musi mieć racjonalne uzasadnienie. Ochrona gruntów rolnych polega na ograniczaniu przeznaczania ich na cele nierolnicze i nieleśne, zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji gruntów

rolnych oraz szkodom w produkcji rolniczej, powstającym wskutek działalności nierolniczej i ruchów masowych ziemi, rekultywacji i zagospodarowaniu gruntów na cele rolnicze, zachowaniu torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych oraz ograniczeniu zmian naturalnego ukształtowania powierzchni ziemi.

Wpływ na gleby i ziemię polega na ich degradacji poprzez deponowanie zanieczyszczeń z opadów atmosferycznych (siarczany, azotany, zakwaszenie), nadmierną chemizację rolnictwa oraz zanieczyszczeń komunikacyjnych szczególnie wzdłuż dróg. Chemiczne zanieczyszczenie gleb prowadzi do ich zakwaszenia, naruszenia równowagi jonowej, a zwłaszcza nagromadzenia związków chemicznych czynnych biologicznie. Źródłami skażenia gleb w gminie są przede wszystkim rolnictwo i komunikacja.

Zagrożeniem dla gleb i powierzchni jest erozja wodna i powietrzna, dlatego niezalesione tereny o dużych spadkach należy zabezpieczyć przed erozją przez zadrzewienie, zakrzaczenie ewentualnie założenie na nich trwałych użytków zielonych.

Monitoring jakości gleb na terenie gminy Rogowo przeprowadzony był przez Okręgową Stację Chemiczno-Rolniczą w Bydgoszczy. Badania zostały wykonane w latach 2008-2010. Przebadano łącznie 352 próbki gleb z użytków rolnych na obszarze 32 gospodarstw. Większość z próbek charakteryzowała się lekką i średnią kategorią argochemiczną. Ponad jedna trzecia wszystkich próbek charakteryzowała się odczynem lekko kwaśnym, potrzeby wapnowania zostały określone średnio dla 55% próbek gleb jako zbędne. Średnio 35% gleb charakteryzuje się bardzo wysokim poziomem fosforu, 36% średnią zawartością potasu i 35 % średnią zawartością magnezu.

Obszar położony jest poza granicami obszarów szczególnie narażonych, z których odpływ azotu do wód należy ograniczyć (OSN).

Do ochrony powierzchni należy rekultywacja terenów po eksploatacji kruszywa. Eksploatacja taka powoduje rozległe powierzchniowe zmiany terenu w formie wyrobisk oraz zmiany w pionowym ukształtowaniu rzeźby, a co za tym idzie zwiększa się podatność na erozję odkrytych warstw ziemi i może wywoływać obniżenie poziomu wód gruntowych. Ze względu na istotny wpływ na warunki hydrogeologiczne wskazać należy, że konieczność odwadniania złóż przed przystąpieniem do ich eksploatacji wywołałaby zmiany hydrodynamiczne, związane z intensywnym drenażem w obrębie wyrobiska i skutkowałaby powstaniem leja depresyjnego, którego zasięg oddziaływania powinien być jednym z głównych elementów monitoringu środowiska. Ponadto konieczność odwodnienia złoża wpływałaby na obniżenie poziomu wód gruntowych, wywołując obniżenie plonowania gruntów – w szczególności użytków zielonych. W przypadku projektowanych inwestycji ich oddziaływanie winno zamknąć się w granicach terenu górniczego.

W celu zachowania równowagi biologicznej istotne jest odpowiednie przygotowanie procesu wydobycia, a także właściwa rekultywacja po zakończonej eksploatacji. Kierunki rekultywacji zostaną wyznaczone w drodze odrębnych decyzji administracyjnych wydanych zgodnie z procedurą przewidzianą w ustawie o ochronie gruntów rolnych i leśnych.

Walory przyrodnicze i krajobrazowe omawianego obszaru są generalnie oceniane wysoko.

Najcenniejsze ekosystemy związane są z roślinnością leśną oraz użytkami zielonymi doliny rzek i cieków.

Część tych ekosystemów została jednak przekształcona antropogenicznie, a występujące gatunki nie stanowią rodzimej roślinności. W wyniku wieloletniej działalności człowieka związanej z eksploatacją środowiska przyrodniczego nastąpiły przekształcenia naturalnych zespołów leśnych. Gospodarka leśna doprowadziła do powstania drzewostanów gospodarczych o zubożonym składzie gatunkowym, monokulturowych, jednowiekowych. Drzewostany są często niezgodne z typem siedliska lub w różnym stopniu je degradują. Pod wpływem zagrożeń przemysłowych, zaburzeń składu gatunkowego, struktury wiekowej, zmian stosunków powietrzno-wodnych w podłożu glebowym, zagrożeń biologicznych i pożarowych nastąpiło zachwianie równowagi przyrodniczej systemów leśnych.

Do głównych zagrożeń ekosystemów leśnych należą zanieczyszczenia powietrza pogarszające stan zdrowotny lasów i osłabiające ich odporność, masowe pojawy (gradacje) szkodliwych owadów (głównie pędraków chrabąszcza) niszczących młode drzew, choroby grzybowe powodowane przez hubę

korzeni i opieńkę miodową (głównie w drzewostanach rosnących na gruntach porolnych), pożary, którym sprzyja wysoki udział suchych siedlisk z jednowiekowymi drzewostanami sosnowymi oraz szkody wyrządzane w uprawach leśnych i młodnikach przez zwierzynę.

Stan sanitarny powietrza atmosferycznego omawianego terenu jest dobry. Emisja zanieczyszczeń pyłowo-gazowych do atmosfery związana jest głównie z przemysłem oraz produkcją rolno–ogrodniczą.

Na terenach wiejskich o przewadze gospodarki rolnej i leśnej oraz niewielkim przemyśle i rzemiośle produkcyjnym głównym źródłem zanieczyszczeń atmosfery jest energetyczne spalanie paliw dla celów socjalnych i technologicznych. Na stan powietrza atmosferycznego wpływają także okresowo emitowane zanieczyszczenia związane ze spalaniem odpadów w gospodarstwach indywidualnych oraz wypalaniem traw.

Na podstawie wyników pomiarów stężeń zanieczyszczeń w powietrzu WIOŚ w Bydgoszczy przeprowadza coroczną ocenę jakości powietrza atmosferycznego. Rezultatem końcowym rocznej oceny jakości powietrza jest każdorazowo określenie klas wynikowych dla poszczególnych zanieczyszczeń w danej strefie. Wyniki rocznej oceny jakości powietrza za rok 2013 dla gminy Rogowo należącej do strefy kujawsko-pomorskiej według kryteriów odniesionych do ochrony zdrowia i ochrony roślin przedstawiają się następująco:

1. W kryterium ochrony zdrowia sklasyfikowano:

− dla poziomu dopuszczalnego dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, ołowiu, benzenu, tlenku węgla oraz poziomu docelowego arsenu, kadmu, niklu i ozonu – w klasie A,

− dla poziomu dopuszczalnego pyłu PM 2,5 – w klasie A (faza I) i w klasie A1 (faza II),

− ze względu na przekroczenia poziomu dopuszczalnego dla pyłu PM10 − w klasie C,

− ze względu na przekroczenia poziomu docelowego benzo(a)pirenu – w klasie C, − ze względu na przekroczenia poziomu docelowego dla ozonu w klasie C, −

dla poziomu celu długoterminowego ozonu – w klasie D2.

2. W kryterium ochrony roślin strefę kujawsko-pomorską sklasyfikowano:

− dla SO2 i NOx zaliczono do klasy A,

− dla O³ zaliczono do klasy C,

Zaliczenie strefy do klasy C dla danego zanieczyszczenia oznacza konieczność wyznaczenia obszarów przekroczeń i zakwalifikowanie strefy do opracowania programów ochrony powietrza. Dla poprawy jakości powietrza w poszczególnych strefach, wdrażanie w życie zaleceń Programów ochrony powietrza dla stref będzie odbywać się sukcesywnie.

Zanieczyszczenia powietrza są związane głównie z szlakami komunikacyjnymi, emisją zanieczyszczeń na skutek opalania kotłowni stałymi nośnikami energii jak węgiel i koks, a także nielegalnym spalaniem odpadów i epizodycznym wypalaniem pól oraz poboczy dróg.

Emisja niska zanieczyszczeń powietrza w gminie pochodzi przede wszystkim z lokalnych kotłowni węglowych i indywidualnych palenisk domowych. Obecnie mieszkańcy gminy korzystają z ogrzewania indywidualnego, przede wszystkim węglowego.

W wyniku spalania paliw do atmosfery dostają się zanieczyszczenia gazowe, głównie tlenek węgla, tlenki azotu, dwutlenek węgla i węglowodory. Emitowane są także pyły, które zawierają związki ołowiu, kadmu, niklu, miedzi, itp. Szacuje się, że terenie dużych miast udział emisji komunikacyjnej w całkowitej imisji tlenku węgla wynosi około 80%, a tlenków azotu około 50%. Na terenie gminy Rogowo największa emisja spowodowana komunikacją ma miejsce na drodze krajowej nr 5 Bydgoszcz – Poznań – Wrocław.

Oprócz emisji typowych zanieczyszczeń z procesów spalania paliw, w niektórych wypadkach (przemysł, rzemiosło produkcyjne) mamy do czynienia z emisjami specyficznych zanieczyszczeń z procesów technologicznych. Emisje te, obejmujące między innymi siarkowodorów, amoniak, alkohol etylowy, kwas siarkowy, formaldehyd, kwas fosforowy oraz substancje odorotwórcze, odpowiadają za negatywne oddziaływanie zakładów i uznawanie ich w opinii społecznej za główne źródło uciążliwości.

W gminie Rogowo za takie zakłady mogą być uznawane trzy zakłady, które otrzymały pozwolenie na wprowadzenie pyłów i gazów do powietrza (zakład masarski w Rogowie, Elewator Zbożowy w Rogowie, Zakład Mięsny w Grochowiskach Księżych). Ponadto na terenie gminy dwie instalacje zostały zgłoszone do instalacji, dla których eksploatacja nie wymaga pozwolenia, tylko zgłoszenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza właściwemu organowi ochrony środowiska (Instalacja energetyczna należąca do Gospodarstwa Rolnego Sarbinowo Sp. z o.o. w Złotnikach oraz instalacja chowu trzody chlewnej).

Pogorszenie stanu atmosfery powodują również spaliny emitowane przez pojazdy mechaniczne.

Generalnie jednak ze względu na niewielką industrializację i stosunkowo niewielki ruch komunikacyjny stan atmosfery gminy można określić jako dobry.