Streszczenie. Artykuł wskazuje wybrane funkcje związane z zarządzaniem nieruchomościami
przedsiębiorstw i podkreśla możliwość outsourcingu jako koncepcji pozwalającej na delegowanie szeregu czynności dotyczących samej istoty zarządzania nieruchomościami do wyspecjalizowane-go podmiotu, którewyspecjalizowane-go celem będzie podniesienie efektywności dotychczasowewyspecjalizowane-go zarządzania. Dla zobrazowania zjawiska outsourcingu w zakresie przedmiotowego zarządzania nieruchomościami przedsiębiorstw przeprowadzono badania w małych i średnich przedsiębiorstwach województwa zachodniopomorskiego.
Słowa kluczowe: zarządzanie, zarządzanie nieruchomościami, outsourcing, rynek,
przedsię-biorstwo
1. Wprowadzenie
Małe i średnie przedsiębiorstwa stanowią ponad 99% ogółu przedsiębiorstw w Polsce. W ostatnich latach rozwój sektora MŚP ma ogromny wpływ na stan za-trudnienia i obniżenia bezrobocia w gospodarce narodowej. Ponad 15 mln małych i średnich przedsiębiorstw zatrudnia ok. 66% siły roboczej, ok. 1/3 stworzonych przez MŚP miejsc pracy powstała w nowo utworzonych firmach, głównie w sek-torze handlu i usług. Ponadto przyrost zatrudnienia w tych przedsiębiorstwach jest wyższy niż w dużych firmach.
Zarządzanie nieruchomościami w latach 70.-90. definiowane było głównie jako administrowanie, kładące nacisk na aspekty prawne i techniczne. Zgodnie z ustawą o gospodarce nieruchomościami zarządzanie polega na podejmowaniu
decyzji i wykonywaniu czynności mających na celu zapewnienie właściwej go-spodarki ekonomiczno-finansowej nieruchomości oraz zapewnienie bezpieczeń-stwa jej eksploatacji, w tym administrowania oraz czynności zmierzających do utrzymania nieruchomości w stanie niepogorszonym zgodnie z jej przeznacze-niem oraz do uzasadnionego inwestowania w tę nieruchomość1.
Przez ostatnich kilkanaście lat w Polsce wykształciły się trzy modele zarzą-dzania nieruchomościami2:
1) system bezpośredni, dotyczący sytuacji, gdy nieruchomością zarządza jej właściciel bądź zatrudnieni przez niego pracownicy,
2) system pośredni – gdy ogół funkcji zarządzania sprawuje podmiot (spółka) utworzony przez właściciela nieruchomości,
3) system zleceniowy – gdzie funkcje zarządzania pełni powołany przez wła-ściciela nieruchomości profesjonalny zarządca, działający jako osoba fizyczna lub prawna.
Zarządzanie nieruchomością, niezależnie od formy, powinno mieć formę pi-semną umowy o zarządzanie, która określa zakres świadczonych usług, prawa i obowiązki zarządcy oraz właściciela. Zniesienie ustawowego obowiązku po-siadania licencji zarządcy nieruchomości może w znaczący sposób wpłynąć na jakość oferowanych usług, a także odpowiedzialność, którą wcześniej gwaranto-wały przepisy. Nadal jednak na zarządzanie nieruchomościami składają się czyn-ności wynikające z przepisów, a także zapisów umowy o zarządzanie.
Outsourcing w zarządzaniu nieruchomościami to stosunkowo nowa usługa. Dostępne na rynku oferty obejmują szeroki zakres funkcjonalny zarządzania nieruchomościami wspólnotami mieszkaniowymi, obiektami handlowo-usługo-wymi czy przemysłohandlowo-usługo-wymi. W niniejszym artykule zaprezentowane zostaną za-gadnienia dotyczące zarządzania nieruchomościami przedsiębiorstw.
2. Zarządzanie przedsiębiorstwem
Zarządzanie to zestaw działań (obejmujących planowanie i podejmowanie
decy-zji, organizowanie, przewodzenie, tj. kierowanie ludźmi i kontrolowanie) skierowa-nych na zasoby organizacji (ludzkie, finansowe, rzeczowe i informacyjne) i wykony-wanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji w sposób sprawny i skuteczny3.
Jan Zieleniewski4 traktuje zarządzanie jako szczególnego rodzaju kierowanie, występujące wówczas, gdy „Władza nad ludźmi wynika z własności rzeczy
sta-1 Ustawa o gospodarce nieruchomościami z dnia 21 sierpnia 1997 r., Dz.U. nr 115, poz. 741.
2 A. Nalepka, Zarządzanie nieruchomościami. Wybrane zagadnienia, Wyd. AE, Kraków 2007, s. 58-59.
3 R.W. Griffin, Podstawy zarządzania organizacjami, WN PWN, Warszawa 2013, s. 8.
nowiących dla nich niezbędne przedmioty lub narzędzia pracy […] lub z upoważ-nienia otrzymanego od właściciela tych rzeczy”.
Podobnie ujmuje to zagadnienie Jerzy Kurnal5, stwierdzając, że „szczególny rodzaj kierowania opartego na władzy organizacyjnej wynikającej z prawa wła-sności do rzeczowych środków działania można by całkowicie umownie nazwać zarządzaniem”.
Zarządzanie przedsiębiorstwem można rozpatrywać na wielu różnych pozio-mach – analizując je w zależności od wielkości przedsiębiorstwa, modelu teore-tycznego, na którym się ono opiera, czy od obszaru, którego dotyczy (zarządzanie finansami, zarządzanie sprzedażą, zarządzanie zasobami ludzkimi oraz inne). W ni-niejszym artykule skoncentrujemy się jednak na praktycznych aspektach zarządza-nia w mikroprzedsiębiorstwie, które może, ale nie musi, zatrudzarządza-niać pracowników.
W zarządzaniu przedsiębiorstwami zwraca się uwagę na procesy, które bezpo-średnio przyczyniają się do powstawania produktu i dochodów końcowych, oraz takie, które mają znaczenie procesów wspomagających te pierwsze6.
Wzrastająca świadomość właścicieli przedsiębiorstw, działających w otocze-niu konkurencyjnym, sprawia, iż coraz więcej uwagi poświęcają istocie zarządza-nia zasobem nieruchomości, jaki posiadają. Zmiana tendencji rynkowych, tren-dów związanych z podnoszeniem standartren-dów nieruchomości i nowych wymogów jakościowych, rozwój technologiczny i zmiany oczekiwań klientów wpływają na konieczność szerszego spojrzenia na nieruchomości eksploatowane do celów prowadzenia działalności gospodarczej. Stają się one, obok kategorii kosztowej, nie tylko aktywami, mogącymi być przedmiotem obciążenia hipotecznego czy sprzedaży, ale również źródłem wzrostu wartości przedsiębiorstwa, dodatkowym źródłem przychodu, sposobem na przywrócenie płynności czy też prestiżu, jaki firma chce na danym rynku osiągnąć.
Ich lokalizacja, architektura, wyposażenie czy dostępność, rozumiana jako ła-twość dotarcia, stanowią kluczowe zagadnienia dla wartości nieruchomości, a tym samym wpływają na kondycję i prosperowania w skali globalnej przedsiębiorstwa.
W krajach rozwiniętych gospodarczo, chcąc redukować koszty zarządzania, stosuje się formy zewnętrznego zarządzania nieruchomościami przedsiębiorstw.
3. Zarządzanie nieruchomościami
Analizując funkcje, jakie może pełnić nieruchomość, można wskazać: – przedmiot zapewniający potrzeby bytowo-mieszkalne,
– przedmiot dochodu – z najmu lub dzierżawy,
5 J. Kurnal, Zarys teorii organizacji i zarządzania, PWE, Warszawa 1970.
6 P. Nowacki, Outsourcing zarządzania nieruchomościami jednym z procesów pomocniczych
– zagospodarowanie przestrzeni,
– przedmiot służący do prowadzenia działalności gospodarczej.
Powyższe skłania właścicieli i użytkowników nieruchomości do dbania o dobry stan techniczny, czystość oraz otoczenie nieruchomości. Czynności te to administrowanie, będące węższym ujęciem procesu zarządzaniem nierucho-mością.
Podstawowymi aktami prawnymi regulującymi sposób zarządzania nierucho-mościami w Rzeczypospolitej są:
– ustawa o gospodarce nieruchomościami (UoGN) – definiująca pojęcie go-spodarki nieruchomościami jako pojęcie interdyscyplinarne, wymagające wiedzy i doświadczenia z zagadnień prawnych, ekonomicznych, jak i technicznych, oraz określająca czynności zawodowe z nią związane,
– ustawa Kodeks cywilny – odnosząca się do nieruchomości wspólnej bez wydzielonego prawa własności na poszczególnych współwłaścicieli,
– ustawa o prawie budowlanym, – ustawa o własności lokali.
Według zapisów UoGN zarządzanie nieruchomościami polega na prowadze-niu i nadzorowaprowadze-niu bieżącej obsługi nieruchomości, planowaprowadze-niu krótko- i dłu-gookresowych celów i sposobów ich realizacji w odniesieniu do zachowania nieruchomości w stanie niepogorszonymi i w rozwoju nieruchomości oraz na do-radztwie w zakresie zarządzania nieruchomością.
Zarządca przejmuje od właściciela część ciążących na nim obowiązków wy-nikających z prawa własności do nieruchomości.
Instytut Zarządzania Nieruchomościami (IREM), nakreślając zarys czynności związanych z zarządzaniem nieruchomościami, wskazuje7:
– analizę warunków rynku i rekomendację lub zatwierdzanie stawek czyn-szowych,
– przygotowywanie, zatwierdzanie lub wykonywanie planów marketingo-wych w celu przyciągnięcia do nieruchomości potencjalnych najemców lub na-bywców,
– opracowywanie, wdrażanie lub akceptowanie programu utrzymania najem-ców,
– określanie możliwego do ubezpieczenia ryzyka związanego z nieruchomo-ścią,
– analizowanie i kontrolę wymagań finansowych, rekomendowanie właści-cielowi potencjalnych źródeł funduszy,
– odpowiedzialność za zgodność funkcjonowania nieruchomości z przepisa-mi prawa i ochrony środowiska,
– monitorowanie wartości nieruchomości i ocenę wpływu zmian wartości na realizację celów,
– określanie i analizowanie alternatywnych sposobów wykorzystania nieru-chomości, wdrażanie planu zmian,
– ustalanie reguł kontroli zarządczej i monitorowanie funkcjonowania nieru-chomości,
– określanie, zalecanie i zatwierdzanie nieruchomości do zbycia i nabycia, – posiadanie uprawnień do dokonywania wydatków,
– przygotowywanie rocznych budżetów, wydatków kapitałowych, – kontrolę i zatwierdzanie przedkładanych sprawozdań finansowych,
– ustalanie, zatwierdzanie i monitorowanie przestrzegania zasad prowadze-nia księgowości.
Zarządzanie nieruchomością jest procesem wymagającym od zarządzającego posiadania wiedzy interdyscyplinarnej z takich dziedzin, jak: ekonomia, prawo, rachunkowość i finanse czy budownictwo. Zmieniająca się rzeczywistość wska-zuje na konieczność szybkiej reakcji na zmiany, elastyczności, przedsiębiorczo-ści, umiejętności dynamicznego kierowania nieruchomością i dostosowania jej wartości, estetyki i dochodów do realiów rynkowych. W związku z powyższym oferowane na rynku usługi outsourcingu zarządzania nieruchomościami stają się coraz bardziej doceniane i poszukiwane.