Zasada end-to-end nie mogłaby funkcjonować prawidłowo, gdyby nie war-stwowy charakter systemu sieci koputerowych. Z technicznego punktu widzenia internet, wąsko definiowany jako sieciowy system transmisji danych, jest zbudowany warstwowo. Sercem tego systemu jest zestaw protokołów sieciowych TCP/IP. Bez protokołu TCP/IP nie istniałby inter-net znany w dzisiejszej postaci. Protokół ten został zaprojektowany tak, aby współpracować z dowolnymi urządzeniami podłączonymi do sieci.
Sam protokół TCP/IP składa się z czterech niezależnych warstw: war-stwy aplikacji, warwar-stwy transportowej, warwar-stwy sieciowej i warwar-stwy łączy.
100 Ibidem, s. 12.
Warstwa protokołu aplikacji decyduje o poprawnym funkcjonowaniu danej funkcji, takiej jak odbiór i wysyłanie poczty elektronicznej, przeglądanie stron WWW, szyfrowanie danych, przesyłanie plików czy przypisywanie nazw stron adresom internetowym. W jej skład wchodzą takie protoko-ły, jak HTTP (odpowiedzialny za działanie przeglądarek stron WWW), SMTP (protokół pocztowy), FTP (protokół przesyłania plików pomiędzy serwerami) i inne. Warstwa transportowa, za którą odpowiedzialny jest protokół TCP, rozbija przesyłane dane na pakiety. Warstwa protokołu IP (warstwa sieciowa) zarządza ruchem pakietów w sieci – przypisuje i od-czytuje adresy różnych pakietów i rozsyła je zgodnie z przeznaczeniem.
Warstwa połączeń określa, w jaki sposób pakiety danych są transportowa-ne w warstwie fizycztransportowa-nej. Dzieje się to w postaci odpowiednich protokołów, które pozwalają nowym urządzeniom bez problemów współpracować z siecią. To właśnie ta warstwa sprawia, że protokół TCP/IP jest neutralny względem sprzętu komputerowego i jego funkcjonowanie nie jest zależne od specyfikacji urządzeń.
Warstwy protokołu TCP/IP wypełniają swoje zadania niezależnie od siebie, wszystkie potrzebne informacje zawarte są w obrębie danej warstwy. I tak po otrzymaniu odpowiedniego polecenia protokół HTTP pobierze dokument z serwera niezależnie od typu dokumentu czy rodzaju urządzenia, które polecenie wydało101.
Warstwy są hierarchiczne – proces transmisji danych zawsze przebie-ga w tym samym kierunku. Każda warstwa ma konkretną funkcję, której pominięcie lub awaria oznacza fiasko całej transmisji. Najważniejszą cechą warstwowej struktury internetu jest niezależność poszczególnych warstw protokołu TCP/IP102. Funkcje przypisane poszczególnym poziomom archi-tektury są od siebie niezależne. Jest to kluczowy parametr archiarchi-tektury in-ternetu, który decyduje o całościowym funkcjonowaniu sieci internetowej.
Inną cechą wynikającą z warstwowej struktury internetu jest jego pełna niezależność pomiędzy kolejnymi warstwami a poziomem aplikacji. Dzięki
101 Solum, Chung 2003, s. 23.
102 Ibidem, s. 26.
temu możliwe jest tworzenie nowych aplikacji i usług na szczycie warstw komunikacji bez obawy o ich funkcjonowanie.
Zasada end-to-end mówi o konieczności zachowania jak największej prostoty sieci. Inteligencja powinna być zapisana na poziomie aplikacji.
W projekcie Sieci aplikacje zostały umieszczone na najwyższym poziomie struktury, co uniemożliwia dodanie funkcji aplikacji w warstwach niż-szych. Jak zauważają Lawrence Solum i Minn Chung, „zasada end-to-end jest przewodnią normatywną zasadą, która objaśnia i tłumaczy wpisane w architekturę internetu zasady protokołu TCP/IP”103. Warstwy protokołu TCP/IP w żaden sposób nie wpływają na oprogramowanie instalowane na najwyższym poziomie struktury internetu. Te cechy miały fundamentalny wpływ na innowacyjność w obrębie sieci komputerowych i szybkość roz-przestrzeniania się usług i oprogramowania sieciowego.
Ponieważ tematem tej publikacji jest analiza różnych dóbr, które składają się na internet, jest on definiowany nie tylko jako system proto-kołów, lecz szerzej, jako system komunikacji pomiędzy użytkownikami.
Tak ujmowany internet (podobnie jak pozostałe systemy komunikacyjne, takie jak język czy telefon) składa się z trzech warstw: warstwy fizycznej, warstwy logicznej i warstwy treści104. Podział ten stanowi podstawową oś empirycznej analizy dóbr dostępnych w internecie, przeprowadzonej w kolejnym rozdziale.
W skład warstwy fizycznej wchodzą fizyczne instrumenty i urządze-nia, dzięki którym ludzie mogą się ze sobą komunikować. W przypadku ludzkiego języka będzie to narzędzie mowy, w przypadku telefonu – aparat i kable telefoniczne, w przypadku telewizji – telewizor i antena. Warstwa fizyczna internetu składa się z narzędzi do produkcji i komunikacji infor-macji (np. komputerów) i szlaków komunikacyjnych, czyli kabli i sieci bezprzewodowych do transmisji danych.
Środkowy poziom systemu komunikacji stanowi warstwa logiczna, czyli protokoły, standardy techniczne i oprogramowanie, dzięki które-mu warstwa fizyczna może funkcjonować jako narzędzie koktóre-munikacji.
103 Ibidem, s. 27.
104 Benkler 2000, s. 568.
Możemy tutaj mówić o kodzie komputerowym, jako odpowiedniku kodu komunikacyjnego. W tym znaczeniu kod służy do konstruowania i inter-pretowania wypowiedzi zarówno między maszyną a maszyną, maszyną a człowiekiem, jak i człowiekiem a człowiekiem. Kodem jest język, którym się porozumiewamy, impulsy telefoniczne oraz transmisja telewizyjna zapisana w języku impulsów. W przypadku internetu w warstwie kodu znajdują się protokoły transmisji danych, standardy telekomunikacyjne, a także oprogramowanie i usługi służące do tworzenia i przekazywania informacji w postaci cyfrowej.
Warstwę treści stanowi ostateczny komunikat, symboliczne znaczenie przekazywanych informacji – wypowiedziane zdanie, rozmowa telefonicz-na czy program telewizyjny. W internecie w skład warstwy treści wchodzą przesyłane idee i symbole – wiadomości emailowe, teksty, filmy, utwory muzyczne – zapisane w postaci cyfrowej105.
W poniższym diagramie przedstawiono w formie graficznej warstwy internetu i składające się na nie elementy – dobra internetowe, które będą przedmiotem szczegółowej analizy w następnym rozdziale.
Podsumowanie
Historia internetu obejmuje okres czterdziestu kilku lat, który wydaje się zbyt krótki, by oceniać go w kategoriach „zależności od historycznej drogi”
(ang. path dependence), co stanowi kluczowy element analizy neoinstytu-cjonalnej. Przedstawiciele tego kierunku, odwołując się do konkretnych instytucji, analizują ich ewolucję na przestrzeni setek lat, a nawet tysiąc-leci. Jednak mimo że internet nieustannie rozwija się i zmienia, to jego najważniejsze cechy, które zadecydowały o szczególnym kierunku rozwoju sieci, są wynikiem procesów, decyzji i działań podjętych u zarania historii sieci komputerowych. Fundamenty tej przestrzeni zostały ustanowione poprzez konkretne decyzje i działania twórców sieci komputerowych. Stąd istnieją uzasadnione powody, by uwzględnić ścieżkę historyczną w analizie dóbr wspólnych występujących w przestrzeni internetu.
105 Ibidem, s. 568.
Diagram 4. Warstwy internetu i dobra internetowe
Drugi wniosek dotyczy problematyki dóbr wspólnych oraz współcze-snej debaty dotyczącej tej kategorii dóbr, której główne kierunki przedsta-wiono w rozdziale pierwszym. Niewątpliwie w krótkiej historii internetu ujawniły się wszystkie podstawowe problemy dotyczące funkcjonowania dóbr wspólnych, jak również fundamentalne różnice poglądów w tej dzie-dzinie. Potwierdza to potrzebę i przydatność analizy internetu w kontek-ście współczesnej debaty o roli i miejscu dóbr wspólnych we współczesnej gospodarce i społeczeństwie.
Trzeci wniosek dotyczy złożonej struktury internetu i znaczenia, jakie może mieć taka struktura w kontekście analizy wspólnotowego charakteru dóbr internetowych. W tradycji zajmowania się dobrami wspólnymi bada-cze zwykli koncentrować uwagę bądź to na pojedynczych dobrach (wspól-ne pastwisko, system irygacyjny), bądź też na homogenicznych grupach ta-kich dóbr. W przypadku internetu mamy do czynienia z sytuacją, w której
■ Urządzenia do produkcji i przesyłania danych,
■ Urządzenia umożliwiające komunikację między komputerami,
■ Łącza telekomunikacyjne (kable, sieci bezprzewodowe) Warstwa fizyczna
■ Zasoby niematerialne mające formę cyfrową:
informacje, idee, wiedza, produkcja kultury – muzyka, tekst, film, obraz, dźwięk
Warstwa treści
■ Algorytmy, standardy techniczne, oprogramowanie komputerowe,
■ System nazw i adresów
Warstwa logiczna
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Solum, Chung 2003, s. 27.
na jego wielu poziomach (warstwach) występuje wiele różnorodnych dóbr (zob. Diagram 4.). W tej sytuacji kluczową kwestią będzie ustalenie, które z nich i z jakim nasileniem mają cechy dóbr wspólnych. Analiza taka zo-stanie przeprowadzona w następnym rozdziale.