Specyfika firm rodzinnych
141wione na cele ekonomiczne. Może to wynikać z konieczności odbudowy finansów firmy
po kryzysie oraz nadal niepewnej sytuacji ekonomicznej. Dopiero w dalszej kolejności firmy rodzinne wskazują na takie cele, jak: zwiększenie innowacyjności, wprowadzenie nowych produktów i usług, czy wejście na nowe rynki. Wszystkie te działania wymagają bowiem nakładów finansowych, na które respondenci prawdopodobnie nie mogą sobie w tej chwili pozwolić.
Odpowiedzi udzielone na to pytanie wskazują również na to, że większość firm ro-dzinnych niewielki nacisk kładzie na rozwój zasobów ludzkich – szkolenia pracowników stanowią jeden z priorytetów jedynie dla 8% respondentów, natomiast przyciągnięcie nowych, utalentowanych pracowników – dla 17% badanych przedsiębiorstw.
Podsumowanie
Przedsiębiorczość w Hiszpanii ma zdecydowanie rodzinny charakter. Wyniki raportu opu-blikowanego przez Instituto de la Empresa Familar w 2015 roku ukazują ogromną rolę, jaką firmy rodzinne odgrywają w gospodarce tego kraju. Prawie 90% przedsiębiorstw działających w Hiszpanii to podmioty będące własnością rodzin. Generują one 57% PKB i dają pracę ponad 66% wszystkich zatrudnionych w tym kraju.
Hiszpania jest jednym z niewielu państw Europy, w których znaczenie firm rodzin-nych w gospodarce jest już od dłuższego czasu dobrze znane i rozumiane. To sprawia, że przedsiębiorstwa tego typu mogą liczyć na szeroką pomoc zarówno organizacji pań-stwowych, jak i środowiska akademickiego. Przykładem inicjatyw wspierających działal-ność firm rodzinnych w Hiszpanii jest powołany do życia już w 1992 roku Instituto de la Empresa Familiar, który organizuje krajowe kongresy firm rodzinnych oraz wydaje cały szereg publikacji dotyczących funkcjonowania tych przedsiębiorstw oraz zarządzania nimi. Wsparcie akademickie realizowane jest natomiast przez największą na świecie Red de Cátedras de Empresa Familiar – czyli sieć katedr najważniejszych hiszpańskich uczelni zajmujących się właśnie tą tematyką.
Pomimo tak dużego wsparcia dla firm rodzinnych w Hiszpanii, przedsiębiorstwa te bardzo mocno odczuły skutki ostatniego kryzysu gospodarczego. Cały kraj pogrążył się w tym czasie w recesji i nie inaczej było z firmami rodzinnymi. Spadły generowane przez nie zyski z działalności operacyjnej, zmniejszyła się produktywność, pogorszyła rentow-ność i wzrosło zadłużenie. Prawie 20% przedsiębiorstw, które były aktywne w 2007 roku, do roku 2013 zakończyło swoją działalność. Zmiany te były znacznie bardziej drastyczne niż w przypadku firm nierodzinnych, na które kryzys wpłynął w mniejszym stopniu.
Ostatnie badania wskazują jednak, że sytuacja firm rodzinnych w Hiszpanii ulega poprawie. Coraz więcej z nich może pochwalić się wzrostem obrotów, zwiększeniem Specyfika funkcjonowania firm rodzinnych w Hiszpanii
zatrudnienia oraz większą aktywnością na rynkach zagranicznych. Same firmy patrzą w przyszłość coraz bardziej optymistycznie i wierzą, że nadchodzą dla nich lepsze czasy, w których będą mogły zwiększyć przychody i zyskowność, a w konsekwencji poprawić sytuację finansową – wprowadzić innowacje czy wejść na nowe rynki. Można zatem z dużą dozą prawdopodobieństwa stwierdzić, że firmy rodzinne jeszcze przez długi czas będą w Hiszpanii dominującą formą działalności i będą odgrywały w jej gospodarce klu-czową rolę.
Hiszpania może dla innych krajów stanowić wzór pod względem badania i wsparcia firm rodzinnych. Wiele aspektów funkcjonowania tych podmiotów nie zostało w niej jeszcze dogłębnie przebadanych i przeanalizowanych, jednak znajomość tego tematu jest znacznie lepsza, niż w większości państw Unii Europejskiej. Badania z serii Barometr firm rodzinnych prowadzone są co prawda w 23 europejskich krajach, jednak niewiele z nich może pochwalić się tak starannie oszacowaną statystyką przedsiębiorstw rodzin-nych jak Hiszpania. Nie ulega przy tym wątpliwości, że firmy rodzinne również w inrodzin-nych państwach odgrywają w gospodarce bardzo ważną rolę i z tego względu powinny być przedmiotem licznych analiz. Podstawę metodologiczną do badań w tych krajach (oczy-wiście z uwzględnieniem ich specyfiki i dostępnych danych statystycznych) może stano-wić raport przygotowany przez Instituto de la Empresa Familiar w 2015 roku. Z pewnością możliwe jest również wykorzystanie hiszpańskich doświadczeń współpracy z ośrodkami akademickimi, które zaowocują pogłębieniem znajomości tematyki firm rodzinnych za-równo na gruncie teoretycznym, jak i praktycznym.
143
Bibliografia
Barnes L.B., Hershon S.A. (1976), Transferring power in the family business,
„
Harvard Business Review”, lipiec–sierpień.Barry B. (1975), The development of organization structure in the family firm,
„
Journal of General Management”, nr 3.Chua J.H., Chrisman J.J., Dharma P. (1999), Defining the family business by behavior,
„
Entrepre-neurship: Theory and Practice”, nr 23(4).Churchill N.C., Hatten K.J. (1987), Non-Market Based Transfers of Wealth and Power: A Research
Framework for Family Businesses,
„
American Journal of Small Business”, nr 11(3).Czaja S. (2014), Mocne i słabe strony firm rodzinnych – szanse na rozwój czy stagnacja? (na
przy-kładzie regionu świdnickiego i wałbrzyskiego), „Przedsiębiorczość i Zarządzanie”, t. XV, z. 7, cz. I.
Davis P. (1983), Realizing the potential of the family business,
„
Organizational Dynamics”, nr 12(1). Donnelley R.G. (2002), The Family Business [w:] C.E. Aronoff, J.H. Astrachan, J.L. Ward (red.),Fa-mily Business Sourcebook, FaFa-mily Entreprise Publishers, Georgia.
Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny 2015, Opinia w sprawie przedsiębiorstw rodzinnych w Europie jako źródła ponownego wzrostu gospodarczego i lepszych miejsc pracy (opinia z inicja-tywy własnej), http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A52015IE0722 [17 września 2015].
Frishkoff P.A. (1995), Understanding Family Business, Oregon State University, Austin Family Bu-siness Program, 15 April.
Fuentes G., Hernández M.J., Vallejo Martos M.C. (2008), Razones para crecer en la empresa familiarun análisis comparativo,
„
Investigaciones Europeas de Dirección y Economía de la Em-presa”, nr 14(3).Gallo M.A., Sveen J. (1991), Internationalizing the family business: Facilitating and restraining
fac-tors,
„
Family Business Review”, nr 4(2).Handler W.C. (1989), Methodological issues and considerations in studying family business,
„
Fa-mily Business Review”, nr 2(3).Instituto de la Empresa Familiar (2015), La Empresa Familiar en España, Barcelona-Madryt.
Instituto de la Empresa Familiar (2017), Quiénes somos [online] http://www.iefamiliar.com/ief/ quienes-somos, dostęp: 27.01.2017.
KPMG (2016), Barómetro europeo de la empresa familiar.Quinta edición, Madryt.
Jeżak J. (red.) (2014), Przedsiębiorstwa rodzinne w Polsce. Znaczenie ekonomiczne oraz
strategicz-ne problemy rozwoju, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Lansberg I.S., Perrow E.L., Rogolsky S. (1988), Family business as an emerging field,
„
Family Business Review”, nr 1(1).Lyman A.R. (1991), Customer Service: Does Family Ownership Make a Difference?,
„
Family Busi-ness Review”, nr 4(3).Mandl I. (2008), Overview of Family Business Relevant Issues. Final Report, KMU Forschung Austria, Wiedeń.
Mayo A., Guzmán A. (2016), La gestión corporativa y protocolo familiar en pequeñas y medianas
empresas familiares (pymes) , „Przedsiębiorczość i Zarządzanie”, t. XVII, z. 6, cz. 1.
Ministerio de Economía (2003), Guía para la pequeña y mediana empresa familiar, Madryt.
Neubauer F., Lank A.G. (2003), La empresa familiar. Cómo dirigirla para que perdure, Deusto, Bil-bao.
Popczyk W. (2013), Przedsiębiorstwa rodzinne w otoczeniu globalnym, Wyd. Uniwersytetu Łódz-kiego, Łódź.
Ratalewska M. (2016), Kompetencje przedsiębiorcze w firmach rodzinnych z sektora kreatywnego, „Przedsiębiorczość i Zarządzanie”, t. XVII, z. 6, cz.1.
Safin K. (2007), Przedsiębiorstwa rodzinne – istota i zachowania strategiczne, Wyd. AE we Wrocław-iu, Wrocław.
145 Stern M.H. (1986), Inside the family-held business: a practical guide for enterpreneurs and their
advisors, Law & Business, Nowy Jork.
Stradomski M. (2010), Finansowanie once firm rodzinnych na rynku niedoskonałym, PWE, Warszawa.
Sułkowski Ł, Marjański A. (2009), Jak osiągnąć sukces w sztafecie pokoleń, Poltext, Warszawa. Surdej A., Wach K. (2010), Succession choices in family businesses. The case of Poland, Wyd. Adam Marszałek, Toruń-Kraków.
Venter E., Boshoff C., Mass G. (2005), The influence of successor-related factors on the succession
process in small and medium-sized family business,
„
Family Business Review”, nr 18(4).Ward J.L. (1987). Keeping the Family Business Healthy: How to Plan for Continuing Growth,
Profita-bility, and Family Leadership, Jossey-Bass, San Francisco.
Welsch J.H. (1993), The impact of family ownership and involvement on the process of
manage-ment succession,
„
Family Business Review”, nr 6(1).Wiktoria Czernecka
| wiktoria.czernecka@student.put.poznan.plPolitechnika Poznańska, Wydział Inżynierii Zarządzania
Anna Zywert
| anna.z.zywert@doctorate.put.poznan.plPolitechnika Poznańska, Wydział Inżynierii Zarządzania
Marcin Butlewski
| marcin.butlewski@put.poznan.plPolitechnika Poznańska, Wydział Inżynierii Zarządzania