IDENTYFIKACJA I DELIMITACJA OBSZARÓW GOSPODARKI W OBIEGU ZAMKNIĘTYM
1. przegląd obszarów i filarów gospodarki o obiegu zamkniętym na przykładzie wybranych krajów
1.3. GOZ w wybranych krajach UE
Poszczególne kraje UE planują lub wdrażają GOZ na poziomie narodowym, regio-nalnym lub lokalnym. W tabeli 1 zestawiono informacje o strategiach wdrażania GOZ w 33 projektach z 14 krajów UE (na 28) i Norwegii opracowanych w ramach projektu: pt.
Research on European Circular Economy Strategies and Roadmaps (EESC 2019).
Tabela 1. Lista strategii zidentyfikowanych w badaniach EESc (2019)
Kraj Nazwa strategii Odniesienie
terytorialne Adresat strategii
1 2 3 4
Belgia Vlaanderen Circuliar Circuliar Flanders regionalny Flandria
Belgia
Belgia Vers une Belgique pionière de
l’économie circulaire Belgium as pioneer of
the circular economy narodowy Belgia Dania Strategi for circulær økonomi Strategy for circular
economy narodowy Dania
Finlandia Pӓijӓt-Hӓmeen kiertotalouden
tiekartta Pӓijӓt-Hӓme Circular
Economy Road Map regionalny Pӓijӓt-Hӓme
Finlandia Kierrolla kӓrkeen: Suomen tiekartta kiertotalouteen
2016–2025
Leading the cycle:
Finnish road map to a circular economy
2016–2025
narodowy Finlandia
1 2 3 4 Francja Feuille de route Économie
circulaire : 50 mesures pour une économie 100% circulaire
Roadmap for Circular economy – 50 measures
for a 100% circular economy
narodowy Francja
Francja Plan Economie Circulaire de
Paris Circular economy plan
for Paris lokalny Paryż
Francja L’Economie circulaire en
Poitou-Charentes The circular economy in
Poitou-Charentes regionalny Poitou-Charentes
Niemcy
Deutsches Ressourceneffizienzprogramm II: Programm zur nachhaltigen
Nutzung und zum Schultz der natürlichen Ressourcen
German Resource Efficient Programme II: Programme for the sustainable use and
Transition to a circular economy modle for sustainable production and consumption patterns
narodowy Grecja
Włochy Verso un modello di economia
circolare per l’Italia Towards a Circular
Economy Model for Italy narodowy Włochy Luxemburg Plan national de gestion des
dechets et de ressources
National Waste and Resource Management
Plan narodowy Luksemburg
Norwegia Strategi for bærekraftig og sirkulært forbruk i Oslo
Strategy for sustainable and circular consumption
in Oslo lokalny Oslo
Polska Mapa drogowa Transformacji w kierunku gospodarki o obiegu
zamkniętym
Road map – transformation towards
a circular economy narodowy Polska
Portugalia Liderar a transiҫão: plano de aҫão para a economia circular
em Portugal 2017–2020
Leading the transition:
a circular economy action plan for Portugal
2017–2020
narodowy Portugalia
Portugalia Roadmap para a cidade do
Porto circular em 2030 Roadmap for a circular
city od Porto in 2030 lokalny Porto
Słowenia Strategija prehoda mesta Maribor v krožno gospodarstvo
Słowenia Kažipot prehoda v krožno gospodarstwo Slovenije de economia berde y circular.
Plan de acción de la Junta de Extremadura
Extremadura 2030.
Strategy for green and circular economy. Action
plan of the Government of Extremadura
regionalny Extemadura
Istnieje wiele strategii nie tylko na poziomie narodowym, ale przede wszystkim na szczeblu lokalnym i regionalnym, m.in. w Wielkiej Brytanii, Holandii, Belgii, Francji, Hiszpanii, Portugalii, Finlandii i Słowenii. Są one związane z oddolnymi inicjatywami po-dejmowanymi przez lokalne struktury samorządowe (często miasta). Działania na szcze-blu lokalnym mogły zainspirować polityków w tych krajach do opracowania strategii
na-1 2 3 4
Hiszpania Impuls a l’économia verda i a l’écomia circular
Promoting the Green and Circular Economy in
Catalonia regionalny Katalonia
Holandia Nederland circulair i 2050 A Circular Economy in
the Netherlands by 2050 narodowy Holandia
Holandia Circulair Den Haag – transitie naar een duurzame economie
Circular Hague – transition to
a sustainable economy lokalny Haga Holandia Rottedram gaat voor circulair Rotterdam for circular
economy lokalny Rotterdam
Holandia Noord-Nederland Circulair – routekaar naar een circulair
Nederland
Northern Netherlands Circular – roadmap to a circular northern
Netherlands
regionalny Northern Netherlands
Holandia Amsterdam circulair – een visie en routekaart voor de stad en
regio
Amsterdam Circular – a vision and route map
for the city and region lokalny Amsterdam
Holandia Bouwstenennotitie circulaire economie 2019 – 2028, Brabant
beweegt in kringlopen
Stepping Stones to circular economy
2019–2028 in Brabant lokalny Amsterdam Wielka
Brytania Making things last: a circular economy strategy for
Scotland regionalny Scotland
Wielka
Brytania London’s Circular Economy Route Map lokalny London
Wielka
Brytania A Circular Economy / Zero Waste Strategy for Derry City
and Strabane District Council lokalny
Derry and Strabane, Północna Irlandia Wielka
Brytania Circular Glasgow: a vision and action plan for the city of
Glasgow lokalny Glasgow,
Scotland Wielka
Brytania
Circular Peterborough: Circular City Roadmap – an ambitious plan & performance monitoring framework
towards 2021 lokalny Peterborough/
Anglia
Źródło: opracowanie własne na podstawie: EESC 2019.
rodowych. Strategia federalna w Belgii została przyjęta już w czerwcu 2014 r., a następnie w belgijskich regionach Brukseli i Flandrii w 2017 r. Działania w zakresie GOZ obejmują aktywności prowadzone przez specjalnie w tym celu utworzone platformy, badania lub strategie np. w Belgii, Finlandii, Wielkiej Brytanii i Holandii. Aktualnie prowadzone są następujące działania krajowe (EASAC 2016):
• czeskie Ministerstwo Środowiska przygotowuje „Strategiczne ramy dla gospodarki o obiegu zamkniętym (Czechy 2040)”, które powinny zostać ukończone do grud-nia 2019 r.;
• estońskie Ministerstwo Środowiska przygotowuje plan działania, który powinien zostać przyjęty w 2020 r. Mapa drogowa opiera się na obecnych zasadach GOZ w krajowej strategii na rzecz zrównoważonego rozwoju „Zrównoważona Esto-nia 21”, „Estońska Strategia Ochrony Środowiska 2030” oraz „Krajowy program reform Estonia 2030”;
• niemiecki rząd federalny opracowuje plan przejścia na GOZ;
• władze bułgarskie rozpoczęły proces zamówień publicznych w celu przygotowania strategii i działań pozwalających na przejście na GOZ.
Strategie GOZ mają na celu koordynację działań w celu sprostania globalnym wy-zwaniom i celom międzynarodowym. Często wymieniane wyzwania to niedobór zaso-bów, zmiany klimatu, globalne łańcuchy wartości i cele zrównoważonego rozwoju ONZ (EASAC 2016):
• francuska strategia krajowa odnosi się do Porozumienia paryskiego w sprawie zmian klimatu;
• włoska strategia krajowa uwzględnia stanowiska KE, G7 i G8;
• Region Flandrii uważa strategię GOZ za swoją regionalną reakcję na obecne mo-dele ekonomiczne.
Cele szczegółowe strategii przedstawionych w tabeli 1 ilustrują różnice w definiowa-niu koncepcji GOZ, na przykład:
• krajowa strategia Włoch ma za zadanie ograniczenie ryzyka zwiększonej presji produkcji na środowisko w kraju;
• lokalna strategia Mariboru w Słowenii ma na celu osiągnięcie korzyści gospodar-czych dzięki efektywnemu gospodarowaniu zasobami;
• holenderska strategia krajowa dąży do ograniczenia wykorzystania surowców pier-wotnych o 50% w 2030 r., dzięki współpracy z różnymi zainteresowanymi strona-mi;
• duńska strategia krajowa wspiera wzrost gospodarczy i zatrudnienie poprzez więk-szą troskę o zasoby naturalne w produkcji i konsumpcji;
• strategia dla miasta Glasgow w Szkocji ma na celu poprawę przepływów materia-łowych i stymulowanie innowacji;
• strategie dla Luksemburga i Niemiec postrzegają GOZ z perspektywy efektywnego gospodarowania zasobami i gospodarki odpadami.
W kilku z wymienionych w tabeli 1 strategiach osiągnięcie zakładanych celów jest związane z pomyślną realizacją określonych procesów. Na przykład mapa drogowa dla miasta Rotterdam w Holandii ma na celu zainspirowanie i przyspieszenie budowy GOZ.
W uzasadnieniu wskazano, że GOZ spowoduje ostatecznie w mieście powstanie nowych przedsiębiorstw i miejsc pracy. Francuska strategia krajowa koncentruje się na masowej mobilizacji konsumentów, obywateli, przedsiębiorstw i władz lokalnych w celu podjęcia działań na rzecz GOZ. Inne strategie skupiają się na zamykaniu pętli w określonych łań-cuchach wartości, poprzez wdrażanie zbiorowego transportu miejskiego, innowacyjnym podejściu do projektowania i gospodarki odpadami. Przykładowo strategia Cyrkularny Amsterdam – wizja i program działań dla miasta i obszarów metropolitalnych określa kil-ka priorytetowych sektorów, np. minimalizację strumieni odpadów. Najczęściej występu-jące sektory gospodarki analizowane pod kątem GOZ zostały przedstawione na rysunku 1 (EESC 2019).
Do najczęściej wskazanych sektorów gospodarki, w których działania GOZ powinny być wdrażane priorytetowo należą budownictwo (dział, który zarówno wytwarza ogromne masy odpadów, jak i zużywa wiele zasobów, które mogłyby pochodzić np. z recyklingu) oraz szeroko rozumianą gospodarkę odpadami, w tym ich przetwarzanie. Produkcja (ma-nufacturing) ma jedne z najwyższych możliwości cyrkulacji z powodu dużego zużycia materiałów i odpadów. Warto podkreślić, że wszystkie analizowane strategie regionalne i te dotyczące miast w większym lub mniejszym stopniu koncentrują się właśnie na pro-dukcji. Temat ten przewija się mniej więcej w połowie analizowanych strategii krajowych.
Może to wynikać z faktu, że strategie o mniejszym zasięgu terytorialnym są bliższe
lokal-0 5 10 15 20 25 30
Górnictwo, metale i minerały Elektronika Odzież i tekstylia Gospodarka wodna Tworzywa sztuczne i inne Rolnictwo i leśnictwo Energia i ciepło Edukacja Mobilność Produkcja (przetwarzanie surowców) Produkcja żywności Przetwarzanie odpadów Budownictwo
Rys. 1. częstotliwości występowania poszczególnych sektorów gospodarki w strategiach i planach wdrażania GOZ w krajach i regionach UE i Norwegii
Źródło: opracowanie własne na podstawie: EESc 2019
nemu kontekstowi przemysłowemu, a zatem są bardziej odpowiednie do analizy poten-cjału GOZ. Wiele strategii przedstawionych w raporcie końcowym z projektu: Research on European Circular Economy Strategies and Roadmaps (EESC 2019) określa ich ukie-runkowanie także na produkcję i zagospodarowanie odpadów żywności, chemikaliów, elektroniki i tekstyliów. Przepływy związane z produkcją chemikaliów, w tym tworzyw sztucznych, są uwzględnione w kilku strategiach regionalnych, ze względu na znaczenie gospodarcze tego sektora i jego wpływ na środowisko (EESC 2019).
Produkcja rolno-spożywcza także należy do jednego z najczęściej omawianych sekto-rów gospodarki w kontekście wdrażania GOZ. Produkcja żywności uwzględnia bowiem:
zużycie ziemi, wody i energii, a także dużą produkcję odpadów. Strategie opisane w rapor-cie (EESC 2019) zazwyczaj uwzględniają wszystkie etapy łańcucha wartości żywności:
• wykorzystanie gruntów i wody oraz możliwości zagospodarowania nawozów po-chodzących z recyklingu lub technik rolnictwa ekologicznego,
• przejście do przetwarzania i produkcji z troską np. o efektywne wykorzystanie energii i opakowań,
• dystrybucja za pomocą zrównoważonych praktyk transportowych i magazyno-wych,
• zachowania konsumentów, w tym kształtowanie wyborów dotyczących konsump-cji i usuwania odpadów.
Wdrażanie rozwiązań GOZ w sektorze elektronicznym i elektrycznym, a także w sek-torze odzieżowym i tekstylnym obejmuje działania mające na celu wspieranie ponownego wykorzystania tych materiałów lub surowców z nich pochodzących. Wreszcie, mobilność i „miejski metabolizm” – początkowo bardzo popularny w strategiach regionalnych i lo-kalnych – aktualnie coraz rzadziej wymieniany jako obszar GOZ (EESC 2019).
Na rysunku 2 przedstawiono najczęściej analizowane obszary GOZ w krajach i regio-nach UE (EESC 2019).
Do najczęściej wymienianych obszarów (tematów) GOZ, na które wskazują kraje i re-giony analizowane w dokumencie EESC (2019), należą: analizy przepływów fizycznych dotyczących ponownego użycia dóbr i analizy ekonomiczne prowadzone w zakresie wy-datków na naprawę tych dóbr. Do równie ważnych obszarów należą: wdrażanie innowacji w zakresie ekoinicjatyw, zielone zamówienia publiczne czy ekoprojektowanie.