Wykonanie sztucznéj przyrz^dy

I. Ogôlne p ra w id la .

§ 16. Nalezy sig starac wodg w rowie przyptywowym daleko wyzéj doprowadzic jak powierzchnia l;jki lezy, lub téz, jezeli rôw przypîywowy przez groblowanie bez wielkich kosztôw podwyzszyc siç nie d a, powierzchniç bjki o ilemoznosci nizéj od row u przyptywowego przy- rztydzic nalezy. Gdy kazda Iaka przez staranne nawodnia- nie powoli sig w yw yzsza, przez zachowanie téj przeslro- gi, zapewnic mozna dtugi czas, nim kjka przewyzszy w o­

d ç, jak to nazywaj;} mieszkaiicy Siegen, i przerobienie potrzebném uczyni.

§ 17. Ciçcie darniny uskuteczniane bywalo oddawna w sztukach od 12 do 1 4 cali w kwadrat, za pomocq to- pora lacznego fig. 5, darnina byla darta za pomocg ry- dla fig. 6 w grubosci 2 do 2y2 cali, i na bok odkladana.

(Opis narzgdzi zobacz nizéj w § 4 0 i nastgpnych).

Od wielu lat przy moich zakladach zaprowadzone sta- czanie darniny uwazam powigkszéj czgsci za stosowniejsze.

D o tego odeina siç jg od 1 0 do 15 stop w zdluz, a od 12 do 14 cali wszerz w ksztalcie deski, prostokqtnie, w zwyczajnej grubosci darniny, dokladnie raz kolo razu.

Gdy taki kawal darniny zupelnie jest odciçty, bierze siç wtedy za przeciwny koniec stronie, ku ktôréj, bez zawa- dzania robotom ma byc stoezonq, i w w al siç jq staeza.

Spôd darniny przypada na wiérzch w alu, ktôry tak dale­

ko jak potrzeba toczyc mozna bez uszkodzenia. W figu- rze 9 , starano siç to staezanie uczynic widoczném.

Za najstosowniejsze uwazam, kiedy jeden robotnik to­

porem, dwôch rydlami odeinajq, a czwarty staeza.

W ten sposôb z mniejszym kosztem zedrze siç darni- na z powierzchni Iqki, niz przy rzniçciu kwadratôw.

Gdy przyrzqda laki ukoiiczona, bierze wtedy w al dwôch robotnikow; a jezli jest zbyt ciçzki, za pomocq gladkiego kija, ktôry przetyka siç przez srodek, niosq lub toezq na miejsce, od ktôrego zaczyna siç roztaczac darninç na przyrzqdzonq powierzehniç. Za pomocq w idtôw posu- wa siç jq i uklada gdzie tego potrzeba. I ta jest takze krôtsza robota niz nakladanie i ukladanie sztuk kwadra- towych.

Nastçpujqce dalsze korzysci w podobnem postçpowa- niu upalrzylem:

a) o polow ç mniéj przecina siç darniny i nadwerçza siç korzonkôw;

b) przyrzadzone Iqki prçdzéj siç zrastajq;

c) darnina przedluza siç przez staezanie, i dla tego zwykle zbywa darniny, gdy przy kwadratowém rzniçciu zawsze siç brak ok aze, i po skonezeniu laki rodzi siç klopot zkqd wziqsc brakujqcq dar­

ninç, do pokrycia miejsc nieudarniowanych.

Gdzie jednak trawnik nie jest jednostajny i zrosly, co czçsto przy suchych i nie nawodnionych, lub téz piasczy- stych Icjkach siç zdarza; tam staczac nie mozna i trzeba ci;jc w kwadraty.

§ 18. Co do nalezy téj grubosci darniny zdania sq po- dzielone.

Ja zawsze na to uwazam jak glçboko jest najwiçksza czçsc korzonkôw. S;jdzç, iz nalezy uw azac, aby ich zby- tecznie nie uszkodzic, aie chciéc tak grubo rzmjc darni- nç, izbyzaden korzonek przeciçtym nie byl, byloby zanad- to utrudnic robotç.

Na suchych hykach 2 do 2V2 cala, na kwasnycli zas 2 y 2 do 3 cali za prawidto przyjqc nalezy.

§ 19. Przy rozpoczçciu urz;]dzania kazdéj sztucznéj l^ki, zaczyna siç od tych micjsc, z ktôrych najwiçcéj do wywiezienia, i od tych na ktôre najwiçcéj jest do naw ie- zienia, a zatém jednoczesnie od najwyzszych i najnizszych.

§ 2 0 . Ziemia roslinna, tak zwany hum us, zwykle 6 do 9 cali glçboko pod darniny lezgca, nie moze bye ze wzgôrzôw w yw ieziona, i jako materyal do nawiezienia uzyta. W ywiezienie musi bye uskutecznione kosztem g lç- biéj lezQcych warstw ziemi, to jest kosztem spodniego po- kladu, i gdy tenze do przyzwoitéj glçbokosci znizony na powierzchni *4 prçta szerokiéj, ziemia roslinna z obok lez^cego miejsca rydlem zebranq i na urzijdzone miejsce wrzucan^ zostanie; a potém dopiéro poklad spodni tego miejsca urz^dzi siç , i tak daléj postçpowac siç bçdzie.

Na miejsce ktôre ma bye naw iezioném , dopiéro po zebraniu ziemi roslinnéj z powierzchni, nalezy zkijdinngd nawozic ziem iç, jak to ponizéj dokladniéj bçdzie wyka- zaném.

Jezli jedna czçsc igki g lin ç , druga naplywowy piasek zawiéra — jedna bagnista, druga za wysoka i sucha, tylko miotlicë i w rzosy rodzi; natenczas starac siç wypada o pomicszanie rôznorodnych ziem przy urzgdzeniu; to siç oplaca jak najlepszym skutkiem.

§ 2 1 . Trudném jest zadanie: jak glçboko wyzsze miej- sca zbiérac nalezy, azeby zebrana z nich ziemia, wyrô- wnala potrzebie m iejsc, ktére nig nawozone bye maja?

A chociaz to, za pomoeg stereometrycznych obrachowaii, da siè wykryc, jestto jednak zawsze bardzo trudném.

Praktyczni zakladacze Igk w Siegen, z podobnemi obra- chowaniami nieobeznani, nie w te n sposôb sobie radzg—

ich wprawne oko umié z wypadkôw niwellacyi ciagnÇc wnioski, podlug ktôrych postgpujg. ’Przytém, na wiçkszych igkach urzgdzenie tak prowadzg, iz co do pewnéj czçsci zakiadu, przysposabiajg sobie wolnosc, bez uchybienia ce- lu , podlug okolicznosci, przez wyzsze lub nizsze zaloze- nie powierzchni, stosownie do potrzeby, wiçcéj ziemi umiescic lub mniejszg iloscia wystarczyc.

Przy zachowaniu prawidla § 19, rnozna wkrôtce blgd popelniony7 spostrzedz, a w skutku tego plan na czas sprostowae

§ 2 2 . W szystkie rowy, az do glçbokosci 6 cali, tam gdzie grunt nie jest za nadto piasczysty, powinny miec boki prostopadle; przy giçbszych rowaeh nalezy spôd row u sciesnic i boki pochyle zrobic.

D lugo istniejace falszywe m niemanie, ze rowy nawo- dniajgce, prçdzéj szérokie i plytkie, jak wazkie i giçbokie bye powinny, coraz bardziéj znika.

Kiedy rowy sg wçzsze i g lç b sz e , zyskuje siç na po­

wierzchni Igki, i co jest tak w azném , rowy nie tak ia

-Iwo siç zamulnjg, kiedy woda w jesieni, liscie i t. p. czçsci z sobg niesic. Nawodnianie moze byc wiçc doktadniéj uskuteczniane, przy 5 U do 6U, jak przy 3 ch do 4 ch cali, glçbokich rowach nawodniajgcych. Utrzymujg takze, iz przy glçbszych nawodniajgcych i rozprowadzajgcych ro­

w ach, woda bardziéj siç wzmacnia.

I I . Pochyta p r z y r z q d a (der Hangbau) fig. 1 A.

Po rozwazeniu w § 6 i 1 G wyluszczonych zasad, gdy siç zatozyto, a przynajmniéj wytknçto glôwny rôw przy- ptywowy, fig. 1 A, a, a, natenczas ustanawia siç podtug prawidet danych w § 1 0, 16 i 2 1, punkt c przy b jako dno najwyzszego rowu rozprowadzajgcego, potém punkt /'jako posrednie dno rowu odpiyw ow ego.

Potém wytyka siç za pomocg gruntwagij wyzszg liniç l le i nizszg q f t przez wbicie kolkôw zupelnie poziomo w odleglosciach jednego prçta. — Tam gdzie grunt za wysoki nalezy dolki kopac, i kolki prostopadle i gtadko z wierzchu sc iç te , muszg o tyle byc w bite, o ile poziom wymaga.

W innych raiejseach gdzie powierzehnia tgki zanizka, kolki wystajg nad Icjkg.

Potém mierzy siç szérokosc l q i k t, ktôrg siç prze- znacza pochytéj (w fig. 1 A ma 6 prçt. szérokosci) i dzieli siç jg na 1 do 1 prçta szérokie dziaty m. m. m.

(w fig. 1 A, sg cztéry dziaty, a zatém 1 Va prçt. szeroko- sci kazdy).

Pomiçdzy liniami l k i q t w rownych odleglosciach od tychze linii, za pomocg drgzkôw celowriiczych, ustanawia siç paliki posrednie o. o. o. o. i n. n. n. n. i w ten sposôb w

mia-rç jak postçp roboty tego wymaga, lub téz od razu cala pochyia odznacza siç.

Co do ostatniego, nadmieniam, iz poniewaz niepodo- bna ochronic, aby przy robocie taczkami, lub téz nasta- pieniem paliki nie byly naruszone, dlatego téz zaklada- cze l§k w Siegen zwykli posrednie linie, dopiéro, jak po­

stçp roboty tego wymaga, ustalac.

Stale punkta na liniacb 1. 1c. i q. t. sIuzq zawsze do te­

go za podstawç. Fig. 1 B, rys przeciçcia pochyléj po­

dlug linii a (3, wykazuje wyrazniéj urzadzenie spadku ( 1).

Pochyia ma 6 prçt. szérokosci, 2 4 cale spadku, a za­

tém 4 cale spadku na prçt czyli Vse dlugosci. — G iô- wny row przyplywowy a. a, jest 3 stopv széroki, 1 y2 sto- py glçboki, a na caley dlugosc 4 cale ma spadku. Gro- bla b. b. i). jest 3 stopy széroka, i odw ierzchu do rowu nawodniajacego l. k. ma 1 V2 stopy spadku.

R ôw odplywowy q. f. t. przy q, 1 stopç széroki i */2 stopy g lçb ok i, przy l, 2 stopy széroki, i 1 stopç gtçboki, ma na prçt V4 cala spadku, a zatém na calç dlugosc 4 cale spadku.

Aby rowy nawodniajtjce m .m .m . byly poziome, a pomi­

mo tego row nolegle od l. le. i q. t., potrzeba bylo spa- dek rowu odplyw ow cgo dac tylko ostatniemu dzialowi Jaki, jak to przeciçcie fig. 1 C, dokladnie wykrywa.

(') Do wszystkich rysôw przeciçé nadmieniam, iz skala wyso- kosci, 5 razy wiçksza uzyta, jak skala dlugosci, i ze stopa dzielisiç na 12 cali. Prçt w skali dlugosci, lubo siç dzieli na 12 stop, tutaj jest podzielany na 10 stop, a stopa na 10 cali. Stopa dwunasto-

calowa, ktôra tu za podstawç stuzv, jest renska.

W rysach przeciçc znaczq:

znaki 0 — Prçt