przejść dla pieszych
Ilościowe i jakościowe parametry świetlne, mające istotny wpływ na sposób rozwiązania urządzeń oświet-leniowych, zawarte są w wymaga-niach normatywnych.
PN-76/E-02032 Oświetlenie dróg publicznych
Polska Norma [1] w odniesieniu do wyznaczonych przejść dla pieszych, pozbawionych sygnalizacji świetlnej, zawierała następujące zalecenia:
■ Na szczególnie niebezpiecznych przejściach przechodnie powinni być widoczni w postaci jasnych sylwe-tek na ciemnym tle jezdni. W tym celu średnie natężenie oświetlenia na płaszczyźnie pionowej, przecho-dzącej przez oś przejścia od strony nadjeżdżających pojazdów, na wyso-kości 1 m nad przejściem, wyrażone w luksach, powinno być liczbowo co najmniej 50 razy większe od śred-niej luminancji jezdni na przestrzeni 50 m przed i za przejściem, wy-rażonej w cd/m2. Natężenie to nie powinno być w żadnym przypadku mniejsze niż 40 lx, a jego wartość minimalna nie powinna być mniej-sza od 10 lx, również uwzględnia-jąc strefę oczekiwania, stanowiącą przedłużenie przejścia o 1 m na chodnik. Wymaganie to nie dotyczy przejść przez jezdnie, których lumi-nancja wynosi co najmniej 2 cd/m2, a równomierność spełnia wymaga-nia normy.
■ Na wszystkich innych przejściach przechodnie powinni być widoczni
w postaci ciemnych sylwetek na jasnym tle jezdni. W tym celu na-leży dążyć do możliwie najlepszego oświetlenia tła (jezdni za przej-ściem) i możliwie najmniejszego oświetlenia powierzchni pionowej sylwetki przechodnia od strony nad-jeżdżających pojazdów.
PN-EN 13201:2016 Oświetlenie dróg
Na początku 2016 r. Polski Komitet Normalizacyjny opublikował wszystkie części nowej normy europejskiej doty-czącej oświetlenia drogowego, zastę-pujące wersje z 2007 r. Obejmują one swoim zakresem zagadnienia doty-czące wyboru poziomów oświetlenia drogowego oraz sposobów obliczeń i pomiarów efektywności systemów oświetleniowych.
W części pierwszej, w Raporcie Tech-nicznym [2], przedstawiono uprosz-czony system procedury wyboru klas oświetleniowych. Wyróżniono wiele najważniejszych parametrów, które charakteryzują podstawowe sytua-cje oświetleniowe, tj. obszary ruchu motorowego, strefy konfliktowe oraz strefy ruchu pieszych i/lub wolno po-ruszających się pojazdów. Parametry te dotyczą prędkości poruszania się, natężenia i rodzaju uczestników ru-chu, warunków charakteryzujących otoczenie drogi. Wprowadzono na-stępujące oznaczenia poszczegól-nych klas oświetleniowych:
■ klasa M – zawiera wymagania dotyczą-ce tras o wysokich i średnich pręd-kościach poruszania się pojazdów,
■ klasa C – zawiera wymagania doty-czące stref konfliktowych,
Parametr Opcje Opis* Wartość *
wagi VW
Mieszany z dużym udziałem
niezmotoryzowanych 2
Mieszany 1
Motorowy tylko 0
Rozdzielenie
Okna wystawowe, boiska sportowe, reklamy, obszary stacji
1
Średnia Normalna sytuacja 0
Niska -1
*Wartości podane w kolumnach są przykładowe. Możliwe jest przyjęcie
wartości bardziej odpowiednich na poziomie krajowych wymagań. Suma VWS Tab. 1 Ι Parametry dla wyboru klas oświetleniowych C [2]
■ klasa P – zawiera wymagania doty-czące stref ruchu pieszych i rowe-rzystów.
Wymagania żadnej z wymienionych klas nie odnoszą się w sposób szcze-gólny do oświetlenia przejść dla pie-szych. Jedynie w pewnych sytuacjach można zastosować klasy C.
Generalnie klasy oświetleniowe C (w poprzedniej wersji normy oznaczo-ne jako CE) przeznaczooznaczo-ne są do wy-korzystania w strefach konfliktowych na oświetlonych drogach o ruchu głównie motorowym. Jednak, jak za-znaczono w normie [2], jeśli na drodze prowadzącej do strefy konfliktowej nie
ma oświetlenia, to poziom oświetle-nia w tej strefie można wyznaczyć na podstawie tab. 1.
Jeśli się wykorzystuje tab. 1 dla okre-ślenia klasy oświetlenia C, różnym uwzględnianym parametrom należy przypisać odpowiednie wagi (VW).
Suma tych wag (VWS) umożliwia wy-znaczenie klasy C zgodnie z zależnością:
klasa oświetlenia C = 6 – VWS Dobór odpowiednich wartości wago-wych, zestawionych w tab. 3, powi-nien dać w rezultacie wartości od 0 do 5. Jeśli jednak:
■ suma wartości wagowych (VWS)
≤ 0 – należy przyjąć wartość 1,
■ wyznaczona klasa oświetlenia C < 0 – należy przyjąć klasę C0.
Wymagane parametry oświetlenia wy-znaczonych klas C zawarte są w tab. 2.
Przykładowe przejście dla pieszych zlokalizowane w pobliżu przystanku autobusowego na nieoświetlonej dro-dze, stanowiące strefę konfliktową, dla której wymagania oświetleniowe można wyznaczyć na podstawie kry-teriów zestawionych w tab. 1, przed-stawiono na fot. 1.
W drugiej części normy z 2016 r. [3]
zawierającej ilościowe i jakościowe parametry, odpowiadające poszcze-gólnym klasom oświetleniowym, pro-blem oświetlenia przejść dla pieszych opisano bardzo ogólnikowo. W za-łączniku B (informacyjnym) do normy stwierdzono jedynie, że:
■ jeśli można wytworzyć odpowied-nio wysoki poziom luminancji jezdni, to przy odpowiednim usytuowaniu opraw normalnego oświetlenia dro-gowego piesi mogą być widoczni w dobrym kontraście ujemnym;
■ w innych przypadkach należy za-stosować dodatkowe oprawy
Klasa Poziome natężenie oświetlenia
Eśr [ekspl. min] [lx] Uo [min]
C0 50 0,40
C1 30 0,40
C2 20,0 0,40
C3 15,0 0,40
C4 10,0 0,40
C5 7,50 0,40
Eśr – średnie, eksploatacyjne, poziome natężenie oświetlenia, Uo – równomierność całkowita (Uo = Emin/Eśr).
Tab. 2 Ι Wymagane parametry dla klas oświetleniowych C [3]
Fot. 1
Oświetlone przejście dla pieszych na nieoświetlonej drodze
oświetleniowe. Ich zadaniem jest oświetlenie pieszych na przejściu i obok niego oraz zwrócenie uwagi kierowców pojazdów na istnienie przejścia. Rodzaj, umieszczenie i nakierowanie dodatkowych opraw powinno być takie, aby osiągnąć dodatni kontrast, jednocześnie nie powodując olśnienia kierowców.
Szczególnie korzystne jest sto-sowanie opraw o asymetrycznym rozsyle strumienia świetlnego. Za-leca się, aby natężenie oświetlenia w płaszczyźnie pionowej było znacz-nie wyższe niż poziome natężeznacz-nie oświetlenia drogowego na jezdni.
Zaleca się również odpowiednie do-świetlenie strefy oczekiwania pie-szych przed przejściem.
Przedstawione w załączniku B zalece-nia aktualnej normy nie zawierają żad-nych wymagań ilościowych. Zwrócono jedynie uwagę na konieczność wy-tworzenia kontrastu między sylwet-ką pieszego i tłem jezdni. Zaznaczo-no rówZaznaczo-nocześnie, że w wielu krajach do problemu oświetlenia przejść dla pieszych odnoszą się odrębne normy i zalecenia. Przy braku, jak dotych-czas, polskich przepisów celowe jest korzystanie z takich źródeł.
DIN 67523 Oświetlenie przejść dla pieszych z dodatkowym oświetleniem Obowiązująca od wielu lat niemiec-ka norma DIN 67523 Oświetlenie przejść dla pieszych z dodatkowym oświetleniem (DIN 61 523 Beleuch-tung von Fußgängerüberwegen mit Zusatzbeleuchtung) [4] stanowi uzu-pełnienie podstawowej normy euro-pejskiej, dotyczącej oświetlenia dro-gowego [2, 3].
W wymaganiach normy DIN wskazuje się na konieczność zapewnienia odpo-wiedniego poziomu pionowego natę-żenia oświetlenia, tak żeby jaśniejsza sylwetka pieszego stanowiła wyraźny kontrast z oświetloną drogą.
Uzyskanie pozytywowego obrazu pie-szego jest możliwe przy wykorzystaniu opraw o asymetrycznym rozsyle stru-mienia świetlnego, umieszczonych przed przejściem, z każdego kierunku jazdy. Oświetlić należy zarówno samo przejście, jak i strefę oczekiwania.
Jedyny przypadek, kiedy nie ma po-trzeby stosowania dodatkowego oświetlenia, odpowiada sytuacji, gdy na drodze z przejściem, w obu kierun-kach, spełnione są wymagania odpo-wiadające klasie oświetlenia minimum M2, czyli poziom średniej luminancji jezdni powyżej 1,5 cd/m2 i to na odpo-wiednio długim odcinku.
Efekt wzmocnienia kontrastu można polepszyć dzięki zastosowaniu barwy światła odmiennej niż wykorzystana w stacjonarnej instalacji oświetlenia drogowego. Szczególnie korzystne jest zastosowanie lamp o dobrym od-dawaniu barw.
Wymagane poziomy oświetlenia oraz rozmieszczenie punktów pomiaro-wych i obliczeniopomiaro-wych przedstawiono na rys. 2.
Opis zaleceń normy [4] można przed-stawić następująco:
■ jeżeli istniejące oświetlenie uliczne nie osiąga wartości wymaganych
w normie (klasa oświetlenia minimum M2), to musi być zainstalowane sta-cjonarne oświetlenie uzupełniające;
■ dla uzyskania właściwych warunków oświetleniowych na przejściu dla pieszych należy przyjąć do obliczeń prostokątną, poziomą powierzch-nię, pokazaną na rys. 2, o następu-jących wymaganiach:
– w punktach centralnych, leżących na osi przejścia, na wysokości 1 m, należy zapewnić średnie pionowe natężenie oświetlenia Ev = 30 lx, – pionowe natężenie oświetlenia nie
może być niższe niż 4 lx – w każ-dym punkcie, nie wyłączając stre-fy oczekiwania;
■ oświetlenie musi oświetlać pieszych od strony nadjeżdżających pojaz-dów, również w strefie oczekiwania;
■ stosowanie oświetlenia bezpośred-nio nad centralną osią przejścia jest niedozwolone;
■ w przeciwieństwie do oświetlenia drogowego oświetlenie przejścia dla pieszych nie może być wyłączane w nocy;
■ oświetlenie przejścia powinno być załączane oddzielnie;
■ luminancja jezdni z obu stron przej-ścia w odległości minimum 100 m nie może być niższa niż 0,3 cd/m2. Rys. 2 Ι Rozmieszczenie punktów pomiarowych [4]
Jeśli to konieczne, należy zwiększyć poziom stacjonarnego oświetlenia drogowego.