W ostatnich dwóch dekadach coraz powszechniejsze ZĞUyG ludzi sztuki VWDáR VLĊ przekonanie, ĪH najwDĪniejsze są wystawy postrzegane jako ]áoĪona reprezentacja tego, co spoáHF]ne, instytucjonalne i prywatne. Ten zwrot – okreĞlany jako kuratorski – wpáywa na zmiany w polu krytyki sztuki, która – jak Trzy lub cztery wystawy, które nazwDü moĪna „wystawami mniejszymi”, ]RVWDá\ zainicjowane przez krakowskie artystki ĞUedniego pokolenia i w znacznym stopniu opierDáy sLĊ na pracach artystek tak czy inaczej zwLą]Dnych z Krakowem. O specy¿ ce tych wystaw zadecydowDáy artystki, które sporadycznie podejPXMą VLĊ kuratorowania. WDĪne są nie tylko motywy ich decyzji, ale takĪe, to z jakim konceptem wystawy przysWĊpowDáy do pracy, jak przez nie rozumiane jest/byáo medium wystawy. Czy jeĞliby przyMąü GRĞü F]Ċsto przywoáywane w dyskursie o wystawie porównanie z formatami literackimi, to ich odpowiednikiem byáDby nowela, opowiadanie F]\WHĪ¿ lozo¿ F]QDSRZLDVWND"&]\ZSROXLFKZáDVQ\FKWZyUF]\FKG]LDáDĔNRQsWUXRZDQLHZ\VWDZMHVWZDĪQH bo daje moĪOLZRĞü stworzenia dogodnego kontekstu dla wáDsnych prac? A jeĞli tak, to czy ów kontekst zad]LDáDá, czy zestawione ze sobą prace wydobyáy nowe znaczenia, wzbogaciáy ich krytyczny aspekt? Ostatnie z pytaĔ dotyczy recepcji. Czy zauwDĪony zosWDá ich wystawienniczy kunszt, czy WHĪ krytyka skoncentrowDáD sLĊ na samych pracach poPLMDMąF display i inne kuratorskie zabiegi? To tylko F]ĊĞü pytaĔ na które niekoniecznie znajdą sLĊ jednoznaczne odpowiedzi, ale i te F]ąstkowe mogą przynieĞü istotny wkáDd w prowadzone badania dotyF]ąFH medium wystawy.
Aktywny ud]LDá artystek w konstruowaniu wystaw to codzieQQRĞü, ale wraz z IDOą wszechstronnych badaĔ samego medium wystawy, mnoĪą sLĊ w ostatnich latach analizy skupione na specy¿ ce pracy artystów z wystawami jako kuratorów. Jednym z wDĪniejszych ĨródHá do poznania poMĊü i formuá sáuĪąFych opisowi specy¿ ki owych wystaw jest seria The Artist as Curator
wystawy jako formy pisze ona, ĪH „DuĪo kuratorowanych przez artystów wystaw – wielce prawdopodobne, ĪH wLĊkszRĞü z tych najbardziej znDF]ąFych i wpáywowych w tym rodzaju – wynika ze swobodnego potraktowania wystawy jako artystycznego medium r]ąd]ąFHgo sLĊ wáDsnymi prawami, pewnej artykulacji form. W tych procesach przepracowywania wystawy, które zabur]DMą dystynkcje, i nie mus]ą byü odbierane ani jako wystawa, ani jako artystyczne d]LDáDnie, kwestionuMą i podwDĪDją wszystkie ustalone wyobrDĪHnia o wystawie, najistotniejsze jest stawianie pytaĔRto czym jest d]LHáo sztu
Omawiane ponLĪHM przykáDdy nie podnos]ą tych kwestii wprost, nie NRQFHSWXDOL]XMą wystawy. WĞUyG artystek wydaje sLĊ dominowDü jednak przekonanie, ĪH wáDĞnie medium wystawy stwarza najlepsze komunikacyjne moĪOLZRĞci, a wLĊF „kuratorowanie siebie” daje moĪOLZRĞü najpHániejszej wypowiedzi. Jak pisze Robert Storr showing is telling, D „PrzestrzeĔ jest medium gdzie idee są wizualnie frazowane. Instalacja jest zarazem prezenWDFMą i komentarzem, dokumenWDFMą i interpreWDFMą Galeria staje VLĊ paragrafem, jej ĞFLDQy, podáoga funkcjonuMą jak zdania, grupy prac sWDMą sLĊ sentencjami, a poszczególne prace, w ich FDáHM róĪQRURGQRĞci, funkcjonuMą jak czasowniki, rzeczowniki, we wszystkich przypadkach i formach, czasem ]DOHĪnie od kontekstu
ZZLHOXQDUD]´๏:W\WXOHWHNVWX6WRUUD]DZDUW\MHVWLPSHUDW\Z±Ä6KRZDQG7HOO´±LPRĪHZ]JRG]LH]QLP ]DG]LDáDá\ DUW\VWNL SU]\NáDGDMąF WDNą XZDJĊ GR SUH]HQWRZDQLD VZRLFK SUDF Z SU]HP\ĞODQ\P VąVLHG]WZLH LSUHF\]\MQLHVNRQVWUXRZDQ\FKDUDQĪDFMLSU]HVWU]HQQ\FK
Erdhimmel/Ustronie WR Z\VWDZD GZyFK DUW\VWHN ]ZLą]DQ\FK ] 3ROVNą FXG]R]LHPHN 6]ZDMFDUHN
± QDXF]\FLHONL L XF]HQQLF\ $QQHPDULH )UDVFROL L (OL *HLVHU 2GE\áD VLĊ RQD Z DOWHUQDW\ZQHM SU]HVWU]HQL NUDNRZVNLHM 2WZDUWHM 3UDFRZQL Z URNX ,QLFMDWRUNą ]DUyZQR SURMHNWX MDN L Z\VWDZ\ E\áD$QQHPDULH )UDVFROL ]ZLą]DQD].UDNRZHPRG ๐D]HĞURGRZLVNLHP2WZDUWHM3UDFRZQLFRQDMPQLHMRGURNX 3URMHNWGZyFKDUW\VWHN]MHGQHMVWURQ\GREU]HRVDG]RQ\FKZ=DFKRGQLPG\VNXUVLHV]WXNLD]GUXJLHM ]DIDVF\QRZDQ\FK(XURSąĝURGNRZąMHMKLVWRULąLWRĪVDPRĞFLą๑ZSXQNFLHZ\MĞFLDRGQRVLáVLĊGRVSHF\¿F]QHJR PLHMVFDRSXV]F]RQHJRSU]H]PLHV]NDĔFyZSU]\VLyáND7\PLDQNLQD3RGODVLX7RRZHW\WXáRZHUstronie0LHMVFH ]PRFQąKLVWRULąNWyUHMGRWNQĊá\DUW\VWNL,FKDNW\ZQRĞü±SRGREQLHMDNZHZF]HĞQLHMV]\FKSURMHNWDFK±E\áD SRV]XNLZDQLHPWRĪVDPRĞFLPLHMVFDSU]HF]XZDQHMWUXGQHMGR]ZHUEDOL]RZDQLD:WHNĞFLHGRNDWDORJXSLVDáDP Ä-HG\Q\PSU]\MĊW\PSU]H]QLH]DáRĪHQLHPVWDáVLĊURG]DMHPSDWLL]DZLHU]HQLHPLHMVFX L HPDQXMąF\P WDP NOLPDWRP FR SU]HQLRVáR VLĊ QD Z\EyU PDWHULDáX L VSRVyE MHJR REUyENL 3OąWDQLQD WUDZ NU]HZyZ PDOLQ L ]Lyá NWyUH ]DURVá\ SRGáRJĊ ]UXMQRZDQHM VWRGRá\ RND]DáD VLĊ QLH]Z\NOH DWUDNF\MQ\P WZRU]\ZHP D UyZQRF]HĞQLH URG]DMHP QDVNyUND =LHPL F]\OL F]\PĞ ]MHGQHMVWURQ\UR]JUDQLF]DMąF\PG]LHOąF\PVHSDUXMąF\PD]GUXJLHMZVSDQLDá\PWZRU]\ZHP GRRSLV\ZDQLDQDWXUDOQHMKLVWRULLWHUHQX)UDJPHQW\VSOąWDQ\FK]LHOVN]7\PLDQNLRGHJUDá\UyĪQH UROH UD]]RVWDá\XĪ\WHMDNRURG]DMSU]\NU\FLDNLHG\DUW\VWNL]DNRS\ZDá\VLĊZQLHMHGQRF]ąF VLĊ ] ]LHPLą L SRG]LZLDá\ QLHER ] WHM QDMZáDĞFLZV]HM Z WDPW\P SHM]DĪX SHUVSHNW\Z\ NWyUD SR]ZDODU]HF]\ZLĞFLHSRF]XüSU]\WáRF]HQLHEáĊNLWHP 0RĪHZWHQVSRVyESU]\ZRá\ZDá\REHFQą ZZLHOXPLWDFKWĊVNQRWĊ]D]MHGQRF]HQLHP7HUUDPDWHU]PĊVNLP1LHEHP 2GHMĞFLHZSURMHNFLH RG]QDF]HQLDV\JQDWXUąSRV]F]HJyOQ\FKSUDFMHVWMHGQR]QDF]Q\PJHVWHPSRGNUHĞODMąF\PUDQJĊ ZVSyOQHJR±NRELHFHJRGRĞZLDGF]HQLD
:\ĞZLHWODQ\VODMGREáRNyZQDQLHELHLV\PXODFMLMDNLHMĞ]DZLHV]RQHMZSU]HVWZRU]DFK Z\VS\ F]\ WHĪ OHJRZLVND VWDá VLĊ V\JQDáHP RZHM V\WXDFML QLHSRZWDU]DOQHJR GOD DUW\VWHN SU]HĪ\FLDGRĞZLDGF]HQLDQDWXU\LSRGGDQLDVLĊPDU]HQLRP´๒
3URMHNFMD QD NUyWNLHM ĞFLDQLH SU]\ ZHMĞFLX UR]SRF]\QDáD ]DSURMHNWRZDQą SU]H] )UDVFROL Z\VWDZĊ 1DVWĊSQ\PHOHPHQWHPLQVWDODFMLE\á\F]DV]NLGXĪ\FK]ZLHU]ąWFLDVQRXáRĪRQHMHGQDSU]\GUXJLHMQDGZyFK QL]LXWNLFK SRVWXPHQWDFK 2ERN QD ĞFLDQLH ]DZLVá\ WU]\ GXĪH IURWDĪH VWZRU]RQH ] NDZDáNyZ GDUQL L MHM PLHV]NDĔFyZF]\OLVNRUXSĪXNyZL]DZLáHWUDV\Z\]QDF]DQHSU]H]SHá]DMąFHUREDNL1DSU]HFLZOHJáHMĞFLDQLH
Annemarie Frascoli, Ustronie, Otwarta Pracownia, Kraków, 2002.
Katarzyna Sobczuk,
Domki, Beata
Stankiewicz, projekcja filmu Kłótnia z muzyką Lorenza Brusci, w ramach wystawy
Sprawy prywatne,
odsłona pierwsza, Galeria Szara, Cieszyn, 2009.
Keymo Keymokeymo na wystawie Momoko 2, Cellar Gallery, Kraków, 2013.
QDZ\VRNRĞFLRF]XZLG]yZ]QDMGRZDáVLĊZąVNLIU\]]PDORZDQ\FKSU]H]DUW\VWNLNRĞFLWDNĪH]QDMGRZDQ\FK Z F]DVLH VSDFHUyZ:V]\VWNLH ]RVWDá\ SRPDORZDQH D QDQLHVLRQH ]QDNL PRĪQD E\áR F]\WDü MDNR VSHF\¿F]QH WRWHP\ DOER EDQDOQH RUQDPHQWDOQH IRUP\ SRZVWDáH Z Z\QLNX QDWXUDOQHM NRELHFHM LQNOLQDFML GR ]GRELHQLD 3REOLĪV]\PSU]\MU]HQLXRGF]\WDüPRĪQDE\áRMHGQDNQDJáyZNL]JD]HW.RĞFLWRQDMGRVNRQDOV]\]DSLVQDWXUDOQHM KLVWRULLZW\PSURMHNFLHWDLFKQDWXUDOQDPRĪOLZRĞüUHMHVWUDFML]RVWDáDZ]ERJDFRQDLSRSOąWDQDSU]H]QDáRĪRQH QDQLHLQQHRSRZLHĞFL1DĞURGNXJDOHULLQDSRGáRG]HNXUDWRUNDXáRĪ\áD]NRĞFL±W\PUD]HPSRNU\W\FKF]DUQ\P JUD¿WHPL]\VNXMąF\FKW\PVSRVREHPPHWDOLF]Q\PRFQ\Z\UD]±VáRZR0$/$:LQWHQFMLNXUDWRUNLMHGQR]H ]QDF]HĔNWyUHSU]HZURWQLHFKFLDáDSU]\ZRáDüWRÄPDáDNRELHWND´๓ 7DOPXG\F]QD]GROQRĞüRJOąGDQLDVáRZDMHVWMHMEOLVNDRF]\PPRĪQDVLĊSU]HNRQDüĞOHG]ąFMHMG]LDáDQLD $OH PRĪQD WHĪ SRSU]HVWDü QD RGF]\WDQLX SUDF\ MDNR MHV]F]H MHGQHJR JáRVX Z VSUDZLH ZL]ML NRELHFRĞFL MDNR ÄVáDEHMSáFL´.RĞFL]RVWDá\U]XFRQH.RĞFLSU]\SRPLQDMąFH±W\PUD]HP±EURĔNWyUąWHĪSRWUD¿ąSRVáXĪ\üVLĊ EDUG]RSU]HZURWQLHDUW\VWNL7RĪHRSDGDMąFHNRĞFLXWZRU]\á\WDNLHSU]\MD]QHVáRZR±QLHSRZLQQRP\OLü6Zą V]F]HJyOQąWZyUF]ąPRF]\VNDá\DUW\VWNLSRGF]DVRSLVDQ\FKSRZ\ĪHMSURFHVyZMHGQRF]HQLDVLĊ]]LHPLąF]HJR IUDJPHQWDU\F]Qą MDN]DZV]H IRWRJUD¿F]QąGRNXPHQWDFMĊXPLHV]F]RQRQDĞFLDQLHJDOHULL1DSRGáRG]H]QDOD]áD VLĊ GDUĔ ]ZLQLĊWD L UR]ZLQLĊWD Z IRUPLH G\ZDQX 5yĪQRURGQH PHGLD XĪ\WH SU]H] DUW\VWNL PLDá\ XZUDĪOLZLü RGELRUFyZQDZLHORZ\PLDURZ\FKDUDNWHULFKGRĞZLDGF]HQLDNWyU\PG]LHOąVLĊ]RGELRUFą:W\P]áRĪRQ\P D]DSUH]HQWRZDQ\PEDUG]RSURVW\PLĞURGNDPLSURMHNFLHRLZRNyáPLHMVFDNXUDWRUNDZVND]XMHQDQDNáDGDMąFH VLĊQDVLHELHUyĪQHQDUUDFMHQDZ]DMHPQLHSU]\VWDMąFHGRVLHELHMDZQLHVSU]HF]QHXUąJDMąFHSUDZRPORJLNL7R VWUDWHJLDF]ĊVWRVSRW\NDQDZV]WXFHRVWHQWDF\MQLHRGZUDFDMąFHMVLĊRGSURFHVyZSRVWU]HJDQ\FKMDNRORJLF]QLH SRSUDZQH,QWU\JXMąFHMDNDUW\VWNDSR]EDZLDMąFDSUDFH ]DUyZQRVZRMHMDNLNROHĪDQNL V\JQDWXU\LHNVSORUXMąFD ZVSyOQRWĊGRĞZLDGF]HQLDSU]HNV]WDáFDMąFDVLĊZPRFQHJRDXWRUDĞZLDGRPHJRÄZáDG]\´NRQVWUXNWRUDZ\VWDZ\ 8áRĪRQH ] NRĞFL VáRZR ± 0$/$± VXEZHUV\ZQLH Z\NRU]\VWDQH Z QDUUDFML Z\VWDZ\ ]DLQVSLURZDáR PQLHGRZ\ERUXW\WXáXWHNVWX WHĪSU]HFKZ\WXMąFHJRVLOQHZW\PSURMHNFLHVDUNDVW\F]QHNRQRWDFMH
Display Z\VWDZ\ GRVNRQDOH SU]\OHJDá GR VXURZHJR ZQĊWU]D JDOHULL .XUDWRUND QLH PD ]Z\F]DMX WHRUHW\]RZDQLDGODWHJRWHĪ]GHF\GRZDQLHODNRQLF]QLHZ\SRZLDGDáDVLĊSRGNUHĞODMąFMDNRF]\QQLNLVSUDZF]H SU]\MĊWHJRVFKHPDWXSUH]HQWDFMLSU]HGHZV]\VWNLPLQWXLFMĊLGáXJROHWQLąSUDNW\NĊ0LPRĪHW\FKVDPRG]LHOQLH VWZRU]RQ\FK Z\VWDZ QLH PD QD NRQFLH ]E\W ZLHOX WR MHGQDN SU]\ZLą]XMH ZDJĊ GR ZVSyáXF]HVWQLFWZD LZVSyáSUDF\]NXUDWRUDPL F]DVHPRNXSLRQHM]HUZDQLHPNRQWDNWX SU]\VZRLFKZ\VWDZDFK
Sprawy prywatne WRZ\VWDZDNWyUDPLDáDWU]\RGVáRQ\F]HJRQLHSU]HZLG\ZDáDLQLFMDWRUND±%HDWD 6WDQNLHZLF] .ROHMQH ZHUVMH VWDZDá\ VLĊ WURFKĊ SU]\SDGNRZR Z Z\QLNX XWU]\PXMąFHJR VLĊ ]DLQWHUHVRZDQLD SURMHNWHP6WDQNLHZLF]WRDUW\VWNDĞUHGQLHJRSRNROHQLD G\SORP Z$63Z.UDNRZLH NWyUHMG]LDáDĔQLH GDVLĊMHGQR]QDF]QLH]DV]XÀDGNRZDü-HVWPDODUNąNWyUDURELWHĪ¿OP\HGXNDWRUNąNXUDWRUNąSURMHNWDQWNą : MHM EDUG]R ]DPLHV]NDá\P ] G]LHüPL L SVHP PLHV]NDQLX IXQNFMRQXMH NXOWRZH 0LHV]NDQLH F]\OL DOWHUQDW\ZQD JDOHULD 7DP WHĪ MHVW SUDFRZQLD DUW\VWNL NWyUHM EDUG]R RGSRZLDGD WDNL URG]DM IXQNFMRQRZDQLD ZNWyU\PZV]\VWNRMDNE\G]LHMHVLĊUyZQROHJOHLUyZQRF]HĞQLH1LHPXV]ĊGRGDZDüĪHZ\PDJDWRQLH]Z\NáHM ZHZQĊWU]QHMG\VF\SOLQ\
&]\WHQSU]\MĊW\SU]H]DUW\VWNĊLMHMPĊĪD±KLVWRU\NDV]WXNL±VSRVyEQDĪ\FLH]DQXU]RQHZV]WXFH PRĪQDáąF]\ü]RJyOQą±DZNDĪG\PUD]LHZ\UDĨQą±WHQGHQFMąRGFKRG]HQLDZRVWDWQLFKGHNDGDFKRGNRQFHSWX ÄVWXGLR´MDNRPLHMVFDV]F]HJyOQHMZVZHMLVWRFLHDUW\VW\F]QHMSURGXNFMLSUDFRZQL]DQXU]RQHMZURPDQW\F]QHM V\PEROLFH L REURVáHM ]QDF]HQLDPL QLHNRQLHF]QLH SU]\VWDMąF\PL GR ZVSyáF]HVQ\FK SUDNW\N" 7HQ V]HUHJ WUHĞFLRZ\FKLF]\VWRIXQNFMRQDOQ\FKDVSHNWyZMHVWSHQHWURZDQ\LDQDOL]RZDQ\SU]H]EDGDF]\$HIHNW\LFKEDGDĔ RVWDWQLRG\QDPLF]QLHUR]ZLMDMąF\FKVLĊ]ZáDV]F]DZDQJORVDVNLPG\VNXUVLHVąRF]\ZLĞFLH]QDQHZáDĞFLFLHORP 0LHV]NDQLD1LHZLHPF]\]QDQHMHVWLPYLGHR3DXOD0F&DUWK\¶HJRPainterZNWyU\PÄELHJDSRSUDFRZQL Z VWURMX NORZQD Z\NU]\NXMąF QD]ZLVND KHURVyZ $EVWUDNF\MQHJR (NVSUHVMRQL]PX D WDNĪH ]DFKĊFD ĪHE\ UR]XPLHüWR]GDU]HQLHMDNRÃZ\SRPSRZDQLHNXOWXU\Z\F]HUSDQLHOĊNX´ $PLĊG]\LQQ\PLZáDĞQLHWRG]LDáDQLH 0F&DUW\¶HJR ZLHORNURWQLH SRGHMPXMąFHJR PLW VWXGLR SR]ZROLáR$PHOLL -RQHV RGF]\WDü WĊ NU\W\NĊ PĊVNLHM WZyUF]RĞFLMDNR]QDF]ąF\HOHPHQWSURZDG]ąF\GRNU\W\NLIHPLQLVW\F]QHM1LHRQMHGHQZVND]DáMDNQDQDV]\FK RF]DFKUR]SDGDVLĊNRKHUHQWQDUDPDGRRNUHĞODMąFDWRĪVDPRĞüJHQLDOQHJRDUW\VW\Ä$ZUĊF]SU]HFLZQLHRGVáDQLD VZyMFKDUDNWHUIDáV]\ZHJRDWU\EXWXQLHVWDELOQHMSá\QQHMWRĪVDPRĞFL´=NROHLXDUW\VWHNGRRNUHĞODMąF\FKVLĊ SRSU]H]]QDF]ąFąSU]HVWU]HĔVWXGLRGRPLQXMHRGZRáDQLHGRÄZáDVQHJRSRNRMX´9LUJLQLL:RROI7HM:RROINWyUD FLHUSLDáDQDQLHGRV\WF]DVXLPLHMVFDGRSLVDQLDWDNSUHF\]\MQHJRĪHMDN]DXZDĪDLQQDSLVDUND Ä&]\WDüFale WR]GHU]DüVLĊJZDáWRZQLH]G\VF\SOLQąHPRFMLLMĊ]\NDNWyUDZ\QRVLLHPRFMHLMĊ]\NQDZ\Ī\Q\GRJUDQLF Z\ZRáXMąFHJREyOSLĊNQD´
3R]RUQLH6WDQNLHZLF]QLHMHVW]DLQWHUHVRZDQDĪDGQą]W\FKRSFML2EFDZ\GDMHVLĊ]DUyZQRVWUDWHJLD PLWRORJL]RZDQLDMDNLGHPLWRORJL]RZDQLDSUDFRZQL$UW\VWNDSU]\SUDF\]QRQV]DODQFNąVZRERGąUHRUJDQL]XMH VRELHSU]HVWU]HĔ]DOHĪQLHRGSRWU]HE1LHPDWHĪNáRSRWX]NODV\¿NRZDQLHPNXUDWRURZDQ\FKZ\VWDZZUDPDFK VZRMHJRGRURENX QDFR]ZUDFDáDXZDJĊFKRFLDĪE\ZVSRPQLDQD(OHQH)LOLSRYLF ±VąRQHZ\PLHQLDQHZFY QDUyZQL]LQQ\PLG]LDáDQLDPL0LNVRZDQLHĪ\FLD]HV]WXNąLRGáRĪHQLHQDERNUR]ZDĪDĔR]DOHWDFKLZDGDFK Z\L]RORZDQHMSUDFRZQLQLHMHVWZ\ERUHPSU]\SDGNRZ\PSR]EDZLRQ\PUHÀHNVML
: Sprawach prywatnych ± ]DSUH]HQWRZDQ\FK SR UD] SLHUZV]\ Z *DOHULL 6]DUD Z &LHV]\QLH ± ± Z\VWDZLáD Z WRZDU]\VWZLH SUDF GZyFK LQQ\FK ]DSU]\MDĨQLRQ\FK DUW\VWHN VZRMH PDáH ZUR]PLDUDFKSRF]WyZNLREUD]NL]F\NOX3d, SU]HGVWDZLDMąFHQLHPDODEVWUDNF\MQHRJOąGDQHSRGUyĪQ\PLNąWDPL LZ]UyĪQLFRZDQHMVNDOLIUDJPHQW\ZQĊWU] SRGáRJĊ]XFLĊWąZ\NáDG]LQąLOLVWZąVNUDZHNNDQDS\LG\ZDQX ÀL]\ Z áD]LHQFH Z\FLQHN GU]ZL ORGyZNL 2VRELVWD UHODFMD MHVW ZDĪQD ER UR]SLV\ZDQD QD JáRV\ Z\VWDZD ± ]GDQLHPSRP\VáRGDZF]\QL±Z\EU]PLHüPRJáDMHG\QLHSU]\GREU\PUR]SR]QDQLXP\ĞOHQLDLDUJXPHQWDFML ]DSURV]RQ\FKSDUWQHUHNDQLHW\ONRZ\EUDQ\FKSUDF2VSUDZDFKSU\ZDWQ\FK±QLHNRQLHF]QLHVZRLFKDQLWHĪ QLHNRELHWJHQHUDOQLH±PyZLá\%HWWLQD%HUHĞL6WDQNLHZLF]
:LQVFHQL]DFMLZ*DOHULL=GHU]DN ± NWyUąZLG]LDáDPQLH]Z\NOHZDĪQ\PHOHPHQWHP E\á F]DV :HUQLVDĪ Z F]HUZFRZ\ ZLHF]yU SU]HVXQLĊW\ ]RVWDá QD ĪHE\ E\áR Z\VWDUF]DMąFR FLHPQR QDSURMHNFMĊ¿OPXQDPXU]HR¿F\Q\:VDPHMJDOHULLQDGZyFKSU]HFLZOHJá\FKĞFLDQDFKUR]PLHV]F]RQH]RVWDá\ REUD]NL NXUDWRUNL L GRĞü WDMHPQLF]H PDOHĔNLH SXGHáHF]ND .DWDU]\Q\ 6REF]XN 7H RVWDWQLH RVDG]RQH MDNE\ ZEUHZHNVSR]\F\MQHMORJLFHQDZąVNLFKPLĊG]\RNLHQQ\FKSU]HVWU]HQLDFKSRGĞZLDWáRE\á\MHV]F]HWUXGQLHMV]H GRRJOąGDQLD:áDĞFLZV]\PRNUHĞOHQLHPE\áRE\WXÄSRGJOąGDQLH´ERGRWHJRSURZRNXMHNRQVWUXNFMDRELHNWyZ Z NWyU\FK W\ONR SRGĞZLHWODMąF ODWDUNą PRĪQD ]DMU]Hü GR ZQĊWU] PLQLDWXURZ\FK SRNRL Ä3RNRMH WR SU]HFLHĪ ]DPNQLĊWHSRPLHV]F]HQLDVWDQRZLąFHF]ĊĞüGRPyZ=DPNQLĊWH±DZLĊFSRWHQFMDOQLHRJUDQLF]DMąFH ZGRPDFK ±DZLĊF]ZLą]DQH]GRPRZRĞFLąXGRPRZLHQLHP'RPVSURZDG]DNRELHW\GRVWDWXVXLVWRW\ZQĊWU]DRGGDMąF ZHZáDGDQLHPĊĪF]\]QUHV]WĊĞZLDWD&]\WRQLHSDUDGRNVDOQHĪHP\ĞOIHPLQLVW\F]QDSRZWDU]DZFLąĪĪąGDQLH ZáDVQHJR SRNRMX"´ ± S\WD$JQLHV]ND *UD൵ Z ĞZLHWQ\P HVHMX SRĞZLĊFRQ\P9LUJLQLL:RROI NWyUHM ZáDVQ\ SRNyMVWDáVLĊPHWDIRUąQDGDOZ\NRU]\VW\ZDQąLSU]HSUDFRZ\ZDQąSU]H]DUW\VWNL
:URJXJDOHULLQDRNUąJá\PVWROLNXE\á\UR]áRĪRQHKDIWRZDQHVHUZHWNL%HWWLQ\%HUHĞ,FKHZLGHQWQą SU]\QDOHĪQRĞü GR ]ELRUX ÄWHJR±FR±NRELHFH´ L ÄWHJR±FR±GRPRZH´ ]DNáyFD ]XFKZDáRĞü Z\V]\ZDQ\FK WHNVWyZ]GHF\GRZDQLHRGPLHQQ\FKRGEDQDOQ\FKÄ]áRW\FKP\ĞOL´]NDOHQGDU]\NWyUHQDRJyáZ\VWĊSRZDá\ QDKDIWRZDQ\FKPDNDWNDFK7HZ\EUDQHSU]H]%HUHĞQLHQDOHĪąWHĪGRRVWHQWDF\MQLHIHPLQLVW\F]QHJR]ELRUX WUXL]PyZDXWRUVWZD-HQQ\+RO]HUF]\ZRMRZQLF]\FKDIRU\]PyZ%DUEDU\.UJHU.DĪG\PRĪHFRĞGODVLHELH ]QDOHĨü MDZ\ELHUDPÄQLHMHVWHĞQLH]DVWąSLRQD´ERLWHNVWLVDPSURFHVZ\V]\ZDQLDMXĪZ]EXG]DZHPQLHZVWUĊW LSU]HUDĪHQLH =ZLHU]\áDPVLĊNLHG\ĞDUW\VWFHĪHQLH]QRV]ĊLJá\LV]\FLDDSU]\NROHMQ\PVSDORQ\PJDUQNX RELHFDáDP VRELH ĪH Z\KDIWXMĊ WHNVW ÄMDN SLV]HP\ WR QLH JRWXMHP\´ %HWWLQD FKFLDáD PQLH Z\UĊF]\ü DOH WR SU]HFLHĪFKRG]LRVDPRGRVNRQDOHQLH +DIWRZDQHWHNVW\WRPDNV\P\DMDN]DXZDĪ\á5RODQG%DUWKHV ÄSU]HFLHĪ PDNV\PD VNRPSURPLWRZDáD VLĊ Z HVHQFMDOLVW\F]QHM LGHL OXG]NLHM QDWXU\ L ]ZLą]DQD MHVW ] NODV\F\VW\F]Qą LGHRORJLą WR QDMEDUG]LHM DURJDQFND F]ĊVWR QDMJáXSV]D ] IRUP MĊ]\NRZ\FK´ $UW\VWND PLPR WR PR]ROQLH MH Z\V]\ZD G]LHFLĊF\P SLVPHP L R]GDELD NLF]RZDW\PL JáyZNDPL DQLRáNyZ ] SU]HGLQGXVWULDOQHM HU\ 7ą SU]HĞPLHZF]ą IRUPą SRGNUHĞOD SVHXGR JáĊELĊ SRV]F]HJyOQ\FK VWZLHUG]HĔ Z\MĊW\FK ] SVHXGR IHPLQLVW\F]QHM IUD]HRORJLL6LáDW\FKSUDFZ\QLND]LFKLURQLF]QHMVSyMQRĞFL±UyZQLHĪZNZHVWLLSU]HREUDĪDQLDVLĊZ\REUDĪHĔ RV]WXFHNRELHW
:QDUUDFMLZ\VWDZ\VSHáQLDá\RQHUROĊVSyMQLNDE\á\WDNĪHSLHUZV]\PJáRVHPZNZHVWLLSU\ZDWQ\FK VSUDZDUW\VWHN3RWHPPRĪQDE\áRDOERVNLHURZDüVLĊZVWURQĊSREXG]DMąF\FKZ\REUDĨQLĊIUDJPHQWyZZQĊWU] SHQHWURZDQ\FKSU\ZDWQ\PVSRMU]HQLHP6WDQNLHZLF]DOERVSUyERZDüSRGJOąGQąüFRG]LHMHVLĊZPDOHĔNLFK SUHF\]\MQLH RGWZRU]RQ\FK ZQĊWU]DFK NWyU\P 6REF]XN PXVLDáD SRĞZLĊFLü ZLHOH FLHUSOLZRĞFL .áRSRWOLZD LQW\PQRĞü JHVWX SRGJOąGDF]D GR NWyUHJR ]PXV]D ZLG]yZ NXUDWRUND XPLHV]F]DMąF SUDFH QD QLHIRUWXQQHM Z\VRNRĞFLLSRGĞZLDWáRDVDPDDUW\VWNDMXĪZ\VWDUF]DMąFRXWUXGQLáD]DNáDGDQDJURGĊZSRVWDFLRGNU\FLDFXG]HM WDMHPQLF\8GUĊNDĞZLDGRPHJRZ\NURF]HQLDV]\ENR]PLHQLDVLĊZSRĪąGDQLHFXG]HMSU\ZDWQRĞFL:=GHU]DNX Z]PDJDá L NDQDOL]RZDá WH XF]XFLD ¿OP QDJUDQ\ ] RNQD PLHV]NDQLD NXUDWRUNL L SU]HGVWDZLDMąF\ JZDáWRZQLH NáyFąFąVLĊSDUĊLPLPRĪHVáRZD]DVWąSLáDPX]\NDHIHNWE\áVSHNWDNXODUQ\
.ROHMQD RGVáRQD Spraw prywatnych RGE\áD VLĊ ZURFáDZVNLHM JDOHULL (QWURSLD ± : RVWDWQLP SURMHNFLH ZVSyáG]LDáD ] DUW\VWNDPL NXUDWRUND 0DáJRU]DWD *DUDSLFK =DSURV]RQD SU]H] DUW\VWNL GR JRWRZHJR SURMHNWX PLDáD VNRQFHQWURZDü VLĊ QD NáRSRWOLZHM SURGXNFML Z\VWDZ\ L RUJDQL]DFML ZHUQLVDĪX 3U]HMĊáDZLĊFRGSRZLHG]LDOQRĞü]DPDWHULDOQ\E\WZ\VWDZ\ZLHV]DQLHRĞZLHWOHQLH3URMHNWE\áUR]EXGRZDQ\
na co pozwDODáD przestrzeĔJalerii. Centralnym d]LHáHP tym razem byáD instalacja BereĞ Dwie Babki (pokazana wczeĞniej w Mieszkaniu 23), o której Dorota Morawetz w tekĞcie „ObecnoĞü nieobecnoĞci” tak pisDáD: „AutorkĊ zajmuje juĪ nie tylko teraĨniejszoĞü, ale próbuje ona umieĞciü samą siebie w kontekĞcie osobistych historii bliskich kobiet. To daje jej nową perspektywĊ do uchwycenia pewnej wspólnoty losów tych kobiet i na tym tle swojeJo wáasneJR, wobec faktu obecnoĞci i nieobecnoĞci PĊĪFzyzn (…) sprowadza do jedneJo mianownika roĪne rodzaje kobiecej samotnoĞci, zamykDMąc je wszystkie w obrĊbie wspólneJo pokoju, za oknami któreJo jest jednak lepsz\Ğwiat, co potwierdzaáy sáowa wyhaftowane na zasáonie.”15
Instalacja prezentowana byáa w duĪym biaáym pomieszczeniu, z którHJo prowDG]Láo wejĞcie do ciemneJR, niemal czarneJo pokoju, Jdzie umieszczono punktowo oĞwietlone SXGHáND±GRPNi Sobczuk. Ekspozycyjny kontrast czerni i bieli dzieliá opowiadaną historiĊ nie tylko wizualnie. CiemnoĞü i mocna faktura Ğcian oferowDáa, juĪ w momencie wchodzenia do sali, wrDĪenie jakieJRĞ szczeJólneJo wtajemniczenia, któreJo zapowiedzią stawaáy siĊ podJlądane w pudeákach sceQRJra¿ e. Obraz\±SRrtrety pustych wnĊtrz Stankiewicz z serii Pokój do wynajĊcia, powieszone ± w jednej linii ± w biaáym wnĊtrzu, dopeániaáy treĞciowo i wizualnie instalacjĊ, czynLąc ją jeszcze bardziej prywatną poprzez wzboJacenie wątku opuszczenia, nieobecnoĞci. Obraz\±SRrtrety to spojrzenie wstecz na miejsca zapomniane, które dziĊki spojrzeniom widzów uruchamiają sieü skojarzeĔ. Zastosowany podziaá i wprowadzenie Dwóch Babek wyrDĨQLe ]PLHQLáy wypowiedĨ wystawy, która w tej wersji wsSyáEr]PLDáD]LQWHrprHWDFMą Morawetz.
Stankiewicz, kuratorka i artystka, pytana o koncept wystawy kilkakrotnie podkreĞODáa spontaniczny i „naturalny” w tej spontanicznoĞci charakter pracy nad wystawą, podbudowany dobrą znajomoĞcią z artystkami, wrĊFz przyjacielskimi relacjami, które upowDĪQLáy ją do SRGMĊcia ryzyka wspólnej wystawy, poprzedzonej FLąJQąF\Pi siĊ rozmowami ± oczywiĞcie w Mieszkaniu 23 ± na temat i czĊsto pozornie obok QLHJR. Kwestie „normatywnej” kobiecoĞci w dyskursie sztuki kobiecej teĪ siĊ pojawiają w tych rozmowach. Podobnie jak przepracowywana przez wszystkie te artystki LGHDLGHRORJLa domowoĞci. W tym kontekĞcie mocna staje siĊ dwoistoĞü sDPHJo miejsca, w SRáowie mieszkania, a w SRáowie pracowni, co dla MHJo codziennych XĪ\WNowników nie jesWNáRSRWOiwe. To w codziennym procesie kontekstualizowania to „miejsce” nabiera toĪsamoĞci.
Momoko 2 to wystawa autorstwa %RĪHQy Knecht, krakowskiej artystki Ğredniej JHQHracji, która z wdziĊkiem nosi kostium InnoĞci, przyjmuMąc pseudonim Momoko. NaleĪy do tych nielicznych, którzy nie ukrywają fascynacji sztuką. Bardzo wiele oJląda i bardzo wiele czyta o sztuce. Jest bywalczynią i skupionym odbiorcą. A Īe lubi swoje artystyczne wybory podpieraü tekstami, ja teĪ zacznĊ od przytoczenia sáów Jeanette Winterson (która w emocjonalnym stosunku do sztuki wydaje siĊ bliska Momoko): „Prawdziwa sztuka, kiedy siĊ juĪ nam przydarza, rzuca wyzwanie temu naszemu ustalonemu ‚ja’. [...] Sztuka to nie turystyka, lecz wFLąĪ poszer]DMący siĊ obszar eksploracji. Sztuka to nie kapitalizm: wszystko, co w niej znajdĊ, moJĊ zatrzymaü na wáasnoĞü.”16
Artystka wypowiada siĊ za pomocą wielu mediów: robi fotRJra¿ e i ¿ lmy, maluje, pisze, konserwuje d]LHáa sztuki, a takĪe od lat tworzy wystawy. Są to na RJóá wystawy budowane z prac dobrze znanych, wrĊFz