Wyznaczniki oraz założenia doktrynalne polityki zagranicznej

Środowisko geografi czne, w jakim położona jest Federacja Rosyjska, oddziałuje

na sposób prowadzenia polityki przez to państwo. Pod względem terytorialnym obszar Federacji Rosyjskiej stanowi 76,2% powierzchni byłego ZSRR, co oznacza ubytek ponad 5 mln km². Rosja, mając 17 075 200 km², pozostaje największym terytorialnie państwem.

Rosja, pod względem kulturowym, religijnym, politycznymi gospodarczym, graniczy z różnorodnymi państwami. Na północnym zachodzie jest to Norwegia (167 km) i Finlandia (1 313 km), na zachodzie Białoruś (959 km), Estonia (294 km), Litwa (227 km), Łotwa (217 km) i Polska (206 km); na południowym zachodzie Ukraina (1 576 km); na południu Azerbejdżan (284 km), Gruzja (723 km), Kazach-stan (6 846 km), Chiny (40 km); także na południowym wschodzie Rosja grani-czy z Chinami (3 605 km) oraz z Mongolią (3 485 km) i Koreą Północną (19 km). Morska granica przebiega na wschodzie przez Cieśninę Beringa – z USA, a przez cieśniny La Pérouse’a i Kunashir – z Japonią. Łączna długość granic Rosji wynosi 19 990 km, na odcinku lądowym, i 37 653 km w linii brzegowej [Głowacki, Stępień--Kuczyńska 2004: 301].

Z perspektywy Rosji do najważniejszych konsekwencji geopolitycznych zmia-ny granic po rozpadzie ZSRR zalicza się:

• „przesunięcie” terytorium Rosji na północ i wschód. W wyniku cofnięcia się granic rosyjskich, obwód kaliningradzki przekształcił się w rosyjską enklawę położoną na terytorium otoczonym przez państwa bałtyckie, poza „właściwą Rosją”;

• utratę komunikacyjnych dróg lądowych łączących Rosję z centralną i zachod-nią Europą;

• utratę terytoriów będących dla Rosji wyjściem ku Morzu Bałtyckiemu i Morzu Czarnemu, a tym samym zmniejszenie liczby portów. Rosja dysponuje jedynie dwoma portami oceanicznymi – w Murmańsku i Pietropawłowsku na Kam-czatce. Pozostałe znajdują się na morzach wewnętrznych (np. Noworosyjsk, Władywostok), bądź mają mało korzystne położenie (np. Kaliningrad lub port w Archangielsku);

• utratę znaczącej ilości zasobów surowców naturalnych znajdujących się w szelfi e Morza Bałtyckiego, Morza Czarnego i Morza Kaspijskiego;

• powstanie w sąsiedztwie Federacji Rosyjskiej państw niestabilnych pod względem polityczno-gospodarczym, a co za tym idzie często niezdolnych do samodzielnego funkcjonowania w środowisku międzynarodowym. Co więcej, na obszarze poradzieckim Rosja musi rywalizować głównie z USA, Unią Euro-pejską i Chinami o utrzymanie tego obszaru w sferze swoich wpływów [Bryc 2008: 6–7].

Federacja Rosyjska dysponuje największymi na świecie zasobami natu-ralnymi i źródłami energii. Udział Rosji w światowych zasobach żelaza i cyny

wynosi ponad 27%, niklu – 36%, miedzi – 11%, kobaltu – 20%, ołowiu – 12%, cynku – 16% i metali z grupy platynowców – 40%. Rosja jest głównym graczem na światowym rynku surowcowym. Posiada największe zasoby gazu ziemnego i jedne z większych zasobów ropy na owej. Potwierdzone rosyjskie rezerwy ropy na owej oceniane są na 11,9 mld ton, co stanowi 5,2% światowych zasobów. W 2012 r. roku Rosja zajmowała drugie miejsce w świecie pod względem wiel-kości wydobycia tego surowca (12,8%; 526,2 mln ton), ustępując jedynie Arabii Saudyjskiej. Rosja posiada największe na świecie udokumentowane zasoby gazu ziemnego, szacowane na 32,9 bilionów m³ (17,6% światowych rezerw); jest rów-nież największym producentem i eksporterem tego surowca. Wydobycie gazu ziemnego w Rosji stanowi 17,6% światowego wydobycia tego surowca i wynio-sło w 2012 r. 592,3 mld m³. Złoża ropy na owej i gazu ziemnego skoncentrowa-ne są w kilku dużych zagłębiach: Timano-Peczorskim, Wołżańsko-Uralskim, Przy Kaspijskim, Północnokaukaskim, Mangyszłackim, Bałtyckim, Zachodniosyberyj-skim, Leno-TunguZachodniosyberyj-skim, Leno-Wilujskim i Ochockim. W przypadku węgla Rosja dysponuje drugimi, pod względem wielkości, potwierdzonymi rezerwami szaco-wanymi na 157 mld ton (18,2% światowych rezerw). W 2012 r. produkcja wę-gla w Rosji wyniosła 168 ton jednostki ekwiwalentnej. Zdecydowana większość zasobów koncentruje się we wschodniej Syberii i na rosyjskim Dalekim Wscho-dzie, co istotnie wpływa na koszty transportu węgla do europejskiej części kraju. Największy udział w wydobyciu węgla ma Zagłębie Kuźnieckie – 30%, położone w centralnej Azji. Natomiast w europejskiej części Federacji Rosyjskiej węgiel wydobywa się w Zagłębiu Peczorskim, położonym na północny zachód od Uralu oraz we wschodniej części Zagłębia Donieckiego.

Zlokalizowane i eksploatowane złoża surowców energetycznych, perspekty-wiczne zasoby paliw kopalnych oraz istniejący system transportu węglowodorów

sprawiają, że Federacja Rosyjska zajmuje istotne miejsce w światowym bilansie energetycznym. Rosja czerpie wymierne korzyści z funkcjonowania w światowym surowcami energetycznymi, co wywiera istotny wpływ na procesy zachodzące wewnątrz Rosji i na funkcjonowanie tego państwa w systemie stosunków mię-dzynarodowych.

Pod względem liczby ludności Rosja zajmuje 9. miejsce w świecie.

Rozmiesz-czenie ludności w Rosji jest nierównomierne. Europejską część Rosji, obejmującą 25% terytorium państwa, zamieszkuje 78% ludności, natomiast w azjatyckiej, któ-ra stanowi 75% powierzchni, tylko 22%.

Według spisu przeprowadzonego w 2010 r. liczba ludności Rosji wyniosła 142,86 mln wobec 145,17 mln w 2002 r., co oznacza spadek o 2,31 mln, czyli o 1,95%. Spis ujawnił nie tylko problem depopulacji społeczeństwa, lecz także zmiany w strukturze wiekowej społeczeństwa (0–14 lat: 16%, 15–24 lata: 11,5%, 25–54 lata: 45,9%, 55–64 lata: 13,5%, 65 lat i więcej: 13,1%) oraz szybkie wy-mieranie wsi i przesuwanie się ludności w kierunku miast – w 2011 r. populacja zamieszkująca ośrodki miejskie stanowiła 73,8% ogółu społeczeństwa w Rosji.

Z punktu widzenia składu etnicznego Rosja jest jednym z najbardziej hete-rogenicznych krajów świata. Na terytorium współczesnej Rosji żyje około 160 różnorodnych grup etnicznych. Rosjanie stanowią 79,8% populacji Federacji Ro-syjskiej. Najliczniejszą mniejszością narodową są Tatarzy (4%). Po nich plasują się Ukraińcy (2,2%), Ormianie (91,9%), Czuwasze (1,5%) i Baszkirzy (1,4%).

Po rozpadzie ZSRR poza granicami Rosji znalazło się około 25 mln Rosjan. Na Ukrainie stanowią oni około 17,3% ogółu obywateli, w Estonii około 25,6% ludno-ści, 27,8% ludności Łotwy i 23,7% społeczności Kazachstanu.

Rosja jest głównym kierunkiem imigracji na obszarze WNP, a obywatele państw Wspólnoty stanowią około 90% wszystkich imigrantów. Według Federal-nej Służby MigracyjFederal-nej obecnie w Rosji stale przebywa około 1,3 mln legalnych imigrantów. Według ofi cjalnych danych Rosyjskiego Urzędu Statystycznego na-pływ imigrantów do Rosji 2010 r. wyniósł 191,7 tys. Natomiast według szacun-ków ekspertów łączna liczba legalnych i nielegalnych imigrantów wynosi od 5 do nawet 12 mln osób. Najliczniejszą grupę wśród obcokrajowców stanowią niewy-kwalifi kowani robotnicy z Kaukazu Południowego i Azji Centralnej. Procesy migra-cyjne są ważnym czynnikiem wpływającym na sytuację społeczno-gospodarczą w Rosji, bowiem z jednej strony uzupełniają niedobory na rynku pracy, z drugiej zaś podsycają napięcia społeczne, w tym także na tle etnicznym.

13 czerwca 2012 r. prezydent Władimir Pu n zatwierdził Koncepcję

pań-stwowej polityki migracyjnej Federacji Rosyjskiej do 2025 roku. W dokumencie

zdefi niowane zostały cele, kierunki i mechanizmy realizacji polityki migracyjnej Rosji. Głównym deklarowanym celem jest zwiększenie liczby ludności Rosji oraz stymulowanie rozwoju gospodarczego kraju. W związku z tym postuluje się przy-ciągnięcie do Rosji imigrantów, w tym wysoko wykwalifi kowanych pracowników, studentów i taniej siły roboczej (tj. osób wykonujących proste prace w sektorach już zdominowanych przez imigrantów takich, jak sektor budowlany, usługi komu-nalne i handel). Za ważne uznano także opracowanie systemu zachęt dla obco-krajowców chcących zamieszkać w Rosji na stałe i dostosowanie ustawodawstwa do potrzeb rynku pracy.

Rosja należy do największych gospodarek świata. Według danych Banku

Światowego pod względem PKB, ważonego parytetem siły nabywczej, zajmuje 6. miejsce w świecie, po USA, Chinach, Indiach, Japonii, Niemczech (2012: 3 bln 373 mld dolarów). Natomiast pod względem nominalnej wartości PKB zajmuje 8. miejsce w świecie: około 2,02 bln dolarów (PKB per capita 14,037 dolarów). PKB Rosji zwiększył się w 2012 r. o 3,4% (2011: 4,3%, 2010: 4,5%, 2009: -7,8%), co na tle recesji w wielu państwach europejskich było dość dobrym wynikiem.

Struktura PKB Rosji w 2012 r. przedstawiała się następująco: • handel – 19,7%,

• fi nanse i usługi – 17,1%,

• produkcja przemysłowa – 15,2%,

• administracja publiczna, edukacja, zdrowie i obrona narodowa – 13,5%, • górnictwo (kopalnictwo) – 10,9%,

• transport i łączność – 8,2%, • budownictwo – 6,5%,

• produkcja, dystrybucja energii elektrycznej, gazu i wody, i innych mediów – 5,1%,

• rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo – 3,9%.

Skutkiem dobrej koniunktury surowcowej (w 2012 r. dla marki Urals na pozio-mie 111 dolarów za baryłkę) był sukcesywny wzrost rezerw walutowo-złotowych, które w ciągu 2012 r. wzrosły od 39 mld dolarów, do około 538 mld dolarów. Równocześnie rosło zadłużenie zagraniczne: w 2012 r. zwiększyło się 83,4 mld dolarów (ponad 15%), osiągając na początku 2013 r. poziom 624 mld dolarów.

Wartość rosyjskiego eksportu w 2012 r. wyniosła 528 mld dolarów (2011: 515,4 mld dolarów), co pozwoliło Rosji zająć 9 miejsce wśród światowych ekspor-terów. Rosyjskie towary eksportowane to ropa na owa i produkty pochodne, gaz ziemny, metale, drzewo i produkty drzewne, chemikalia, szeroka gama towarów cywilnych i wojskowych. W 2012 r. do głównych odbiorów rosyjskich towarów należały: Holandia 14,4%, Chiny 6,4%, Włochy 5,3% i Niemcy 4,5%. Wartość rosyj-skiego importu w 2012 r. wyniosła 335,7 mld dolarów (2011: 318,6 mld dolarów), co dawało jej 16 miejsce na liście światowych importerów. Towary importowane do Rosji to: maszyny, samochody, produkty farmaceutyczne, tworzywa sztuczne, półprodukty metalowe, mięso, owoce i orzechy, instrumenty medyczne i optycz-ne, żelazo i stal. Do najważniejszych importerów należały w 2012 r. Chiny – 15,5%, Niemcy – 9,5% i Ukraina – 5,5% [CIA World Factbook].

W porównaniu jednak z najbardziej rozwiniętymi państwami świata bardzo niekorzystnie przedstawia się poziom technologiczny gospodarki rosyjskiej. Sytu-ację pogarszają niskie nakłady na edukSytu-ację, badania i produkcję w zakresie naj-nowszych technologii.

Rosja posiada status mocarstwa atomowego. Zgodnie z ujawnionymi przez

Departament Stanu USA danymi z ostatniej wymiany informacji o liczebności strategicznych broni ofensywnych, 1 marca 2013 r. Rosja dysponowała 1480 gło-wicami jądrowymi i 900 środkami przenoszenia, w tym 492 rozwiniętymi. Rosja prowadzi szeroko zakrojone prace modernizacyjne nad środkami przenoszenia

broni jądrowej, głównie nad wielogłowicowymi międzykontynentalnymi rakieta-mi balistycznyrakieta-mi (ang. MIRV). Rosja pracuje też nad bombowcem strategicznym nowej generacji. W ograniczonym stopniu do służby wprowadzane są zmoderni-zowane warianty starszych środków przenoszenia (m.in. rakiety bazowania mor-skiego RSM-54 „Siniewa”).

Pozycję Rosji na arenie międzynarodowej umacnia dodatkowo rosnący udział w światowym rynku handlu bronią. Rosja od ponad dziesięciu lat zajmuje dru-gie miejsce jako eksporter uzbrojenia (po USA). Eksport rosyjskiej broni wzrósł w 2012 r. o 12% i osiągnął rekordową wartość 15,2 mld dolarów (2011: nieco ponad 13 mld dolarów). Rosja w 2012 r. dostarczyła broń do 66 państw. Według fi rmy Rosoboroneksport – państwowej Agencji ds. Obrotu Bronią – 43% dostaw w 2012 r. trafi ło do Azji, gdzie głównymi klientami są Indie, Wietnam i Chiny, a 23% dostarczono na Bliski Wschód i do Afryki Północnej, 18% – do Ameryki Łacińskiej. Inni ważni odbiorcy rosyjskiego uzbrojenia to: Algieria, Wenezuela, Malezja oraz Syria.

Rosja jest państwem federacyjnym. W jej skład wchodzą 83 równoprawne

podmioty: 46 obwodów, 21 republik, 9 krajów, 2 miasta o znaczeniu federalnym, 1 obwód autonomiczny, 4 okręgi autonomiczne. Ponadto Rosja jest podzielona na tzw. 8 okręgów federalnych, w których działają Pełnomocni Przedstawiciele Prezydenta Federacji Rosyjskiej. Zgodnie z art. 73 konstytucji z grudnia 1993 r. do obszaru bezpośredniego zainteresowania podmiotów Federacji należą tylko te sprawy, które nie są przedmiotem wyłącznych, bądź wspólnych z podmio-tami kompetencji władz związkowych. Z treści art. 71 i 72, dotyczących spraw znajdujących się w wyłącznej lub wspólnej kompetencji, wynika ograniczoność możliwości władczych podmiotów Federacji. Do obszaru bezpośredniego zainte-resowania władz związkowych zaliczono m.in. prowadzenie polityki zagranicznej i obronnej; uchwalanie i zmiana konstytucji oraz praw federalnych; zapewnienie bezpieczeństwa publicznego; ochrona praw i wolności jednostek oraz mniejszo-ści narodowych; dysponowanie zasobami naturalnymi; prowadzenie jednolitej polityki podatkowej oraz polityki dewizowej, cenowej i emisji pieniądza. Nawet w takich sprawach, jak ochrona rodziny i zdrowia, kultura, nauka, oświata i sport – podmioty nie otrzymały pełnej samodzielności. Jedynie republiki uzyskały wię-cej uprawnień, bowiem mają prawo posiadania własnych konstytucji, podczas gdy inne jedynie statutów. Tylko republiki mają prawo wprowadzania własnych języków państwowych i używania ich na równi z językiem rosyjskim w organach władzy państwowej, samorządu terytorialnego i urzędach państwowych repu-blik. Charakteru ustroju federalnego w Rosji oraz samodzielności jej podmiotów dopełnia zapis art. 67, mówiący, że jej terytorium jest integralną, nienaruszalną całością, zawierającą w sobie „terytoria jej podmiotów, wody wewnętrzne, oraz morze terytorialne i przestrzeń powietrzną nad nimi”. Potwierdzono tym samym, że suwerenna może być tylko cała Rosja, a nie poszczególne podmioty Federacji.

Model ustrojowy zaprogramowany w konstytucji z 1993 r. przesądził o

klu-czowym znaczeniu instytucji prezydenta w systemie politycznym państwa. Przy-jęcie takiego założenia w pełni odpowiada rosyjskiej tradycji, w świetle której kluczowe znaczenie ma możność jednoznacznego zidentyfi kowania centralnego

ośrodka władzy. Federacja Rosyjska, zgodnie z koncepcją ustrojową zaprogramo-waną w konstytucji, określana jest jako państwo demokratyczne. Analizując ewo-lucję ustrojową w sferze praktyki stosowania prawa i funkcjonowania instytucji nominalnie demokratycznych, wysoce wątpliwe jest kwalifi kowanie Rosji jako de-mokratycznego państwa prawa w rozumieniu zachodnioeuropejskim czy amery-kańskim. Wątpliwości budzi zarówno przejrzystość procesu politycznego (istotne znaczenie nieformalnych grup wpływu, ważna rola służb specjalnych w polityce wewnętrznej i zagranicznej), jak i funkcjonowanie zasadniczych instytucji ustroju demokratycznego (nie w pełni demokratyczne wybory, brak realnych możliwości partycypacji opozycji w walce wyborczej). Przeprowadzane w Rosji wybory – pre-zydenckie, parlamentarne czy lokalne stają się w praktyce swoistym plebiscytem poparcia dla przywódcy i „par i władzy”. Wraz z chwilą objęcia urzędu prezyden-ta przez Władimira Pu na mamy w Rosji do czynienia z tworzeniem się systemu politycznego, w którym centralną rolę odgrywa nie tyle osoba piastująca za każ-dym razem najwyższy urząd w państwie, ile jednostka, która w świadomości spo-łecznej postrzegana jest jako przywódca narodu. Zjawisko „pokojowego współist-nienia” dwóch wykonawczych ośrodków władzy nazywane jest tandemokracją, której efektywność zapewnia nie konstytucyjny podział kompetencji między obu ośrodkami, a nieformalne porozumienie, jakie obowiązuje między prezydentem i premierem [Kardaś 2010: 15–16].

Podstawą prawną polityki zagranicznej Rosji są: konstytucja, ustawy federalne,

a także inne akty normatywne regulujące działalność organów federalnych w sfe-rze polityki zagranicznej. Kształtują ją również normy prawa międzynarodowego i umowy międzynarodowe, Strategia bezpieczeństwa narodowego Federacji

Ro-syjskiej do roku 2020 i Doktryna wojenna FR. Podstawowym dokumentem w

sfe-rze polityki zagranicznej jest Koncepcja polityki zagranicznej Federacji Rosyjskiej. 12 lutego 2013 r. prezydent Władimir Pu n podpisał nową Koncepcję polityki

zagranicznej Rosji. W dokumencie powtórzono szereg wątków, które były obecne

w Koncepcji ogłoszonej w lipcu 2008 r., na początku kadencji prezydenckiej Dmi-trija Miedwiediewa, mianowicie paradygmat „wielobiegunowego świata”, trak-towanego jako docelowy i pożądany model ładu międzynarodowego, postrzega-nie stosunków międzynarodowych w kategoriach starcia narodowych interesów, wielowektorowość rosyjskiej polityki zagranicznej, priorytet relacji z krajami ob-szaru poradzieckiego, podkreślanie suwerenności i wielkomocarstwowego cha-rakteru polityki rosyjskiej oraz postulat przebudowy architektury bezpieczeństwa na obszarze euroatlantyckim w kierunku systemu bezpieczeństwa zbiorowego.

Novum jest natomiast ogólna diagnoza stanu stosunków międzynarodowych,

który oceniany jest jako niekorzystny dla Rosji. W diagnozie tej podkreśla się na-stępujące elementy sytuacji międzynarodowej:

• fundamentalna zmiana układu sił na arenie międzynarodowej, polegająca na osłabieniu Zachodu i rosnącej potędze Azji;

• ogólna destabilizacja systemu międzynarodowego, spowodowana przez kry-zys gospodarczy i fi nansowy oraz jakościowo nowe zjawisko, jakim jest agre-sywny radykalizm islamski;

• intensyfi kacja „konkurencji” na arenie międzynarodowej, w której rosnącą rolę odgrywa czynnik tożsamości kulturowej i cywilizacyjnej;

• wzrost nieprzewidywalności sytuacji międzynarodowej.

Rosyjska elita władzy uznaje Zachód za istotne źródło rosnącej destabilizacji systemu międzynarodowego:

• postrzega ona globalny kryzys gospodarczo-fi nansowy, jako konsekwencję za-chodniej polityki gospodarczej;

• uważa, że zachodnia, zwłaszcza amerykańska, polityka reagowania na kryzysy – jednostronne sankcje i humanitarne interwencje bez mandatu ONZ – desta-bilizuje istniejące państwa i otwiera drogę islamskim radykałom;

• jest przekonana, że Zachód, przy pomocy nowych technologii politycznych – „miękkiej siły” – ingeruje w życie polityczne suwerennych państw i manipulu-jąc świadomością społeczną tak mas, jak i elit, dąży do narzucenia im swojego modelu politycznego i społecznego.

Najważniejszym priorytetem polityki zagranicznej Rosji pozostaje budowanie strefy wpływów na obszarze poradzieckim. Podkreśla się przy tym imperatyw regionalnej integracji, a kluczową rolę przypisuje tworzeniu Eurazjatyckiej Unii Gospodarczej. W dokumencie wskazano Ukrainę, jako priorytetowego partnera w kontekście tworzenia struktur integracyjnych na obszarze poradzieckim. Priory-tetowy charakter przypisano relacjom z państwami zachodnimi, przy podkreśle-niu łączącej z nimi Rosję wspólnoty cywilizacyjnej. Celem, w relacjach z UE, jest stworzenie jednolitego rynku i mechanizmów współpracy w sferze polityki bez-pieczeństwa. Natomiast w relacjach z USA akcent ma zostać przesunięty z pro-blematyki strategiczno-politycznej na gospodarczą tak, aby zbudować „solidny ekonomiczny fundament” dla relacji rosyjsko-amerykańskich. W dokumencie po-stuluje się wykorzystanie przez Rosję w większym niż dotychczas zakresie „mięk-kiej siły” dla realizacji jej interesów.

Strategia Bezpieczeństwa Narodowego FR do 2020 r. została

zatwierdzo-na dekretem prezydenta Federacji Rosyjskiej Dmitrija Miedwiediewa z 12 maja 2009 r. (zastąpiła dotychczasową koncepcję wprowadzoną za kadencji Władimi-ra Pu na w 2000 r.). StWładimi-rategia bezpieczeństwa narodowego składa się z dwóch głównych części, tj. zewnętrznych i wewnętrznych zagrożeń dla Rosji.

Rosyjska strategia bezpieczeństwa ma obrazować powrót Rosji, kluczowego gracza światowego, na arenę międzynarodową, która odchodzi już od swojego unilateralnego charakteru na rzecz wielobiegunowego obrazu stosunków mię-dzynarodowych. Jednym z kluczowych fundamentów nowej strategii bezpieczeń-stwa jest katalog zagrożeń dla Federacji Rosyjskiej:

• NATO. Rosja uważa, że istniejąca architektura bezpieczeństwa w Europie nie jest dostosowana do wymogów współczesnych zagrożeń. Tym samym nowa rosyjska strategia wyraźnie nawiązuje do zaproponowanej, w czerwcu 2008 r. przez Dmitrija Miedwiediewa, koncepcji nowej architektury bezpieczeństwa w Europie, w której NATO zostaje odsunięte na dalszy plan, jako organizacja niedostosowana do obecnych wyzwań;

• jednostronne użycie siły w stosunkach międzynarodowych. W tym kontekście strategia wspomina również dążenie niektórych państw do uzyskania domi-nującej pozycji militarnej w świecie, głównie w dziedzinie strategicznych sił nuklearnych;

• sprzeczności między głównymi uczestnikami światowej polityki;

• proliferacja broni masowego rażenia, co wiąże się bezpośrednio także z zagro-żeniem wejścia w jej posiadanie przez terrorystów;

• cyberterroryzm;

• nasilanie się nastrojów nacjonalistycznych, ksenofobii, separatyzmu i ekstre-mizmu siłowego, w tym pod hasłami radykalizmu religijnego;

• problemy demografi czne;

• działalność zorganizowanych grup przestępczych;

• rozprzestrzenianie się epidemii wywołanych nowymi, nieznanymi wcześniej wirusami;

• wojny surowcowe, toczone również w pobliżu granic Federacji Rosyjskiej, jako potencjalnego zagrożenia zewnętrznego państwa.

W odniesieniu do polityki zagranicznej w dokumencie formułuje się następu-jące cele:

• rozwijanie współpracy w ramach G8, G20, RIC (Rosja, Indie, Chiny), BRIC (Bra-zylia, Rosja, Indie, Chiny), a także wykorzystywanie możliwości innych niefor-malnych instytucji międzynarodowych;

• rozwój dwustronnej i wielostronnej współpracy z państwami członkowskimi WNP jest dla Rosji priorytetowym kierunkiem polityki zagranicznej. Rosja będzie dążyć do rozwijania potencjału regionalnej i ponadregionalnej in-tegracji i koordynacji na obszarze państw członkowskich WNP, a także Or-ganizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym i Eurazjatyckiej Wspólnoty Gospodarczej;

• wzmocnienie potencjału politycznego Szanghajskiej Organizacji Współpracy; • wszechstronne wzmocnienie mechanizmów współpracy z Unią Europejską,

w tym tworzenie wspólnych obszarów w sferach gospodarki, bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego, edukacji, nauki i kultury;

• rozwijanie relacji z NATO, na podstawie równoprawności i w interesie wzmoc-nienia powszechnego bezpieczeństwa w regionie euroatlantyckim, a treść tych relacji będzie oparta na gotowości NATO do uwzględnienia interesów Rosji podczas planowania wojskowo-politycznego, poszanowania norm pra-wa międzynarodowego;

• dążenie do budowania równoprawnego i pełnowartościowego strategiczne-go partnerstwa z USA, opartestrategiczne-go na zbieżnych interesach i z uwzględnieniem kluczowego wpływu stosunków rosyjsko-amerykańskich na stan całej sytuacji międzynarodowej. Priorytetami pozostaną zawarcie nowych porozumień w sferze rozbrojenia i kontroli nad zbrojeniami, wzmocnienie środków za-ufania, a także rozwiązywanie kwes i nierozprzestrzeniania broni masowego rażenia, rozwijania współpracy antyterrorystycznej i regulowania konfl iktów regionalnych.

5 lutego 2010 r. prezydent Dmitrij Miedwiediew zatwierdził Doktrynę

wojen-ną FR. Dokument koncentruje się na kwes i zapewnienia bezpieczeństwa Rosji

w wymiarze wojskowym; stanowi rozwinięcie i uzupełnienie omówionej powyżej

Strategii Bezpieczeństwa Narodowego FR do 2020 r.

Oceniając sytuację międzynarodową w dokumencie podkreślono, że za-grożenie wojną na dużą skalę maleje, ale utrzymuje się tendencja do siłowego rozwiązywania konfl iktów międzynarodowych, a także w niektórych obszarach wzmacniają się wojenne wyzwania dla bezpieczeństwa Rosji. Za najpoważniejsze z nich uznano próby „przyznania NATO globalnych funkcji, realizowanych z na-ruszeniem norm prawa międzynarodowego” oraz przybliżenie wojskowej infra-struktury członków NATO i rozszerzenie Sojuszu. Doktryna nie wspomina o USA, ale analiza katalogu wyzwań i zagrożeń wojennych wskazuje, że również polityka tego państwa jest przez Rosję rozpatrywana, jako potencjalne zagrożenie dla jej bezpieczeństwa.

Wzmocnienie systemów zbiorowego bezpieczeństwa z udziałem Rosji staje się zatem jednym z głównych zadań w ramach powstrzymywania i zapobiegania konfl iktom. Doktryna zakłada także rozwój stosunków z Unią Europejską i NATO. Brakuje natomiast uwzględnienia ewentualnego zagrożenia ze strony Chin, mimo stałego wzrostu potencjału gospodarczego i wojskowego tego mocarstwa. Rosja pozostawia sobie prawo użycia broni jądrowej w odpowiedzi na atak przeciw niej