Zakończenie

Na podstawie art. 4 ust. 1 ustawy o rachunkowości jednostki obowiązane są stosować przyjęte zasady (politykę) rachunkowości, rzetelnie i jasno przedsta-wiając sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy³⁶. Powstaje pyta-nie, jak spełnić powyższe oczekiwania? W modelach opartych na wartości prze-szacowanej zakłada się, że właściwym parametrem wyceny aktywów na dzień bilansowy jest ich wartość godziwa. Ustawa o rachunkowości określa zasady ustalania tej wielkości w odniesieniu do niektórych składników aktywów i pasy-wów37. Jednocześnie przepisy międzynarodowe podkreślają wymóg „bieżącej” weryfikacji prawidłowości przeprowadzonych szacunków. Jak wiadomo, prze-szacowania aktywów powinny być dokonywane na tyle regularnie, aby ich war-tość bilansowa nie różniła się istotnie od wartości, jaka zostałaby ustalona przy zastosowaniu wartości godziwej na dzień bilansowy38. W tym miejscu mogą pojawić się zastrzeżenia co do wysokości poniesionych dodatkowych nakładów na wykonanie stosownych ekspertyz, zakładając w dalszym ciągu konieczność okresowej aktualizacji wyceny aktywów trwałych przez jednostki. Obawy mogą dotyczyć także jakości otrzymanych wyników, będących do pewnego stopnia pochodną subiektywnych sądów osób przeprowadzających takie szacunki.

Z drugiej strony, praktyka rozwiniętych rynków kapitałowych uwypukliła znaczenie wartości godziwej. Ograniczenie ryzyka po stronie inwestorów przy

34 Por. A.A. Jaruga, M. Frendzel, R. Ignatowski, P. Kabalski, Międzynarodowe Standardy

Sprawozdawczości Finansowej. Kluczowe zagadnienia i rozwiązania praktyczne, SKWP,

Warsza-wa 2006, s. 348.

35 Zob. MSSF 5, § 15, rozporządzenie Komisji Europejskiej (WE), nr 1126/2008 z dnia 3

listopa-da 2008 r. przyjmujące określone międzynarodowe stanlistopa-dardy rachunkowości zgodnie z rozporządze-niem (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady, Dz.U. UE, 29.11.2008, s. 320/406.

36 Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, tj. Dz.U. z 2002 r., nr 76, poz. 694

z późn. zm.

37 Zob. art. 44b ust 4, ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, tj. Dz.U. z 2002 r.,

nr 76, poz. 694 z późn. zm.

38 Por. zasady wyceny środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych w modelu

podejmowaniu decyzji wiąże się z odpowiedziami na kluczowe pytania o stopę zwrotu z inwestycji (w długiej perspektywie), jak i zdolność jednostki do wy-płaty dywidendy (w krótkiej perspektywie)³⁹.

Na drugim biegunie plasują się metody wyceny aktywów oparte na koszcie historycznym. Szeroko pojmowana niepewność towarzysząca prowadzeniu działalności gospodarczej zaleca daleko idącą ostrożność w rejestracji operacji gospodarczych40. Takie podejście przewiduje jedynie zmniejszenie wartości (ewentualnie odwrócenie uprzednio dokonanych odpisów), nie uwzględniając inflacji oraz innych czynników wpływających na wartość godziwą aktywów⁴¹.

Koncepcja jasnego i rzetelnego obrazu działalności jednostki (ang. true and

fair view), bazując na określonych regułach postępowania, wytycza kierunek

prowadzenia rachunkowości w podmiocie. Przestrzeganie jej założeń stanowi niezbędny warunek użyteczności informacji generowanej przez system rachun-kowości42.

Literatura

Adamczyk J., Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym, „Rachunkowość. Zamknięcie roku 2005” (wyd. specj.), Warszawa 2005.

Fedak Z., Zasady wyceny aktywów i pasywów bilansu oraz ustalania wyniku finansowego, „Rachunkowość. Zamknięcie roku 2005” (wyd. specj.), Warszawa 2005.

Gierusz J., Koszty i przychody w świetle nadrzędnych zasad rachunkowości (pojęcia, klasyfikacja,

zakres ujawnień), ODDK, Gdańsk 2005.

Jaruga A.A., Frendzel M., Ignatowski R., Kabalski P., Międzynarodowe Standardy

Sprawozdaw-czości Finansowej. Kluczowe zagadnienia i rozwiązania praktyczne, SKWP, Warszawa 2006.

Kania D., Dreliszak E., Zestawienie zmian w kapitale własnym, ODDK, Gdańsk 2003. Kożuch A., Kożuch A.J., Wakuła M., Rachunkowość po polsku, CeDeWu, Warszawa 2007. Małkowska D., Środki trwałe, wartości niematerialne i prawne. Ujęcie podatkowe i rachunkowe,

ODDK, Gdańsk 2003.

Olchowicz I., Tłaczała A., Rachunkowość finansowa w przykładach według ustawy o

rachunko-wości i MSR, Difin, Warszawa 2008.

Rozporządzenie Komisji Europejskiej (WE), nr 1126/2008 z dnia 3 listopada 2008 r. przyjmują-ce określone międzynarodowe standardy rachunkowości zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady, Dz.U. UE, 29.11.2008, www.mf.gov.pl/ files/rachunkowosc/miedzynarodowe standardy rachunkowosci/rozporzadzenie 1126.2008.pdf [18.09.2012].

39 Por. J. Gierusz, Koszty i przychody w świetle nadrzędnych zasad rachunkowości (pojęcia,

klasyfikacja, zakres ujawnień), ODDK, Gdańsk 2005, s. 36.

40 Ibidem, s. 30-31.

41 Por. G. Takáts, Jak można ustalić wartość godziwą, „Biuletyn Rachunkowości i Finansów”

nr 24, z dnia 15.12.2007, http://ksiegowosc.infor.pl/vademecum/standardy-rachunkowosci/64584,Jak-mozna-ustalic-wartosc-godziwa.html [8.04.2013].

42 Zob. A. Kożuch, A.J., Kożuch, M. Wakuła, Rachunkowość po polsku, CeDeWu, Warszawa

Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finan-sowych, Dz.U. nr 149, poz. 1674 z późn. zm., http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id =WDU20011491674 [20.09.2012].

Takáts G., Jak można ustalić wartość godziwą, „Biuletyn Rachunkowości i Finansów” nr 24 z dnia 15.12.2007, http://ksiegowosc.infor.pl/vademecum/standardy-rachunkowosci/64584,Jak-mozna-ustalic-wartosc-godziwa.html [8.04.2013].

Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, tj. Dz.U. z 2002 r., nr 76, poz. 694 z późn. zm.

Recognition and Measurement of Fixed Assets in the Books of Accounts in an Unstable Economy

Abstract. Financial reports, being the final product of an accounting system, ought to provide

reliable, objective and comparable information on a company’s financial condition, operating performance and cash flows. In an unstable economy, financial reporting encounters major diffi-culties in trying to obtain high quality information, and thus comply with the ideal of giving a true picture of a company’s performance. A pivotal point in the pursuit of this ideal seems to be associ-ated with the “value creation approach” to describing economic facts. It is founded on a complete and adequate pricing of a company’s assets and liabilities on the balance sheet date, focused on producing an objective measure of its net assets. There are some challenges in implementing the concept of a true and fair view from the use of asset pricing models, based on the cost incurred in purchasing or producing an item. The central proposition put forth in this paper is that models based on revaluation appear to be more appropriate in a market environment characterized by substantial price fluctuations. These should be able to ensure that all trends, whether negative or positive, in the prices of fixed assets (notably tangible and financial ones) are duly reflected in financial reports. The concept of revaluation reserve merits a mention in this context. This paper seeks to discuss the principles governing the accounting of fixed assets where there valuation model is applied to previously entered items. Furthermore, the paper presents the treatment of reserve capital from revaluation (revaluation reserve) under Polish and international legislation on financial reporting.

Keywords: revaluation surplus, fixed assets, long-term investments, property, plant and

2013, t. 48, nr 3