Struktura organizacyjna, ustalone procedury, zakreślone ściśle formy dzia-łania, ogromna liczba spraw bieżących czyniły z Wydziału Wojskowego, ale przede wszystkim z komisariatu organy ociężałe i mało operatywne. W tej sytuacji wielostopniowość podejmowania decyzji uniemożliwiała sprawne funkcjonowanie instytucji odpowiedzialnej za zaopatrzenie armii. kolejnym czynnikiem utrudniającym poprawne działania był niejednokrotnie niedostatek przygotowania fachowego osób składających omawiane magistratury. W skła-dzie komisariatu Wojennego duży odsetek stanowili co prawda oficerowie (jednak przeważnie liniowi, a nie np. gospodarczy), ale już w Wydziale Woj-skowym przeważali cywile. Należy pamiętać, że powołane organy wojskowe organizowały swoją pracę nieraz od zera, borykając się przy tym z nieustający-mi brakanieustający-mi surowcowynieustający-mi i materialnynieustający-mi. Sprawnego wykonywania postawio-nych zadań nie ułatwiała magistraturom wojskowym ciągła walka polityczna w stolicy, co powodowało stan napięcia i niepewności, zwłaszcza jeśli
uwzględ-158 Percepta generałowi Grelczowi do Kasy Woyskowej za kwitem Komendanta ze Skarbu Rzeczpospolitej — 1 maja — na żołd i gaże wojska na maj 268 000 zł; — 2 maja — dla komisa-riatu Wojskowego 50 000 zł; — 5 maja — dla gen. grochowskiego przez Herlinga 36 000 zł; — 6 maja — dla komisariatu Wojskowego 25 000 zł; — 10 maja — dla Reg. gw. konnej koronnej 12 000 zł; — 15 maja — dla komisariatu Wojskowego 50 000 zł; — 16 maja — dla komisariatu Wojskowego 50 000 zł; — 17 maja — do kasy Wojskowej generalnej 100 000 zł; — 24 maja — do kasy Wojskowej generalnej 200 000 zł. AP kraków-Wawel, AMCh, sygn. 1271, k. 121, 123, czy np. Złotych 2 000 Kwaśniewskiemu, pułkownikowi wypłacone, 27 kwietnia; Na umunduro-wanie pułku Rafałowicza wydana asygnacya na zł 9 000, 30 kwietnia; Asygnacja dla wojska na złotych 268 000, 1 maja; Asygnacya na zł 36 000 na potrzeby wojska, 5 maja; Asygnacya na zł 12 000 dla gwardyi konnej, 5 maja; asygnacya na zł 25 000 dla Komisaryatu, 5 maja. APk, T. 1, s. 59, 87, 93, 111.
159 Raport — Kommissoriat Woienny Siły Zbrojnej Narodowej Roku 1794 [29 maja]. AP kraków-Wawel, AMCh, sygn. 1271, k. 97.
ni się poglądy polityczne większości członków omawianych organów. W takich warunkach nie można było w sposób pełny zaspokoić wszystkich potrzeb woj-ska. Jednakże warto zwrócić uwagę, że nawet za rządów Rady Najwyższej, gdy działania organów władzy powstańczej pozostawały niemal pod bezpośrednim nadzorem Naczelnika, występowały niedogodności, braki czy opóźnienia.
Mimo wszystkich tych przeciwności, a także ułomności organizacyjnych i proceduralnych, uznać należy, że zarówno Wydział Potrzeb Wojskowych Rady zastępczej Tymczasowej, jak i komisariat Wojskowy na miarę swych możliwo-ści dobrze wypełniły nałożone na nie obowiązki, przyczyniając się do w miarę sprawnego i pełnego wyposażenia oraz zaopatrzenia wojska powstańczego.
Jarosław Dudziński
Der Aufgabereich des Militärs und das Militärkommissariat zur Zeit des Provisorischen Rates des Herzogtums Masowien — die Zivilmilitärbehörden (19.April — 28.Mai 1794)
zusam menfassung Der Vorgänger des Aufgabenbereichs des Militärs des Provisorischen Rates des Herzogtums Masowien war der Aufgabenbereich des Ordnungskommission der krakauer Wojewodschaft.
Sein kompetenzbereich umfasste die Organisation und die Versorgung des Militärs in krakau zur zeit des Aufstandes. Tadeusz kościuszko beauftragte das kommission mit folgenden Auf-gaben: die Aufsicht über die Einberufung der Rekruten auszuüben, die Stadtmiliz in krakau zu gründen und die Organisation des Landsturmes zu beaufsichtigen. Den gründern des Proviso-rischen Rates waren der Aufstandsakt und die grundsätze der Organisation von Ordnungskom-missionen zweifellos bekannt, denn viel zeugt davon, dass sie sich bei Erschaffung der Ordnung für Warschauer kommissionen, darunter für den Aufgabenbereich des Militärs die krakauer Muster zum Vorbild genommen haben.
Mit der gründung des Provisorischen Rates wurde der Aufgabenbereich des Militärs beru-fen, an dessen Spitze der general Major Stanisław Mokronowski stand. Außer ihm waren alle seine Mitglieder zivilpersonen, die in den Problemen der Verwaltung und der Militärintendantur nicht bewandert waren. Den einzelnen Mitgliedern des Aufgabenbereichs wurden die mit Ver-sorgung und Verpflegung der Soldaten verbundenen Aufgaben zugeteilt; sie leiteten auch die einzelnen Departments des später berufenen Militärkommissariats. zu Hauptaufgaben des Auf-gabenbereichs des Militärs gehörten: die Einberufung von Rekruten, die unterkunft, die Schu-lung von neuen Truppen, die HerstelSchu-lung und Reparatur der Ausrüstung, die Truppenversorgung mit uniformen und allen nötigen Mobilien.
Am 25.April 1794 wurde das Vollstreckungsorgan des Aufgabenbereiches des Militärs — das Militärkommissariat ins Leben berufen und zu dessen Leiter general Major Jan Augustyn Cichocki ernannt. Das kommissariat bestand aus 24 Personen und wurde in zentraldirektion und in vier Departments: für Waffe und Lazarette, für uniformen, Verpflegung und futter, für Pferde und allerlei gespann und zentralkanzlei geteilt. Die einzelnen Stellen im kommissariat wurden je nach der militärischen Erfahrung und den in bestimmten Departments erforderlichen
fähigkeiten besetzt. Der Aufgabenbereich des Militärkommissariats war sehr groß und umfasste fast alle Bereiche des Militärwesens. Seine Organisationsstruktur, festgelegte Prozeduren, eng begrenzte Handlungsformen und unmengen von laufenden Angelegenheiten verursachten, dass die Tätigkeit des Aufgabenbereiches des Militärs und des ganzen kommissariats beschränkt und nicht leistungsfähig war. knappe Vorräte des Aufstandes und ständiger politischer kampf in der Hauptstadt machten die Tätigkeit der militärischen Magistrate auch nicht leichter. Trotz aller Schwierigkeiten erfüllten sowohl der Aufgabenbereich des Militärs des Provisorischen Rates als auch das Militärkommissariat ihre Pflichten möglichst gut und so trugen sie zu effektiver und vollständiger Ausrüstung und Versorgung der aufständischen Truppen bei.
Jarosław Dudziński
A Department of Military Needs and Military Commissariat during the ruling of the Contemporary Replacement Council — Civil bodies of military authorities (19 April — 28 May 1794)
Sum mar y A prototype of a Department of Military Needs of the Contemporary Replacement Council was a Department of Military Needs of an Ordering Commission of the Cracow voivodship. The scope of its competences was shaped in the course of doing certain tasks within army organiza-tion and supply in the insurrecorganiza-tionary Cracow. When the commission was appointed, kościuszko commissioned it to first of all take care of the recruitment, create a local militia in Cracow and control the organization of the levy in mass. The authors of The Replacement Council undoubt-edly knew the Cracow Akt powstania…, rules of the organization of regulation commissions and there is much evidence that shows that it is just the Cracow models that served the purpose of the statute of Warsaw bodies, including a Department of Military Needs.
When The Replacement Council was appointed, one of its distinguished departments was a Military Department. general major as well as commander in chief of armed forces Stanisław Mokronowski, was a head of it. Apart from Mokronowski, all members of the Department were civils, unfamiliar with administration and commissariat issues. Particular members of the De-partment were given groups of tasks connected with equipping and feeding the army, making them somehow the leaders of particular department of a Military Commissariat appointed later on. Basic tasks of a Military Department were the recruitment, providing accommodation, con-trol over the training of new department, production and repair of arms, but also uniforms and providing the army with all necessary effects.
The Military Commissariat, an executive body of the Military Department, was brought to life on 25 April. The commander nomination was given to general major Jan Augustyn Cichocki.
The Commissariat was to compose 24 people altogether. Internally, the Commissariat was di-vided into the Central Management, and four departments: weapon and field hospitals, uniforms, food and forage, horses and carts of any kind, as well as central office. The staff of the Commis-sariat was completed basing on the army experience of its members or competences that could be useful taking into account the work of particular departments. The scope of duties of the Military Commissariat in terms of army supply, weaponry and equipment was huge and covered almost all areas of the army functioning. An organizational structure, established procedures, tightly outlined forms of action, a huge number of current issues made a Military Department, but also the Commissariat a ponderous body and little operative. A difficulty for the activity of the
De-partment and the Commissariat was a weak material basis of the uprising. A constant political battle in the capital did not make it easier for the army municipalities to do the tasks efficiently.
Despite existing difficulties, a Department of Military Needs of the Contemporary Replacement Council and the Military Commissariat performed their functions well to their standards, con-tributing to a fairly efficient as well as fully equipped and supplied uprising army.
ANNA kLIMASzEWSkA, DAMIAN JAguSz gdańsk