( p a t r z s t r . 213— 217 to m I).
§ 56.
Z a p r a w a c e m e n t o w a — zależnie od p o trz e b y — b yw a: a) p ły n n a i rz a d k a , służy w t e d y do zalew ania, b) średniej gęstości — lepka, u ż y w a n a najczęściej do m u ro w a n ia , oraz c) z a p r a w a s y p k a — sta n u w ilgotnej ziemi, u ż y w a n a p rz e w a ż n ie do b eto n ó w .
Z a p r a w a pły n n a-rzad k a , o k o n sy s te n c ji gestej ś m ie ta n y , z p o w o d u dużej z a w artości w o d y (25—30$ s u m y objętości p iasku i cem entu), p o sia d a znacznie m n iej
szą w y trz y m a ło ść , niż z a p r a w y o tej sam ej ilości cem entu, lecz mniej płynne; d la t e go b y w a u ż y w a n a p rz y małej dom ieszc e piasku — z w y k le nie w iększej, j a k 14
częś-*) O częściacli składowych zapraw y cementowej — piasku, wodzie i cemencie — patrz wyżej w tym rozdziale.
P o d r. do oblicz, k o szt, ro b ó t b udow l. Tom II. 3
ci piasku n a 1 część o b ję to śc io w ą cem entu. Z a p r a w y tej u ż y w a się p rz y o s a d z a n i u kam ieni licowych, p o d d ź w ig a r o w y c h i t. p . i w o g ó le w z g lę d n ie rzadko.
Najczęściej s t o s o w a n ą przy ro b o tac h m u r a r s k ic h z a p r a w ę średniej g ę s t o ś c i o trzym uje się przez dok ład n e p rz em ieszan ie ce m e n tu z piaskiem w o d p o w ie d n im s t o s u n k u i ro z ro b ien ie w o d ą w ilości od 15# do 25% su m y objętości ce m e n tu i piasku.
Należy zarazem u w z g lę d n ić z a w a r tą w składnikach m ies za n in y wilgoć, o ra z sto p ień nasiąkliwości kamieni, ja k ró w n ie ż c h a r a k te r ce m e n tu (szybko w iążące ce m e n ty w y m agają więcej w o d y ) i p o g o d ę su ch ą lub wilgotną. D o m u ró w z cegły u ż y w a się rzadszej z a p ra w y , niż do m u r ó w z k am ienia łam anego; p o ż ą d a n e m jest, a ż e b y k a mienie i cegła prz ed m u ro w a n ie m były d o b r z e n a s y c o n e w o d ą . B ra k w o d y p o w o duje pęcznienie z a p ra w y z u jm ą dla jej w ytrzym ałości.
Z a p r a w ę s y p k ą — z z a w arto śc ią w o d y od 8 do 15% — sto su je się do w y ro b ó w piask o w o c e m e n to w y ch , do b e to n ó w i t. p., b o w ie m ta k a g ęsto ść z a p r a w y um ożli
wia p ra w id ło w e ubicie jej na jed nolitą m a sę i w y s ta r c z a z u p e łn ie do stw ard n ie n ia . W y d a j n o ś ć z a p r a w y o k re śla się zazw y c zaj na 70% do 75% objęto ści c e m e n tu i piasku; j e s t ona w rz ecz y w isto śc i z m ie n n ą i zależy w z n a c z n y m sto p n iu od z a w artości piasku w zapraw ie, ja k to w id ać z poniższej tabeli (p a trz „ P o rtla n d C e m e n t “ pr. B ussinga str. 97 i 107).
S t o s u n e k c e m e n t u d o p ia s k u n a o b j ę t o ś ć
W y d a j n o ś ć z a p r a w y w ° /cP fo od s u m y o b j ę t o ś c i
p i a s k u i c e m e n t u
S t o s u n e k c e m e n t u d o p i a s k u n a o b j ę t o ś ć
W y d a j n o ś ć z a p r a w y w °/o°/o od s u m y o b j ę t o ś c i
p i a s k u i c e m e n t u
l : l 7 0 # 1 : 7 8 0 #
1 : 2 65# 1 : 8 8 2 #
1 : 8 7 0 # 1 : 9 8 4 #
1 : 4 7 4 # 1 : 10 8 4 #
1 : 5 7 6 # 1 : 11 85#
1 : 6 7 8 # 1 : 12 85#
W y d a jn o ś ć j e s t zależna w ogóle od ilości p u s te k w m asie p ia s k u i c e m e n tu oraz od ilości w o d y dodanej do m iesza niny c e m e n tu i piask u ; p rz eciętnie o b ję to ść p u s t e k (próżni) w piasku średniej jak o ści wynosi ok. 40#, czyli o b ję to ś ć m a s y p ia s k u s t a n o wi około 60# (piasek w iślany p od W a r s z a w ą za w ie ra p u s te k około 36#, piasek k o palniany, m iernej jak o ści ok. 45#, prz e c ię tn ie więc p rz y jm u je m y ok 40#), a objętość oustek w cem encie luźno n a s y p a n y m w ynosi prz e c ię tn ie 52# (czyli ścisłej m asy 48#), Ilość w o d y w z a p ra w ie o śre d n ie j gęstości w y n o s i— ja k b y ło w yżej p o d a n e — od 15 do 25#, p rzyczem zw ykle w iększy p ro c e n t sto su je się p rz y z a p r a w a c h tłustych, m n iej
szy p rz y chudych.
Szczelność z a p r a w y .
P ró żn e miejsca p o m ię d z y ziarn k am i piasku — ilość za ś tych p u s t e k w ynosi p r z e ciętnie ok. 40# objętości ogólnej m iary — p o w i n n y być z a p e łn io n e m asą wiążącą, składającą się z m ieszaniny ce m e n tu i w o d y . Jeżeli o b ję to ść tej m asy w iążącej jest w iększa niż objętość pustek w piasku, to w tedy z a p r a w a b ę d z ie z w a r t a , szczelna:
sto s u n e k objętości m asy wiążącej do o bjętości p ustek w p ia sk u daje s to p ie ń szczel
ności za p raw y ; o ile j e s t on w ięk sz y od 1, z a p r a w a jest s z c z e l n a - n ie p r z e m a k a l n a , o ile zaś j e s t mniejszjr od 1 w te d y w m asie z a p r a w y są próżnie, p rz ez k tó re m oże p rzesączać się w oda .
Jeżeli, dla p r z y k ła d u , z a p r a w a sk ład a się z 1 części c e m e n tu p o rt la n d z k ie g o 2 części piasku i 0,53 części w o d y , to pustki w p ia s k u w y n o s z ą 2 X 0 ,4 0 o,8 c z ę ś ci objętości, m asa w iążąca 0,48 (ścisła m a s a cementu) - j - 0,53 (objętość w o d y ) = i O l
, . T 1,01 objętość m a s y wiążącej
części; szczelność z a p r a w y I) = — = |)u5tek w p iask u = 1.26 , w y d a j.
ność 0,48 (ścisła m asa cem entu) -|- 2 X 0 ,6 0 (ścisła m a s a piasku) -j- 0,53 (objętość w ody) = 2,2 1.
Z a zupełnie szczelne m ożna u w a ż a ć tłu ste z a p r a w y c e m e n to w e (średniej gę.
stości) o składzie 1:1, 1 :2 i 1:2,5; z a p r a w a o składzie 1 :3 jest już niezu p e łn ie szczelna, je d n a k m oże być u w a ż a n a za w y s tarczającą.
Z a p r a w y c e m e n to w e chude, z a w ie ra ją c e 5 lub więcej części piasku na 1 część cem entu, od z n a c z a ją się s z ty w n o śc ią p rz y w y ro b ie n iu i są s t o s o w a n e rzadziej.
W b u d o w n ic tw ie w iejskiem , w b u d o w la c h nizkich, n ie o d p o w ie d z ia ln y c h , s t o s o w a na b y w a z a p r a w a n a w e t 1 :10; p rz y tej j e d n a k ilości p iasku korzystniej je s t sto so w ać z a p r a w ę c e m e n to w o -w a p ie n n ą .
T e m p e r a t u r a , p rz y której m ożna p r z y g o t o w y w a ć z a p r a w ę cem entow ą, nie p o w in n a być niższą od -\- 4° C p rz y użyciu zw ykłej w o d y nie grzanej (patrz str. 216 t. I), m u ro w a n ie zaś m oże być w y k o n y w a n e i p rz y t e m p e r a tu r z e niższej.
Nie n ależ y je d n ak m u r o w a ć na z a p r a w i e c e m e n to w e j p rz y t e m p e r a t u r z e stałej niż
szej od — 2° C (przy m ro z a c h s p o ra d y c z n y c h , lub nocn y c h p r z y m r o z k a c h do
— 5° C). N a jo d p o w ie d n ie jsz a t e m p e r a t u r a do p r z y g o to w a n ia z a p r a w y j e s t 14— 18° C;
prz y te m p e r a t u r z e w ysokiej (około 40° C) w iązanie n a s tę p u je szybciej.
I l o ś ć w o d y do z a p r a w y zależy od s to s u n k u części sk ła d o w y c h , a ró w n ie ż od tego, gdzie z a p r a w a będz ie u żyta — p o d w odą, czy n ad w odą. S to s o w a n ie w o dy z d o m ie sz k ą zn a czn ą soli k u c h e n n e j (NaCl) lub in n y ch soli h y g r o s k o p ijn y c h m o że być p rz y c z y n ą stałej wilgoci w ścianach. W o d a m o rs k a p rz e d łu ż a o k re s w iąz a
nia i w ogóle m oże być u ż y w a n a w w y p a d k a c h w y ją tk o w y c h ; w b u d o w lac h m o r skich z a p r a w a p o w i n n a być bardziej tłusta, niż n a lądzie, z d o św ia d c z e ń b ow iem w i a domo, że z a p r a w y ch u d e (naprz. 1:7) w z g lę d n ie s z y b k o n iszczą się w w o d z ie m orskiej.
W y trz y m a ło ś ć z a p r a w y c e m e n to w ej na ściskanie w a h a się w szerokich g r a n i cach, w zależności o d ilości cem entu, w ie k u z a p r a w y i innych jeszc ze czynników ; }ako d o p u s z c z a l n e n a p r ę ż e n i a M in iste rstw o R o b ó t P u b lic z n y c f T u s ta la n a stęp u jąc e cyfry p r z y z a p r a w ie c e m e n to w e j:
1) N a ściskanie m u r u z cegły zależnie od ja k o śc i cegły — od 10 do 30 k g / c m2 2) na ściskanie m u ru z k a m ie n ia ł a m a n e g o . . 12 k g / c m2
3) „ „ w a r s t w o w e g o 14 k g / c m2
4) „ „ „ „ cio so w e g o . . 40 k g / c m2
5) n a ro z ciąg an ie m u r ó w z kam ien ia . . . . 3 k g /c m 2.
P rz e c ię tn y ciężar 1 m3 luźno n a s y p a n e g o c e m e n tu p o rtla n d z k ie g o z polskich fa bryk w y n o si ok. 1200 kg, c e m e n t w sta n ie u trz ę s io n y m w be c z k a c h w a ż y od 1630—2000 najczęściej około 1700 k g / m3
z a p r a w a c e m e n t o w a su c h a w a ż y 1700— 1800 k g / m3
„ „ w ilg o tn a „ 200 0 — 2100 „
„ „ s tw a r d n ia ła „ ok. 2600
W y p a d k i s t o s o w a n i a ró ż n y c h z a p r a w .
§ 57.
S t o s u n e k o b j ę t o ś c i o w y
cz ęś c i s k ł a d o w y c h z a p r a w y W YPADKI STOSOWANIA ZAPRAW
c e m e n t
p o r t l . p i a s e k c i a s to w a p i e n n e
i i
0 i
— Z a le w a n ie cienkich szczelin, pęknięć, ry só w , gdzie nie p r z e chodz i piasek,
z a le w a n ie szczelin, w y p r a w a w o d oszczelna, re z e r w o a r y , cy
i 1,5
sterny, filtry,
fu n d a m e n t y w w o d z ie bieżącej lub falującej, b e to n w fu n d a
i 2
m e n ta c h -ze źró d ła m i w o d y , cienkie ściany, cienkie s k le p ie nia, cienkie słupy, licowanie w ilg o tn y c h cokołów, r e z e r w o a ry, c y s te r n y ,
m u ry w w o d z ie g ru n to w e j, płynącej, m u r cienkich, płaskich
i 3
lub m o cn o o b ciąż o n y ch sklepień; w y p r a w a n a cokołach w s u te re n a c h i piw nicach, m u r z kam ien i ciosow ych,
m ury f u n d a m e n tó w w w o d z ie g ru n to w e j, fu n d a m e n ty w ie lo i 4 _ p ię tro w y c h b u d y n k ó w , m u r s k lepień, piw nice,
f u n d a m e n t y b u d y n k ó w n iew y s o k ic h (do 2 piętr), ściany m o c 5 ‘
----no obciążone,
ściany z w y k łe b u d y n k ó w m ieszk a ln y c h ,
S t o s u n e k o b j ę t o ś c i o w y
c z ę ś c i s k ł a d o w y c h z a p r a w y WYPADKI STOSOWANIA ZAPRAW
ci as to por tl . p i a s e k w a p i e n n e
1 6 j z a b u d o w a n i a g o s p o d a r c z e n iz k ie , w b u d o w n i c t w i e w ie j s k i e m , 1 7 < m ie js c a m u r ó w o n ie z n a c z n y c h n a t ę ż e n i a c h , b e t o n y m o c n o
1 u b ite ,
i 7 - 1 2 — b e t o n y m o c n o u b ite .
i 5 0,5 le s t r ó w n o z n a c z n a z z a p r a w ą c e m e n t o w ą . . . . • • 1;3
l 6 1 ... 1:3,5
i 7 ■ 1 ... . 1 : 4
i 8 1 „ ... 1=4 d o 1: 5
i 10 1 ... 1:4 d o 1: 5
i 8 1,5 ...
i 10 2 ... 1:5
i 24 5 r n » ” ... 1
i 24 5 M o s ty n a d r o g a c h p ó ł n o c n y c h w H is z p a n ji* ) i 40 10 M u r w i a d u k t u w C o u r s o n n e * )
i 27 5 w O rs a y * )
i 30 3 B e t o n y C o i g n e t ’a
§ 58.
P r z y g o t o w a n i e 1 m3 z a p r a w y c e m e n t o w e j p rz y m iesza niu ręcznem ce m e n tu p o rtlan d z k ie g o z p iaskiem na sucho, ze s t o p n i o w e m d o le w a n ie m wody i w y ro b ie n ie m z a p ra w y , z dostarc zen iem m a te rja łó w z odległości prz eciętne j do 50 m:
S t o s u n e k o b j ę t o ś c i o w y P o t r z e b n a i l o ś ć c e m e n t u
P o t r z e b n a il oś ć P o t r z e b n a i l o ś ć P o t r z e b n a il o ść r o b o t n i k ó w
g o d z i n c e m e n t u lu ź n o
n a s y p a n e g o do p i a s k u m 3 k g p i a s k u m 3 w o d y m 3
1 : 1 0,67 800 0,67 0,37 7,50
1 : 1 , 5 0,52 625 0,78 0,36 7,50
1 : 2 0,44 530 0,87 0,33 7,50
1 : 2 , 5 0,37 445 0,93 0,32 7,50
1 : 3 0,33 400 0,98 0,30 8,00
1 : 3 , 5 0,29 350 1,02 0,28 8,50
1 : 4 0,26 310 1,05 0,28 8,50
1 : 5 0,22 265 1,08 0,27 9,00
1 : 6 0,19 230 1,12 0,27 9,50
1
:7 0,16 195 1,15 0,27 9,50U w a g a . Do ilości ro b o c iz n y nie j e s t w łą c z o n y k o s z t a rfo w a n ia piasku.