6.1 Wstęp
Zastosowanie metod formalnych do wspomagania podejmowania decyzji w SW wymaga nie tylko zastosowania odpowiednich modeli matematycznych, ale także wdrożenia systemów informatycznych, w których modele te zostaną zaimplementowane. Modele matematyczne wymagają kalibracji. Kluczem do wykorzystania dla podejmowania decyzji metod opartych o modele matematyczne jest sprawne pozyskiwanie, składowanie i przetwarzanie danych dla potrzeb kalibracji tych modeli. Dane te mogą być także wykorzystane dla potrzeb podejmowania decyzji w oparciu o mniej sformalizowane metody. Sprzedawca może na przykład posługiwać się zagregowanymi danymi o sprzedaży w formie raportu z systemu informatycznego i podejmować decyzje w oparciu o ten raport oraz nabyte intuicje.
Aby działania operacyjne mogły być realizowane efektywnie (z naciskiem na właściwy poziom obsługi nabywcy), SW zmuszone zostały do stosowania technologii informatycznych wspomagających procesy związane z obsługą nabywcy. Wynika to ze skali operacji, charakterystycznej dla tych placówek, z potrzeby minimalizacji kosztów ich działania i konieczności podejmowania działań w odpowiedzi na działania konkurencyjnych sieci handlowych (patrz rozdziały 2 i 4). Czynniki te wymusiły na SW inwestycje w technologie informatyczne, które stanowią bazę dla sprawnej realizacji procesów biznesowych oraz dla pozyskiwania i analizy danych, wykorzystywanych dla potrzeb podejmowania decyzji.
Celem tego rozdziału jest wykazanie, że SW dysponują środkami informatycznymi, które mogą zostać wykorzystane dla potrzeb zdyscyplinowanego podejmowania decyzji. W podrozdziale 6.2 scharakteryzujemy kategorie systemów informatycznych, stosowanych w SW. W dodatku C opisano bardziej szczegółowo wybrane technologie
informatyczne szeroko stosowane (lub mające szanse na rozpowszechnienie się) w SW w różnych obszarach jego działania
6.2 Rozwiązania informatyczne stosowane w sklepach wielkopowierzchniowych
Sprawne działanie SW nie byłoby możliwe bez zastosowania systemów informatycznych do wspomagania działań w różnych obszarach jego działalności. Dla potrzeb handlu detalicznego stworzone zostały rozwiązania zwiększające efektywność pracy zarówno na poziomie operacyjnym, jak i taktycznym. Korzystają one z dostępnych obecnie technologii informatycznych (Rao 2000) w zakresie systemów baz danych do przechowywania danych transakcyjnych i hurtowni danych (z narzędziami umożliwiającymi odkrywanie zależności ukrytych w zgromadzonych danych). Bez większego ryzyka postawić można tezę, że systemy informatyczne zbudowane w oparciu o wymienione technologie wykorzystują do działania większość z powszechnie dostępnych rozwiązań informatycznych zarówno sprzętowych (m.in.
serwery baz danych i aplikacji, systemy składowania danych, sieci komputerowe), jak i programowych (m.in. wielodostępne i wielozadaniowe systemy operacyjne, systemy zarządzania bazami danych, systemy wizualizacji danych, systemy pracy grupowej).
Dla bardzo wielu obszarów działania SW istnieją podsystemy informatyczne usprawniające (w mniejszym lub większym stopniu) ich działania. Nie twierdzimy tu, że wszystkie sieci handlowe wykorzystują systemy z każdej z opisywanych kategorii, twierdzimy jedynie, że są one dostępne i mogą być wykorzystane w zależności od potrzeb i możliwości sprzedawcy.
Ważnym zagadnieniem z punktu widzenia działania całego SW jest sposób, w jaki poszczególne moduły, odpowiedzialne za wspomaganie pracy w różnych obszarach działalności, są ze sobą zintegrowane. Istnienie gotowych do wykorzystania podsystemów informatycznych nie warunkuje jeszcze sprawnej realizacji procesów biznesowych, w szczególności procesów wspomagających podejmowanie decyzji.
W (Rao 2000) podzielono systemy wspomagające działanie SW na moduły, odpowiedzialne za:
• planowanie i prognozowanie – systemy, które w oparciu o dane historyczne tworzą prognozy sprzedaży i na tej podstawie określają jakie ilości poszczególnych produktów sprzedawca powinien zakupić, żeby zaspokoić
przewidywany popyt, systemy te pozwalają także na przeprowadzanie analizy różnych scenariuszy wydarzeń pod kątem ich wpływu, na przykład, na rentowność sklepu;
• nabywanie produktów – systemy wspomagające procesy zakupu produktów u dostawców, ustalania polityki współpracy z dostawcami (z uwzględnieniem cen, upustów, warunków dostaw itp.), w celu podniesienia efektywności we wspomnianym zakresie, systemy te korzystają z protokołów elektronicznej wymiany danych, pozwalających na bezpośrednie połączenie z systemami informatycznymi dostawców (protokoły EDI, ang. Electronic Data Interchange);
• dostosowywanie oferty do lokalnych warunków – systemy pozwalające na automatyczne lub ręczne określanie, jakie produkty mają być dostępne w których sklepach danej sieci, systemy te biorą pod uwagę m.in. czynniki demograficzne, co pozwala dostosowywać ofertę do lokalnych potrzeb danego sklepu;
• zarządzanie magazynem i dostawami produktów – systemy odpowiedzialne za szereg czynności, związanych z przepływem produktów od dostawcy do magazynów sprzedawcy, systemy te korzystają z technologii bezprzewodowych do realizacji takich celów, jak na przykład przyjęcie towaru czy okresowe kontrole stanu zapasów w magazynie;
• uzupełnianie zapasów – systemy stworzone dla potrzeb automatycznego uzupełniania zapasów, ustalające na podstawie reguł wiążących dane historyczne o sprzedaży z aktualnym poziomem zapasów6, jakie ilości poszczególnych produktów zamówić;
• wspomaganie bieżących działań sprzedawcy – systemy te pomagają m.in. przy obsłudze zamówień od nabywców, przyjmowaniu zamówionych produktów, organizowaniu zwrotów do dostawców, inwentaryzacji magazynu;
• planowanie działań promocyjnych – czyli zmiany cen produktów i oznakowania związane z promocjami sprzedażowymi, tworzenie harmonogramów akcji promocyjnych, tworzenie ogłoszeń w środkach masowego przekazu;
• wizualizację rozmieszczenia asortymentu w obszarze sklepu – systemy te pozwalają tworzyć komputerowe mapy sklepu i przedstawiać na nich rozmieszczenia produktów (grup produktów) na terenie sklepu7;
• realizację transakcji sprzedaży (systemy kasowe) – systemy odpowiedzialne za realizację funkcji związanych z obsługą kasjerską, systemy te przekazują dane o sprzedaży do systemu informatycznego i pobierają z niego potrzebne dane;
• prezentację danych z systemu informatycznego na bezprzewodowych urządzeniach – systemy te zostały opisane po części w podrozdziale C.2 (m.in.
tzw. elektroniczne etykiety).
Do przedstawionego podziału dodać można także inne kategorie systemów informatycznych takie, jak na przykład moduły do planowania pracy personelu na stanowiskach kasowych z uwzględnieniem wszystkich warunków wymaganych przez prawo pracy i wewnętrzne przepisy sprzedawcy. Żadna z przedstawionych tu kategorii nie uwzględnia systemów wspomagających planowanie czasu pracy personelu, a koszty personalne są znacznym odsetkiem kosztów sklepu wielkopowierzchniowego i efektywne sterowanie czasem pracy personelu może mieć dodatni wpływ na rentowność sklepu. Ponadto modele działania sieci mogą się w szczegółach różnić. Jeśli na przykład dana sieć handlowa dzierżawi powierzchnię sklepu dla firm trzecich, możliwe są także moduły do zarządzania dzierżawioną przestrzenią. Pomimo powyższych zastrzeżeń przedstawiona w (Rao 2000) klasyfikacja zawiera opis modułów, które pozwalają sprzedawcy na wspomaganie działań w prawie wszystkich obszarach nakreślonych w rozdziale 4.
Należy zaznaczyć, że w powyższej klasyfikacji, nie wyodrębniono systemów wspomagania decyzyjnego. Jednak z opisu poszczególnych kategorii systemów wynika, że część z nich może być uznana za systemy wspomagania decyzyjnego (np. kategoria systemów do planowania działań promocyjnych) lub może zawierać moduły odpowiedzialne za wspomaganie podejmowania decyzji. Przykłady stosowania zaawansowanych rozwiązań informatycznych dla potrzeb wspomagania podejmowania decyzji w SW wskazano w (Ravi i in. 2006).
7 Autor klasyfikacji wyraźnie traktuje te systemy jako systemy wizualizacji. Z lektury dodatku B wynika, że ta kategoria powinna być zastąpiona szerszą kategorią, a mianowicie kategorią systemów zarządzania przestrzenią sprzedaży, które poza wizualizacją wspomagają również proces racjonalnego rozmieszczania produktów na półkach.
6.3 Podsumowanie
Przedstawiliśmy powyżej opis kategorii systemów informatycznych, wykorzystywanych przez sklepy wielkopowierzchniowe do realizacji celów biznesowych. Na tej podstawie można sformułować wniosek, że większość działań sprzedawcy może być wspomagana przez systemy informatyczne. W szczególności systemy te mogą stanowić źródło informacji niezbędnych dla podejmowania decyzji w oparciu o modele matematyczne.
W dodatku C dokonano przeglądu technologii informatycznych, które stosowane są w SW. Poza szeroko rozpowszechnionymi rozwiązaniami (czytniki kodów kreskowych) uwaga została skupiona na technologiach, które dopiero mają szansę na masowe zastosowanie. Oferują one znaczne możliwości w zakresie polepszania efektywności działań personelu sklepu czy też pozyskiwania danych, których analiza pozwolić może sprzedawcy na podejmowanie właściwych decyzji w obszarze marketingu, logistyki i obsługi nabywcy.
Istnienie systemów dla rozwiązywania problemów decyzyjnych w wąskich obszarach działaniach SW nie warunkuje jeszcze podejmowania właściwych decyzji dla działania sklepu jako całości. Przyjęcie jednak założenia o istnieniu modułów, odpowiedzialnych za wspomaganie działań sprzedawcy i wspomagających procesy podejmowania decyzji w każdym jego obszarze działania, pozwala podjąć próbę stworzenia zintegrowanego modelu decyzyjnego dla potrzeb podejmowania decyzji, a więc i dla potrzeb skutecznego zarządzania całym SW. Zagadnieniem tym zajmiemy się w kolejnych rozdziałach rozprawy, w których zaprezentujemy rozwiązanie zadania badawczego, przedstawionego w rozdziale 3 rozprawy.