By ściślej zorjentow ać się we wpływie, jak i w yw ierają poszczegól
ne postacie suchot płucnych na stan anatom iczny i czynnościowy żo łą d ka, zestaw iłem w liczbach odsetkowych dane, uzyskane w każdej grupie chorych.
106 R O SN O W SK I: ST A N ŻO ŁĄ D KA W GRU ŹLICY PŁU C
Dane podm iotowe:
T A B L I C A 4.
G r u p y c h o r y c h
% liczbachorych zeskargami trawiennemi Upośledzone | łaknienie j Bóle, uczucie j ucisku w nadbrzuszu| Odbijania i zgaga ! Nudności j Wymioty Czkawka Wzdęcie brzu- 1 cha pojedzeniu Nieregularny stolec\
I Lymphadenitis hilorum cum
con-densatione perihilare 60 30 50 30 0 10 0 20 10
II Phthisis incipiens 34 15 21 21 0 3 3 0 18
III * dcclarata 54 31 23 27 0 4 0 4 20
IV , consumptiva 76 57 57 29 10 14 5 5 33
V Grupa ze śmiertelnem
zejściem choroby 93 93 53 26 6 20 26 13 46
Zestawienie to zw raca przedew szystkiem uwagę na w zględną czę
stość skarg na zaburzenia trawienne u chorych w grupie stanu zap aln e
go gruczołów wnękowych i zagęszczenia okołownękowego. Tłum aczę to w sposób n astępujący. Liczba chorych w tej grupie była n ajm n iejsza (10) i stąd uzyskany odsetkow y stosunek nie może być ścisły w tej mierze, jak w grupach innych. D alej, sk argi trawienne u chorych tej grupy nie m iały charakteru stałego. Chorzy z powiększeniem gruczołów wnękowych nie skarżyli się na dolegliw ości ze strony innych narządów wewnętrznych. Czuli się przedew szystkiem osłabieni. Poniew aż stan płuc nie absorbow ał ściśle ich uwagę, wczuwali się tern uw ażniej we w szel
kie niedokładności i odruchy ze strony innych narządów . D ośw iadcze
nie poucza, że u młodych żołnierzy, przybyw ających do szp itala bez w ybitniejszych zaburzeń i zmian ze strony narządów wewnętrznych, n ajbard ziej pospolite i częste są skargi na zaburzenia trawienne. B a d a łem chorych nie na przew ód pokarmowy, lecz tych, u których po do- kładnem zbadaniu i obserw acji rozpoznaw ałem , jako zasadn iczą choro
bę, zmiany w gruczołach śród piersia lub też suchoty płuc. Po o k reśle
niu rozpoznania przeprow adzałem uzu pełniający wywiad dla d o k ład n e
go zorjentow ania się w stanie podmiotowym badanych w odniesieniu do n arządów trawienia. T aki sposób postępow ania był przyczyną n iejedn o
krotnie dodatkow ego obciążenia badanych podmiotowemi zaburzeniam i w trawieniu.
RO SN O W SK I: STA N ŻO ŁĄ D KA W G RU ŹLICY PŁU C 107
T ak można wytłum aczyć częstość sk arg trawiennych u chorych w grupie pierw szej. W yn ikają stąd również poważne zastrzeżen ia co do istotnej częstości sk arg tych wogóle u badanych przeze mnie, n asu wa się zarazem wniosek, że w ocenie stanu żołądka w gruźlicy płuc n a
leży uw zględniać przedew szystkiem dane przedm iotowe.
Pomimo tych zastrzeżeń, przedstaw ione zestaw ienie wyraźnie w skazuje na zw iększanie się podmiotowych zaburzeń w trawieniu w m ia
rę postępu zmian gruźliczych w płucach. W zrasta liczba chorych, u sk ar
żający ch się na upośledzone łaknienie i bóle w okolicy żołądka. Chorzy z suchotami w yniszczającem i (w grupie V) rzadziej zw racają uwagę na objaw y, spotykane częściej w kwaśnych nieżytach żołądka, odbijania i zgagę. W ystęp ują natom iast u chorych w grupach IV i V nudności, częściej spotyka się wymioty, jako dowód głębszych zmian chorobowych żołądka. O dsetkow a liczba chorych, u sk arżających się na nieregularny stolec, również w zrasta w cięższych postaciach suchot. Spostrzegłem nadto, że biegunki są rzadkie w pierw szej i drugiej grupach, natom iast częstsze w suchotach rozwiniętych i zw łaszcza w yniszczających.
Słan odżyw ienia chorych:
T A B L I C A 5.
Grupy chorych Ocena stanu odżywienia Zmiany wagi ciała w okresie szpit.
dobre średnie upośl. przybytek ubytek bez zmiany
I 20 50 30 50 40 10
II 21 45 33 33 52 15
III 23 31 46 46 23 31
IV 14 19 67 38 43 19
Stan odżyw ienia chorych oraz w ahania w agi ich ciała jest, jak widać z tablicy 5, miernikiem ciężkości choroby zasadn iczej i zarazem sta nu czynności przew odu pokarm owego. Pomimo więc tak częstych skarg u chorych grupy pierw szej, w porównaniu do innych grup, stw ierdza się u nich częściej przybytek wagi ciała. O ile w rubrykach „odżyw ienie dobre i średn ie“ zn ajdu jem y nieduże i różne ilościowe przesunięcia w poszczególnych grupach, o tyle w rubryce „odżyw ienie upośledzon e“ , w m iarę rozleglej szych zmian w płucach, stw ierdza się równolegle stały wzrost liczb. Zrozum iałe, że chorzy, w stępując do szp itala z upośled zo
108 R O SN O W SK I: ST A N ŻO ŁĄ D KA W GRU ŹLICY PŁU C
nym stanem odżywienia, stale przebyw ając w łóżku, otoczeni sp e cjaln ą opieką w sensie żywienia, łatw iej m ogą w ykazać się w iększym od setko
wym stosunkiem przybyw ających na w adze, niż ci, u których już w chwili przybycia odżywienie jest średnie lub dobre, zw łaszcza, gdy na żywienie się ich zwrócono względnie m ałą uwagę. Pow yższem tłu m aczę względnie częstszą popraw ę stanu odżyw ienia w czasie pobytu w szpitalu u chorych grupy suchot rozwiniętych w porównanu do cho
rych ze zm ianam i o cechach suchot rozpoczynających się. O kres suchot w yniszczających odpow iada dosłownie sw ej nazwie, osiągnięcie popraw y stanu odżywienia u chorych tej grupy u d aje się znacznie trudniej.
Przedstaw ione wahania w agi ciała chorych w okresie pobytu ich na naszym oddziale nie m ogą być rozum iane w sensie wyników lecze
nia. Tylko część ciężej chorych przebyw ała na oddziale do kilku m ie
sięcy, pobyt innych chorych tej k atego rji ograniczał się do p aru (2 — 3) tygodni, gdyż po przeprow adzeniu ścisłej obserw acji chorzy ci o d chodzili do innego szpitala, w zględnie sanatorjum , lub też w ypisywano ich, jako nie podlegających leczeniu w szpitalu wojskowym.
Wyniki rentgenologicznego badan ia żo łąd k a:
T A B L I C A 6.
Grupychorych
j
% liczbachorych! z rentgen,zmia nami żołądka ! Opadnięcie żołądka Upośledzone napięcie1
żołądka Wzmożone napięcie , żołądka | Ograniczona przesuwalnośćj żołądka Przerost I błony śluzowej żołądka Zanik błony śluzowej żołądkaRuchy robaczkowe
Opadnięcie poprzecznicy
prawi dłowe osła bione wzmo żone
I 60 20 20 20 0 20 0 70 20 10 20
II 67 30 27 6 0 30 3 76 15 9 18
III 64 32 32 8 0 24 12 64 20 12 23
IV 81 43 37 14 14 32 14 57 29 14 24
,, Z zestaw ienia na tej tablicy wynika stopniowy w zrost od setk o
wej liczby chorych ze zmianam i rentgenologicznem i żo łądka w m iarę rozleglej szych zmian w płucach. Nie chodzi tu jedn ak tylko o op adn ię
cie żołądka,; co m ożnaby tłum aczyć sobie przedew szystkiem stanem ogólnym. W cięższych przypadkach stw ierdza się częściej upośledzone napięcie oraz zmiany organiczne błony śluzow ej w postaci przerostu i zaniku.
R O SN O W SK I: ST A N ŻO ŁĄ D KA W G R U ŹLIC Y PŁU C 109
Czynność ruchowa żołądka w całości, szczególnie ruchy robacz- kowe, naogół odpow iada napięciu żołądka, zależy jednak i od szeregu innych czynników, jak w ydzielanie soku, wpływów pozażołądkow ych i t. p. Zestaw ienie danych rentgenologicznych o czynności ruchowej do
wodzi, że w dalej posuniętych okresach suchot coraz częściej ruchy ro baczkow e sta ją się leniwe, ospałe, opróżnianie się żo łąd k a je st coraz częściej niedostateczne. W 3-ch zasadniczych okresach suchot płucnych, stopniowo, odpow iednio do ciężkości okresu, zw iększa się liczba chorych ze stanem wzmożonego napięcia żołądk a i zarazem wzmożenia się czyn
ności jego ruchowej. W końcowych jedn ak nieżytach żołądka w yraź
nych zmian przerostow ych ne stwierdzono, gdyż zm iany zanikowe wy~
su w ają się przytem na plan pierw szy. W połowie przypadków se k c y j
nych zn ajdu jem y obok zmian zanikowych, zm iany okołożołądkow e p rze
ważnie w postaci zrostów.
Pew ne odrębności p rzed staw ia sobą grupa chorych z przew aża- iącem i zm ianam i w gruczołach wnękowych. U chorych tej grupy rz a dziej spotyka się organiczne zmiany błony śluzow ej żołądka, w szcze
gólności niema tutaj zmian zanikowych błony śluzow ej. W zmożone n a
pięcie żo łąd k a nawet częściej spotyka się u nich, niż w grupach innych, i nie rzad ziej, niż upośledzone, co ma m ejsce w przebiegu suchot w ła
ściwych.
Dane badan ia czynności w ydzielniczej:
T A B L I C A 7.
Ocena czynności w ydzielniczej po próbnych śniadaniach.
>■ £
% liczby chorych według ilości HC1 w zaw arł, żołąd.
po śniad. sucharowem
Podział chorych na grupy w/g.
wydolności traw. żołądka
Ilość pepsyny w zawartości żo
łądka po śniadaniu białkowem według ilości straw, mm Metta U u praw. obniż. zwięk. brak 1 2 3 0.5-1,0 1,0-2,0 2,0-3,0 3,0-4,0 4,0-5,0
I 40 10 50 0 70 20 10 0 30 40 20 10
II 30 24 40 6 58 24 18 12 30 24 28 6
III 53 12 35 0 42 16 42 35 27 19 15 4
IV 52 21 10 14 40 15 45 50 20 20 10 0
W połowie cięższych przypadków suchot kw aśność zaw artości żo
łąd k a po śniadaniu sucharowem była praw idłow a. Z naczniejsze odchy
lenia kw aśności zn ajdujem y w gruźlicy gruczołów wnękowych w kie
110 R O SN O W SK I: ST A N ŻO ŁĄ D KA W G RU ŹLICY PŁU C
runku nadkw aśności. C zęstość przypadków nadkw aśności w yraźnie m a
le je w m iarę p rzejścia do suchot ze zm ianam i rozleglejszem i. K w aśność obniżona oraz zupełny brak kw asu solnego częściej spotyka się w sucho
tach w yniszczających.
W ypadło jednak pewne odchylenie kierunku danych liczbowych niedokw aśności i bezkw aśności wskutek względnie częstych tego ro d za
ju zaburzeń wydzielniczych u chorych w grupie suchot rozp oczy n ają
cych się. Odchylenie to nie zmienia w szakże ogólnej oceny spraw ności w ydzielniczej żołądka w zależności od postaci suchot. Istotnie, k la sy fik acja m etodą Cytronberga w ykazuje, równolegle do rozległości zmian chorobowych płuc, spadek liczby przypadków o fizjologicznej w ydol
ności trawiennej żołądków, natom iast w zrost liczby przypadków z tra wieniem żołądkow em upośledzonem . Z m niejsza się również w cięższych postaciach suchot liczba przypadków o wzmożonej wydolności traw ien
nej żołądka. Jednocześn ie z tem zaw artość pepsyn y po śniadaniu białko- wem stopniowo obniża się.
T A B L I C A 8.
Wyniki próby histaminowo - barwnikowej.
Grupy chorych
% liczby chorych według czasu ukazywania się barwnika w zawartości żołądka
% liczby chorych według ilości soku żołądkowego,
•otrzymanego po histaminie po 10' po 20' po 30' po 40' po 50' po 60' do 100cm*od 100
do 200cm3 powyżej 200 cm 3
I 40 60 — — — — 40 50 10
II 45 30 12 10 — 3 24 46 30
III 44 44 12 — — — 44 40 16
IV 10 48 19 10 5 10 66 29 5
Wyniki próby histaminowo - barwnikowej po tw ierdzają wyniki, otrzym ane z zestaw ienia na tabl. Nr. 7. Barw nik w przypadkach cięż
szych postaci suchot ukazuje się w zaw artości żo łąd k a w czasie p ó źn iej
szym i obok tego m aleje ogólna ilość soku pohistaminowego. Stopień kw aśności soku naogół odpow iadał ilości jego, lecz, jak zaznaczałem , rów noległość ta nie była ścisła. W przypadkach bezkw aśności żołądk a po śniadaniach próbnych, otrzym yw ałem po histaminie średnio k ilk a
dziesiąt cm3 soku, o kw aśności niskiej. W przypadkach suchot wyni
szczających , podobnie do ilości pepsyny w zaw artości żołądk a po śn ia
ROSNOWSKI: STAN ŻOŁĄDKA W GRUŹLICY PŁUC 111
daniu białkowem, po histam inie zarówno ilość soku, jak i jego kw aśność były niższe, niż w przypadkach suchot rozpoczynających się (porównaj badan ia Nr. Nr. 77, 84, i 85 z badaniam i Nr. Nr. 17 i 35).
Przem aw ia to za tern, że w przypadkach suchot płucnych z n iedo
m ogą czynności w ydzielniczej żołądka, upośledzenie czynnościowe k o
mórek gruczołowych żołądka charakteryzuje się przedew szystkiem u tratą lub ograniczeniem możliwości w ytw arzania kw asu solnego, zaś w dalszym rozwoju choroby komórki gruczołowe z a tra c a ją całkowicie zdolność w ydzielania wszelkich składników soku.
Ilości chlorków nie były ściśle rów noległe do kw aśności soku, spostrzegałem w szakże w iększą zaw artość ich w soku o kw aśności więk
szej i odwrotnie. H istam ina w zm agała w ydzielanie chloru w całości.
Czynność wydzielnicza o k azała się wybitnie upośledzona tylko w suchotach w yniszczających. U chorych w innych grupach częściej, niż niedokw aśność, wykrywano nadm ierną kw aśność zaw artości żo łąd ka. Stw ierdzono przytem , że nadkw aśność, na ogólną liczbę 29 p rzy padków , pow stała w skutek wzmożonej fazy nerwowoodruchowej w 8-miu (28% ), w następstw ie wzmożonej fazy hum oralnej — w 4-ch (14% ) i wskutek zaburzeń w mechanizmie obu faz — w 17-tu (59% ). A naliza przypadków z zaburzeniam i ostatniego typu w yraźnie w skazuje na p rze
wagę fazy hum oralnej. A zatem n ajczęściej w przypadkach nadkw aś- ności w przebiegu suchot płucnych mamy do czynienia z wzmożoną wy- dzielniczą czynnością żołądka w całości i szczególnie spow odu nadm ier
nej chemicznej fazy w ydzielania.
N a ogólną liczbę 17-tu przypadków niedokw aśności w 10-cu (59% ) stw ierdzono obniżenie lub nawet wypadnięcie fazy nerwowoodrucho
w ej, w 2-ch (12% ) obniżenie fazy hum oralnej i w 5-oiu (29% ) obniże
nie obydwu faz. N iedokw aśność żołądka w przebiegu suchot płucnych częściej w ystępuje zatem spow odu mniej energicznej fazy nerwowo
odruchow ej. T ak częste upośledzenie łaknienia u suchotników nie należy jednak, m ojem zdaniem , łączyć w ścisły zw iązek przyczynow y z ową niedokw aśnością nerwowoodruchową. U pośledzone łaknienie spotyka się u suchotników niewspółm iernie częściej, niż obniżenie się u nich nerwowoodruchowej fazy w ydzielania soku żołądkow ego. R ozw ażając mechanizm niedokw aśności nerwowoodruchowej, uwzględnić musimy dwie przyczyny: możliwość obniżenia się siły sam ego bodźca i leniwość, w zględnie całkowite w ypadnięcie w ydzielniczego odruchu gruczołów żołądka. Tę drugą możliwość uw ażam jako bardziej praw dopodobną w odniesieniu do badanych chorych. W ynika to z częstszego w ystępo
w ania u nich zmian anatomicznych żo łądka i upośledzonego napięcia tego narządu, niż niedokw aśności.
112 RO SN O W SK I: ST A N ŻO ŁĄ D KA W G R U ŹLIC Y PŁU C
W szystkie pow yższe dane przem aw iają za tem, że zarówno nie- dokw aśność, jak i stan wzmożonej czynności żo łąd k a w w iększości cięż
kich przypadków zależy raczej i przedew szystkiem od stanu anatom icz
nego żołądka.
N a ogólną liczbę 27-miu przypadków , z niewydolnem trawieniem żołądkowem, w 10-ciu (37 %) niewydolność pow stała w skutek u pośle
dzonego w ydzielania soku żołądkow ego, w 8-miu (30% ) w następstw ie upośledzonego napięcia żo łąd k a i w 6-ciu (22% ) spow odu skojarzen ia jednej i drugiej przyczyny (w 3-ch przypadkach przyczyny ściśle nie u stalo n o ). W przypadkach z wzmożonem trawieniem żołądkow em , na ogólną ich liczbę 17-cie, w 10-ciu (59% ) nadczynność tłum aczy się nad- miernem wydzielaniem soku, w dwóch (12% ) wzmożonem napięciem ; (w pozostałych przypadkach przyczyny ściśle nie ustalono). O dchyle
nia więc spraw ności trawiennej żo łądka spo strzega się znacznie częściej w kierunku jej upośledzenia. Przyczyny odchyleń są różne, częściej w y
w ołuje je zakłócona czynność w ydzielnicza.
D ane rentgenologiczne o częstości zmian błony śluzow ej żołądk a w różnych grupach chorych p rzem aw iają za tem, że zmiany te zależą od czasu trw ania choroby, gdyż ciężej chorzy byli i dłużej chorymi.
Im dłużej trw a choroba, im dalej posunięte są zm iany w płucach i, co z tem n ajczęściej idzie w parze, im b ardziej zatruty jest przytem ustrój, tem częściej spostrzegam y zmiany nieżytowe błony śluzow ej żołądka.
Rentgenologicznie zmiany przerostow e przew ażały nad zanikowemi.
Zmiany ostatniego typu spostrzeżono przew ażnie w okresie suchot w y
n iszczających i niemal u w szystkich chorych, ginących spow odu gruźli
cy. Że przeobrażenia chorobowe narządów traw ienia w suchotach w y
n iszczających istotnie są głębsze, dow odzi tego nierzadko stw ierdzane w tym okresie biegunki i ograniczenie ruchomości żołądka. G ruźlica w suchotach w yniszczających uogólnia się, d o łą cz ają się zm iany otrzew ne, zaburzenia żołądkow e i jelitowe w zm agają się.
Zestawienie danych podmiotowych z wynikami badań pracow nia
nych żo łąd k a dowodzi, że sk argi chorego na zaburzenia trawienne nie o d pow iad ają ściśle jakiem uś jednem u rodzajow i zmian lub zaburzeń żo
łądka. Obserwowano również chorych bez żadnych skarg, a jednak z poważnemi zmianami żołądkowem i. N aogół w szakże odbijania częściej stw ierdzano w nadkw aśności, bóle w okolicy nadbrzusza nierzadko — przy zmianach nieżytowych błony śluzow ej, wymioty i czkaw kę sp o strzegano n ajczęściej w przypadkach zaniku błony śluzow ej żołądka oraz zmian okołożołądkow ych (zrosty). W przypadkach uporczywych wymiotów suchotników ułożenie chorego na praw ym boku przynosi nie
R O SN O W SK I: ST A N ŻO ŁĄ D KA W G R U ŹLIC Y PŁU C 113
jednokrotnie ulgę, skłonność do wymiotów m aleje. Zapewne jest to w y
nikiem tego, że w tej p ozycji atoniczny żołądek, często ze zrostam i w otoczeniu, nie jest narażony na ucisk (ze strony w ątroby), niew ydol
ne jego ruchy robaczkow e sta ją się skuteczniejsze.
U tratę w agi stw ierdzano częściej u chorych ze zmianami czynno- ściowemi i anatomicznemi ze strony żołądka.
O siągnięte wyniki naogół zgodne są z danem i w iększości innych badaczów . Zaburzenia podmiotowe i w cięższych postaciach suchot, p o dobnie jak to op isał Jan o w sk i w początkowych okresach tej choroby, nic charakterystycznego nie p rzed staw ia ją i istotnie, raczej przypom i
n ają zw yczajn ą niestraw ność lub zw ykły stan nieżytowy żołądka. W nio
sek Jan o w sk iego jest niewątpliwie słuszny, gdyż w łaśnie typowym obrazem końcowego nieżytu żołądk a jest niesw oisty stan nieżytowy je go błony śluzow ej. B ad an ia m oje stw ierd zają jeszcze w iększą częstość zaburzeń trawiennych w suchotach rozpoczynających się, niż w ob
serw acjach Jan ow sk iego, M ar sa la i innych. T łum aczę to tern, że moi chorzy byli w tym wieku, w którym w łaśnie notuje się najw iększą czę
stość zaburzeń podmiotowych.
O m aw iając prace o czynności wydzielniczej i trawiennej żołądk a w przebiegu suchot, uwidoczniłem różnorodność odnośnych poglądów , nierzadko wręcz sprzecznych. B ad an ia moje, uw zględniając ocenę czynności w ydzielniczej i trawiennej na zasad zie różnych sposobów, p o
tw ierdziły dane autorów, po siad ający ch większy m aterjał kliniczny.
W okresach początkowych częściej spotyka się czynność wydzielniczą wzmożoną, niż upośledzoną. Stosunki odwrotne spostrzega się w su chotach w yniszczających. O kazało się w szakże, że i wzmożona czyn
ność w ydzielniczą, nawet w okresach początkowych, niezaw sze jest sko
jarzon a ze wzmożoną czynnością trawienną, jak to p o d aje M ar sal.
B ad an ia w yjaśniły, że w w iększości przypadków cięższych zabu
rzenia trawienne p o w stają bezpośrednio w skutek stanu chorobowego żo
łądka, nie zaś spow odu stanów nerwicowych. W yniki próby barwniko- wo-histaminowej w sposób ścisły dowiodły, że w dalej posuniętych okresach suchot mamy do czynienia z organicznem i zm ianam i komórek gruczołowych żołądka. U zyskane obrazy histopatologiczne końcowego nieżytu żołądk a całkowicie to potw ierdzają. W obec tego pogląd nie
których autorów (H ayem , Deboue i inni) o znacznej w ytrzym ałości żo
łąd k a w przebiegu zakażenia gruźliczego nie jest ścisły.
W yniki moich badań rentgenologicznych żo łąd k a nie potw ierdzają danych M ar sa la o szczególnie częstym stanie wzmożonego napięcia ż o łąd k a w początkowych okresach gruźlicy płuc, zgodne są natom iast co
114 R O SN O W SK I: ST A N ŻO ŁĄ D KA W G R U ŹLIC Y PŁU C
do stanu żo łądk a w suchotach w yniszczających. P rzew aża w przebiegu suchot stan upośledzonego napięcia żołądk a z opadnięciem jego i o s ła bieniem ruchów robaczkowych.
Wyniki moich badań anatom iczno-patologicznych są dość rozbież
ne z danemi innych autorów. Stw ierdziłem wybitne zm iany zanikowe w błonie śluzow ej jako typowe dla końcowego nieżytu żołądka, nie sp o strzegałem natom iast opisyw anych od czasów M arfan a zmian brodaw ko- watych (état mamelonné). Poniew aż jednak stan ten opisyw ano często w obrazach sekcyjnych, przeto niesłuszne byłoby tu zaprzeczenie. B a dan ia rentgenologiczne w ykazały w moich przypadkach p rzero st błony śluzow ej w 20— 32% przypadków . W ynikałoby z tego, że w p rz y p a d kach sekcyjnych spraw a chorobowa posuw ała się gwałtownie i za ż y cia chorych nie było warunków do pow staw ania zm ian przerostow ych.
Szczegół charakterystyczny — wybitniejszych zmian zanikowych nie stw ierdzono w 3-ch przypadkach (ogólna ilość sekcyj — 15) i w tern 2-ch chorych zachorow ało na gruźlicę w wieku starszy m (Nr. 93 — lat 58 i Nr. 99 — lat 34). W iększość moich chorych była w wieku 20 — 30 lat. W tym w łaśnie wieku, jak to ogólnie jest przyjęte, z a k a żenie gruźlicą jest szczególnie groźne. P rzy jm u ję zatem, że im b a r
dziej przew lekła względnie łago d n iejsza jest gruźlica płuc, lub innemi słowami, im w iększa jest odporność ogólna i m iejscow a (tkankowa) d a nego ustroju, tern bardziej praw dopodobne są nieżytowe zm iany p rze
rostowe żołądka. U osób młodych w skutek m niejszej odporności wobec gruźlicy, względnie wskutek zn aczn iejszej agresyw ności zakażenia gru
źliczego, obrona czynna ogólna i m iejscow a sprow adzona je st do mini
mum i w następstw ie ustrój w całości zam iera, ginie. W żołądku ta kiego chorego stw ierdza się jedynie zaniki jako lokalny w yraz od s a mego początku przegranej walki.
IV. OM ÓW IENIE PRZYCZYN I SPO SO B U PO W STA W A N IA ZM IAN