LOKALIZACJA Okolice miejscowości Piła, gm. Gostycyn, pow. tucholski, woj. kujawsko--pomorskie, Nadleśnictwo Tuchola
DANE HISTORYCZNE Owa niezwykła grupa drzew – do takiej kategorii należy zaliczyć opisywany obiekt przyrodniczy – została uznana za pomnik przyrody w 1995 r.
OPIS Najczęstszym kryterium stosowanym podczas ustanawiania drzew pomnikami przyrody są wymiary osiągnięte przez dany okaz. Opracowano nawet specjalne minima sugerujące nadanie statusu tej formy ochrony przyrody przedstawicielom poszczególnych gatunków dendroflory. Od reguły tej istnieją jednak liczne wyjątki. Często o „pomnikowości”
drzewa przesądza nie jego wielkość, lecz znaczenie historyczne, np. związane z ważną postacią lub wydarzeniem z dziejów danej miejscowości. Zdarza się, że drzewa wyróżniają się pokrojem lub sposobem, w jaki wyrosły. Właśnie takimi okazami są opisywane sosna i dąb – drzewa niezwykłe, bowiem wyrosły w bezpośredniej bliskości. Z nieokreślonych po-wodów zaczęły się rozwijać w taki sposób, że ich pnie niemalże splotły się w jeden. Stanowi to osobliwe zjawisko dendrologiczne. Okazalsza sosna ma 255 cm obwodu pierśnicowego;
jej wysokość wynosi 30 m; wiek szacuje się na ok. 120 lat. Odznacza się prostym, klasycznie ukształtowanym pniem i dość szeroką koroną. Natomiast obwód pnia dębu wynosi 162 cm, a wysokość 26 m. Pod względem wieku prawdopodobnie jest rówieśnikiem sąsiadującej z nim sosny. Ze względu na sąsiadkę jego korona rozwinęła się niesymetrycznie. Ze strony niegraniczącej z sosną jest znacznie okazalsza.
STAN ZDROWOTNY Sosna, która przytłumiła nieco i zacieniła sąsiadujący z nią dąb, jest w pełni sił witalnych. Dąb ma natomiast sporo suchych gałęzi, zwłaszcza w dolnej części pnia. Zapewne wynika to z niedostatecznej ilości światła docierającego do drzewa przez gałęzie dominującej nad nim sosny. Drzew tych nigdy nie poddawano zabiegom pielę-gnacyjnym.
DOJAZD Opisywane drzewa rosną w leśnictwie Żółwiniec w oddziale 168h. Aby do nich dotrzeć, należy dojechać drogą nr 237 do wsi Łyskowo (między Tucholą a Gostycynem).
Na południowym krańcu wsi trzeba skręcić na wschód w drogę gruntową prowadzącą do wsi Piła. Po 1 km droga wchodzi w las, a po kolejnych 400 m zaczyna się oddział 168.
Drzewa rosną w głębi lasu ok. 200 m na prawo od tej drogi, w stronę Jeziora Szpitalnego.
Współrzędne geograficzne to: 53˚30´98˝N i 17˚52´11˝E.
Sosna
Dąb
Na górze: sosna i dąb z Piły to przykład grupy drzew, uznanej za pomnik przyrody
Po prawej: dwa drzewa różnych gatunków rosną tak blisko siebie, że ich pnie niemal się splotły
zwykłych drzew w Polsce● 64. Sosna i dąb z P
Sosna zwyczajna
LOKALIZACJA Okolice miejscowości Pogorzel, gm. Celestynów, pow. otwocki, woj. mazo-wieckie, Nadleśnictwo Celestynów
DANE HISTORYCZNE Drzewo to jest pomnikiem przyrody ze wszech miar nietypowym.
Nie wyróżniają go imponujące rozmiary ani oryginalny kształt. Jego ochrona jest jednak w pełni uzasadniona, drzewo stanowi bowiem obiekt kultu religijnego. Na jego pniu wisi niewielka kapliczka umieszczona przez Zygmunta Woźniaka, franciszkanina, znanego jako brat Pantaleon. Do zakonu wstąpił ok. 1935 r. Od rodziny otrzymał 12 ha lasu jako rekom-pensatę za zrzeczenie się praw do gruntów ornych. W 1962 r. postanowił wyciąć większość drzew. Pozostawił jednak sosnę, na której umieścił przywiezioną z Niepokalanowa kaplicz-kę z Matką Boską. O kapliczce i jej patronce powiedział kiedyś: „jeśli ją zawieszę, to będzie to pamiątka, że tu kiedyś miał Jej sługa Pantaleon cząstkę swego życia”. Brat Pantaleon zmarł 26 stycznia 1990 r. w szpitalu w następstwie wypadku drogowego (podczas jazdy rowerem został potrącony przez autobus). Kapliczka do dziś otaczana jest kultem przez okolicznych mieszkańców. Teren wokół drzewa jest ogrodzony, starannie uprzątnięty, obsadzony kwia-tami. Na pniu obok kapliczki wiszą liczne wota, różańce, sztuczne kwiaty i inne ozdoby.
W pobliżu ustawiono ławeczki. Drzewo zostało zgłoszone do miana pomnika przyrody przez pana Jakuba Kicmana, który pokazał je autorom tej publikacji i opowiedział jego historię.
OPIS Drzewo rośnie pośrodku niewielkiej polanki, otoczone ok. 50-letnim drzewosta-nem sosnowym. Obwód jego pnia wynosi 205 cm, a wysokość 15 m. Ukształtowanie pnia wskazuje, że w jego wnętrzu występuje wyraźny skręt włókien drzewnych. Cechą cha-rakterystyczną tej sosny są osobliwie ukształtowane gałęzie, stosunkowo grube u nasady i zwieszające się ku dołowi. Korona drzewa jest niewielka i nieco zredukowana. W pobliżu znajduje się jeszcze kilka podobnie ukształtowanych sosen.
STAN ZDROWOTNY Zadowalający, chociaż większość dolnych gałęzi jest już sucha. Żywa górna część korony nadal pokryta jest gęstymi igłami. Według przekazów okolicznych mieszkańców jeszcze w latach 70. XX w. żywe, zwieszające się gałęzie sięgały aż do ziemi nadając drzewu wyjątkowo malowniczy wygląd.
DOJAZD Drzewo rośnie w głębi lasu i jego znalezienie jest nieco utrudnione. Z drogi Otwock–Celestynów, biegnącej wzdłuż linii kolejowej, trzeba skręcić przez przejazd kole-jowy do Pogorzeli, przejechać przez wieś w kierunku na Świerk i wjechać w las do ostrego zakrętu w prawo. W tym miejscu należy się zatrzymać. Po lewej stronie jezdni znajduje się ścieżka biegnąca w las, którą należy iść ok. 450 m, mijając najpierw z prawej, a później z lewej strony małe bagienka leśne. Przy drugim z nich trzeba skierować się w las na prawo od ścieżki. Drzewo rośnie w odległości ok. 100 m. Aby do niego łatwo trafić, warto posłużyć się nawigacją satelitarną. Współrzędne geograficzne drzewa: 52°06´16˝N i 21°19´34˝E.
Na górze: sosna z Pogorzeli to przykład drzewa, z którym związany jest kult religijny
1. Na pniu sosny wisi kapliczka, którą umieścił tam franciszkanin, brat Pantaleon. 2 i 3. Sosna z Pogorzeli ma oryginalny pokrój i jest wyraźnie pochylona. 4. Grube gałęzie drzewa charakterystycznie się zwieszają
zwykłych drzew w Polsce● 65. Sosna z Pogorzeli
2 3