19, S o b o l ·e w D. - Sriednij cliewon Kielecko-S.an-rdomirskogo ikrja,ża. Mat. g.eol. Ross. 1909 t. 24. 20. S
o
bo
,Je rw D. - Ob obs:w:z;;em charakierietie'k-ton•iki Kiel,ec'k'O-Sandornirskog.o krja1ża. I'ZJW. war:s. Polit. Inst. 1910 wyp. 2.
21. S t i 11 e H. - Die .s.axoni.Js·chen Brud1e. Goti:nger Beitr. Z. Sax. Tektonik N. F. H. 1925, •95. 22. S t i l l .e H. - Bei!trag zur Frag·e der Saxonischen
Zemungen. Nac:hr. Ges. Wiss. 1925.
23. S
z
u l·cz
e w ·s ki M. - Slu:ITijp struc:tures and tuTbidites in Upper DeVIonian limestotnes o.f the Holy Cross MJt1s. Ada Geol. PoL, 1968 vol. 18no.
2.SUMMARY
A zone <O•f comiPlex tectonic 'def.ormatLons of Up-per Devonian ·rocks developed in fa'Cies typi.cal of southern part of t!he Holy Cros,s Mrt1s was found in a new Jaźwka quOJrry ~Fig. 1). Eas.tern waU of the qruarry •disiPlays horiz:on:tal o·verthrus•t wi.Jth amplitude of at leasrt; 150 m, along whioch marly Upper Famen-nian ro>Cik·s ,coniacrt w:itlh various ilinks of ,the Frasnian and lo,wermos,t Famennian, .thrus.ted over them f<rom the south {Fig. 3). The q!U·arry waJls also display S· e-eond-order overibhrU!stts and fau1lt z:ooe.s and numer.ous :fiolld ,s,tructures {Filgs. 4-5), inc·luding the ·Overturn fold show-n on the cover.
The tectoni<c fea•tures d.isplayed by the Jaźwi<ca qruarry are related 1to·
an
almos.t la,t1tuldinal IOV.erthr,us:t zone continuin,g along a marked par,t of sourt;lhern limb .o.f t<he Gałętzke syncline. T:he age o·f thalt zone and direc.tion ·of lteCJt·oni•c tran•s;port o·f .the wlł10Je s,tru-oture are s.till di.sputable. The Gałęzice ,syndine is asyunmetrk in .re:sul1t ·O·f di.fferenrt;ia:tion in li.tihology o.f Devonian rociks bu:ildi:ng it as well as d:ifferences in tectonic adivirty of f.raming areas. The rel:altionsh1p between the tectoni•cs and lithology o.f the Holy Cr·os•s M,t•s Devonian i•s de ar. T.he symmetri·c facies di,srt;.riibultioon. of Devon:ian rocks of tthi1s region ts, the-refore, consts,tent · witt/h s:Ymmetrtcal pa1tltern of their tec.toni•c style, and the axis of symmetry, Dyrniny anticline, is ,tJhe same in both ·casets. Over,tthn1s1t :wnes preseDJt in ,some jplaces in the Holy Crosts Mibs, pre-sumably <repres.enrt; phenomena g.enetically related to vertical teetoni.c .fractur.e.s originally deHnea.tingfa-cie
.
s
regions and, at th.e s1ame time, repres·entting bo-undaries of higher-order structural units'.24. S z u l c z e w ski
M.
-
Upper Dev·onion cono-dol1!t•s, stratigraphy and faciaJ developm·enlt i,n .the Holy Cross M;t1s. Ibidem 1971 vol. 21no.
1. 25. S z .u l1c z e w s-k d M. - Farnennian -T·ournaisianneptunian dykes and their ·conodont .fauna from Dalnia iJn the Holy Cross Mts. Lbilde.'TI, 1973 vol. 23 1!10. l.
26. S z u l c z e w ski M. - Główne regiony facjalne w paleo.zoiku Gór świętokrzy·skJich. Prz. Geol. 1977 nr 8-9.
27. W a g ·e n b re t h O. - Zerrung und Pressung und ithr Verh~Htnis zueinander in der germano<typen Tekt·onik. Geologie, 1963 Bd. 10 H. l.
PE310ME
B HOBOM KaMeHHOM K•apbepe ".ff3B:t1!l\a" (pMC. l) 6brJIIQ Orrpe,zJ;eJI'OOO HaX:O:LK,zJ;eHHe CJIO::m:HOM TeK'IiOHWqecKO:ti 30Hbl B BepxHe,ZJ;eB<OHCK:J;1X OCa,D;KaX rrpe,DlCT'aJBJieHHbiX B cpau;m1 xapaKTep:vtCT'J1:qecKOM AJIH IO~'OM qaCTI1 0BeHTOKIUUCKMX rop (pY.!:C. 2). Ha BOCTO'ł.HO<i1: rpaHI1 Hbipa60TK!M BbLCTyrraeT rOpM30HTaJibHblli Ha,z:J;BIJ1l' aM-IIJil1:Ty',ll)OM He MeHMe 150 M. B~Jib 3TOrO Ha,z:J;Bl1I'a Ha-6JIIO,ll)aeTCH KOHTaKT MepreJI<J1!CTbiX oca.ĘKOB BepxHero cpaMeHa c Ha,n;BY.~:HYT'biMM c rora oca,DJKaMM cppaHa
H caMoro H.IDKHero qyaMe.Ha (pl1!c. 3). B rrpeAeJiax KaMeHHIQirO Kapbepa HaX:O,llJWTCH TO:LKe HeC'K!OJibKO BTO-pOCTeneHHbiX 30tH Ha,DJBI1TOB li1 COpiO<OO'B, a TaK::m:e CKJ]a,zJ;,qaTbie CTPYKTYPbi (pMC. 4, 5),
a
cpe,z:J;'M HMX rrpe~cTa<BJieH'HaH Ha o6Jio-~e Jie::m:a~aH CKJia,n;xa.TeKTO'HI1iqecKaH o6eTaHOBKa Ha6moĘleMaH B KaMelfi-HOlM Kapbepe ".ff3BMD;a" CBH3aHa C cyrn;eiC'TBOBaHVIeM
llO'ł.'TM IIH1pi0THOM 30Hbl Ha,l]iBliXI'a IO:LKHOro KpbiJia ra-JI3H3MIJ;KOJ1: CHHK'JIJ1!HaJiu. TaK B03paeT 3TOJ1: 30Hbi, KaK M HarrpaBJieH'Me TeKTOHY:IqecKOrO TpaHCirOpTa ,z:J;JIH BCe:ti cTpyKTypbi ,u;o c:vrx rrop eru;e He onpe,n;eJie<Hbi. Aecw-M<eTpJill raJI3H3VIIJ;K'OM CY1HKJI'MHaJIY:I Bb!3B'aHa . JIJ1TOJIOrli1-qeCKO:t1 pa3HOCTbłO ,ll;6BOHCKMX O'CI(ł,D;KO'B, C'JiarałOID;.MX 3'TY CMHKJIJ1:HaJib M pa3<HOM C'TeiieHbiO TeKTOH:WieCKO:ti aKT:J;1BHOCTVI ee paMO'!HblX pa:tfOHO<B. CBH3b TeKT'OHJ1K'J1 M JIMTOJIOrMw ,n;eBOIHCKMx OTJio::m:eHVIJ1: B CBeHTOiKIII'I1lC'IG1X Dopax oo•BceM oqeBU,ll;Ha.. CwMMeTpMqeCIK'Mti: cpau;J1aJib-HbiM IIJiaH OTJIO:LKeHVIH CBeHTOKlll!i!CKO•rO ,llieBJOHa COrJia-C6H C C!liiMeTp:nqeCKOM exeMOM TeKT10HJ1XH 3T!VIX 0'TJI· O-::m:enJ1:t1:, c T"eM qro OCbiO C:J;1MMeTpww B o6e:vrx eJiyqaJix HBJIHeTcH pati:OH ,ll;biMMHhCKO:tf aHT'l1KJIVIHaJI:Mi. ABTOp npe,z:~;rroJiaraeT, qTQ BcTpeqaeMbre B CHeHTOKIII·:vrcK:vrx ropax 30Hbl Ha,z:J;BY:Ir<O<B rrpe,zJ;CTaBJIHłOT' OOÓOM HTOpMqHOe HBJiei-l':v1e Be:pT:I1iKaJ1hHbiX TeKTIQIH'IIlqeCKJIIX pa3JIOMO'B orpaHMql1:Barorn;·:vrx rreptBMq:Hbie cpa.u;MaJibHbie pawoHLI M ycTaHOBJ1MBaiOID;IIIX rpaHMLJ;.bi 60JibiiiVIX CTpyKTypHbiX e)Jil11Hl1!LJ;..
P. W. ZARIOKIJ
Uniwersytet Charkowski im. A. M. Gorkiego
O PRZEOBRAZENIU KAOLINITU Z
WKŁADEKKAOLINOWYCH
W
POKŁADACH WĘGLAW S'I'REFIE KONTAKTU Z
INTRUZJ~'\'11 MAGMOWYMICora•z <Większą 1uwa,gę badaczy przJ'ICi~ga w ostat-nich latach zagadnienie przeo1br.ażeń krzemianów war•stwowych 'w ·hiper.g·enezie, d.iagene:z.ie, katagenezie i meta.genezie. Problem stanowi charakter i i1s;tota tych !przemian: czy dokonują się one gŁó:wnie w stałe,j fazie k;ry,stalicznej, w 1ten spo1sób, że zo:s<tają .zacho-watne całe bloki s•t.ruk.tJuira.lne z częśdowo obróconymi fr<ł!gmentarni t.etraedrycznym.i lub oktaedry,cz.rtymi fa-zy wyjś•ciowej, z moż,li'woś!Cią przemieszczania katio-nÓiw z jednJ'Ich po,zy.cji na inne, czy też zachodzi ·zja-wiJsk•o 1pseudom·orfi1zaeji, .zwią·zane :z .reakcjami rozpu-szczania i .re1kry1sta!li:zacji {3, 8).
Mo2Jliwo.ść prz·emiany kao.lin1tu w hy:drołys.zczyk, w •warunka·ch późnej ika:ta,genezy o charakiterz·e re.gio-na.lnym o-raz meta.g.enezy (.metam·orfi'zm początkowy), przedstawiono już wcześniej, omarwiają·c p~rzek,sZitałc:e nia !zachodzące we wlkładkach ikaoliniltowytch z ;pokła
dów węgla (tons1ztajn) w ZagłębilU Donieckim (12-16).
158
UKD 549.623.91 :552.525:553.94:552.161(1438-14 DZW+477.61/.62)
Anal<ogi·czne rezultaty powod:u:je oddziaływanie na kaolinit w ta!ki·ch wkładkach czyn~ników lokalnych -metamoiffi;Zimu ikon:taktoowego, czego przyJkłady opisa-no z Do·lnoś[ą1s'kieg·o Zagłęlhia ·"'Węgl·oweg.o (17, 18).
Dla na·zwania rtego typu Wlkładek, zmienionych w wa-r.unkacih metagenezy :Lub metamorfizmu kontakto·we-g•o, można ,użYiwać :terminu "rrnetatonrszta.jn" (17, 18), wspomnianego Ó'Uiż w nie:J:~tórych pra·cach .(2).
W maju 1974 r., IW czasie pobytu IW P·ols•ce
i
wizy-ty w Do1noś,lą:skim Zagłę'b1u Wę;g,lorwym, po.hranopró-bki z wtkładetk kao1iniltowy,ch ~w 'POkładlz.ie 430 (wg
starej nomenklattrury - 30). Próibki iPOhrano nie tyłka w .s.trefa,ch konta1ktu pokła.du węgaa z ma! glmatyczny-mi ciałami porfir10wymi, ale ~równi·eż tam, ,grdlzie pro-cesy kontak,t•owe nie 1zachodziły. Umożliwiło to p<rze-prowadzenie porównawczy,ch .badań mineralo.gkzno--chemicznych obyd!Wiu rodzaj-ów próbek, a tym samym UZ'U/Pełnienie w 1sposób -i.stotny obserwacji z 1966 r. i
~000 ... ~
L
~
--"""
1\
(
V
BOO
\
l
/
A /-...
l
v;
)~
-- -
~
l
/
~
400
/
-
v
/ /
200
_,.._ ...r-..
-~ ~ -\.\
40\
\
45\
\
~ -~~\
\
30-
-
-
\
~
_\
i"-
-Ryc. 1. Krzywa nagrzewania tonszta.jnu (pr. 7a).
Fig. 1. Curves of heating of tonstein (sample no. 7a).
wcześniejszych, kiedy badano tylko próbki .ze strefy
oddziałY1wania m·etamorfizmu kontaktowego.
Po.za strefą od:działY1Wania ciał magmowych pobra -no próbkę tonsztajnru .z (pokładu 430 w kopalni "Mie-szko" {pr. 7a), gdzie występuje węgiel półkoksujący (typ ·37), 'zawierają·cy około 17% składników lotnych, gdy w s:t:refie k~ntakt,u
.z
ciałem porfiTowym, w ko -palni "BoleJsłaiW Chrobry", wkładka tonsztajnu ,(pr. 7) wyistę]puje w ant;racyde o zawalftO·Śd 6-8% składni ków lotnych. W bezpośrednim sąsiedztwie porfirówwęgiel ,został przeobrażony w koks ·naturalny - :zja
-wisko dość rozpowszechnione .i kiLkakrotnie opi:sane
w ZagłębilU Dolnoś'lą,Sikim i Górnośląskim przez
ba-datczy piol!skich !(6, 7), a także przez innych autorów w .innych obsza·ra·ch (1, 5).
W :miej,scu potbrania p['óbki 7 miąższość pokładu węg:la wynosi 0,7 m. T·onsz.tajn wystęiPuje 0,5
m
otd~pągu poikład!U. Strop pokładu twoifZy wartstwa łup
ku i[a,slteg·o (a:rgitliltu) - g.yubośc.i 0,4
m,
·kttó.rybezpo-średnio kontalkituje z ciałem intruzywnym. W
nieMó-rych miej•s.cach, w rpobliiżu pUinktu poboru próbki ska-ły anagJmowe kkmtakt1ują bezpośrednio z pokładem węgla.
Należy podkreślić, że mią:żiszość, sposób występo wania .i inne cechy matkro·skopowe ton:sztajnu w stre-fie kontaktu z ciałem intruzyWnym i poza tą strefą prawie się nie różnią. Skała z·e stifefy kontakrtu cha-ra,k-teryzuje się jedynie nieco demni.ej.szą barwą, co jes.t 1yporwe także dla to1nsztajnÓiw występujących
w
· an'tracy,ta,ch Zagłębia Donieckiego.
Badania mikroskopowe wykazują, że
w
tonsztaj-nie, któ:ry ule.gł oddziaływaniu magmy, również struk-tura i 1teks.tura pozostają prawie niezmienione, jednak współczynnik załamania ·światła i dwójłomność (rzę du 0,020-0,030) minerału skałortmórczego są wyraź nie wyż,sze niż w kaolinicie. świadczy to niewątpli wie ·o zmianie składu mineralno-chemicznego pod WIPły'wem dała intruzywnego, co potwierdzają wy-niki chemi•cznej analizy porównawczej próbek 7a i 74000
V
V
000
/
\
.
r
...".
ft7'
\fJ
\
~
~600
-
~
/
-i'--
~...-/
'
_400_
/
V
200
L
. " ~~o 3 o :51)() l' ::O 91)0-..
'
40
'r'l..\
20
-
\
\
~"
""-
~40
Ryc. 2. Krzywe nagrzewania metatonsztajnu (pr. 7).
Fig. 2. Curves of heating of metatonstein (scrmple
no
.
7).Tabela I
SKŁAD CHEMICZNY TONSZT AJNÓW
(Laboratorium Chemiczne ,,Artiemgieołogija'')
Si02 Al:03 Ti02 Fe O Fo203 Pz05 ~bO C>.O l\<fgO K20 Nn.:O
s
so3
H2o+ CO.! C'org. H:O Próbka 7 ·12,71 3.'5,45 0,01 0,25 0,3·3 0,10 0,0-1 0,4() O,t3 7,21 0,79 0.14 0,03 5,45 0,13 7,30 l,J-1 l 00,20 Próbka 7a 30,34 14,29 0,81 4,90 0,91 0,08 0,09 13,51 6,50 1,83 0,38 0,10 0,02 2,57 1D,27 3,60 0,30 99,50(tab. I), a także badania rentgenametryczne .(tabela II i III).
Całko·wicie zgodne z tymi wynikami są rezultaty analiz termicznych. Badania t·ermi•czne przeprowadza-no na de.rywatografie systemu Paulik-Paulik-Erdey w
atmosferze azotu, w laboratorium badań rtermicznych IGEM AN ZSRR w Mosk,wie.
Cha·rakter krzywej DT A i DTG oraz wielkość utra-ty wagi (14,4°/o) wskazują, że próbka 7a zł.aż·ona jest z typowego kaolinitu (ryc. 1). P.odwójny endotermicz-ny efekt dehydroksylacji, dobrze !Zaznaczoendotermicz-ny :na dery -watog!l'amie (590° i 630°C), wywołany jest
~o.
----
.-J~
l
/t.
h
\ /
l
rv
\l
vv
J ..-/'r-
...\1
r
~ ~V
r
\ .,.,....---"" VJ
\ 1\.-
\
~~A'
\l
V h / V ._l\l"""
A
V
i\
l
l
\
!)
1\
l
h
\
V"
"'""
2
~ \ l11-
l-"'(
'
l
...,1\ (
f
,_.v11
\
\
lJ L_ti
V
l/
~._,
~ V}
\ l rJ ' - /\
V
,
ni/
\
V VRyc. 3. Widma w podczerwieni próbek tonsztajnu metatonsztajnu (po prawej numery próbek). Fig. Infrared spectra of tonstein and metatonstein
sampZes (sampZe · numbers given on the right).
dobnie typową dla :tons'ztajnów niejednorodnością
st:ruktUiralną próbki: obecnoś·cią kry,ształów kaolinitu
(o w:ielkośd dziesiętny•ch części mm) i zasadniczej masy kaolinitu krYJPtokrystalicznego. Niew,ielka
endo-termika w strefie ni:skkh .bemperatur jest najpewniej
uwarunkowana uitratą wilgotności higroskopijnej i
być. może ;niewiełką domieszką hydroły:s:z,czyków (ana-liza chemiczna wykazała obecność małych Hości al-kaliów, tab. I). Próhka 7a pobrana do analizy chemi-cznej, okazała się niestety .silnie uwę,glanowiona
(za-wartość węglanów powyżej 400/o). W całkowitej ·
zg·od-nośd z wynikami analizy chemicznej poz,ostają re-zultaty badań rentgenome.trycznych, które wykazały
zna•czną domieszkę ankerytu i niewielką - sydery,tu,
który;ch główne refleksy nie zostały uwzględnione w tab. II.
Inny ·charakter maj<l krzywe DT A i DTG próbki
7 (ryc. 2). Na krzywej dyferencj&lr:ej widoczne są
dwa efek1ty endort,errmiczne · cha•raktery:s:tyczne dla
hy-drołysz·czylku .(120 i 580°C). Gł.ówna utrata wa.gi
na-stępuje :przy wysokiej temperaturze, co jest jeszcze bardziej widoczne na krzywej TG. Pierwsze ugięcie
endotermiczne jest 1związ.ane z wydzielaniem crniędzy
warrstwowej wody molekularrnej, drugie - z wydzie-laniem wody konsty,tucyjnej. Charakterysty•czne dla kaolinitu efeikity termiczne przy temperaturze powy-:bej ·900°C, w ~ym !PTZYJPadku ni·e wy,stę;pują.
P1rzemiana w 1strefie kontaktu z dałem
in'truzyw-ny:m wkładki kaolinitowej (tonsztajnu) w hydrołysz
CZY'kowy meta,tonsztajn •zo·stała potwierdzona
porów-nawczą analizą spektroskopową w podczerwieni
pró-bek 7 i 7a. Badanie 'Zostało wvkonane na
automa-tycznym kompensacyjnym spekt~ofotometrze
dwuwia-Zkowym do badań w podc~erwieni UR-10 {Jena, NRD) w Laboratorium Spektr.oskopii Infraczerwonej IGElVI AN ZSRR, przy konsultacji E. S. Rudnickiej i T. A. Ziborowej. Rozpoznawanie kaolinitu i hydrołyszczyku
w podczerwieni nie przedstawia trudności. Na wid-mach !kaolinitu ,(ryc. 3, pr. 7a) ujawniają się 4
pas-ma w strefie drgań walencyjnych OH w interwale
częstości 3700-3620 cm-1• Najbar'dziej intensywne jest
160
Tabela II
RENTGENOGRAM (GŁOWNE REFLEKSY) TONSZTAJNU Kaolinit (10) Próbka 7a nr h KI I da I da n n l 002 lO 7,13 8 7,155 2 l 4,86 3 4,978 3 020 4 4,47 l 4,468 4 4 4,37 2 4,255 5 l 3,72 3 3,527 6 004 lO 3,556 lO 3,338 7 200 6 2,483 2 2,454 8 006 2 9 8 2,330 lO 5 2,288 l 2,279 II 2 2,184 3 2,159 12 5 1,993 2 1,992 13 5 (1,834) 5 (1,819) 14 008 4 1,782 4 1,793 15 8 1,663 l 1,660
Dyfraktometr URS-50 J, FeKa, 30 kV, 8 mA
Tabela III
RENTGENOGRAM (GŁOWNE REFLEKSY) METATONSZTAJNU Illit (4) Próbka 7 nr h KI da da I I n n l 002 8 9,98 lO 10,05 2 004 4 4,97 2 4,988 3 l i O 8 4,47 8 4,457 4'. 022 2 4,11 l 4,080 5 023 2 3,7 4 3,648 6
ll4
2 3,4 l 3,514 7 006 6 3,31 8 3,324 8 114 2 3,2 4 3,058 9 025 4 2,98 lO 115 2 2,84 l 2,679 II 202 8 2,56 lO 2,556 12 133 4 2,44 2,437 13 133 6 2,38 2,387 14 221 6 2,24 l 2,239 15 223 4 2,18 l 2,144 16 043 4 2,11 3 2,091 17 0·0·10 6 1,98 4 2,002 18 1·3·10 4 1,65 2 1,664 19 312 6 1,64 2 1,631 20 060 8 1,50 6 1,494Dyfraktometr URS-50 J, Si Ka' 30 kV, lO mA
pasmo 3695 ·cm-1, wyraźne jest rrównież pasmo
3625 ·cm-1, mniej intensywne są pa:sma 3650 .i 3670 cm-1. Dla lka~olinitu baTdzo .charaktery:srt;yczna jest
także konfiguracja pasma absor[pcji w strefie drgań
walencyjnych Si-O, wy,różniającego ~się wyraźnym
ro;zczłonkowaniem, 'Z maksimami 1120, 1030-1050 i
940-912 cm-1.
ZUipełnie ina.czej wygląda widmo próbki 7 (ryc. 3).
Oba pasma abso.rpcji w strefacih ·drgań walencyj-ny·ch OH .i !Si-O są _prawie niell'oz,członkowane, pa1smo
drgań OH silnie zredukowane. Ogółnie biorąc widmo
jest charaktery;srtyczne dla łyszczyków
di-ok:.taedrycz-nych (hydr-ołysz.czyków). Dla prównania pr:zedis:tal wio-no tu również !Widma w podczerwi,eni opilsanych
wcześniej (17, 18) pTóbek met albonsztaj nu z pokładu
węgla .30 na Dolnym Śląsku (kop. "Bolesł•a•w
ChTo-bry"), pobranych
w
Tóżnej odległ•ości od klontalktu zporfirami, ale w strefie ich oddziaływania (ry.c. 3,
próbki l, 2, 3). Łatwo JZauważyć .i<ch duże podobień
SpeMrosk<opowe badanie .w podczerwieni dużej li-cZiby próbek tonsztajnu (powyżej 100) IZ różnych
po-kładów węg.La Zagłęibia Donieckiego, położonych w
rejona,ch wy,stępo:wania węgH nisko- i średniozm.eta
morfizowanych, wykazało w sposó1b jednoz;naczny, że
minerałem 1S:kałot,wórczym tych skał jesl kaolinit, a
nie dikLt, jak uważali ni1e!kitórzy auJtorzy na podstawie badania nielicznych JPrólbek (9).
Dilkit stwierdzony w wielu przypadkach w ton-sztajnach Zagłębia Donieckiego ' {m.in. badaniami spelkltroskopowymi w podcz-erwieni) ma ~charakter
mi-nerałJu wtóTnego, ltwOTząceg.o ·żyłki, ISOCzewiki, gnia,zda.
Analogiczne wy:stępowani~e dikitu opi;sują równi1eż in-ni au<t.orzy (Ll).
Tak więc, anailiza spektroskopowa w
podczerwie-ni próbek P'O:branych :wcześniej i zbadanych innymi metodami •OTiaz wynilki porówna:wczej analizy składu
mineralno-chemicznego .próbek pobranych z wkła
dek w strefie kontaiktu z ciał1em intruzywnym i IPOza
tą •strefą rp1otwierdzają wysunięty uprzednio pogląd
o pr:zeobrażaniu się, w strefie kontaktu, :kaolinitu
tych f\VIkładek IW di-okitaed!Tyczny hydrołysz,czyk, o
przelklształcaniu 't.onsz,tajnu w mebatonsztajn. Raz
je-sz,cze wykazano, ż.e ·zarrów'no ·Odidziały·wanie na kaoli-nilt w ,t,onSiZitajnach pro<cesów późnej ka.tagenezy i me-tamorfizmu IPIOcząli:kowego - metagenezy (jak to ma miej,s·ce w Donba<sie), jak i metamoTfi:zmu kontaikto-wego (Dolny Śląlslk), daje jednakowe rezul:taty.
M·ożna WY'razić nadz:ieję, ż·e dalsze badania t:ak
do-br)l1ch obi·ek!tbw, 'jak ltonsztajny i rmetat:onszltajny
voz-wolą w sposób pewny <roz·sbrzygnąć ,problem czy
prze-ob!Tażenia rt:e mają charakter t:ran:sf·orrm,a<cji, c.zy też
może cały (pr'oceiS {przebiega od nowa.
Uznają,c to za swój pr:zyjemny obowiązek, chciał
bym na zakoń;czenie ,pod?:iękować doktoroiwi J. Sko-czvla:sowi (UniweTsy.tet Pm:nański) towarzyszącemu
mi
rw
wy.jeździe na Dolny Ś1ąsk oraz dr J. CilS1oiWi imrg.r in:ż. S. OipyTchale, Mórzy za·pewniH mi najlepsze
warunki do pracy w kopal;niach Zagłębia Dolnoślą
skiego.
tŁum.
z
ijęz.rosyjskiego K. Sieciarz
LITERATURA
1. B e p
c
e H e B aII.
M., KM p 10 K o B B. B. - O KOH-TaKTO•Bo-MeTaMopcbH'<IeCKMX M3M€HeHM~X B yr.rr~x H8. KarreoKaHCKOM MeCTOP·O::sK,UeHMt1'. :3~.J•u·cKH Jie-FVIHrpa,ncKOI'O ropHoro J1H-T8.. Hl71 60 No 2. 2. B uo
r oz
A. - Sur la nluraldrt:e o'origine dest·onstein. Ann. Soc. Geol. Nord. 1962 82 nr 2.
3. if> P 8. H K-K a M e H P
u
K :vr M B. A., KoT o B H. B..r O :i1: JI O 3. A. - 0 ItDJ.fDO,ZJe TPRHCcbOPMaJTTAOH-HbTX peaKUJ1M B CJIO'J1C'I'hiX Cl1JIHt(R'T'R.X (B CB-l'f~F1
~ KPMTJ1'Y:P~KMMM 3.aMe'Y:a:tu1.HMYf R. M. Jie6e,neBa).
M3B. AH CCCP cep. reoJI. 1975 N2 11.
SUMMARY
The paper deals ,wi-th aJterations of layered siHca-tes during hY1per-, dia-, ·c.ata- and metagenesi:s. The main problem is eonnecfield here wi;tfu the character and nature of these alterations, i.e. whether they proceed main[y in s.ond cryJstaHine pha.se in such a way lthat tihere remain wlhole structural blocks wiith par;tly 1r10tated t<etrahedral or octahedral f·ra:gments of t\he ilnit.i.al phase and twiitlh ithe poss.ibiliity for calti•{)I!]IS to ·change ltheir IPOS'ition:s, or tlhrough pseudornlorpihisa-tion ·connected wi,th soluUon and recrystalizaiti'on. The
s~tudies covered •sam\ples fr·om tlhe Donetsk, U.p;per
Si-lesian and LLower Si1lesia:n Ba;sins. Infrar·ed •s, pecfrosco-pic analysis .of sam~ples previou:sly studi<ed wi,th the use .of other techniques and ttihe resuUs IOf · Comparati-ve am.alys.is of mineral-che:mkal c.omp:osit·ion ·of l sam-ples of intercalations occurring in and neighbouring the c.ontacit zone 10f in:brUtsive b:ody, gaVIe further ·sut p-port to the view that kaolinite present in intercala-tions from the contact zone is being alterated into di-octahedral mica, and tonstein - in metatonstein. Furtber s•tudies of ton:s.teins and meta.tonsteins shou1d solve the question wihetiher these alte:rations are of the tran:sformait,ion ty,pe or the whole process is being r·epeated.
4. Gr i m R. E., Braun H. and B rad l e y W. F.
-The mica in argillaceous S!ediments. Amer. M!in. 1937 22 813.
5. Ki s c h H. J., 'I' a y lor G. H. - Metamorfism and aUeration near an i111trusive - coal contact. Econ. Geol. 1966 61 no 2.
6. Kw li e c i ń ska B. - Węgle skoks'o.waii1Je z
Za-głębia Wałbrzyskiego Wyd. G eol. 1967.
7. Ku h l J. - O wpływie mine:ralnej substancji
w węglu na skład chemiczny lawy porfiro<wej.
Prz. Geo!l. 1968 nr 8.
8. JI e 6 e ,n; e B B. 11. - Cy~eCT'ByeT Jil1 B rrpYfPO,Ue J1 3KCrrepMMeHTaJibHO'M CMHTe3e JIBJieHM.e TpaHC!cPOP-Maqv.rM (yHa'CJie,D;OBaHMJI CTpyKTyp) B npou;e:ece rrpeo6pa3oBaHIDI CJIOliliCTbiX CMJIHKaTO'B? M3.B. AH CCCP, cep. reoJI .. 1975 N2 5.
9. JI o r 'B M H e H x o H. B.~ <f> p a H K-K a M e H e
u-K M M B. A. - O ~iKl1Te. ,ll;OKJI. AH CCCP 1962
T. 143 Ng 5.
10. M 11 x e e B B. M. - PeHTreHOMeTpi1:'Y:eCKMM orrpe-,neJIJ1TeJib MMHepaJioB. rocreoJITexM3,naT. M 1957. 11. Po,nHOHOBa A. E., KoBaJibCKaJI M. C .
-O reHe3l1ce ,n;M~KKMTa M ero pa<enpo·cTp<aHeHM'M B Kap6oHOBhiX OTJIO::sKeHJ1RX ,Zl;.o'H'6acca. Mr.mepaJiorMH oca,n;orqHhiX o6pa3oBaHMM, "HayxoBa ,n;yMKa" K11eB
197 4 Bbill. l.
12. 3 a p 'M u; Ku M II. B. - KaoJmHM:TOBbne rrpocJIO'M (TaK Ha3MBaeMble TOHillTeMHbi) B yrOJibHbiX IIJia-CTaX ,ll;oHen;Koro 6acceMHa. CoBe~aHMe rw
rlfccJie-~oHaHM:IO I1 v.t:CIIOJib30BaHY110 r.ID1H J1 rJTJ.1'HI1CTbiX
MliliHepanoB. Te3. ,n;oKJia,n;o<B, MocK'Ba 1966.
13. 3 a p M u; K n M II. B. - TaK Ha3MBaeMbre
TOH-IIITeMHbi B yrOJibHbiX IIJiaCT'aX ,ll;OH6acca J1 MX
reHe3M:C. ,Zl;OKJI. AH CCCP 1967 T. 177 N2 2. 14. 3 a p M r~ K.M M II. B. - Me::sKyrOJibHbie
KaOJIM:HM-TOBbie IIPO<CJIOJ1 (TO'HIIITeMHbl) ,ll;OH6acca. 3arrHcKl1 Bcecoi03.H. MvmepaJIOrJ1'<IecKoro o6:ru;eeT'Ba 1970
'!. 99 BbJiii. 5.
15. 3a p M
u
KM M II. B. - KaoJIM:HM'T•O<Bbie npo,cJIOM · B yi'OJlhHbiX IIJiaCTaX ,lJ;OHeU:I{OrO 6aeCeMHa J1 M:X KOppeJIRTMBHOe 3Ha'Y:eHMe. Oca,n;KOHaKonJieHMe MreHe3!1'C yrJieM Kap6oHa CCCP, M3,n;. "HayKa",
M 1971.
16. Z ar 1i t s k y P. V. - Intercoal kao1intt.e lay.ers (ikaolinikohlent.oii1istein) of the Donetz ba:sin and
1their correlative sign:ificance. CompiJe Rendu 6 Oong.res de Stratigraph~e et de Geologie du Car-bonif.er.e, 1971 4.
17. Z ar i ·ck i j P. W. - O pnyczynach złysz,czyko
wania wkładek kaoliniitowych (tonszteinów) w po
-kładach węgla. Prz. Geol., 1972 nr 11.
18. 3 a p J1 u; KM l1 II. B. - O rv.r,n;;pocmo,nvr3a~MM Ka.o-JIMHMTO:BbiX npoc.rro~B. ,[(:OKJI. AH C'CCP 1973 T. 210 N2 2.
PE3IOME
B cTaTbe paecMOTpeHbi Borrpocbi rrpeo6pa3oBamvlli CJroll.fCTbiX CMJiv.t:KaTO'B B rrpo·u;eecax rvrrrepreHe3a, ).\J1a-reHe3a, KaTareHe3a l1 MeTareHe3a. Pa;ecy::sK,naeTcR xa-paK';I'ep 3TM:X rrpeo<6pa301BaHv.t:M - rrpOM'CXOI,IJ;,HT JI11: OH:t1 rrpe:m:.n:e Bcero B TBep,n;oM Kpli1'cTaJIJI'Yfqec·ImM cpa3e TaKJ1M o6pa30M, 'Y:TO OCTaiOTCH u;eJibie CTpYKTYPHbi€ 6JIOKJ1 C t.raCTJ1'Y:HO o6epnyT'btMM TeTpa3,Upi:vf'Y:€'C!KIJ1MM: J1JIV. OKTa3,ZJ;pU'Y:€'CKM:MI1 c:pparMeH'TaMM M'CXO,rni·OM qya3hi C B03-M'OJKHOCThlO rrepeMe~eH'M.fi Ka'TM'OHOrs C O',llH'OM II03I1IJ;J1:t1 B ,rr;pyryro, :vr.JIJ1 ::sKe rrpm1lcxo,n:J1T H'BJienv.re :aeers; ,n;OMOip-cpM3au;V1:M, CBR3aHHO€ C peaKIJ;MHMM paC'rBIOpe'HJ1$! J1 pe-K:pliliCTaJIJiv.t:3aiJ;J1Yl. ABTop rrpiQIBO,IJ;v.t:JI uceJie,IJ;:OIBa'HMH o6-pa3U:O'B M3 6acoe:ih-IiOIB: ,Z:I;oHeUK<Oro, HM)KH€'C%Jle3:cKÓro
M B:epxHeCMJie3cKoro. CneKT!)aJibHbi:i1: aHaJilif3 B MH
-ci:>paKpa!CHOM I13Jiy'!eHJ1JI1 Oopa3ll)OB pa<Hbiiie MC'CJie,U:O-BaHHbiX ,n::pyrMM'Vr MeTOI,ll;aMJ1, a TaK)Ke pe3yJI:bTaT'b1 cpa:BitM:Te JibHOrO aHaJIM:3a MMHepaJibHO- XJ1MM:'Y:€'CKOT'O COCTa:Ba o6pa3U:()iB M3 BKJI8,1l:OK B 30He KOHTaKT'a C MH
-TPY3li1'BI:IbiM TeJToM H EHe 3'TOM 30!Hbi - rro,n::.TBep)K.l\aiOT MHeHM€ O rrpeo6pa301BaHMI1 B 30<He KOIHT'aK'T'a, Ka<OJI'MHJ1
-Ta 3TJ1X BKJia,ll;OK B ,D;M-OK-Ta3,n:pM:'Y:eCKyiO rM:,D;!pO•CJIIO,D;y J1 O rrpeo6pa30BaH'M:M T<OHIIITeMHO'B B MeT'aTIOHIIITeMHbi. ABTOp rrpe,n:rroJiaraeT, 'Y:TO ,n;aJibHeMIIIvre l'ICCJie,n:oBaHM.H TiOHlllTeMHOB M MeTaTOHill'TeMHOB ,IJ;OJI)KHbl peiiiM:Tb BO-rrpoc: MMeiO·T JIM 3TV'I: rrpeo6pa3oBaHMR xapaKTep TPHHC-cpopMau;MM, M:JIJ1 me Becb npou;ece rrpoTeKaeT c Ha'Y:aJia.
