Zarządzanie nieruchomością zabytkową na przykładzie Zamku Królewskiego na Wawelu

Pełen tekst

(1),.. w Krakowlo. Katarzyna Najbar Kat.dra Ekon •• lkl Nleruch.N.icl I Proc.au Inw •• tycyln_.o. Zarządzanie nieruchomością zabytkową na przykładzie. Zamku Królewskiego na Wawelu l. Wprowadsenle Historia narodu , jego kultury i obyczajowośc i odzwierciedla się \V spuSciźnic kolejnych pokole,\. Nikogo nie trzeba przekonywać. jak istotny dla rozwoju cywilizacyjnego i technicznego jest dorobek w postaci wybitnych dl.iel sztuki i kultury. Mówi'lc o spuściźnie mamy m.in. na uwadze materialne nośniki tradycji. a wśród nich obiekty zabytkowe. Rola zabytków \V ksz tałtowaniu naszej świadomości. w poczuciu wspólnoty narodowej jest bardzo istotna. Uzmysławia nam to,jak wysoką rangę należy przypisać ochronie zabytków. zarówno rllchomych.jak i nieruchomych. Utrzymanie ich w dobrym stanie jest rzecz q bardzo trudną, przede wszystkim z uwagi na ogromne koszty finansowe. Moi.na "miało stwierdzić . źe jednym z najważniejszych elementów polityki ochrony zabytków jest skuteczne zarządzanie obiektami zabytkowymi , Niniejsze opracowanie poświęc one zostalo specyfice zarz'ldzania nieruchomościami zabytkowymi w ujęciu teoretycznym oraz praktycznym. Z uwagi na znikomą ilość materialów omawiających tematykę zarządzania i administrowania zabytkami nieruchomymi. pierwsze cztery punkty artykulu zostały poświęcone próbie scharakteryzowania teoretycznej strony zarządzania zabytkami, Natomiast trzy ostatnie częśc i opracowania podejmuj" praktyczn'l stronę za rządzania nieruchomości ami zabytkowymi na przykładzie Zamku Królewskiego na Wawelu, Część praktyczna została poświęcona charakterystyce Wzgórza Wawelskiego. źródłom finansowania działalności Zamku oraz strukturze organizacyjnej procesu zarządzania,.

(2) KaIar:.yna Najhar. 2. Istota I rodzale. nieruchomości. Biorąc. pod uwagę fakt, iż wyróżnia się wiele rodzajów nieruchomości, osoby działające na rynku nieruchomości powinny specjalizować się w obsłudze wybranego segmentu tego rynku. Warunkuje to bowiem dobranie i zastosowanie odpowiedniej strategii działania. Istnieje kilka kryteriów, według których następuje podział nieruchomości. Zanim zostaną one przybliżone, należy omówić samą definicję nieruchomości. Stosownie do treści art. 46 kodeksu cywilnego "nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności". Zgodnie z zaprezentowaną definicją nieruchomości można podzielić na: - gruntowe, - zabudowane, - budynkowe, - lokalowe'. Z uwagi na fakt, że artykuł ten poświęcony jest specyfice zarządzania nieruchomościami zabytkowymi, właściwe wydaje się przywołanie podziału, który bierze pod uwagę funkcjonalne kryterium przeznaczenia nieruchomości. Stosownie do niego nieruchomości dzielimy na: - mieszkalne, - handlowe, biurowe, usługowe, - przemysłowe, - ziemskie, - specjalne'Nieruchomości wpisane do rejestru zabytków, według autora powyższego podziału, są zaliczane do nieruchomości specjalnych. Ponieważ nieruchomością opisywaną w niniejszym opracowaniu jest Zamek Królewski na Wawelu, będący własnością Skarbu Państwa, należy wspomnieć w tym miejscu o trzecim podziale, który ma istotne znaczenie dla sposobu zarządzania nieruchomości ą'. Jest to podział według kryterium formy własności i dzieli nieruchomości na: prywatne i publiczne (w tym Skarbu Państwa i samorządowe). Główną funkcją, jaką pełnią nieruchomości stanowiące zasób Skarbu Państwa, jest funkcja mieszkaniowa i użyteczności publicznej.. I. Podsltlwy zllr::qdalllillllierIlCholl/(J.<ciq, pod red. M. Bryxa. Poltexl, Warszawa 2W)O, s. 17,. ~ A.. SI iw iJlsk i, Zar::qd::anil' 1/ it'rllc!IO/IIo.<cial1li. Pod,\'Tl/wy wicd::y i prali. tvk i gospodarowania niuuc!u)//w,\'ciami, Agencja Wydawnicza PI<II:el, Warszawa 20()O, s, 51. ,1 K. Niedzielska, Zar::ąd::anie niulIdlO"/O.\:l'i{/mi ::abyrkowymi na j)/';:,ykfad::.it' Zamku K/'{j!ewskit'go Illl Wawelu, pnK<L magisterska, AE w Krakowie, Kraków 2001. s. 9,.

(3) Zarz.ądzanie nierucho11lo.vcią z.abylkOlvą .... Sposób gospodarowania nieruchomościami publicznymi jest w dużej mierze podyktowany obowi'lzującymi aktami prawnymi. Wynikają z nich róż,norakie ograniczenia, co powoduje, że nie można nimi swobodnie zarządzać i administrować. Nadrzędną rolę w zarz'ldzaniu nieruchomościami Skarbu Państwa spełniają: ustawa o gospodarce nieruchomościami. ustawa o zamówieniach publicznych oraz ustawa o finansach publicznych, w oparciu o które wybierani są zarządcy, wykonawcy oraz dostawcy towarów i usług niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania tych obiektów. Ponieważ nieruchomości zabytkowe są obowiązkowo wpisywane do rejestru zabytków, szczególnc znaczenie w podejmowaniu jakichkolwiek działań ma ustawa o ochronie dóbr kultury. Problem ten został dokładnie poruszony w punkcie trzecim tego opra. cawama.. 3. Szczególne cechy W. nieruchomości. zabytkowych. obowiązującej. od dnia 15 lutego 1962 r. ustawie o ochronie dóbr kultury nie zostało wyjaśnione pojęcie "zabytek". Definicja tego słowa znalazla natomiast swoje miejsce w SloIVlliku Języka Polskiego PWN. Słownikowa wersja mówi, że zabytek to "obiekt lub zespół obiektów stanowi'lcy świadectwo epoki lub zdarzenia, mający wartość historyczną, naukową, kulturalną, artystyczną i podlegający ochronie prawner. Ustawa o ochronie dóbr kultury wprowadziła rejestr zabytków, do którego są wpisywane tzw. dobra kultury. Według wspomnianej ustawy dobrem kultury jest każdy przedmiot ruchomy lub nieruchomy, dawny lub współczesny, mający znaczenie dla dziedzictwa i rozwoju kulturalnego ze względu na jego wartość historyczną, naukową lub artystyczną'. Rejestr zabytków dla nieruchomości zabytkowych zobowiązany jest prowadzić wojewódzki konserwator zabytków. Rejestr zabytków dzieli się na trzy działy: A - dla zabytków nieruchomych, B - dla zabytków ruchomych, C - dla zabytków archeologicznych". Zabytki nieruchome ujęte w art. 5 cytowanej ustawy s,! skatalogowane w dziale A. Każde dobro kultury wpisane do rejestru zabytków posiada swoją księgę, która zawiera następujące inłórmacje:. ~. www.sjp.pwll.pl. -~ Art. 2 ustawy o ochronie dóhr kultury z dnia 15 lutego 1962 r. (Dz.U. 1999, nr 9H. pOl.. 1150). Rozporz,)uzcnic Ministra Kultury i [)zicdzictwa Narodowego z dnia () września 20()O r. w spra· wic prowadl.cnia rejestru labytków i t:clltralncj ewidencji uóhr kultury (Dz,l). nr X6. pOl.. tJ(5). I,.

(4) KlIfllr:y"a Najhar. -. numer kolejny wpisu. charakterystyka zabytku. jego lokalizacja. dane wła ścicieła . dane posiadacza lub użytkownika zabytku. Obowiązkowy wpis do rejestru zahytków jest jedną z najważniejszych cech wyróżniających nieruchom ośc i zabytkowe s pośród innych nieruchomości. Od kategorii nieruchomości zabytkowych. przyznanych odpowiednim dobrom kultury, zależy stopień ich ochrony. W maju ł963 r. Ministerstwo Kultu ry i Sztuki zatwierdziło podz iał na pię ć klas zabytków. Im niższa kategoria. tym pewniejsze źródła finansowania. Podział ten obowiązuje do dziś i przedstawia . . SIę następująco:. - kategoria "O". tzw. " perły kultury" - 52 obiekty. - kategoria ł - 1695 obiektów. - kategoria JI - 5495 obiektów. - kategoria III - 14970 obiektów. - kategoria IV - obiekty o cechach zabytkowych. które zgodnie 7. orzecze niem konserwatorskim w większoki nie wstały uznane za zabytkowe'. Wzgórze Wawełskie wstało zakwalifikowane do kategorii zero. Jeszcze większą n obilitacją dla tego miejsca było uznanie Krakowajako historycznego zespołu miasta za pomnik historii. który jest rozumiany jako szczególna kategoria zabytku nieruchomego. wyróżni'uąca się swoist" wartości" dla kultury narodowej . Kraków. obok ł6 pozostałych zespołów i zabytkowych miast. wstał uznany przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej za pomnik historii . Niestety. w ślad za tym nie poszły żadne istotne postanowienia określaj"ce sposób dotowania tych obiektów przez państwo. Inn" szczególną cechą nieruchomości zabytkowych jest ich IInikalno,,(' i nieporównywalno.ie. a co się z tym wiąże - specy.liczna ochrona. Polega ona w głównej mierze na: - zabezpieczeniu ich przed zniszczeniem. uszkodzeniem, dewastacją. zaginięciem lub wywozem za granicę. - zapewnieniu im warunków trwałego zachowania. - opracowaniu dokumentacji naukowej. ewidencji i rejestracji. - ich konserwacji. restauracji lub odbudowie. opartych na zasadach naukowych'. Dalszym atrybutem zabytkowej budowli jest to. że należy ona do okrdlollego stylll w architektlIrze. Dzięki temu mamy możliwość poznania mody. trenuu. upodobar'l. a także rozwiązali technicznych i materiałowych danej epoki . 7. ~. K. Nicd zicbk:I.(/jJ. cir., s . .~~ .. Art. I I ;01.. ~. ust. 2 ustawy () ocllronil' dóbr kullury. 'l. dnia IS lutego 1962 r. (Dz.U . ]'l 1N, nr 9K,. pOI'~..

(5) Zur7,ądzanh'. 4. Zakres funkclonalny zarzqdzanla. nl.ruchomośclaml. Termin "zarządzanie nieruchomościami " został zawarty w ustawie o gospodarce nieruchomościami. Powołuj,!c się na art. ł85 "zarz,!dzanie nieruchomości,! jest czynności,! polegającą na podejmowaniu decyzji i dokonywaniu wszełkich czyn no śc i zmierzających do utrzymania nieruchomośc i w stanie nic pogorszo·. nym.j;J k również do uzasadnionego inwestowania w. nieruchomość"') ,. Definicja podana w ustawie okreśła funkcje procesu zarz"dzania nierucho · mościami. W fachowej literaturze podkrdła się następuj'lce aspekty zarz,,-. dzania lll : - utrzymanie i wzrost wartości. nieruchomośc i,. - zapewnienie długookresowych i stabilnych efektów procesu zarz,!dzania z uwagi na cykł życia nieruchomości oraz jej kapitałochłonność. - zwiększanie wartości u ży tkowej danej nieruchomości . Powyższe pojęcie stanowczo różni s ię od pojęcia administrowllllia, które do czasu tej ustawy było utożsqmia ne z zarz"dzaniem. Podstawow,! róż. niC<! jest fakt. że administrator nic podejmuje decyzji dotYCZ'lcych nieru c h omości sam, wykonuje bowiem prace z łecone mu przez jej właścicieła, kt óre najczęściej dotYCZ'1 technicznego utrzymania nieruchomości, Zarządzanie w szerszym znaczeniu, które zostało wprowadzone przez u s tawę, traktuje tę d zia łałno ść jako aktywne uczestniczenie w całym procesie gos podarowan ia nieruchomością. od Jej bieżącego utrzymania do uzasadnionego, prl.emyśłanego w ni" inwestowania . Dłatego też administrowanie utożsa miane jest z zarzą dzaniem o/,,'/'{/ex;nym, związanym z obsług', bicż,!cej działałno śc i nieruchomo śc i, w odróż nieniu od .. zarządzania" (w myśl art. 185 ustawy () gospodarce nieruch omośc iami) będącego zarz,!dzaniem strategicznym, maj'lcym charakter długofalowy. Skoro podstawowym cełem procesu zarzqdzania jest przetrwanie i rozwój danej nieruchomości, w teorii zarządzania można wyróżnić dwa podejścia:. - stat yczne - majlJcc na celu zachowanie dotychczasowej suhstancji nieruchomości. przy minimalnych kosztach. - dynamiczne - utożsamiane z pełniejsz. " koncepcj'l, m.in. ze. zw iększeniem. wartości nieruchomości.. Osoby wykonujące czynności zarządzania powinny posiadać wszcchstronml wiedzę z zakresu prawa, ekonomii, nauk społecznych oraz budownictwa. Bardzo rzadko spotyka się osoby, które posiadałyby tak szerokie umiejętności. W zwi"zku z powyższym na rynku coraz częściej przewagę zaCl.ynaj'l uzyskiwać firmy zatrudniające pracowników spccjałizuj'lcych się w poszczególnych dziedzinach. Ponadto, już sa m rodzaj zarl."dzanej nieruchomości 'I. Art. 11\5 ustawy {). gospodarC(~ l1i('ruch(}nl(l~L'i~ll11i l,. pOI.. 741), II'. " '" " Cyt , za:. A, SlIWIll SkI., ol' , ( '/I, .. s, "l' _3,. dnia 21 sierpnia. [(}(I?. r. !I)I..U, nr lIS..

(6) Karar;.yna N({jhar wpływa. na zakres obowi'IZków danego zarządcy, co obliguje go do posiadania odpowiednich kwałifikacji . Inną istotną sprawą, którą musi wzi'IĆ pod uwagę zarządca, jest wizja wła śc iciela co do przyszlości nieruc homości . Caly zakres obowiązków zarządcy jest dokładnie precyzowany w umowie o zarzqdzanie daną nieruc homośc ią. której uzgodnienie i podpisanie jest podstawową czynności'l przed podjęciem jakichkolwiek działań .. 5. Specyfika zarzqdzanla Mając. na uwadze. nieruchomościami. nieruchomościami. pojęcie zarządzania zaczerpnięte. zabytkowymi. z ustawy o gospodarce. oraz zakres ochrony nieruchomości zabytkowych można. wysnuć. wniosek, iż głównym, nadrzędnym celem procesu z"r"ldzania będzie utrzymanie tego typu budowli w stanie nic pogorszonym . W zależ.ności od przyznanej kategorii zabytki mogą być finansowane ze środ ków z budżetu centralnego ()ral. z innych źródel, np. przez sponsDrów. Ze względu na specyfikę. omawianej nieruchomośc i nic można rozważac prostego i zarazem. szybkiego inwestowania w nieruchomość zabytkow'l. gdyż jej ochrona, jak i sposób u7.ytkowania jest ściśłe określony przez u stawę o ochronie dóbr kultury. Następne obostrzenia wynikają z wysokich kosztów utrzymania zabytków oraz sposobu finansowania działalnośc i tych obiektów, które w g łównej mierze s'l J1 ieruchomościam i pubłicznym i. Zgodnie z an. 38 usLł ustawy o ochronie dóbr kultury zabytek nieruchomy może być użytkowany wyłącznie w sposób zgodny z zasadami opieki nad zabytkami i odpowiadający jego wartości zabytkowej. Dnia 6 września 2000 r. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego wydał rozporz'ldzenie w sprawie warunków wykorzystania zabytków nieruchomych na cełe użytkowe oraz zasad i trybu przyznawania dotacji z budżetu państwa przeznaczonych dla użytkowników zabytków. prowadzących przy nich prace remontowe i konserwatorskic"- Najistotniejszym punktem tego rozporządzenia było określenie warunków, jakie musi spe lnić użytkownik. aby zagospodarować zabytek na cele uży tkowe . Ponadto określono zasady dotacji na prace remontowe i konserwatorskie, które każdorazowo muszą być zatwierdzane przez konserwatora zabytków, w momencie gdy zamierza się zmienić substancję zabytku. Na podstawie tego, co powyżej powiedziano o nieruchomości zabytkowej. można wnioskować. iż specyfika tego rodzaju nieruchomośc i wplywa na bardzo rozbudowamI organizacyjno-prawną stronę zarządzania. Z jednej strony. jest to pozytyw, gdyż prawic wszystkie działania dokonywane na tej nieruchomości są i Dziedzictwa Narodowl.!go z dnia 6 wrzcśnia 2000 r. w sprawil' wykorZySTania z;tbytków nicruchomych na cek u ży tkowe maz zilsad i trybu przyznawaII. Ro zpOrl.;ldi'.c ni~ Ministra Kultury. nia dotacji z buM.t:1U pallslwa przeznaczonych dla użytkowników zaby tków, prowaJz'-)cych prace remolltowe i konserwatorskie przy tych zabytkadl. Dz .U. nr K6. poz. 964..

(7) Zarządzu"ie lIiauchomo.\:c1ą z.abytkmi'ą .... podyktowane spelnieniem odgórnych warunków, określonych w przytoczonych aktach prawnych. Z drugiej strony, powoduje to wydlużenie czasu reakcji na dzialania, które powinny być przeprowadzone natychmiast. Kolejn,} negatywną stroną zarządzania jest zly stan znacznej części zasobów, wynikający z ogromnych zaleglości remontowych, a także braku odpowiedniej dokumentacji technicznej obiektów, w tym dokumentacji dotycz'lcej materialów użytych do wzniesien ia budowi i. Powyższym zagadnieniom w ujęciu praktycznym poświęcony jest następny punkt tego opracowania na przykładzie Zamku Królewskiego na Wawelu.. 6. Charakterystyka Zamku Królewlklego na Wawelu pod wzgltdem pełnionych funkcll p(, II wojnie światowej Wawel byl administrowany przez Ministerstwo Kultury i Sztuki , a od 1954 r. zarząd Zamku przejęly Państwowe Zbiory Sztuki na Wawelu. Do polowy lat 80. istnial jeszcze podzial kompetencji w zakresie administrowania i prowadzenia prac konserwatorskich . Wówczas zlikwidowano Kierownictwo Odnowienia Zamku Królewskiego (odpowiedzialne za prace konserwatorskie), a od 1994 r. pod nową nazw'ł Zamek Królewski na Wawelu - Państwowe Zbiory Sztuki obowiązuje nowa forma admini stracyjna, która istnieje do dzisiaj" . Właścicielem Zamku jest Skarb Państwa, a Zamek Królewski na Wawelu - Państwowe Zbiory Sztuki jako instytucja zarz'ldza obiektcm w imieniu Skarbu Państwa. Grunt, na którym zlokalizowane są zahudowania Zamku, tworlil dwie działki - jedna należy do Skarbu Państwa, natomiast tercn pod Katedrą i Wikarówki} należy do Kościoła Rzymskokatolickiego. Ponieważ Zamek jest Muzeum Państwowym, ustawa Z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach definiuje nadrzędny cel działalności Zamku. Art. I ustawy stanowi, że "muzeum jest jednostką organizacyjni}, nic nastawioną na osiąganie zysku, której celem jest trwala ochrona dóbr kultury, informowanie o wartościach i treściach gromadzonych zbiorów, upowszechnianie podstawowych wartości historii, nauki i kultury polskiej oraz światowej, kształtowanie wrażliwości poznawczej i estetycznej oraz umożliwienie kontaktu ze zbiorami""Dodatkowo, w ccłu powiększenia dochodów własnych z nieruchomości zabytkowej, Zamek zakłada możliwość prowadzenia działalnoSci gospodarczej. Należą do niej m.in. prowadzenie sklepiku z pami'ltkami, dzialalność wydawnicza muzeum oraz wynajmowanie sal Centrum Wystawowo-Konferencyjnego.. 1: ]1. K. Nicdzicl sk:1. op. dt., s. 84. Art . I ustaw y o muzeach z dnia 21 listopada 1996 r. (Oz,U. 1997, nr 5. pOl.. 24)..

(8) • 7. Zródła finansowania działalności na przykładzie Wawelu. obiektu zabytkowego. Środki finansuj'lce działalność Zamku Królewskiego na Wawelu można podzielić. na dwie grupy - pochodzące ze źródeł własnych oraZ ohcych. Głównym źródłem finansowania Zamku sq środki przekazywane z budżetu palistwa (rozdzielane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego) oraz dotacje z Narodowego Funduszu Rewaloryzacji Zabytków. Te jednak nic wystarczaj'l nawet na pokrycie bieżących kosztów utrzymania, nic wspominając O ogromnych kosztach prac badawczych i konserwatorskich. W związku z tym Zamck w celu powięk sze nia dochodów własnych, na które \V glównej mierze składają się przychody uzyskane ze sprzeda ży biletów wstępu, podejmuje się prowadzenia działalności gospodarczej. Dodatkowo, by sfinansować działalność statulOw'ł obiektu, Zamek czerpie zyski z następuj'lcych źródel : I) z najmu lokali użytkowych przeznaczonych pod działalność gastronomiczną (restauracja i dwie kawiarnie) oraz sklepiki z pamiątkami, 2) ze sprzedaży rolderów, albumów oraz pamiątek ze sklepiku muzealnego należ. 'łcego do Zamku, :l) z wyn,~ęcia przewodników oprowadzających po Wzgórzu Wawelskim, 4) z umieszczania reklam na rusztowaniach podczas prac renowacyjnych, 5) z wynajęcia płyty Dziedzińca Arkadowego pod imprezy (np. w 2001 r. zorganizowano koncert ku czci Paderewsk iego), 6) z wynajmu w pełni technicznie wyposażonych sal Centrum WystawowoKon rerencyjnego, 7) od sponsorów, którzy oferuj', Zamkowi nie tylko pieniądze, ale także świadczą różnego rodzaju usługi (np. bezpłatnie dokonują ekspertyz, ubezpiecz,~ą mienie, wyposażają Zamek w rusztowania niezbędne do prac konserwatorskich itp.). Pomimo tych dzialali gromadzone rokrocznie środki własne nie pozwalaj" na pokrycie niezbędnych kosztów utrzymania nieruchomości. Z,"nek jest w dalszym ciągu uzależniony od środków budżetowych . Relacja środków własnych do funduszy przekazywanych z budżetu oscyluje blisko I: I. z niewielk" przewagą środków otrzymywanych ze Skarbu PUlistw".. 8. Organlzacla procesu zarzqdzanla Zamkiem Królewskim na Wawelu Zespół. administracyjny Zamku wynosi ponad :lOO osób. Procesem zarzą dzania Zamkiem, zgodnie ze statutem Muzeum, kieruje Dyrektor. który jest powoływany i odwoływany przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego..

(9) Statut Zamku określa kompetencje i zakres odpowiedzialności Dyrektora. Przede wszystkim należą do nich takie czynności,jak: - ogólne kierownictwo w sprawach działalnoki podstawowej i administracyJneJ, - ogólny nadzór nad zbiorami i ich ewidencjonowaniem oraz majqtkiem Zamku, - reprezentowanie Zamku na zewnątrz, - przedstawianie właściwym instytucjom sprawozdań i wniosków inwestycyjnych, - naczelna redakcja wydawnictw muzealnych, - wydawanie w obowiązującym trybie regulaminów i zarz'ldzeli, - sprawowanie ogólnego nadzoru nad kontrolą wewnętrzn'l, - zawieranie i rozwiqzywanie umów o pracę z pracownikami Zamku, - organizacja ochrony Zamku, - koordynacja zadań z zakresu ochrony muzealiów na wypadek szczególnych •. •. zagrożeń 14.. Z racji nadania Dyrektorowi tytułu Głównego Konserwatora Zabytków Wzgórza Wawelskiego konieczne było podzielenie zespołu administracyjnego na trzy oddziały prowadzone przez powolanych wicedyrektorów: l) pion ds. muzealnych, 2) pion ds. konserwatorsko-technicznych, 3) pion ds. administracyjnych. W pionie administracyjnym pracuje dwóch licencjonowanych zarz'ldców. Dla sprawnego dzialania na Zamku utrzymywana jest kadra odpowiedzialna za bieżqcą konserwację i naprawy. Zamek posiada również wlasnq Straż Zamkow'l. Należy nadmienić, że plan ochrony Wzgórza Wawelskiego musi al zostać zatwierdzony przez Komendę Wojewódzką Policji. W następstwie tego, że Zamek jest wlasnością Skarhu Państwa, wszystkie prace bądź też usługi, wykonywane na rzecz Zamku (np. utrzymanie zieleni, czystości obiektu), na kwotę przekraczająq równowartość 3 tys. euro, muszą być zlecane firmom, wyłonionym w drodze przetargu, na mocy ustawy o zamówieniach publicznych. Bardzo często utrudnia to szybkie powierzenie zajęć pilnych do wykonania, nie mniej pozwala na IJaIefektywniejsze wykorzystanie posiadanych zasobów finansowych. Powracając do ochrony Zamku Królewskiego na Wawelu, należy wspomnieć o profesjonalnym zabezpieczeniu z zakresu ochrony przeciwpożarowej z 24-godzinnym monitoringiem oraz użyciem do konserwacji części obiektu materialów ogniochronnych (np. wykonanie na specjalne zamówienie Zamku niepalnej pasty Erdal do pielęgnacji elementów drewnianych). Ponadto Zamek dysponuje doskonałymi zabezpieczeniami w zakresie ochrony technicznej oraz ochrony elektron icznej. l~. Cyt.l.u: K. Niedzielska. op. cit., s, 100,.

(10) K{/{Clr::'YIIO. 9.. Najbar. Zakończenie Podjęcie. próby scharakteryzowania specyfiki zarządzania nieruchomościami zabytkowymi na przykładzie jednego obiektu, ze względu na brak skali porównania, jak również niewielkiego doświadczenia w tym zakresie, okazuje się nicz.wykle trudne . Trudno stwierdzić. czy w Pol sce wykształci I się już model zarządzania obiektami zabytkowymi. Prawdopodobnie z uwagi na znikomy ich udzial w ogólnej liczbie obiektów budowlanych trudno będzie mówić o specjalizacji w tej dziedzinie. Niemniej sposób. w Jaki zarządzany jest Zamek Królewski na Wawelu, może uchodzić za jedyny i niepowtarzalny w swoim rodzaju. Dobór kadry zajmującej się szeroko rozumianym zarządzaniem i administracją jest godny do naśladowania. Na uwagę zasluguje fakt przemyślanego różnorodnego profilu działalności Zamku. Równocześnie pomysl na zlecenie typowych na rynku nieruchomości usług finnom zewnętrz.nym powoduje przerzucenie na nie części (w przypadku tej nieruchomośc i najmniej istotnych) obowiązków. Dzięki temu Zamek może skupić się na swojej d ziałalności statulOwej.jak., nadaje mu pelniona rola - muzeum narodowego. Zarządzanie takim obiektem wymaga. przy podejmowaniu większości decyzji. ściśle określonych reguł postępowania zawartych w licznych aktach prawnych, z czym Zamek wydaje się radzić znakomicie. O dostosowaniu się do realiów gospodarki rynkowej może świadczyć różnorodność pozyskiwania źródeł finansowania obiektu. z których oplacana jest duża liczba dokonywanych renowacji i prac konserwatorskich . Wawel z roku na rok zachwyca coraz bardziej i śmiem twierdzić, że jest to zasługa profesjonalnego podejścia do zarządzania tego typu nieruchomością. Managing Historie Monuments: The Case of Wawel Caslle Thc prcscru anicie conccrns (he management of real cslalc. or historieal. va luc. Thc thco -. rctic<.ll sccl ion , which cornpriscs lhe fjrsl rour poim s of lhe afticle .•Iims to capturc Ihe fcalurcs th'lI historie monumcnls havc in C()mmon, and the influence of Ihcsc on Ihe m,m ,lgC Jl1CIlI proccss. Thc scct ion exam ining Ihe pracI ira I aspccls ol' manag ing hislorici.ll re l.ł l es! .lIc draws. on Ihe cxamplc ofthc Royal Castlc at Wawel. This is" dclihcratc choice. Tilc casllc has all lhe fcaturcs of historical real cstale, is cfficicntly man:lgcd and. bccausc of Ihis, dcscrvcs lo havc allclllioll drawn to its SUCl:('ss in implcmenting management and admini strative slralegies. It may wclJ servc managcrs or olhcr historie buiJding s as an cxamplc. and thc so Jutions il has ad()Plcd may be helpfullo lhclll in taking imporlanl dcc isiolls. The conscrv;ltion and rc slora lion dcparlmcnt and Ihe ('urator play a significanl rolc in Ihe l'asllc's org.misalional struclurc . This is hccausc the management proccss '\llhe Royal Castlc on Wilwcl Hill is largcl y dctermincd by the requircmcnts on its senior employccs arising from the Law on Ihe Prescrvalion of Cullural Hcritagc. Thc author furthcr draw s attenl ion lo cerlain additional stridures on the management proccss rCljuircd by othcr Jaws ..

(11)