Płaszczowina reglowa górna (choczańska) między Doliną Lejową a Doliną Chochołowską w Tatrach

(1)

P³aszczowina reglowa górna (choczañska)

miêdzy Dolin¹ Lejow¹ a Dolin¹ Chocho³owsk¹ w Tatrach

El¿bieta GaŸdzicka

1

, Andrzej GaŸdzicki

2

, Karolina Filipczak

3

, Alfred Uchman

3

Upper Sub-Tatric (Choè) Nappe between the Lejowa and Chocho³owska valleys in the Tatra Mountains.

Prz. Geol., 57: 56–63.

A b s t r a c t. The studied area contains the Middle to Upper Triassic successions of the Hronicum domain (Choè Nappe), forming at least three tectonic units. From the bottom to the top, they include: the Furkaska, the Siwa Woda and the Koryciska thrust slices. Sedimentary suc-cessions of these units differ in details, but generally they contain: the Ramsau Dolomite (Middle Anisian), Reifling Limestone interfingering with the Partnach Beds (upper-most Anisian-Ladinian), Wetterstein Dolomite (Ladinian-Lower Carnian), Hauptdolomite (Upper Carnian-Norian) and grey fossiliferous limestones of the Norovica Formation (uppermost Norian-Rhaetian). Between the Furkaska and the Siwa Woda thrust slices, calcareous and siliciclastic deposits of the Kríñna Nappe representing the Fatra and the Kopieniec formations (Rhaetian-Sinemurian) are sandwiched. Thus, within the Triassic successions of the Choè Nappe on the eastern slope of Cisowa Turnia (Lejowa Valley), a new tectonic unit “Pod Cisow¹” was proposed, which originated from Kríñna domain.

Keywords: stratigraphy, tectonics, Triassic, Jurassic, Choè Nappe, Tatra Mts.

W polskich Tatrach p³aszczowina reglowa górna (cho-czañska) zajmuje stosunkowo niewielki obszar na zachód od Doliny Lejowej oraz w rejonie Doliny Koœcieliskiej, gdzie wystêpuje w kilku izolowanych fragmentach (ryc. 1). Pomimo ograniczonego zasiêgu tej jednostki jej interpreta-cja strukturalna wci¹¿ budzi wiele kontrowersji. Powodem s¹ liczne komplikacje tektoniczne oraz wykszta³cenie facjal-ne tworz¹cych j¹ serii osadowych. Z jedfacjal-nej strony podobieñ-stwo litologiczne niektórych ogniw (np. dolomitów œrod-kowego i górnego triasu), z drugiej zaœ zró¿nicowanie facjalne równowiekowych sekwencji powodowa³y

znacz-ne ró¿nice w interpretacji, które s¹ widoczznacz-ne w opubliko-wanych dotychczas artyku³ach i mapach (Guzik & Guzik, 1958; Guzik i in., 1958; Kotañski, 1973; Bac-Moszaszwili i in., 1979; GaŸdzicki & Michalík, 1980). Dodatkowym utrudnieniem s¹ liczne luki lub ca³kowity brak dokumentacji bio-, magneto- lub chronostratygraficznej niektórych suk-cesji osadowych. Brak jest tak¿e szczegó³owych analiz strukturalnych, mimo ¿e historia badañ sukcesji choczañ-skich w Tatrach ma d³ug¹, ponad stuletni¹ tradycjê (m.in. Štur, 1868; Uhlig, 1903; Matéjka, 1927; Andrusov, 1936a, b; Guzik, 1959; Zawidzka, 1972; GaŸdzicki, 1978; Michalík

1

Pañstwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa; elzbieta.gazdzicka@pgi.gov.pl 2

Instytut Paleobiologii PAN, ul. Twarda 51/53, 00-818 Warszawa; gazdzick@twarda.pan.pl 3

Instytut Nauk Geologicznych, Uniwersytet Jagielloñski, ul. Oleandry 2A, 30-063 Kraków; alfred.uchman@uj.edu.pl E. GaŸdzicka A. GaŸdzicki K. Filipczak A. Uchman

POLSKA POLAND

ZAKOPANE

0 5km pod³o¿e krystaliczne crystalline basement autochton wierchowy High-Tatric autochthon allochton wierchowy High-Tatric allochthon

jednostka reglowa dolna (kri¿niañska) Lower Sub-Tatric (Krina) Unit

nasuniêcia overthrusts jednostka reglowa górna (choczañska)

Upper Sub-Tatric (Choè) Unit paleogeñska pokrywa osadowa

Paleogene sedimentary cover

Ryc. 1. Lokalizacja terenu badañ (na podstawie Bac-Moszaszwili i in., 1979) Fig. 1. Location of the study area (based on Bac-Moszaszwili et al., 1979)

(2)

& GaŸdzicki, 1983; Kotañski, 1985a, b; Iwanow & Wie-czorek, 1987; Uchman, 1988, 1993; Mello & WieWie-czorek, 1993; Szulc i in., 2004).

Na zachód od Doliny Lejowej p³aszczowinê reglow¹ górn¹ (choczañsk¹) tworz¹ elementy strukturalne o charak-terze ³usek, obejmuj¹ce sekwencje osadowe œrodkowego i górnego triasu. Guzik (1959) wyró¿ni³ tu jednostkê Fur-kaski, spoczywaj¹c¹ na sukcesji kredowej p³aszczowiny reglowej dolnej (kri¿niañskiej), oraz nadleg³¹ jednostkê Korycisk. Kotañski (1973) uzna³, ¿e kompleks osadowy wystêpuj¹cy na wschód od Doliny Chocho³owskiej re-prezentuje odrêbny element tektoniczny o charakterze p³aszczowiny cz¹stkowej, który nazwa³ jednostk¹ Siwej Wody. Uwa¿a³ on, ¿e jest to najni¿sza z jednostek choczañ-skich, nasuniêta bezpoœrednio na kredow¹ sukcesjê kri¿-niañskiej jednostki Bobrowca. Na niej spoczywa jednostka Furkaski, oddzielona po³ogim nasuniêciem przebiegaj¹cym po wschodniej stronie Doliny Chocho³owskiej, a najwy¿-sze po³o¿enie ma jednostka Korycisk (Kotañski, 1985a). Autor ten postulowa³ tak¿e, aby zbudowan¹ z dolomitów z Wetterstein jednostkê Korycisk wraz fragmentem jed-nostki Furkaski, obejmuj¹cym warstwy z Partnach, pod-nieœæ do rangi trzeciej, najwy¿szej p³aszczowiny reglowej. Zdaniem Kotañskiego (1974, 1985a, b) za tak¹ interpreta-cj¹ mia³y przemawiaæ wzglêdy facjalne, tj. pochodzenie tych sekwencji osadowych z basenu sedymentacyjnego p³ytszego ni¿ basen choczañski oraz sk³ad taksonomiczny zespo³ów skamienia³oœci.

Pomys³ wyró¿nienia trzeciej, najwy¿szej p³aszczowiny reglowej, zwanej stra¿owsk¹, spotka³ siê z krytyk¹ innych autorów (Michalík & GaŸdzicki, 1980; GaŸdzicki & Mi-chalík, 1985; Mahe¾, 1986; Mello & Wieczorek, 1993). Nie wyró¿niaj¹ jej równie¿ na mapach geolodzy s³owaccy, przyjmuj¹c pochodzenie zarówno dolomitów z Wetterstein, jak i g³êbszych sekwencji basenowych (wapienie z Reifling, warstwy z Partnach) z jednej domeny facjalnej, jak¹ by³ zró¿nicowany batymetrycznie basen Hronicum (Nemèok i in., 1994). Pogl¹d ten zosta³ przyjêty tak¿e w niniejszej publikacji.

Badania geologiczne prowadzone w ramach przygoto-wañ do nowej edycji Szczegó³owej mapy geologicznej Tatr

w skali 1 : 10 000 (SMGT) (arkusz Kiry — GaŸdzicka i in.,

2007) oraz inne badania geologiczne w omawianym rejo-nie przynios³y nowe rezultaty. Dane te pozwalaj¹ na uœciœ-lon¹ lub now¹ interpretacjê litostratygrafii i tektoniki jednostek choczañskich wystêpuj¹cych w polskich Tatrach na zachód od Doliny Lejowej.

Lito- i biostratygrafia

Na badanym obszarze wystêpowania p³aszczowiny reglowej górnej (choczañskiej) wyró¿niono trzy jednostki tektoniczne. Najni¿sze po³o¿enie strukturalne zajmuje ³uska Furkaski, na niej spoczywa ³uska Siwej Wody, nato-miast najwy¿szym elementem jest ³uska Korycisk (GaŸ-dzicka i in., 2007). Charakteryzuj¹ je nieco odmienne sukcesje osadowe (ryc. 2), co jest spowodowane ich pocho-dzeniem z ró¿nych stref batymetrycznych i facjalnych basenu sedymentacyjnego (serie Czarnego Wagu i Bia³ego Wagu — Mahe¾, 1986; Kovaè & Havrila, 1998), a tak¿e redukcj¹ tektoniczn¹ niektórych ogniw.

Seria Czarnego Wagu powsta³a w p³ytszej strefie base-nu, na rozleg³ej platformie wêglanowej i obejmuje: dolo-mity i wapienie z Gutenstein, dolodolo-mity z Ramsau oraz charakterystyczny kompleks utworów rafowych i laguno-wych, wyró¿niany jako wapienie i dolomity z Wetterstein (Lexa i in., 2000). W serii Bia³ego Wagu, ponad

forma-cj¹ z Gutenstein wystêpuje niewielkiej mi¹¿szoœci sekwencja u³awiconych, szarych dolomitów z Ramsau. Powy¿ej for-macji z Ramsau wystêpuje seria drobno³awicowych, sza-rych wapieni mikrytowych, o cechach g³êbokowodnych (wapienie z Reifling), które obocznie mog¹ byæ zast¹pione przez pakiet wapieni bulastych, czerwonawych (wapienie ze Schreyeralm). Sekwencje wêglanowe przechodz¹ ku górze w ciemne osady mu³owcowo-margliste z ³awicami wapieni o genezie sp³ywowej, wyró¿niane jako warstwy z Partnach. Najwy¿sze ogniwo serii Bia³ego Wagu stanowi¹ silikoklastyczne warstwy z Lunz, reprezentuj¹ce karnik górny (jul–tuwal). W noryku nast¹pi³o ujednolicenie facjal-ne osadów na ca³ym obszarze basenu Hronicum. Utwo-rzy³y siê wówczas du¿ej mi¹¿szoœci serie wêglanowe, reprezentowane obecnie przez sekwencje szarych, u³awi-conych dolomitów z wk³adkami ³upków ilastych (dolomit g³ówny). Najwy¿sze ogniwo triasu choczañskiego stanowi formacja norowicka, obejmuj¹ca wapienie organodetry-tyczne, organogeniczne i oolitowe (noryk górny–retyk).

Dolomity z Ramsau. W polskiej czêœci Tatr najstar

-szymi utworami p³aszczowiny reglowej górnej (choczañ-skiej) s¹ dolomity z Ramsau sensu lato, wystêpuj¹ce w ³uskach Furkaski i Siwej Wody oraz podrzêdnie w ³usce Korycisk. Sukcesja ta jest stosunkowo s³abo poznana i wy-maga dalszych badañ porównawczych z dolomitami z Ram-sau w Pó³nocnych Alpach Wapiennych. W Polsce s¹ to sza-re dolomity, g³ównie œsza-rednio³awicowe, z nieci¹g³ymi lito-somami brekcji o maksymalnej mi¹¿szoœci do 10 m. Brekcje te tworz¹ ska³ki w pobli¿u strefy nasuniêcia p³asz-czowiny choczañskiej, pomiêdzy granic¹ pañstwa a Dolin¹ Lejow¹. W stropowej czêœci sukcesji dolomity s¹ wyraŸnie u³awicone, maj¹ ciemnoszar¹ lub brunatn¹ barwê i zawie-raj¹ czarne rogowce. Jak wynika z intersekcji, ich mi¹¿-szoœæ w ³usce Furkaski wynosi nie wiêcej ni¿ 50 m, a w ³usce Korycisk kilkanaœcie metrów. Choæ jak dot¹d nie stwier-dzono w nich diagnostycznych skamienia³oœci, perspekty-wiczne wydaj¹ siê dolomity z górnej strefy Kozinieckiego ¯lebu (³uska Siwej Wody), zawieraj¹ce zespo³y sklerytów holoturii podobne do opisanych przez Zawidzk¹ (1971) z anizyjskich wapieni z Reifling. W profilu tym, podobnie jak w Wielkich Koryciskach, wœród ³awic dolomitów wystê-puj¹ warstwy tufitów, co zaprzecza pogl¹dom o wystêpowaniu po wschodniej stronie Doliny Chocho³owskiej wy³¹cznie dolomitów górnego triasu (Kotañski, 1973). Badania mikro-paleontologiczne oraz analizy tufitów s¹ obecnie prowa-dzone w Pañstwowym Instytucie Geologicznym.

Dolomity z Ramsau prawdopodobnie reprezentuj¹ œrod-kowy anizyk, jak wynika z ich wystêpowania bezpoœrednio pod udokumentowanymi faunistycznie wapieniami z Reif-ling na po³udniowym zboczu doliny Wielkie Koryciska. Na wschód od Doliny Chocho³owskiej, bezpoœrednio nad tymi utworami zalega dolomit g³ówny. Brak tu wapieni z Reifling i warstw z Partnach, lecz ma³a liczba ods³oniêæ nie pozwala na rozstrzygniêcie, czy jest to efekt redukcji tektonicznych, czy zmian facjalnych.

Wapienie z Reifling. Ska³y te wystêpuj¹ w ³usce

Fur-kaski na pó³nocnym stoku Tyra³owej Czuby, tote¿ wcze-œniej by³y nazywane wapieniami z Tyra³ówki (Kotañski, 1985a). S¹ to szare, cienko- i œrednio³awicowe mikrytowe wapienie bulaste o mi¹¿szoœci 40–55 m. Lokalnie s¹ zsyli-fikowane i zawieraj¹ czarne rogowce. Utwory te doczeka³y siê licznych badañ ze wzglêdu na bogaty zespó³ sk³adni-ków pochodzenia organicznego. Wystêpuj¹ w nich m.in. trochity liliowców, cienkoskorupowe ma³¿e („filamenty”), radiolarie, otwornice, ma³¿oraczki, skleryty strzykw, a tak¿e

(3)

palinomorfy (Zawidzka, 1971; GaŸdzicki & Zawidzka, 1973; Fja³kowska & Uchman, 1993; Ruckwied i in., 2004; Szulc i in., 2004). Grup¹ o znaczeniu stratygraficznym s¹ konodonty, które wskazuj¹ na interwa³ czasowy obej-muj¹cy górny anizyk i dolny ladyn (Zawidzka, 1972; Mel-lo i in., 1993; Brühwiler i in., 2007). Sedymentacja wapieni z Reifling by³a zwi¹zana ze œrodowiskiem basenowym, ale palinofacje i redeponowane bioklasty wskazuj¹ na pochodzenie materia³u ze œrodowiska p³ytkomorskiego (Ruckwied i in., 2004; Szulc i in., 2004).

Warstwy z Partnach. Warstwy z Partnach wystêpuj¹

jako kilkumetrowej mi¹¿szoœci prze³awicenia osadów siliko-klastycznych w obrêbie wapieni z Reifling. Ich sumaryczna mi¹¿szoœæ nie przekracza 10 m. S¹ to oliwkowoszare mu³owce margliste i margle z uwêglonym detrytusem roœlinnym. Zawieraj¹ liczne skamienia³oœci, wœród których opisano: amonity, ³odziki, ma³¿e, otwornice, ma³¿oraczki, holoturie,

ig³y g¹bek, krynoidy i fragmenty je¿owców (GaŸdzicki & Za-widzka, 1973; Kotañski, 1973, 1974; Alexandrowicz & Szewczyk, 1981; Mello i in., 1993). Znaleziono w nich te¿ szcz¹tki p³aza tarczog³owego (Kotañski, 1996; Maryañska & Shishkin, 1996). W ods³oniêciach w dolinie Wielkich Korycisk widaæ jedynie skraj litosomu warstw z Partnach, zazêbiaj¹cy siê z wapieniami z Reifling. Zasadniczy litosom, prawdopodobnie m³odszy (w Alpach siêga do dolnego kar-niku), jest zredukowany tektonicznie lub znajduje siê pod nasuniêciem jednostki Korycisk. Nie mo¿na te¿ wykluczyæ, ¿e nie by³ on nigdy rozwiniêty na obszarze analizowanego ba-senu sedymentacyjnego. Wed³ug Szulca i in. (2004) wapienie z Reifling wraz z warstwami z Partnach przechodz¹ w dolo-mity z Wetterstein, a w obrêbie interwa³u przejœciowego (kilka metrów), wystêpuj¹ ju¿ ladyñskie sporomorfy i tufity, których wiek radiometryczny okreœlono na 115 mln lat (Wol-ska i in., 2002). Wartoœci te odnosz¹ siê jednak do epizodu hydrotermalnego podgrzania tego kompleksu skalnego

245 245,0 237,0 228,0 216,5 203,6 199,6 196,5 189,6 240 235 230 œrodkowy trias Middle T riassic anizyk Anisian ladyn Ladinian karnik _Carnian nor yk Norian retyk Rhaetian

hetang Het- tangian

synemur Sinemurian dolna jura Lower Jurassic 225 220 215 210 205 200

³uska Furkaski

Furkaska

Thrust Slice

³uska Siwej Wody

Siwa Woda

Thrust Slice

³uska Korycisk

Koryciska

Thrust Slice

195 190 [mln lat] [ma] u³awicone dolomity bedded dolomites masywne dolomity massive dolomites œciêcie tektoniczne tectonic truncation œciêcie erozyjne erosional truncation brekcje dolomityczne dolomitic breccias

mu³owce margliste i margle marly mudstones and marlstones wapienie gruz³owe nodular limestones wapienie krynoidowe crinoidal limestones dolomity z Ramsau ?<50 m Ramsau Dolomite dolomity z Ramsau ?<10 m Ramsau Dolomite ? ? w-wy z Partnach 5-10 m Partnach Beds wapienie dolne <2 m Lower Limestone

ogniwo wapienia mojtiñskiego

8–16 m

Mojtin Limestone Member

ogniwo wapienia z Siwej Wody

2–3 m

Siwa Woda Limestone Member

? górny trias Upper T riassic

Ryc. 2. Stratygrafia choczañskich ³usek Furkaski, Siwej Wody i Korycisk

(4)

w fazie g³êbokiego pogr¹¿enia. W niniej-szej publikacji przyjmuje siê tektoniczny kontakt sukcesji Reifling-Partnach (³uska Furkaski) z dolomitami z Wetterstein (³uska Korycisk).

Dolomity z Wetterstein. Dolomity z

Wet-terstein, zwane tradycyjnie dolomitem cho-czañskim, wystêpuj¹ jedynie w ³usce Kory-cisk. S¹ to masywne dolomity o mi¹¿szoœci rzêdu 150–250 m, tworz¹ce charakterysty-czne ska³ki (np. na pó³nocnych zboczach doliny Wielkie Koryciska lub szczyty Si-wiañskich Turni). Ich górna czêœæ zosta³a œciêta przez erozjê paleogeñsk¹ lub póŸ-niejsz¹, tote¿ pierwotna mi¹¿szoœæ mog³a byæ znacznie wiêksza. S¹ to masywne, nie-u³awicone dolomity, miejscami tak¿e wa-pienie, o jasnych barwach, maj¹ce cechy utworów rafowych czy biohermalnych. Do-minuj¹cymi odmianami s¹: dolobiosparyty, dolointrasparyty oraz dolobiopelsparyty. W niektórych partiach mo¿na rozpoznaæ ooidy i struktury glonowo-mikrobialne (ewinosponginowe), stromatolity oraz brek-cje diagenetyczne i osadowe, w tym brekbrek-cje

zwi¹zane z caliche (Iwanow & Wieczorek, 1987). Dolomity zawieraj¹ zró¿nicowane zespo³y organiczne. W dolnej czê-œci wystêpuj¹ typowe skamienia³oczê-œci organizmów rafowych — g¹bek i korali — oraz glony wapienne o masywnych plechach (Solenoporaceae, Corallinaceae). Towarzysz¹ im pozosta³oœci ma³¿y, œlimaków, amonitów, liliowców, otwornic i ma³¿oraczków, a tak¿e onkoidy i struktury stro-matolitowe (Kotañski, 1973, 1974; Szulc i in., 2004). W czêœci stropowej natomiast stwierdzono zespo³y glonów z grupy zielenic wskazuj¹ce na œrodowisko lagunowe. Na podstawie sk³adu taksonomicznego, obejmuj¹cego takie gatunki jak: Diplopora annulata, Teutloporella herculea,

Teutloporella tenuis, Macroporella sp., Acicularia sp.,

Kotañski (1973) okreœli³ pozycjê stratygraficzn¹ dolomi-tów z Wetterstein jako ladyn górny. W Pó³nocnych Alpach Wapiennych oraz na S³owacji, jak te¿ w nowej edycji SMGT (arkusz Kiry — GaŸdzicka i in., 2007), wiek forma-cji z Wetterstein przyjêto w przedziale: ladyn górny–karnik (fasan górny–tuwal dolny).

Sedymentacja sekwencji dolomitów z Wetterstein by³a zwi¹zana ze œrodowiskiem platformy wêglanowej (Kotañ-ski, 1985a). Pocz¹tkowe stadium to prawdopodobnie sk³on platfomy, na którym rozwinê³y siê rafy i biohermy, nato-miast wy¿sze fragmenty tego kompleksu, w których domi-nuj¹ szcz¹tki zielenic, wskazuj¹ na œrodowisko sublito-ralne lub p³ytkiej laguny (Szulc i in., 2004).

Dolomit g³ówny (Hauptdolomit) wystêpuje w ³uskach

Furkaski i Siwej Wody. Sukcesjê tworz¹ szare, œrednio-i grubo³awœrednio-icowe dolomœrednio-ity z prze³awœrednio-icenœrednio-iamœrednio-i cœrednio-iemnosza- ciemnosza-rych ³upków ilastych. S¹ to dolomikryty i dolosparyty, nie zawieraj¹ce szcz¹tków pochodzenia organicznego. Ich mi¹¿-szoœæ (wynikaj¹ca z intersekcji) wynosi 100–200 m. Na stokach Cisowej Turni, na zachodnim zboczu Doliny Lejo-wej wœród dolomitów wystêpuj¹ regularne prze³awicenia ciemnych ³upków ilastych o mi¹¿szoœci do kilkudziesiêciu centymetrów, œwiadcz¹ce o rytmicznie zmieniaj¹cych siê warunkach sedymentacji. W ³upkach, podobnie jak w dolo-mitach, nie znaleziono makro- ani mikroskamienia³oœci. Dla tych sekwencji charakterystyczna jest jednak zawar-toœæ bituminów. Pozycjê stratygraficzn¹ dolomitu

g³ówne-go okreœlono jako karnik–noryk, poniewa¿ wystêpuje on bezpoœrednio pod dobrze udokumentowanymi faunistycz-nie wapieniami retyku.

W Pó³nocnych Alpach Wapiennych, gdzie mi¹¿szoœæ dolomitu g³ównego przekracza 2000 m, wyró¿niono trzy ogniwa. Prze³awicenia ³upków wystêpuj¹ g³ównie w ogni-wie œrodkowym, a bitumiczne laminity algowe na pograni-czu œrodkowego i górnego (Tollmann, 1976).

Formacja norowicka. Utwory tej formacji ods³aniaj¹

siê u podnó¿a Siwiañskich Turni w Dolinie Chocho-³owskiej (GaŸdzicki, 1978), w Dolinie Lejowej (GaŸdzicki & Michalík, 1980), na zboczach Cisowej Turni, w grzbie-cie oddzielaj¹cym Koziniecki ¯leb od Wielkiej Suchej Doliny, na wschodnich zboczach Ma³ej Suchej Doliny (m.in. w tzw. rowie grzbietowym) (ryc. 3). Wystêpuj¹ one zarówno w ³usce Furkaski, jak i Siwej Wody. S¹ to jasno-szare, zwiêz³e wapienie mikrytowe i organodetrytyczne. Ich mi¹¿szoœæ nie przekracza 20 m. W hipostratotypowym profilu pod Siwiañskimi Turniami (³uska Siwej Wody) wyró¿niono trzy ogniwa: wapienie dolne (do 2 m), wapienie z Siwej Wody (2–3 m) oraz wapienie mojtiñskie (8–15 m) (GaŸdzicki & Michalík, 1980). Wapienie dolne to mikryty z nielicznymi, pokruszonymi szcz¹tkami ma³¿ów, œlima-ków i pojedynczymi otwornicami Glomospira. Wapienie z Siwej Wody to nieco piaszczyste biopelsparyty z detrytusem krynoidowym oraz otwornicami: Glomospira,

Glomospi-rella, Trochammina, Agathammina i Nodosaria.

Sporadycz-nie wystêpuj¹ tutaj glony Aciculella. Ogniwo to zawiera równie¿ najm³odsze, ostatnie w zapisie paleontologicznym konodonty Misikella posthernsteini (ryc. 4A). Najbardziej mi¹¿sz¹ czêœæ formacji stanowi ogniwo wapieni mojtiñskich. S¹ to krynoidowo-ramienionogowe biosparyty z ooida-mi, intraklastaooida-mi, otwornicami (Involutinidae), koralami (Phacelostylophyllum robustum (ryc. 4B), Chondrocoenia

schafhaeutli) (por. Roniewicz, 1974), ramienionogami

(Rhaetina gregaria) i ma³¿ami (Rhaetavicula contorta,

Placunopsis alpina, Atreta intusstriata). Otwornice z rodziny

Involutinidae s¹ reprezentowane przez Triasina hantkeni (ryc. 4C) oraz Aulotortus friedli, A. tenuis, A. tumidus i

Aulo-conus permodiscoides. Obecnoœæ wskaŸnikowych

kono-Ryc. 3. Ods³oniêcie najwy¿szego triasu formacji norowiskiej w tzw. rowie grzbieto

-wym w Ma³ej Suchej Dolinie

Fig. 3. Outcrop of the uppermost Triassic of the Norovica Formation in the so-called

(5)

dontów i otwornic jednoznacznie okreœla wiek wapieni z Siwej Wody i wapieni mojtiñskich jako retyk (GaŸdzicki 1974, 1978, 1983; GaŸdzicki i in., 1979). Wapienie dolne mog¹ obejmowaæ tak¿e najwy¿szy noryk (sewat).

W profilu ³uski Siwej Wody (Ma³a Sucha Dolina), w wapieniach stwierdzono zespo³y dobrze zachowanych korali, zawieraj¹ce m.in.: Phacelostylophyllum robustum,

Chondrocoenia schafhaeutli, Retiophyllia paraclathrata

(zidentyfikowane przez E. Roniewicz), którym towarzysz¹ liczne trochity liliowców i otwornice. Najciekawsze jed-nak wydaje siê znalezienie konodontów wskaŸnikowych dla póŸnego triasu (noryku–retyku), niezmiernie rzadko wystêpuj¹cych w ca³ej prowincji Tetydy (obecnie w opra-cowaniu przez A. GaŸdzickiego). Górna granica formacji norowickiej, zarówno w ³usce Furkaski, jak i ³usce Siwej

Wody, ma charakter tektoniczny lub erozyjny. W polskich Tatrach, w p³aszczowinie choczañskiej brak jest sedymen-tacyjnego kontaktu sukcesji póŸnego triasu z seriami osa-dowymi jury dolnej.

Problem utworów jury dolnej w rejonie Cisowej Turni

Na zachodnich zboczach Doliny Lejowej, pod Cisow¹ Turni¹ (trzeci ¿leb od wylotu doliny), na niewielkim obsza-rze wystêpuj¹ s³abo ods³oniête lub widoczne w zwietobsza-rze- zwietrze-linie piaskowce i mu³owce zaliczane do jury dolnej. Dotychczas by³y one traktowane jako element sukcesji osadowej p³aszczowiny choczañskiej (Guzik i in., 1958; Uchman, 2004). Ich mi¹¿szoœæ zosta³a oceniona na 12 m. Ods³oniêta œrodkowa czêœæ tych utworów (ryc. 5) ujawnia cienko- i œrednio³awicowe piaskowce kwarcowe prze³awi-cone z szarymi mu³owcami. W blokach s¹ widoczne grube ³awice piaskowców (do 40 cm mi¹¿szoœci) z bioklastami ma³¿y. W ich s¹siedztwie wystêpuj¹ bloki ciemnych wapieni z ramienionogiem Rhaetina gregaria, reprezentuj¹ce retyk. Nowe ods³oniêcia utworów dolnej jury stwierdzono na zboczu Doliny Lejowej pod Cisow¹ Turni¹, w pierwszym ¿lebie od ujœcia doliny (ryc. 6). Pomiêdzy choczañskimi dolomitami triasowymi a zlepieñcem eoceñskim wystêpuje sukcesja osadowa, na któr¹ sk³adaj¹ siê ciemnoszare wapienie organodetrytyczne z prze³awiceniami ciemnych ³upków ilastych oraz kompleks silikoklastyczny, obejmuj¹cy ciem-noszare mu³owce i cienkie ³awice piaskowców kwarco-wych o spoiwie ilasto-¿elazistym, ze skamienia³oœci¹ œladow¹ ? Planolites, le¿¹ce nad wapieniami. Wapienie zawieraj¹ liczne skamienia³oœci: ramienionogi (Rhaetina gregaria,

R. pyriformis), fragmenty liliowców, korale, ma³¿e,

œlima-ki, a tak¿e otwornice i glony wapienne. Jedna z ³awic zawiera te¿ muszle gruboskorupowych ma³¿y z rodziny Megalodontidae, charakterystyczne dla formacji fatrzañskiej (GaŸdzicki, 1974). Na podstawie zespo³u otwornic bento-sowych okreœlono pozycjê stratygraficzn¹ tych utworów jako retyk. W centralnych Karpatach Zachodnich formacje fatrzañska i kopieniecka obejmuj¹ serie triasu górnego i najni¿szej jury, w których wyró¿niono trzy poziomy otwor-nicowe: poziom œcieœniony Triasina oberhauseri (noryk), poziom zespo³owy Glomospirella friedli i Triasina hantkeni (retyk) oraz poziom zespo³owy Ophthalmidium leischneri i O. walfordi (hettang–?synemur) (GaŸdzicki, 1983). W Dolinie Lejowej podobna sukcesja osadowa wystêpuje w jednostce reglowej dolnej (kri¿niañskiej), na pó³nocno--wschodnich zboczach Diabliñca, Wierchu Kuca i Wierchu Spalenisko, gdzie osi¹ga mi¹¿szoœæ rzêdu 70 m.

W ciemnoszarych, bezwapnistych mu³owcach prze-³awiconych z piaskowcami kwarcowymi, wystêpuj¹cych powy¿ej sukcesji wieku retyckiego, stwierdzono zró¿ni-cowane taksonomicznie zespo³y palinomorf. Badania pa-linologiczne zosta³y wykonane przez M. Waksmundzk¹ z Pañstwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie. W najni¿szej czêœci profilu, w pobli¿u kontaktu z wapieniami retyku, stwierdzono wystêpowanie: Platysaccus papilionis,

Dictyophillites mortoni, Trachysaccus fuscus, Podocarpi-dites nitidus, Ovalipollis ovalis i Chordasporites platysac-cus. W wy¿szych warstwach spektrum jest nieco ubo¿sze,

lecz pojawiaj¹ siê inne gatunki, w tym: Leptolepidites

reis-singeri, Triancoraesporites communis. Sk³ad

taksono-miczny zespo³ów palinomorf potwierdzi³ wczesnojurajski wiek osadów. Bogate spektrum palinologiczne — mikro-spory (tak¿e w tetradach), ziarna py³ku oraz tkanki roœlinne — wskazuje na p³ytkomorskie œrodowisko sedymentacji, które mo¿na okreœliæ jako przybrze¿e. Na tej podstawie A

B

C

Ryc. 4. Skamienia³oœci przewodnie formacji norowickiej (retyk)

— jednostka reglowa górna (choczañska): A — konodonty Misi-kella posthernsteini Kozur & Mock, Dolina Chocho³owska (Siwiañskie Turnie); B — korale Phacelostylophyllum robustum Roniewicz, Koziniecki ¯leb; C — otwornice Triasina hantkeni Majzon, Dolina Lejowa

Fig. 4. Index fossils of the Norovica Formation — Upper

Sub-Ta-tric (Choè) Unit: A — conodonts Misikella posthernsteini Kozur & Mock; Chocho³owska Valley (Siwiañskie Turnie); B — corals Phacelostylophyllum robustum Roniewicz, Koziniecki Gully;

(6)

omawian¹ sukcesjê zaliczono do formacji kopienieckiej (dawne warstwy gresteñskie), w p³aszczowinie reglowej dolnej (kri¿niañskiej) reprezentuj¹cej hetang–synemur dolny (por. GaŸdzicki i in., 2006). Utwory takie nie wystêpuj¹ nigdzie w p³aszczowinach pochodz¹cych z obszaru Hroni-cum (tj. choczañskich), zarówno w Tatrach, jak i w innych masywach centralnych Karpat Zachodnich.

Nowy obraz kartograficzny

Na arkuszu Kiry najnowszej edycji SMGT (GaŸdzicka i in., 2007) przedstawiono interpretacjê strukturaln¹ obszaru po³o¿onego miêdzy dolinami Lejow¹ a Chocho³owsk¹, uwzglêdniaj¹c¹ zarówno wyniki badañ opublikowa-nych od czasu poprzedniego wydania mapy (Guzik & Guzik, 1958; Guzik i in., 1958), jak i wykonanych w ostat-nich latach dla potrzeb kartografii. Na badanym obszarze wyró¿niono trzy jednostki tektoniczne: ³uskê Furkaski, ³uskê Siwej Wody oraz ³uskê Korycisk. W nowym ujê-ciu ³uska Siwej Wody jest czêœci¹ dawnej jednostki Siwej Wody o charakterze p³aszczowiny cz¹stkowej. Pozosta³a dolna czêœæ dawnej jednostki Siwej Wody zosta³a zaliczona do ³uski Furkaski (ryc. 7).

Najni¿sze po³o¿enie w p³aszczowinie reglowej dolnej (choczañskiej) zajmuje ³uska Furkaski, która œcina p³a-szczowinê cz¹stkow¹ Bobrowca. Tworzy j¹ g³ównie sukcesja triasu œrodkowego: dolomity z Ramsau, wapienie z Reifling i warstwy z Partnach, wystêpuj¹ce przede wszystkim na zachód od Doliny Chocho³owskiej. Na wschód od Doliny Chocho³owskiej kontynuuje siê ona w stronê Doliny Lejowej, lecz powy¿ej dolomitów z Ram-sau wystêpuje dolomit g³ówny. Brak wapieni z Reifling i warstw z Partnach w tym rejonie pozostaje proble-mem nierozwi¹zanym (por. rozdzia³: Litostratygrafia).

Na ³uskê Furkaski nasuniêta jest ³uska Siwej Wody, zbudowana g³ównie z serii triasu górnego — dolomitu g³ównego i formacji norowickiej. W³¹czono do niej tak¿e pakiet dolomitów z Ramsau, wystêpuj¹cych miê-dzy Dolin¹ Chocho³owsk¹ a Wielk¹ Such¹ Dolin¹. Najwy¿szym elementem strukturalnym jest ³uska

Korycisk, utworzona z potê¿nego kompleksu dolomitów z Wetterstein. Wystêpuje ona g³ównie na zachodnim zboczu Doliny Chocho³owskiej, lecz zachowa³a siê tak¿e w postaci czapek tektonicznych na Cisowej Turni i na wschodnim zboczu Doliny Chocho³owskiej — naprzeciwko Wielkich Korycisk i u wylotu Wielkiej Suchej Doliny. Dolomit z Wetter-stein w czasie fa³dowañ zosta³ odk³uty i nasun¹³ siê nieza-le¿nie od pozosta³ych sekwencji choczañskich, porywaj¹c w czêœci sp¹gowej niewielkie fragmenty dolomitów z Ram-sau, które mo¿na obserwowaæ pod Siwiañskimi Turniami i na zachodnim zboczu Cisowej Turni. Kovaè i Havrila (1998) podobnie zinterpretowali budowê strukturaln¹ p³aszczo-winy choczañskiej w innych masywach centralnych Karpat Zachodnich (w Ma³ej Fatrze, Niskich Tatrach i Choczañ-skich Wierchach). Autorzy ci uwa¿aj¹, ¿e podczas trans-portu tektonicznego sukcesje platformowe i basenowe Hronicum (m.in. Czarnego i Bia³ego Wagu) uleg³y dezin-tegracji i dziœ tworz¹ p³aszczowiny cz¹stkowe.

Cisowa Turnia to obszar o bardzo skomplikowanej budowie tektonicznej. U jej podnó¿a w Dolinie Lejowej przebiega nasuniêcie p³aszczowiny reglowej górnej (cho-czañskiej), spod którego w po³udniowej czêœci ukazuje siê kreda dolna — berias w facji biancone, reprezentuj¹cy formacjê z Oœnicy (Pszczó³kowski, 1996; Grabowski & Pszczó³kowski, 2006). Po³udniowo-wschodnie zbocze Ciso-wej Turni, zbudowane z dolomitu g³ównego, Guzik (1959) zaliczy³ do jednostki Furkaski, natomiast Kotañski (1973) do jednostki Siwej Wody. Na dolomitach zalegaj¹ wapienie formacji norowickiej. Z ogniwa wapieni mojtiñskich, nale-¿¹cych do tej formacji, jest zbudowany rz¹d ska³ek w po³owie wschodniego zbocza, a szczyt Cisowej Turni — z jasnych, grubo³awicowych dolomitów z Wetterstein, tworz¹cych czapkê tektoniczn¹ ³uski Korycisk. Na wschodnim zboczu Cisowej Turni wystêpuje te¿ sukcesja osadowa reprezen-tuj¹ca formacje fatrzañsk¹ i kopienieck¹, pochodz¹ce z obsza-ru Fatricum (p³aszczowina reglowa dolna). Sekwencje te stanowi¹ niezale¿ny element strukturalny — ³uskê kri¿niañ-sk¹ zaklinowan¹ pomiêdzy choczañskimi ³uskami Furkaski

Ryc. 6. Ods³oniêcie mu³owców formacji kopienieckiej w ¿lebie pod

Cisow¹ Turni¹

Fig. 6. Outcrop of the Kopieniec Formation in a gully below Cisowa

Turnia Mt. ?

0 50

zas³oniêta czêœæ profilu covered part of section

100 piaskowce sandstones laminacja riplemarkowa ripple-cross lamination mu³owce mudstones 150 200

[cm] _{Ryc. 5. Profl formacji kopienieckiej}

na wschodnim stoku Cisowej Turni

Fig. 5. Section of the Kopieniec For -mation on the eastern slope of Ciso-wa Turnia Mt.

(7)

P N

1 1 7 8 9 11 11 12 13 13 13 14 14 ₁₅ 15 16 16 17 17 18 18

K

_Pc

Pc

Le jo w y Poto k Turnia 1112,0

A Ñ S K I

P N

1 1

S

³ a h c a D 13 13 13 14 14 ₁₅ 15 16 16 17 18 Le jo w y P

Ñ S K I

ow

P N

y P 4 4 4 5 5 5 4 5 4 4 4 5 5 1 1 1 1 1 1 1 2 2 3 4 4 4 5 5 5 6 6 7 7 7 7 7 6 8 8 8 8 7 6 8 8 8 8 8 8 9 9 10 10 10 11 11 11 12 12 13 13 13 14 14 ₁₅ 15 16 16 17 17 17 18 18 18 18 2 3 4 5 6 7 9 10 11 12 13 14 15 8 16 17 18 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Serie posttektogeniczne: Posttectogenic series:

¿wiry, piaski, mu³ki den dolinnych, gliny z rumoszem (koluwia), holocen

aluvial gravels, sands, silt, colluvial clays, Holocene

¿wiry i piaski fluwioglacjalne, plejstocen

fluvioglacial gravels and sands, Pleistocene

flisz z przewag¹ ³upków ilastych (w. zakopiañskie dolne), oligocen dolny

flysch mostly claystones (Zakopane Fm.), Lower Oligocene

wapienie organodetrytyczne, numulitowe, eocen œrodkowy

nummulitic organodetrital limestone, Middle Eocene

piaskowce dolomityczne, eocen œrodkowy

dolomitic sandstone, Middle Eocene

zlepieñce szare, eocen œrodkowy

grey conglomerates, Middle Eocene

P³aszczowina choczañska:

Choè Nappe:

wapienie organodetrytyczne z krynoidami i mikrofaun¹, szare (f. norowicka), retyk

grey organodetrital limestone with crinoids and microfossils, (Norovica Fm.), Rhaetian

dolomity szare z prze³awiceniami ³upków czarnych (dolomit g³ówny), karnik–noryk

grey dolomites with shales intercalations (Hauptdolomit), Carnian–Norian

dolomity bry³owe, jasnoszare, brekcje dolomityczne (f. z Wetterstein), ladyn górny–karnik dolny

massive light-grey dolomites, breccias (Wetterstein Fm.), Upper Ladinian–Lower Carnian

dolomity œrednio- i cienko³awicowe,

szare i ciemnoszare z rogowcami (f. z Ramsau), anizyk

dark-grey, medium- and thin-bedded dolomites with cherts (Ramsau Fm.), Anisian

P³aszczowina kri¿niañska:

Krina Nappe:

wapienie organodetrytyczne z ma³¿ami i ramienionogami, ³upki (f. fatrzañska), retyk

organodetrital limestones with bivalves and brachiopods, shales (Fatra Fm.), Rhaetian

³upki mu³owcowe, piaskowce kwarcowe, wapienie organodetrytyczne (f. kopieniecka), hetang–synemur dolny

shales, quartz sandstones, organodetrital limestones (Kopieniec Fm.), Hettangian–Lower Sinemurian

margle i wapienie plamiste z amonitami, (f. margli z So³tysiej),

wapienie z belemnitami (og. wapieni z Poœredniej Kopki), spongiolity jasnoszare (og. spongiolitów ze Œwiñskiej Turni), synemur–pliensbach górny

spotty marlstones and limestones with ammonites (So³tysia Marls Fm.), limestones with belemnites (Poœrednia Kopka Limestone Mb.), grey spongiolites (Œwiñska Turnia Spongiolite Mb.), Sinemurian–Upper Pliensbachian

wapienie krynoidowe, jasnoszare (og. enkrynitów z D³ugiej), wapienie rudonoœne z manganem (og. wapieni rudonoœnych z Bani), wapienie bulaste, czerwone, z amonitami, onkoidami, wapienie krynoidowe zBositra(og. wapieni z Klinów), (f. wapieni z Hucisk), toark–aalen

light-grey crinoidal limestones (D³uga Encrinite Mb.), ore-bearing, manganese limestones (Banie ore-bearing Limestone Mb.), red, nodular limestones with ammonites, oncoids, crinoidal limestones with Bositra (Kliny Limestone Mb.) (Huciska Limestone Fm.), Toarcian–Aalenian

radiolaryty, wapienie z radiolarytami i rogowcami, czerwone, szare, zielone, bajos–oksford

red, grey and green radiolarites, limestones with cherts, Bajocian–Oxfordian

wapienie bulaste, ciemnoczerwone z i ,

wapienie mikrytowe, jasnoszare, margle, ³upki margliste (f. jaseniñska), kimeryd–tyton

Saccocoma Globochaete alpina dark-red nodular limestones with Saccocoma and Globochaete alpina,

light-grey micritic limestones, marlstones, marly shales (Jasenina Fm.), Kimmeridgian–Tithonian

wapienie mikrytowe z i , bia³e, jasnoszare, (f. oœnicka), berias

Calpionella Crassicollaria white, light-grey micritic limestones with Calpionella and Crassicollaria (Oœnica Fm.), Berriasian

margle, wapienie margliste z amonitami, piaskowce, wapienie grubo³awicowe (f. margli z Koœcieliskiej), walan¿yn–alb

marlstones and marly limestones with ammonites, sandstones, thick-bedded limestones (Koœcieliska Marlstone Fm.), Valanginian–Albian

nasuniêcie p³aszczowiny choczañskiej

Choè Nappe overthrust

nasuniêcia ³usek choczañskich

Choè thrust slices boundaries

nasuniêcia drobnych ³usek kri¿niañskich

Krina thrust slices boundaries

uskok

fault

F –³uska Furkaski_{Furkaska thrust slice} SW –³uska Siwej Wody_{Siwa Woda thrust slice}

K –³uska Korycisk

Koryciska thrust slice

PC – ³uska Pod Cisow¹

Pod Cisow¹ thrust slice

SW

F

K

_Pc

Pc

T A T R Z A Ñ S K I

P N

100m

Ryc. 7. Mapa geologiczna obszaru badañ (na podstawie GaŸdzickiej i in., 2007). Lokalizacja — zob. ryc. 1 Fig. 7. Geological map of the study area (based on GaŸdzicka et al., 2007). For location see Fig. 1

(8)

i Siwej Wody (porwak tektoniczny z obszaru kri¿niañskie-go), dla której zaproponowano nazwê ³uska Pod Cisow¹ (ryc. 7). Nie jest to w Tatrach sytuacja odosobniona. Na przyk³ad pochodz¹ca z obszaru wierchowego ska³ka Nie-dŸwiedŸ jest zaklinowana w utworach reglowych miêdzy Dolin¹ Miêtusi¹ i Dolin¹ Ma³ej £¹ki (Zawidzka, 1967). W grzbiecie Cisowej Turni, na pó³noc od ska³ki z dolomitów Wetterstein, jak te¿ na zachodnim zboczu ukazuj¹ siê szare wapienie formacji norowickiej nale¿¹ce do ³uski Siwej Wody. Skomplikowana budowa tektoniczna tego obszaru sprawia, ¿e na ma³ej przestrzeni wystêpuj¹ obok siebie serie wieku retyckiego reprezentuj¹ce obie p³aszczowiny reglowe: kri¿niañsk¹ i choczañsk¹, pochodz¹ce z dwóch ró¿nych stref facjalnych: Fatricum i Hronicum.

Literatura

ALEXANDROWICZ S.W. & SZEWCZYK E. 1981 — Otwornice mar-gli anizyku jednostki Furkaski w Tatrach Zachodnich. Biul. Inst. Geol., 331: 123–139.

ANDRUSOV D. 1936a — Subdivison des nappes subtatriques sur la versant nord de la Haute Tatra. Bull. Ass. Russe rech. Sci. Prague, 4 (9), 23: 125–134.

ANDRUSOV D. 1936b — Subtatranské pøíkrovy zapadnich Karpat. Carpathica, 1: 3–50.

BAC-MOSZASZWILI M., BURCHARDT J., G£AZEK J., IWANOW A., JAROSZEWSKI W., KOTAÑSKI Z., LEFELD J., MASTELLA L., OZIMKOWSKI W., RONIEWICZ P., SKUPIÑSKI A. & WESTWALE-WICZ-MOGILSKA E. 1979 — Mapa geologiczna Tatr Polskich, 1 : 30 000. Wyd. Geol. Warszawa.

BRÜHWILER T., HOCHULI P. A., MUNDIL R., SCHATZ W. & BRACK P. 2007 — Bio- and chronostratigraphy of the Middle Triassic Reifling Formation of the westernmost Northern Calcareous Alps. Swiss J. Geosci., 100: 443–455.

FIJA£KOWSKA A. & UCHMAN A. 1993 — Nowe dane do palino-logii triasu Tatr Polskich. Prz. Geol., 41: 373–375.

GADZICKA E., BAC-MOSZASZWILI M., ZIMNAL Z., MARCI-NIEC P, NESCIERUK P., PIOTROWSKA K. & WASILUK R. 2007 — Szczegó³owa mapa geologiczna Tatr, 1 : 10 000. Arkusz Kiry. Pañstwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.

GADZICKI A. 1974 — Rhaetian microfacies, stratigraphy and facies development in the Tatra Mts. Acta Geol. Pol., 24: 17–96.

GADZICKI A. 1978 — Conodonts of the genus Misikella Kozur and Mock, 1974 from the Rhaetian of the Tatra Mts (West Carpathians). Acta Palaeont. Pol., 23: 341–350.

GADZICKI A. 1983 — Foraminifers and biostratigraphy of Upper Triassic and Lower Jurassic of the Slovakian and Polish Carpathians. Palaeont. Polon., 44: 109–169.

GADZICKI A. & MICHALÍK J. 1980 — Uppermost Triassic sequen-ce of the Choè nappe (Hronic) in the West Carpathians of Slovakia and Poland. Acta Geol. Pol., 30: 61–76.

GADZICKI A. & MICHALÍK J. 1985 — OdpowiedŸ na artyku³ Z. Kotañ-skiego Jeszcze raz o p³aszczowinie stra¿owskiej w Tatrach. Prz. Geol., 33: 628. GADZICKI A., MICHALÍK J., PLANDEROVÁ E. & SÝKORA M.

1979 — An Upper Triassic–Lower Jurassic sequence in the Kríñna

nappe (West Tatra Mts, West Carpathians, Czechoslovakia). Západne Karpáty, Sér. Geol., 5: 119–148.

GADZICKI A., WAKSMUNDZKA M. & HO£DA-MICHALSKA A. 2006 — Rhaetian/Hettangian palynomorphs of the Tatra Mountains (West Carpathians). Vol. Jur., 4: 280–281.

GADZICKI A. & ZAWIDZKA K. 1973 — Triassic foraminifer assem-blages in the Choè nappe of the Tatra Mts. Acta Geol. Pol., 23: 483–490. GRABOWSKI J. & PSZCZÓ£KOWSKI A. 2006 — Górny tyton i berias w p³aszczowinie reglowej dolnej Tatr Zachodnich w œwietle danych lito-, bio- i magnetostratygraficznych. Prz. Geol., 54: 870–877. GUZIK K. 1959 — Przewodnie rysy stratygrafii triasu serii reglowej górnej (choczañskiej) w Tatrach Zachodnich. Biul. Inst. Geol. 149:183–186. GUZIK K. & GUZIK S. 1958 — Mapa geologiczna Tatr Polskich, 1 : 10 000. Arkusz Furkaska. Instytut Geologiczny, Warszawa. GUZIK K., GUZIK S. & SOKO£OWSKI S. 1958 — Mapa geologiczna Tatr Polskich, 1 : 10 000. Arkusz Hruby Regiel. Instytut Geologiczny, Warszawa.

IWANOW A. & WIECZOREK J. 1987 — Problem najwy¿szych jed-nostek tektonicznych w Tatrach. Prz. Geol., 35: 525–528.

KOTAÑSKI Z. 1973 — Upper and middle subtatric nappes in the Tatra Mts. Bull. Acad. Pol. Sci., Sér. Sci. Terre, 21: 75– 83.

KOTAÑSKI Z. 1974 — Ammonites, nautiloids and daonelles from the upper subtatric Triassic in the Tatra Mts. Rocz. Pol. Tow. Geol., 43: 439–451.

KOTAÑSKI Z. 1985a — Jeszcze raz o p³aszczowinie stra¿owskiej w Tatrach. Cz. I. Prz. Geol., 33: 547–553.

KOTAÑSKI Z. 1985b — Jeszcze raz o p³aszczowinie stra¿owskiej w Tatrach. Cz. II. Prz. Geol., 33: 621– 628.

KOTAÑSKI Z. 1996 — History of discovery and age of labyrintodont remains in the Tatra Mts, Poland. Pr. Muz. Ziemi, 43: 47–52. KOVAÈ P. & HAVRILA M. 1998 — Inner structure of Hronicum. Slovak Geol. Mag., 4: 275–280.

LEXA J., BEZAK V., ELEÈKO M., MELLO J., POLÁK M., POTFAJ M. & VOZAR J. (eds.) 2000 — Geological map of Western Carpathians and adjacent areas, 1 : 500 000. Geological Survey of Slovak Republic, Bratislava. MAHEL’ M. 1986 — Choèské pohorie. [W:] Mahel’ M. (ed.) Geologická stavba ès. Karpát 1. Paleoalpínske jednotky. Veda, Bratislava: 396–397. MARYAÑSKA T. & SHISHKIN M. 1996 — New cyclotosaurid (Amphi-bia: Temnospondyli) from the Middle Triassic of Poland and some pro-blems of interrelationships of capitosauroids. Pr. Muz. Ziemi, 43: 53–83.

MATÉJKA A. 1927 — Geologické studie z okolí Ruñomberka na

Slovensku. Sbor. St. Geol. Úst. Ès. Republ., 7: 529–617.

MELLO J., FILO I., KOVAÈ P., HAVRILA M., HÓK J., SIRÁÒOVÁ Z., ECOVÁ K., POTFAJ M., PEVNÝ J. & SAMUEL O. 1993 — Choèské

Vrchy. [W:] Gross P. i in. (red.) Geológia juñnej a východnej Oravy.

Geologický ústav Dionýza Štúra, Bratislava.

MELLO J. & WIECZOREK J. 1993 — Choèský príkrov (Hronicum). [W:] Nemèok J. (red.) Vysvetlivky ku gologickej mape Tatier, 1 : 50 000. Geologický Ústav Dionýza Štúra, Bratislava: 50–57. MICHALÍK J. & GADZICKI A. 1980 — Czy w Tatrach jest p³asz-czowina stra¿owska? Prz. Geol., 28: 616–619.

MICHALÍK J. & GADZICKI A. 1983 — Stratigraphic and environ-mental correlations in the Fatra and Norovica Formation (Upper Trias-sic, Western Carpathians). Schrift. Erdwiss. Komm., 5: 267–276. NEMÈOK J, BEZÁK V., BIELY A., GOREK A, GROSS P., HALOUZKA R., JANÁK M., KAHAN Š., KOTAÑSKI Z., LEFELD J., MELLO J., REICHWALDER P., R¥CZKOWSKI W., RONIEWICZ P., RYKA W., WIECZOREK J. & ZELMAN J. 1994 — Geologická mapa Tatier, 1 : 50 000. Geologický ústav Dionýza Štúra, Bratislava.

PSZCZÓ£KOWSKI A. 1996 — Calpionellid stratigraphy of the Titho-nian-Berriasian pelagic limestones in the Tatra Mts. (Western Carpa-thians). Stud. Geol. Pol., 109: 103–130.

RONIEWICZ E. 1974 — Rhaetian corals of the Tatra Mts. Acta Geol. Pol., 24: 97–116.

RUCKWIED K., GÖTZ A.E. & SZULC J. 2004 — Palynofacies pat-terns of Middle Triassic carbonate series of the Hronicum Basin (Tatra Mts., S Poland): clue to reconstruction of eustatic history. [In:] Kêdzierski M., Leszczyñski S. & Uchman A. (red.) Geologia Tatr. Ponadregionalny kontekst sedymentologiczny. Polska Konferencja Sedymentologiczna. VIII Krajowe Spotkanie Sedymentologów. Zako-pane, 21–24.06.2004. Polskie Towarzystwo Geologiczne, Kraków: 117. ŠTUR D. 1868 — Bericht über die geologische Aufnahme im oberen Waag- und Granthale. Jb. Geol. Reichsanst. (Wien), 18: 337–426. SZULC J., GÖTZ A., KURC G. & RUCKVIED K. 2004 — Batymetria i ewolucja basenu Hronicum w triasie œrodkowym na przyk³adzie pro-filu Wielkich i Ma³ych Korycisk (Tatry Polskie). [W:] Kêdzierski M., Leszczyñski S. & Uchman A. (red.) Geologia Tatr. Ponadregionalny kontekst sedymenologiczny. Polska Konferencja Sedymentologiczna. VIII Krajowe Spotkanie Sedymentologów. Zakopane, 21–24.06.2004. Polskie Towarzystwo Geologiczne, Kraków: 55–63.

TOLLMANN A. 1976 — Analyse des klassischen nordalpinen Mesozoikums. Stratigraphy, Fauna und Fazies der Nördlichen Kalkalpen. Deuticke, Wien. UCHMAN A. 1988 — Red limestones — the youngest lithological unit of the Choè Nappe, Tatra Mts. Ann. Soc. Geol. Pol., 58: 277–286. UCHMAN A. 1993 — Lower Jurassic carbonate sedimentation contro-lled by tilted blocks in the Choè Unit in the Tatra Mts., Poland. Zen-tralbl. Geol. Paläont., 1, 7-8: 875–883.

UCHMAN A. 2004 — Tatry, ich ska³y osadowe i badania sedymento-logiczne. [W:] Kêdzierski M., Leszczyñski S. & Uchman A. (red.) Geo-logia Tatr: ponadregionalny kontekst sedymenologiczny, Polska Konferencja Sedymentologiczna, VIII Krajowe Spotkanie Sedymentologów. Zako-pane, 21–24.06.2004. Polskie Towarzystwo Geologiczne, Kraków: 5–21. UHLIG V. 1903 — Bau und Bild der Karpathen. [In:] Bau und Bild Österreich. Wien.

WOLSKA A., SZULC J. & KOSZOWSKA E. 2002 — K/Ar dating of the Middle Triassic tuffas from the Central Carpathians and its paleotectonic context. [In:] Paleogeographical, paleoecological, paleoclimatical development of Central Europe, Czech and Slovakian Paleontological Seminary, ESSEWECA/EEDEN Workshop, International Visegrad Fund

— Paleoclimate Workshop, Abstract Book, 5–7thJune, 2002, Bratislava.

Institute of Geology, Slovak Academy of Science, Bratislava: 73–74. ZAWIDZKA K. 1967 — Budowa geologiczna rejonu Prze³êczy Sywa-rowej w Tatrach Zachodnich. Acta Geol. Pol., 17: 623–651.

ZAWIDZKA K. 1971 — Triassic holothurian sclerites from Tatra Mountains. Acta Palaeont. Pol., 16: 429–450.

ZAWIDZKA K. 1972 — Stratigraphic position of the Furkaska lime-stones (Choè nappe), the Tatra Mts. Acta Geol. Pol., 22: 459–466.