Cena a wartość w gospodarce cyfrowej – wybrane problemy

ISSN: 1896-382X | www.wnus.edu.pl/pl/edu/ DOI: 10.18276/epu.2016.122-15 | strony: 167-175

ALEKSANDER Z. WASSILEW

6]NRáD*áyZQD+DQGORZDZ:DUV]DZLH

&(1$$:$572Ğü:*26PODARCE CYFROWEJ – WYBRANE PROBLEMY

Streszczenie

W gospodarce cyfrowej WZRU]RQH UR]SRZV]HFKQLDQH Z\PLHQLDQH XĪ\ZDQH Vą UyĪQH IRUP\ ]GLJLWDOL]RZDQH &KDUDNWHU W\FK SURGXNWyZ ]PLHQLD UyZQLHĪ FKDUDNWHU rynku. Tworzenie obiektów binarnych jest czaso- LSUDFRFKáRQQHDOHáDWZLHMV]HMHVWLFK UR]V\áDQLH6ąGREUDPLSXEOLF]Q\PLDOHLFKZDUWRĞüXĪ\WNRZDGRW\F]ąFDGHF\]MLEąGĨ rozrywki MHVWVXELHNW\ZQD:DUWRĞüMHVWSRMĊFLHPV]HUV]\PRGFHQ\ 6áRZDNOXF]RZH GDQHLQIRUPDFMDNRV]WZDUWRĞüFHQD. Wprowadzenie Gospodarka c\IURZDUyĪQLVLĊRGWUDG\F\MQHMQRZ\PLSURFHVDPLorganizowa- QLDLSURZDG]HQLDSURGXNFMLG\VWU\EXFMLRUD]NRQVXPSFMLSURGXNWyZLXVáXJ&Ka- UDNWHU\]XMHVLĊRQDSU]HVXQLĊFLHPZDĪQRĞFLZWZRU]HQLXGyEU]DNW\ZyZPDWHULDl-Q\FK QD QLHPDWHULDOQH JáyZQLH LQIRUPDFML L ZLHG]\ – w postaci binarnej – czyli dane), a WDNĪHZLĊNV]ąV]\ENRĞFLąLLQQRZDF\MQRĞFLąG]LDáDQLD1* 2015).

W nowej gospodarce sieci cyfrowe oraz infrastruktury komunikacji zapewnia-Mą JOREDOQą SODWIRUPĊ, na której ludzie i organizacje ZVSyáSUDFXzapewnia-Mą, Z\V]XNXzapewnia-Mą LZ\PLHQLDMą]GLJLWDOL]RZDQHIRUP\:Being Digital Nicholas Negroponte (1996) XĪ\ZD metafory SU]HVXQLĊFLD ] przetwarzania atomów do przetwarzania bitów. 8ZDĪDĪHZV]HONLHIRUP\ÄLQIRUPDFML´NWyUHWHUD]VąZ\NRQDQH]DWRPyZNVLąĪ NLSá\W\&' LWGZNRĔFXEĊGąwykonane ]ELWyZLĪHOXG]NRĞü nieuchronnie kie-UXMHVLĊNXSU]\V]áRĞFLZNWyUHMZV]\VWNRFRPRĪQDEĊG]LH]GLJLWDOL]RZDQHF]\WR gazety, rozrywka lub seks) (Cascone 2015).

W sLHFLWHĪMDNRVLHüVWRVXQNyZZ\PLDQ\ZNWyUHMZ\VWĊSXMHRELHJZV]Hl-kich form digitalnych (danych) – tworzonych, wymienianych i „konsumowanych” – SRZLQQ\G]LDáDüUyZQLHĪSUDZDU\QNX]NRV]WDPLZDUWRĞFLDPLLFHQDPL-HGQDN

gospodarka jest o ZLHOHZLĊNV]DQLĪU\QHN&KDQJ 2015), a gospodarka cyfrowa – tym bardziej; dobrobyt to nie tylko konsumpcja, dane to nLHLQIRUPDFMDDZDUWRĞü PRĪHE\üÄEH]-cenna”.

&HOHP DUW\NXáX MHVW SUyED UHIOHNVML – z pragmatycznej i socjologicznej per-spektywy badawczej – QDG UyĪQLFDPL F]ĊVWR XĪ\ZDQ\FK ]DPLHQQLH SRMĊü RUD] zwrócenie uwagi na zjawisko fetyszyzacji „informacji”.

1. Nowe zasady rynku

Zdaniem Barbrooka (2009) na przestrzeni (ponad stu) lat fetyszyzm towarowy SURZDG]LáGRIHW\V]\]RZDQLDWHFKQRORJLL2EHFQLHSU]HNV]WDáFRQ\]RVWDáRQZXQi-ZHUVDOQ\ IHW\V]\]P WHFKQRORJLF]Q\ L Z ]ZLą]NX ] W\P REVHUZXMHP\ IHW\V]\]DFMĊ „informacji”. :VIHW\V]\]RZDQHMJRVSRGDUFHNDSLWDOLVW\F]QHMLQIRUPDFMDGRW\F]ąFD SUDF\VWDáDVLĊQLHRGUyĪQLDOQDRGSUDF\MDNLHMZ\PDJDáRMHMSR]\VNLZDQLH7áXPa-F]\ WHĪ, jak technologie F\IURZH SRGZDĪDMą GRW\FKF]DVRZH VSRVRE\ Z\NRQDnia rzeczy, rozumienia oraz podDMąZZąWSOLZRĞüWDNLH]DáRĪHQLDMDNÄNRQLHF]QRĞü´OXE „stan naturalny” wielu procesów ekonomicznych i zasad organizacyjnych. Post LQGXVWULDOQHWHFKQRORJLHQLHVáXĪ\á\ZLĊFGRXWRZDURZLHQLDLQIRUPDFMLSU]HFLZQie, UDF]HMMąGHNRPRG\ILNRZDá\RGWRZDURZLDá\

/XG]LH LQWHUUHDJXMą ]H VREą SU]H] SU]HGPLRW\ WRZDU\ SLHQLąG]H NDSLWDá – stwierdza Barbrook (2009). :HSRFHF\IURZHMSU]HGPLRW\GURĪHMą]XSá\ZHPF]a-VXOHF]ELW\ZLUWXDOQHVWDMąVLĊFRUD]WDĔV]H– LZW\PNRQWHNĞFLH&KULV$QGHUVRQ (2011, s. 2 RU]HND Ä*RVSRGDUND DWRPyZ MHVW LQIODF\MQD ELWyZ ]DĞ GHIODF\MQD´. 1DFLVNSRáRĪRQ\MHVWQDSURGXNW\DQLHQDSURGXFHQWyZ

:W\PNRQWHNĞFLH8UU\ (2009, s. 199) dodaje, ĪH „DNW\ZQRĞFL ludzi w takich ]ZLą]NDFK pasji Z\PDJDMą porozumiewania VLĊ áąF]QRĞFL sieciowej i ZLąĪą VLĊ z HPRFMRQDOQą VDW\VIDNFMą z RNUHĞORQ\PL wydarzeniami”. W tak wysoce zindywi-dualizowanym i urynkowionym VSRáHF]HĔVWZLH w znacznym stopniu niezamierzo-nym skutkiem – Z\NUDF]DMąFSR]DNRQWHNVWNRPHUF\MQ\ – jest intensyfikacja prak-tyk VSRáHF]Q\FK które zdaniem Berkinga (1996, s. 192) „systematycznie Z\P\NDMą VLĊ dyktatowi ZDUWRĞFL wymiennej i logice rynku”.

2. Tworzenie form digitalnych

3RGVWDZRZąG]LDáDOQRĞFLąZsieci jest tworzenie danych (form binarnych). 6ą one SURGXNRZDQH JURPDG]RQH SU]HFKRZ\ZDQH RFKUDQLDQH SU]HV\áDQH L SU]HNa-zywane – w stanie „surowym” (nieprzetworzone, nieposegregowane, nieskatalogo-ZDQH 1DVWĊSQLH QDOHĪ\ NRQZHUWRZDü GDQH ]H ĨUyGáRZHJR QRĞQLND QD GRFHORZ\

RF]\ĞFLüLQWHUSUHWRZDüUHGXNRZDüUHGXQGDQFMĊLQWHJURZDüVWDQGDU\]RZDüDJUe-JRZDü VNáDGRZDü Z W\P EXGRZDü PRGHOH GDQ\FK Z UR]XPLHQLX ED]\ GDQ\FK RUD]UHMHVWURZDüLFKNDWHJRULe i ich wymiary (MAN 2016). Utrwalone na material-Q\PQRĞQLNXSU]HWZRU]RQHGDQHSR]RVWDMąGDQ\PL

W sieci wyVWĊSXMH WRWDOQD Z\PLDQD IRUP ELQDUQ\FK – zdigitalizowanych RELHNWyZĞZLDWD]HZQĊWU]QHJRNWyUe ZDUWR]DSDPLĊWDü– XWUZDOLüRNUHĞORQe fakty, zdarzeniaUHJXá\LWS=QDNLGĨZLĊNLREUD]\ZSRVWDFLF\IURZHMVąáDWZHGRSU]e-WZDU]DQLD L QDVWĊSQLH GR RGzdarzeniaUHJXá\LWS=QDNLGĨZLĊNLREUD]\ZSRVWDFLF\IURZHMVąáDWZHGRSU]e-WZDU]DQLD Z SRVWDFL WHNVWyZ PX]\NL JáRVyZ ]GMĊü ILOPyZ ,QIRUPDFMD SRMDZLD VLĊ GRSLHUR JG\ QDVWąSL QDGDQLH GDQ\P ]QDF]HQLa (sensu) – wymaga ich zinterpretowania przez podmLRW Z NRQNUHWQ\P NRQWHNĞFLH (IW 2016). Jako prerekwizyty takiej interpretacji danych konieczna jest wiedza

a priori podmiotu,

MDNMHUR]XPLHüPRGHOGDQ\FKRUD]GRĞZLDGF]HQLHXĪ\WNRZQi-ka, ZMDNLVSRVyEPRĪH]WDNÄZ\GRE\Wej” informacji VNRU]\VWDü

=GLJLWDOL]RZDQH IRUP\ WUDG\F\MQ\FK RELHNWyZ NVLąĪNL PX]\ND ]GMĊFLD ILl-P\ Vą WZRU]RQH Jáywnie przez firmy produkcyjne i wydawnictwa (w celach ko-PHUF\MQ\FK EąGĨ SU]H] XĪ\WNRZQLNyZ OXE ELEOLRWHNL Z FHOX XGRVWĊSQLDQLD QDj-F]ĊĞFLHM]DGDUPR3RGREQLHVSUDZDZ\JOąGD]RSURJUDPRZDQLHPLDSOLNDFMDPL– QLHNRQLHF]QLHSRELHUDQDMHVWRSáDWDSLHQLĊĪQD]DLFKXGRVWĊSQLDQLH

1DWZRU]HQLHZ\VSHFMDOL]RZDQ\FKED]GDQ\FKOXE%LJ'DWDPRJąVRELHSo-]ZROLü Z\áąF]QLH GXĪH ILUP\ OXE VHUZLV\ VSRáHF]QRĞFLRZH SRVLDGDMąFH ]DUyZQR VSU]ĊW RSURJUDPRZDQLH ]DVRE\ OXG]NLH LQIREURNHUyZ MDN L ÄXSUDZQLHQLD´ do obserwacji i zbierania danych poufnych. Podstawowy model biznesowy serwi-VyZ VSRáHF]QRĞFLRZ\FK ]DNáDGD XGRVWĊSQLHQLH VSRáHF]QRĞFL SODWIRUP\ XĪ\WNRZHM Z ]DPLDQ ]D GRVWĊS GR VSHUVRQDOL]RZDQ\FK VWUXPLHQL GDQ\FK ZVSyáWZRU]RQ\FK L ZVSyáG]LHORQ\FK SU]H] VSRáHF]QRĞü $NW\ZQRĞü XĪ\WNRZQLNyZ MHVW ĞOHG]RQD SU]H] ]DVWRVRZDQLH ]DDZDQVRZDQHJR RSURJUDPRZDQLD DQDOL]RZDQH Vą DNW\ZQ\ F]DVF]ĊVWRWOLZRĞüLGáXJRĞüVSĊG]RQ\QDGDQHMVWURQLHLQWHUQHWRZHM]]DORJRZa-niem SRU\ GQLD PLHVLąFD OLQNL, ]D NWyU\PL XĪ\WNRZQLN SRGąĪDá, przeczytanie postów, ruch myszy na ekranie itp. (MAN 2016).

Z kolei UrryVZ\UDĪDSU]HNRQDQLHĪHVLHüÄNDQDOL]XMHEH]áDGQą HQHUJLĊ ]áRĪRQRĞFL´ 8VLHFLRZLHQLH XĪ\WNRZQLNyZ ]DĞ ]GDQLHP 5DLQiego i Well-PDQD  WR V]F]HJyOQD FHFKD WZRU]ąF\FK VLĊ Z ,QWHUQHFLH GXĪ\FK ]ELRUyZ danych. :LDGRPRĞFL NRPHQWDU]H L RSLQLH generowane przez ludzi (lub portale medialne) SR]RVWDMą ]DUHMHVWURZDQH MDNR ĞODG LFK DNW\ZQRĞFL LQIRUPDF\MQR--NRPXQLNDF\MQHM]PRĪOLZRĞFLąLFKGDOV]HJRSU]HWZDU]DQLDLUR]V\áDQLD

3. Problemy z kosztami produktów binarnych

Tak MDN ZVND]Dá &]DSOHZVNL  WZRU]HQLH SLHUZV]HJR SURGXNWX first

copy cost) – digitalizacja (konwersja danych analogowych na cyfrowe) – jest

XG]LDáZZ\PLDQLHVLHFLRZHM5ĊF]QHZNOHS\ZDQLHWHNVWyZMHVWQDMEDUG]LHMF]DVR-L SUDFRFKáRQQH'R VNDQRZDQLD ÄZ\VWDUF]ą´ VNDQHU\ F]DVDPXG]LDáZZ\PLDQLHVLHFLRZHM5ĊF]QHZNOHS\ZDQLHWHNVWyZMHVWQDMEDUG]LHMF]DVR-L EDUG]R GURJLH DOH SyĨQLHM NRQLHF]Q\ MHVW RSLV SOLNyZ F\IURZ\FK – metryczki, tagi, deskryptory lub KDVáD SU]HGPLRWRZH WDN MDN Z ELEOLRWHNDFK D WR Z\PDJD Z\NZDOLILNRZDQ\FK LNRPSHWHQWQ\FK]DVREyZOXG]NLFKRUD]GXĪRF]DVX

Koszty „informacji” biznesowych ]ZLą]DQH Vą ] UHDOL]DFMą UyĪQ\FK RSHUDFML (gromadzenia, przetwarzania, przechowywania i przekazywania odpowiednych form binarnych). Znalezienie tego, co jest potrzebne, wymaga czasu, odpowiednych ludzi i niekiedy profesjonalnego oprogramowania do selekcji i opracowania da-Q\FKDWDNĪHRSáDW\]DGRVWĊSGRED]GDQ\FKOXELQQ\FKĨUyGHá+RMGD 2016). Do WHJRQDOHĪ\XZ]JOĊGQLDüLNRV]W\WUDQVDNF\MQH– ]ZáDV]F]DJG\FKRG]LRÄDNW\ZD QLHPDWHULDOQH´ WDNLH MDN RSáDW\ ]D OLFHQFMH SDWHQW\ VSáDW\ NUHG\WyZ F]\ Ze-ZQĊWU]QHXVáXJL konsultacji i doradztwa (Chang 2015).

Ludzie VSĊG]DMą godziny np. WZRU]ąFSURgramy lub strony LQWHUQHWRZHG]LHOąF VLĊSRVLDGDQąZLHG]ąQSWikipedia), przy czym nie SRELHUDMąRSáDW\ za korzysta-nie z ich produktów. 'OD Ä]Z\Ná\FK´ XĪ\WNRZQLNyZ NRV]WHP DNW\ZQRĞFL Z sieci jest przede wszystkim ich czas, zaniedbanie ZDĪQLHMV]\FK F]\QQRĞFL PRĪOLZe, ĪH LLFK]GURZLHDWDNĪH– ryzyko.

Typowe dla czasów obecnych, zdaniem Barbrooka (2007), jest wykorzystanie WHFKQRORJLL VLHFLRZ\FK GR WZRU]HQLD QRZ\FK WUHĞFL QLVNL NRV]W WZRU]HQLD QRZHM ÄZLHG]\´LNUyWNLF]DVGRVWĊSXGo niej. Nie kosztuje prawie nic, ĪHby ]URELüdosko-QDáH kopie danych cyfrowych. W innym miejscu Barbrook  NRQNOXGXMH ĪH konwergencja mediów, telekomunikacji i informatyki ]RVWDáD ]DNRĔF]RQD w naszej ZVSyáF]HVQHMNXOWXU]H „kopiuj i wklej”. .RV]WSRZLHODQLDLUR]V\áDQLDUyĪQ\FKIRUP wirtualnych jest prawie zerowy. :W\PWHĪGXFKX/DXUHQW)RXUQLHURNUHĞOD „JRVSRGDUNĊF\IURZą” jako JDáąĨ ekonomii EDGDMąFą NRĔFRZH zerowe koszty nie-materialnych dóbr z sieci.

:VZRMHMNVLąĪFHZa darmo Chris Anderson (2011) analizuje problem „zeru-MąF\FK´VLĊNRV]WyZLkto na tym zarabLDNRQNOXGXMąFÄ1LHPDGDUPRZ\FKRELa-GyZ´ : W\P FHOX Z SURFHVDFK WZRU]HQLD QDOHĪDáRE\ UyZQLHĪ XZ]JOĊGQLü NRV]W\ ]HZQĊWU]QH RUD] NRV]W\ alternatywne. Patel (2010, s. 187) SRGDMH SU]\NáDG RGSo- ZLHG]LDOQRĞFLNRU]\VWDQLD],&7]DSURFHQWÄJOREDOQHMHPLVMLJD]yZFLHSODUQLa-nych, prawie tyle samo co linie lotnicze” RUD]]SUDV\EU\W\MVNLHMĪHZ\WZRU]HQLH gazów cieplarnianych przez dwa poszukiwania w Google’u porównywalne jest do zagotowania czajnika wody D FRG]LHQQH JRRJORZDQLH WR UyZQRZDUWRĞü  ORWyZ GRRNRáD=LHPL

3UREOHP\]RV]DFRZDQLHPZDUWRĞFL

3RWU]HEQH GDQH R NWyUH ]DELHJDP\ Z ]DOHĪQRĞFL RG UROL NWyUą RGJU\ZDMą Z QDV]\P Ī\FLX PRĪQD ZDUWRĞFLRZDü ekonomicznie lub pragmatyczno- -VRFMRORJLF]QLH3LHUZV]HQDRJyáSRVLDGDMąZDUWRĞüĞFLĞOHXĪ\WNRZąQSLQIRUPa-F\MQą OXE NRQVXPSF\MQR-UR]U\ZNRZą 'UXJLH QDWRPLDVW – niekomercyjne – PDMą SU]HZDĪQLH IXQNFMĊ NRPXQLNDF\MQą SRVLDGDMą ZDUWRĞü V\PEROLF]Qą VáXĪą GR wsparcia i budowania UHODFMLNDSLWDáXVSRáHF]QHJR$NW\ZQRĞüWZyUF]D]DĞVDPD ZVRELHMHVWZDUWRĞFLą– GDMHZLĊNV]HSRF]XFLHVSHáQLHQLDDXWRUD

:DUWRĞü LQIRUPDF\MQą XĪ\WHF]QRĞü QS GOD FHOyZ EL]QHVRZ\FK PDMą GDQH XPRĪOLZLDMąFHRWU]\PDQLH]QLFK informacji dla optymalnego podejmowania decy-zji w danej sytuacji – Z]DOHĪQRĞFLRGNRQWHNVWXRUD]LQG\ZLGXDOQ\FKNDWHJRU\]DFML priorytetów -DN MXĪ ZVSRPQLDQR SRZ\ĪHM – MHVW RQD XZDUXQNRZDQD SRVLDGDQą ZLHG]ą L GRĞZLDGF]HQLHP GHF\GHQWD : V]F]HJyOQ\FK SU]\SDGNDFK PRĪOLZH MHVW wykalkulowanie zysków i strat wskutek dokonania danego wyboru). :DUWRĞFL ]H Z]JOĊGX QD VZRMą MDNRĞFLRZą VWUXNWXUĊ WUXGQR MHVW GRNáDGQLHM RV]DFRZDü – PDMą charakter subiektywny (Olender i Wydro 2007).

:DUWRĞü XĪ\WNRZD GDQ\FK MHVW Z\Qikiem ich wykorzystania (konsumpcji). 0RJą VáXĪ\ü do motywacji, argumentacji lub potwierdzenia ZáDVQ\FK SU]HNRQDĔ (cheery picking). :DUWRĞFLąF]ĊVWRQLHVąRQHVDPHOHF]XSU]\ZLOHMRZDQ\GRQLFK GRVWĊS,SU]\VSU]HGDZDQLXLSU]\LFKXGRVWĊSQLDQLX ZDĪQHMHVWSUDZRE\FLDZĞUyG Z\EUDĔFyZ GRSXV]F]RQ\FK GR QLFK -HVW ]ZLą]DQD ] ÄWDMHPQLFą´ ] ZWDMHPQLF]e-niem – ] WHJR SRZRGX RF]HNLZDQD MHVW ZG]LĊF]QRĞü L SRNRUD ĪH dopuszczono do ZVSyOQRW\6WDWXVVWDMHVLĊZDUWRĞFLąJG\ZFKRG]LZJUĊLQRZDNXOWXURZDWHOHROo-gLD SRVWĊSX &]DVDPL ZDUWRĞFLą GDQ\FK MHVW LFK QRZRĞü ZWHG\ WR FR GDMHV], jest Z ]DVDG]LH Z\UyĪQLHQLHP – SUDZHP SLHUZV]HĔVWZDXSU]\ZLOHMRZDQLD GR LFK otrzymywania. Problemem w konstruowaniu tego typu daru jest toĪH]DPLDVWKo-mogenizowania dzieli ludzi na „DZDQJDUGĊ” i „PDVĊ”. :LĊNV]ą XZDJĊ ]ZUDFD VLĊ na zdobywanie ]DSRĞUHGQLFWZHPsieci RGSRZLHGQLFKIRUP ZLHG]\ LXPLHMĊWQRĞFL 6LOQ\ VSU]HFLZ VNLHURZDQ\ MHVW ZREHF LQWHUHVRZQRĞFL GRPLQXMąF\P VWRVXQNRP U\QNRZ\P LXWRZDURZLHQLX ]DUyZQRSURGXNWyZMDNLUyĪnych form pracy grupo-wej (Strange 1986).

'ODUHODFMLZDUWRĞüEH]LQWHUHVRZQHMZ\PLDQ\IRUPGLJLWDOQ\FKPRĪQDUR]ZDĪDü DQDOL]XMąF SRJOąG %DXGULOODUGD  ĪH GDU\ Vą V\PERODPL NWyUH QLH PRJą E\ü zredukowane do ZDUWRĞFLSUDNW\F]QHMOXEZ\PLHQQHM'DUjest aktem interakcji spo-áHF]QHMPLĊG]\VWURQDPLJG]LHRELHNWV\PEROL]XMHLFKVSHF\ILF]QHUHODFMH-HĞOLGDU\ LVWQLHMą MDNR F]ĊĞü VWUXNWXUDOL]DFML VSRáHF]HĔVWZD LFK ZDUWRĞü V\PEROLF]QD VSRVyE Z MDNL SU]HGVWDZLD VWRVXQNL PLĊG]\ GZLHPD RVREDPL MHVW X]XSHáQLRQD SU]H] LFK ZDUWRĞFL ]QDNX – SRU]ąGNXMąF LQWHUDNFMH VSRáHF]QH 'Dny obiekt jest symbolem ]ZLą]NX RVRE\ NWyUD GDMH ] Wą NWyUD SU]\MPXMH DOH WDNĪH ]QDNLHP NWyU\ LVWQLHMH ZUHODFML]ZV]\VWNLPLLQQ\PL]QDNDPL7\ONRZ\PLDQ\PRJąWZRU]\üUHODFMH

:LHG]DLLQIRUPDFMDZSRVWDFLGDQ\FKX]QDZDQHVą]DGREUDSXEOLF]QHER SR LFK GRVWDUF]HQLX QLH GD VLĊ ]DSRELHFNRU]\VWDQLX ] QLFK SU]H]Rsoby, które nie ]DSáDFLá\DWDNLZáDĞQLHSU]\SDGHNPDP\Zsieci (Chang 2015). Nie zawsze jednak poinformowanie ma skutek pozytywny. W BhutDQLHQDSU]\NáDGVSDGHNZVNDĨQLND V]F]ĊĞFLD]ELHJáVLĊ]SRMDZLHQLHPVLĊVDWHOLWDUQHM793DWHO 2010).

:DUWRĞüGDQHMLQIRUPDFMLPRĪH E\üZSURVW albo odwrotnie proporcjonalna do MHMSRSXODUQRĞFL-HĪHOLMHVWHPMHG\QąRVREąNWyUDZie, MDNVLĊGRVWDüGRInternetu MDNRSU]\NáDGsieci bezskalowych)WRWDNDLQIRUPDFMDEĊG]LHGODPQLHEH]XĪ\WHFz-QD SRQLHZDĪ Z VLHFLDFK SRZ\ĪHM PDV\ NU\W\F]QHM RVLąJDQ\ MHVW HIHNW PXOWLSOLNa-cyjny, znany jako prawo Metcalfe’a: „XĪ\WHF]QRĞü 6LHFL WHOHNRPXQLkacyjnej lub V\VWHPX WHOHLQIRUPDW\F]QHJR URĞQLH SURSRUFMRQDOQLH GR NZDGUDWX OLF]E\ MHM XĪ\t-NRZQLNyZ ZĊ]áyZ” $QDORJLF]QLH ZDUWRĞü SRUWDOL VSRáHF]QRĞFLRZ\FK Z]UDVWD wraz ze wzrostem liczby LFKXĪ\WNRZQLNyZ

2GZURWQą V\WXDFMĊ LOXVWUXMH SU]\NáDG ]nanego ILQDQVLVW\ DPHU\NDĔVNLHJR Bernarda M. Barucha  NWyU\ GRUDG]Dá LQZHVWRURP JLHáGRZym: „Nigdy nie SRGąĪDM ]D WáXPHP´ RUD] Ä*G\ GREUH ZLDGRPRĞFL R JLHáG]LH WUDILą QD SLHUZV]ą VWURQĊ 1<7 VSU]HGDZDM”. W podobnych sytuacjach rozpowszechnienie danej in-formacji zmniejsza jej XĪ\WHF]QRĞü-HĪHOL ZV]\VF\ VLĊ ]DVWRVXMą GR RSLQLL RELHJo-ZHM ĪH DNFMH QDOHĪ\ NXSRZDü „w GRáNX´ D VSU]HGDZDü „na szczycie”, to takie WUDQVDNFMHOLNZLGXMąFWHQ„GRáHN´F]\ÄV]F]\W´]PLHQLá\E\DNWXDOQąFHQĊ

Ciekawe jest porównanie McMullena (1973, za: Harley  >ZDUWRĞFL@ Ln-formacji do ubezpieczenia – MHVWEH]ZDUWRĞFLvalueless), dopóki jej nie potrzebu-jemy – SRWHPVWDMHVLĊEH]FHQQDpriceless).

5. Problemy z cenami „informacji”

:OLWHUDWXU]HSU]HGPLRWXF]ĊVWRFHQDMHVWXWRĪVDPLDQD]ZDUWRĞFLąKDQGORZą U\QNRZąSLHQLĊĪQąZ\PLHQQąFRPRFQR]DZĊĪDREV]DUUR]ZDĪDĔQDGW\P]DJDd-nieniem. :DUWRĞüZ\PLHQQDGDQHJRRELHNWXMHVWFDáNRZLFLHUyĪQDRGZDUWRĞFL MDNą PDGODNRQVXPHQWD-HVW]ZLą]DQD]SURGXNFMąGRVWDZDPLLmarketingiem (parame- WUyZU\QNRZ\FKSURGXNWyZLXVáXJDOHUyĪQLVLĊRGLQQ\FKURG]DMyZZDUWRĞFL1Dj- F]ĊĞFLHM]DOHĪ\RGDNWXDOQHJRVWDQXJRVSRGDUNLLVNáRQQRĞFLGRSáDFHQLD]DNRU]\VWa- QLH]SXEOLF]QLHGRVWĊSQ\FKGDQ\FKOXEGRVWDUF]DQ\FKSURGXNWyZLXVáXJLnformacyj-nych. Cena specjalistycznych baz danych w dzisiejszych czasach U]HF]\ZLĞFLHZ]Ua-sta – Z V]F]HJyOQRĞFL QLHNWyU\FK ] QLFK jako VLáD QDSĊGRZD rynków finansowych, gdzie codziennie ZREURFLHELRUąXG]LDáZLHONLHNZRW\SLHQLĊĪne (Ʉɴɧɱɟɜ 2016).

Cena proGXNWyZGLJLWDOQ\FK]DOHĪQDMHVWRGNRV]WyZLFKSRV]XNLZDQLDLSR]y-VNDQLDWDNVDPRMDNGODWUDG\F\MQ\FKWRZDUyZRUD]RGLFKGRVWĊSQRĞFLW kontek-ĞFLH SUDF\ WZyUF]HM %DLUG(1997) RU]HND QLH PD SURVWHM UHJXá\ GOD RNUHĞOHQLD LOH

GDü OXE MDNą FHQĊ XVWDODü-HVW WR VSUDZD NWyUD MHVW QHJRFMRZDQD Z NDĪG\P NRn-kretnym przypadku.

Problem DV\PHWULL LQIRUPDFML E\á V]HURNR DQDOL]RZDQ\ SU]H] ZLHOX DXWRUyZ m.in. jako syndrom „kota w worku”, przez SalĊ L 7DĔVNą (2011) i przedstawiony jako paradoks informacji przez OlHĔVNLHJR  NRQVXPHQFL QLH FKFą NXSRZDü LQIRUPDFML MHĪHOL QLH SRWUDILą RV]DFRZDü MHM SU]\GDWQRĞci. Konsument z kolei nie ]DSáDFL]DLQIRUPDFMĊNWyUąMXĪSR]QDá

:HGáXJ ]DáRĪ\FLHOD Facebooka – Marka Zuckerberga – SU\ZDWQRĞü nie jest MXĪ „QRUPąVSRáHF]Qą”. Ale jest to cenaNWyUąSáDFLP\ za korzystanie z wszelkich form binarnych w erze cyfrowej $QDOL]XMąF SRVW\ 7ZLWWHU SRWUDIL RNUHĞOLü VWDWXV VSRáHF]QR-ekonomiczny autorów (Nuwer 8GRVWĊSQLDQLHdanych osobowych jest QRZą FHQą MDNąSáDFLP\ ]D VNąGLQąG„EH]SáDWQe” WUHĞFL Z ,QWHUQHFLH. Google, w zamian za „wolny” *PDLO RWU]\PXMH GRVWĊS do poczty e-mailowej XĪ\WNRZQi-ków LQDSRGVWDZLHVáyZNOXF]RZ\FK w ich prywatnej korespondencji Z\V\áD sper-sonalizowane reklamy. Facebook PDUyZQLHĪGRVWĊSGR wielu danych osobowych, przydatne dla reklamodawców – takie jak adres, SáHü i zatrudnienieDWDNĪHzainte-resowania, hobby i DNW\ZQRĞFL online (Ʉɴɧɱɟɜ 2016).

8Ī\WNRZQLF\ zawsze ÄSáDFą´ ]DRWU]\PDQą]DZDUWRĞüPXOWLPHGLDOQą – np. rów-QLHĪVZRLPF]DVHPLXZDJą. Uwaga MHVWJáyZQ\P ĨUyGáHPGRFKRGyZ dla mediów, które RWU]\PXMą RG VSRáHF]HĔVWZD w zamian ]D WUHĞü XGRVWĊSQLDQ\FK PDWHULDáyZ. 8Ī\WNRZQLN nie jest czynnikiem biernym. On jest w stanie ]GHF\GRZDüF]\L komu XG]LHOLü VZRMąXZDJĊ – FKRFLDĪ ]DZV]HPRĪQDZ\ELHUDü, MDNąSU]HJOąGDüVWURQĊ i czy EORNRZDü Z\VNDNXMąFe okienka w SU]HJOąGDUFHLQWHUQHWRZHM. „Informacja” PDVZRMą FHQĊ, ale nie ma SU]\PXVXSáDFHQLD ]DQLąQLH]DOHĪQLHRGÄZDOXW\´

Podsumowanie

W gospodarce cyfrowej tworzone, wymieniane i konsumowane Vą UyĪQH IRr-P\ GLJLWDOQH GDQH 3RZVWDMą SU]\ ]DPLHU]RQHM G]LDáDOQRĞFL ILUP SURGXNF\MQ\FK EąGĨ MDNR HIHNW DNW\ZQRĞFL ]Z\Ná\FK XĪ\WNRZQLNyZ sieci. Specyfika „towarów” binarnych ZSá\ZDWHĪQD]PLDQĊVWRVXQNyZU\QNRZ\FK'ODRV]DFRZDQLDNRV]WyZ ich powstanLDQDOHĪ\XZ]JOĊGQLüUyZQLHĪLNRV]W\WUDQVDNF\MQHDWDNĪHDOWHUQDW\w-QHL]HZQĊWU]QH

Informacja jest potrzebna do podejmowania decyzji w konkretnej sytuacji. Dla Z\GRE\FLDLQIRUPDFML]GDQ\FKSRGPLRW]QLFKNRU]\VWDMąF\SRZLQLHQE\üMXĪZy-SRVDĪRQ\ Z ZLHG]Ċ, MDN MH LQWHUSUHWRZDü L UR]XPLHü Z ]DOHĪQRĞFL RG NRQWHNVWX LRGLQG\ZLGXDOQHMNDWHJRU\]DFMLSULRU\WHWyZ:]ZLą]NX]W\PZDUWRĞüPDFKDUDk-WHUVXELHNW\ZQ\LPRĪHE\üWUXGQDGRRV]DFRZDQLD

3UREOHPXVWDODQLDFHQ\GDQHJRSURGXNWXPRĪHE\ü]ZLą]DQ\]DV\PHWULąLn-

IRUPDFMLMDNL]WUXGQRĞFLąRV]DFRZDQLDNRV]WyZRUD]VXELHNW\ZQ\PLNRQWHNVWo-Z\PZDUWRĞFLRZDQLHP&HQąNWyUą]DZV]HSáDFLP\, PRĪHE\üUyZQLHĪF]DVXZa-JDU\]\NRXWUDW\GDQ\FKSRXIQ\FK3RZLQQRWR]ZUyFLüQDV]ąXZDJĊQDSUREOHP\ fetyszyzacji technologii i informacji.

Literatura

1. Anderson C. (2011), Za darmo, Kraków: Znak.

2. Baird D. (1997), Scientific Instrument Making, Epistemology, And The Conflict

Between Gift And Commodity Economies, https://scholar.lib.vt.edu/ ejournals/SPT/v2n3n4/pdf/baird.pdf >GRVWĊS14.01.2016].

3. Barbrook R. (2009), 3U]\V]áRĞFL Z\REUDĪRQH 2G P\ĞOąFHM PDV]\Q\ GR JOREDOQHM

wioski, Warszawa: Muza.

4. Barbrook R. (2003), The gift of the Net, http://www.open democracy.net/media-informationwar/article_1468.jsp [dostĊp 9.01.2016].

5. Barbrook R. (2007), Giving is Receiving, http://www.imaginaryfutures.net/ 2007/04/06/giving-is-receivin/ >GRVWĊS9.01.2016].

6. Baruch B.M., http://topfamousquotes.com/bernard-baruch-quotes/ >GRVWĊS 12.01.2016].

7. Baudrillard J. (1975), The Mirror of Production, St. Louis: Telos Press.

8. Berking H. (1996), Solitary individualism: the moral impact of cultural

moderni-sation in late modernity, w: Risk, Environment and Modernity, red. S. Lash, B.

Szerszynski, B. Wynne, London: Sage.

9. Cascone P. (2015), Digital Prophesy, https://www.linkedin.com/pulse/digital-prophesy-peter-cascone >GRVWĊS8.01.2016].

10. Chang H. (2015), (NRQRPLD,QVWUXNFMDREVáXJL, Warszawa: Wydawnictwo Kryty-ki Politycznej.

11. Czaplewski M. (2011), Dobra informacyjne i ich podstawowe cechy ekonomiczne, =HV]\W\ 1DXNRZH 8QLZHUV\WHWX 6]F]HFLĔVNLHJR nr 650, Ekonomiczne Problemy 8VáXJnr 67, W6]F]HFLQ:\GDZQLFWZR1DXNRZH8QLZHUV\WHWX6]F]HFLĔVNLHJR 12. Fournier L. (2014), Towards a Zero Marginal Cost Economy, http://arxiv.org/

pdf/1405.2051.pdf >GRVWĊS08.01.2016].

13. Hojda P.H., Cena informacji – MDN Mą XVWDOLü, http://rynekinformacji.pl/cena-informacji-ustalic/ >GRVWĊS09.01.2016].

14. IW, http://www.inzynieriawiedzy.pl/wiedza/wiedza-informacje-dane >GRVWĊS 09.01.2016].

15. MAN, http:/ZZZPDQSHULRQFRP]DU]ąG]DQLH-LQIRUPDFMą-zi/informacja-w-biznesie/etapy-produkcji-informacji/ >GRVWĊS10.01.2016].

16. McMullen R.M. (1973), Information – value and cost, „Journal of the American Society for Information Science”, Sept-Oct, za: A.J. Harley (1975), The price and

17. Negroponte N. (1996), Being digital. Vintage, https://books.google.pl/ books?id=TDXqBQAAQBAJ >GRVWĊS08.01.2016].

18. NG (2015), http://mfiles.pl/pl/index.php/Nowa_gospodarka >GRVWĊS08.01.2016]. 19. Nuwer R. (2016), Co mówi o nas Twitter, „ĝZLDW1DXNL”, nr 1.

20. Olender-Skorek M., Wydro K.B. (2007), :DUWRĞüLQIRUPDFML, „Telekomunikacja i Techniki Komunikacyjne”, nr 1–2.

21. 2OHĔVNL-), Ekonomika informacji. Metody, Warszawa: PWN.

22. Patel R. (2010), :DUWRĞü QLF]HJR -DN SU]HNV]WDáFLü VSRáHF]HĔVWZR U\QNRZH L QD

QRZR]GHILQLRZDüGHPRNUDFMĊ, Warszawa: Muza.

23. Rainie L., Wellman B. (2012), Networked. The new social operating system, https://books.google.pl/books?id=bYJGna0AhdAC >GRVWĊS14.01.2016].

24. 6DOD-7DĔVND H. (2011), Syndrom

„NRWDZZRUNX´ZVSRáHF]HĔVWZLHLQIRUPDF\j-nym, =HV]\W\ 1DXNRZH 8QLZHUV\WHWX 6]F]HFLĔVNLHJR nr 656, Studia Informatica

nr 28 Szczecin: Wydawnictwo NaukowH8QLZHUV\WHWX6]F]HFLĔVNLHJR 25. Strange S. (1986), Casino Capitalism, Oxford: Blackwell.

26. Urry J. (2009), 6RFMRORJLDPRELOQRĞFL, Warszawa: PWN.

27. Vaughan G. (1991), The Gift Economy, http://www.gift-economy.com/ articlesAndEssays/thegifteconomy.html >GRVWĊS08.01.2016].

28. Ʉɴɧɱɟɜ Ƚ  Ƚɭɬɟɧɛɟɪɝ Ɂɭɤɴɪɛɴɪɝ ɢ ɰɟɧɚɬɚ ɧɚ ɢɧɮɨɪɦɚɰɢɹɬɚ, http://www.dw.com/bgɝɭɬɟɧɛɟɪɝ-ɡɭɤɴɪɛɴɪɝ-ɢ-ɰɟɧɚɬɚ-ɧɚ-ɢɧɮɨɪɦɚɰɢɹɬɚa-15912038 >GRVWĊS09.01.2016].

PRICE AND VALUE IN DIGITAL ECONOMY – SOME PROBLEMS

Summary

In the digital economy different digital forms are created, distributed, exchanged, used. The nature of these products also changes the nature of the market. Creating bina-ry objects is time- and labor-consuming, but easier to distribute. These are public goods, but their value (utility) in use for a decision, or entertainment, is subjective. Value is a broader concept than the price.

Keywords: data, information, cost, value, price.