Niektóre aspekty i uwarunkowania gospodarki remontowoj w SM "Ogniwo". w Łodzi . Próba ekonometrycznej prognozy na lata- 1905-1987

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S _____________________ FOLIA OECONOMICA 92, 1909_____________________

* J e r z y Tymiński

NIEKTÓRE ASPEKTY I UWARUNKOWANIA GOSPODARKI REMONTOWEJ W SM "OGNIWO" W LOOZI PRÓBA EKONOMETRYCZNEJ PROOGNOZY NA LATA 1985-1987

\ 1. Wstęp

Dla każ d ej s p ó ł d z i e l n i zasadniczym s t r a t e g ic z n y m cclem j e s t s t a ł y wzrost e f e k t y w n o ś c i gospodarki zasobami mieszkaniowymi (gzm). Efek tyw n ość ta zdeterminowana j e s t wzajemnymi r e l a c j a m i dochodów i kosztów gzm, w k t ó r y c h za sad nicze znaczenie w d łu ższych ok resach ma gospodarka remontowá.

Gospodarka remontowa to c a ł o k s z t a ł t d z i a ł a ń i środków f i n a n s o ­ wo-rzeczowych d otyczących tech niczn eg o u trzym ania obiektów m ie sz­ k a ln y c h , k t ó r e j wyrazem finansowym są n ak ład y ponoszone na remon­ t y , p otrzeb y remontowe, a także w a rto ś ć przerobu wykonawstwa w ła s ­ nego (przeznaczonego głów nie na r e a l i z a c j ę remontów), zaś kwanty- f i k a c j ą form alną ( p l a n i s t y c z n ą ) może być program remontowy.

Wysokość nakładów na remonty, j a k i e powinna pon osić s p ó ł d z i e l ­ n ia i ic h s t r u k t u r a , j e s t sprawą i s t o t n ą n i e t y l k o ze względu na a- sp ck t t e c h n ic z n y utrzym ania zasobów m ie sz k a ln ych na r a c jo n a ln y m po­ ziomie e k s p lo a t a c y jn y m , a l e także na aspek t e f e k t y w n o ś c i ekonomicz­ n e j samej gospodarki remontowej1. Głównym źródłem f in a n so w a n ia na­ kładów na remonty i ko nserw acje w s p ó ł d z i e l n i podstawowej je s t fun­ dusz remontowy. Zasadniczym i źródłami jego tw orze nia są o d p isy na romonty, d o t a c j e państwowe oraz k r e d y t bankowy.

Owa o s t a t n i e ź ró d ła z a s i l a n i a funduszu r e m o n to u e g o ,tj. d o t a c j e państwowe i k r e d y t bankowy, p o s ia d a j ą og raniczon y c h a r a k t e r i

wyka-Or J . Tymiński j e s t prezesem SM "Ogniwo" w Ł o d z i.

1 R. J a j s z c z y k , Problemy i perspektywy s p ó ł d z i e l c z e j gospodarki zasobami mieszkaniowymi, Warszawa 1976.

żu ją z roku na rok spadek swej r o l i i z n a c z e n ia . Co w i ę c e j można p o w ie d z ie ć , że są źródłami- z a n ik a j ą c y m i . B i o r ą c pod uwagę f a k t , że p o z o s t a ł e ź ró d ła gromadzenia funduszu remontowego w p o s t a c i odsetek bankowych od środków na rachunku N3P, nadwyżki b i l a n s o w e j BH2 " L o ­ cum" są znikomo, s t w i e r d z i ć n a l e ż y , że n i s k i fundusz remontowy sta­ nowi podstawową b a r i e r ę r a c j o n a l n e j p o l i t y k i remontowej. W warun­ kach S p ó ł d z i e l n i "Ogniwo" a k t u a l n i e pozwala on na " z a s p o k o je n i e " 50-60* p otrzeb remontowych wyrażonych w p lanach rocznych. Prognozy i p la n y b ie ż ą c e nakładów na remonty i ko nserw acje obejmują g łów nie n a jw a ż n ie js z e z a b ie g i remontowe o c h a r a k t e r z e p r z e c iw a w a ry jn y n ( r o ­ boty d e k a r s k o - b l a c h a r o k i e , i n s t a l a c y j n e głó w nie w z a k r e s i e wymian g rz e jn ik ó w panelowych na ż e liw n e itp.) oraz rezerwę a w a ryjną p r z e ­ znaczoną na usuwanie awa<rii p o w sta łyc h w o k r e s i e u ży tk o w a n ia . W nie­ w ie lk im zaá wymiarze uwzględnione są inne p rac e o c h a r a k t e r z e p r o ­ f i l a k t y c z n y m , t a k i e ja k rob oty m a l a r s k i e , m u r a r s k o - t y n k a r s k i e . S y ­ t u a c j a ta wynika n i e t y l k o z b a r i e r y , ja k ą stanowi w ła ś n ie zbyt n i s k i poziom funduszu remontowego, a l e także z tru d n o ś c i m a t e r i a ł o ­ wych, kadrowych i t p . R a c jo n a ln e programy remontowe obejmować powin­ ny zarówno niezbędne t e c h n i c z n i e i ekonomicznie uzasadniono f i n a n ­ sowe nakład y remontowe, ja k i niezbędne do ic h r e a l i z a c j i ś ro d k i rzeczowe i prod uk cyjn e w p o s t a c i m a te r i a ł ó w , nocy przerobowych w z a k r e s i e robót remontowo-budowlanych, tra n sp o rto w y c h i t d . S tą d p r a ­ w id łow o, a _{zarazem optymalne o k r e ś l e n i e t ą k i c h programów na l a t a} p r z y s z ł e j e s t sprawą n iez b ęd ną, ęhoć n i e p r o s t ą , wymagającą z a s t o s o ­ wania n ie s p o ty k a n yc h w p r a k t y c e , a nawet i w t e o r i i metod ic h u s t a ­ l a n i a . Konieczne j e s t w ię c zastępow anie podejmowania d e c y z j i o programach rozwoju gospodarki remontowej na p odstaw ie i n t u i c j i czy d ośw iad czen ia decyzjam i podejmowanymi na podstaw ie wyników system a­ t y c z n i e prowadzonych badań, rachunku ekonomicznego i rozwiązań wa­ r ia n t o w y c h . 5tąd też d l a ka ż d ej s p ó ł d z i e l n i podstawowej j e s t ważne, j a k i bę d zie rozwój podstawowych w i e l k o ś c i programu remontowego; p o trz e b remontowych, fa k ty c z n y c h nakładów na remonty, mocy p r z e r o ­ bowej wykonawstwa własnego w pow iązaniu ze źródłami f in a n s o w a n ia o- raz j a k i e c z y n n i k i będą ten rozwój k s z t a ł t o w a ć .

Taką prognozę rozwoju programu remontowego podejmujemy na p r z y ­ k ł a d z i e S p ó ł d z i e l n i "Ogniwo" w y k o r z y s t u ją c m etodologie p r e d y k c j i e k o n o n e t r y c z n e j .

2. Uwarunkowania s p ó ł d z i e l c z e j gospodarki remontowe i

W warunkach gospodarki s p ó łd z ie lc z y m i zasobami mieszkaniowymi e fe k tyw no ść gospodarki remontowej o k re ś lo n a j e s t przez konpleks róż­ norodnych czynników. Są one związane głó w nie z szybko postępującym procesom z u ż y c ia zasobów m iesz k aniow ych, niewysokim poziomem j a k o ś ­ c i rea liz o w a n eg o budownictwa mieszkaniowego oraz z j a k o ś c i ą r e a l i ­ z a c j i samych remontów2 . Nie boz zn aczen ia j e s t złożoność samych procesów remontowych w y n ik a ją c y c h ze sto so w ania różnorodnych t e c h ­ n o l o g i i budowlanych, a także innych czynników t e c h n i c z n o - o r g a n iz a ­ c y jn y c h i ekonomicznych. Z d r u g i e j s tr o n y c z y n n i k i te wiążą s i ę z i s t n i e j ą c y m i m ożliw ościam i zapew nienia środków fin a n so w yc h , r z e c z o ­ wych i t d . S y t u a c j a ta zmusza do p o g ł ę b i a n e j a n a l i z y i s t n i e j ą c e g o s te n u , do opracowania optymalnych rozwiązań w d z i e d z i n i e utrzym ania tech n iczn eg o zasobów m ieszkaniow ych. P r z e a n a liz o w a n i a wymaga przo- de wszystkim z u ż y c ie zasobów mieszkaniowych oraz ekonomiczna e f e k ­ tywność gospodarki remontowej.

Badania procesów z u ż y c ia obiektów t e c h n i c z n y c h , do k t ó r y c h na­ ło żą o b i e k ty m ie s z k a ln e , wiąże s i ę z badaniami niezawodności"*. Ana­ l i z y t a k i e są n ie z m i e r n i e tru d n e , gdyż w s p ó ł d z i e l c z e j gospodarce zasobami mieszkaniowymi dysponujemy ob iek ta m i m ieszkalnym i bardzo zróżnicowanymi pod względom czasu u ż y tk o w a n ia , t e c h n o l o g i i budowla­ nych i warunków u ż y tk o w a n ia . O k r e ś l e n i e zatem d o k ła d n ie t a k i c h pod­ stawowych c h a r a k t e r y s t y k n ie z a w o d n o ś c i, j a k m. i n . czas ż y c i a obiek­ tu i jego elementów4 , czas z d a t n o ś c i , ś r e d n i czas do u n ie z d a tn ie n ia , n ie j e s t ł a t w e . Tym samym brak j e s t dokładnego o k r e ś l e n i a окгези t r w a ł o ś c i elementów budynków wykonanych w t e c h n o lo g i a c h uprzem ysło­ wionych oraz c y k l i napraw d la tyc h elementów.

Co prawda znsne są sposoby o k r e ś l e n i a poziomu n iezaw od ności o- ■j

b ie k td w te c h n ic z n y c h , jednakże mogą być one - ze względu na z ł o ­ żoność a p a ra tu matematycznego, a także samej k o n s t r u k c j i obiektów

2

J . A r e n d a r s k i , Trw a ło ś ć i niezawodność budynków m ie s z k a ln y c h , Warszawa 1976. 3 3 . _{K a r p i rt s k i , S . F i r k o w i с z, Zasady p r o f i ­} l a k t y k i obiektów t e c h n i c z n y c h , Warszawa 1978. 4 I b id e m . ' ' Z . Z b i c h o w s k i , Podstawy o r g a n i z a c j i , Warszawa

m ieszk aln ych - zastosowane w za s a d zie j e d y n i e w o d n i e s i e n i u do po­ szcz eg ó lnych elementów składowych obiektów m ie sz k a ln yc h .

Nie można o c z y w iś c ie pominąć procesu z u ż y c ia sp ołeczn eg o, w y n i­ k a ją ce g o z wprowadzonego postępu tec h n ic z n e g o , mody, upodobań miesz­ kańców, a dotyczącego nowych wymogów w z a k r e s ie w i e l k o ś c i m ieszka­ n i a , jogo f u n k c j o n a l n o ś c i , wyposażenia i t d . Zużyjcie -to-w werenkarh s p ó łd z ie lc z e g o budownictwa w ie lo r o d z in n e g o , rea liz o w a n eg o np. w o- k r e s i c l a t 1960-1970 w P o l s c e , j e s t wysokie (o k . 40% ) , w porównaniu do s to p n ia z u ż y c ia fiz y c z n e g o (o k . 20%)6 . . S y t u a c j a ta uzasadnia konieczno ść u w z g lę d n ie n ia w nakładach, remontowych nakładów moder­ n i z a c y j n y c h .

R a c jo n a ln a p o l i t y k a rozwoju gospodarki remontowej powinna zatem stw o rzyć odpowiednie warunki do prawidłowego u trzym ania zasobów m ieszkaniowych. Oznacza to podporządkowanie p o l i t y c e remontowej z a ­ równo p o l i t y k i czynszów, rozwoju mocy przerobowej wykonawstwa w ł a ­ snego (ta ń s z e g o od wykonawstwa o b ce g o ), ja k i systemu z a o p a tr z e n ia m a te r i a ł o w o - te c h n ic z n e g o .

Kluczowa r o l a s t r a t e g i i remontowej narzuca ko nieczno ść fo rm u ło ­ wania m. in . prognoz rozwoju systemu remontowego, a n a s t ę p n ie wcie­ l e n i a t y c h prognoz do systemu r e a l i z a c j i planów remontowych.

3. Próba ekonomotrycznej prognozy programu r ozwoju systemu remontowego SM "Ogniwo'*

I 3-1- Ocena s y t u a c j i d e c y z y j n e j

W s z e lk ie prognozy rozwoju wymagają o k r e ś l e n i a s y t u a c j i decyzyj­ n e j , ,przez k t ó r ą rozumie s i ę z b i ó r zadań, celów i warunków d z i a ł a ­ n ia rozważanego podmiotu gospodarczego, c z y l i s p ó ł d z i e l n i . '

S p ó ł d z i e l n i a "Ogniwo" p osiad a zasoby mieszkaniowe z różnych o- kresów i o różnym s to p n iu z u ż y c ia fiz y c z n e g o i sp ołe czn e g o, r e a l i ­ zowanych w różnych t e c h n o l o g i a c h , różnych normatywach p o w i e r z c h n io ­

S. W i e t e s k a . Ogólną p o s ta ć z u ż y c ia budynków mieśz-Kal- nych jak o podstawa podejmowania d e c y z j i remontowych. Zagadnienia za- ' rz ą d z a n ia i planow ania remontów i k o n s e r w a c ji oraz o k r e ś l a n i e ic h e f e k t y w n o ś c i , M a t e r i a ł y na k o llo k w iu n naukowe, t ó d i 1984.

wych i budowlanych. Gospodarka remontowa prowadzona j e s t w S p ó ł ­ d z i e l n i z p r z e s t r z e g a n ie n norm postępowania p r z y j ę t y c h w p r a k t y c e w s p ó ł d z i e l c z o ś c i m ie sz k a n io w e j. Oznacza t o , że p otrze b y remontowe u- s t a l o n e są za pomocą przeglądów okresowych, a remonty prowadzone są g łó w nie przez zakład wykonawstwa własnego. Cała niemal zaś moc prze­ robowa przeznaczona j e s t na za s p o k o je n ie p o trze b remontowych.

Źródłem fin a n so w an ia p otrzeb remontowych j e s t przede wszystkim fundusz remontowy tworzony z wła snych dochodów ( o p ł a t y e k s p lo a ta c y j­ ne c z ło n k ó w ), umarzalnego k re d ytu bankowego przeznaczonego na l i ­ k w id a c ję wad t e c h n o lo g i c z n y c h , a ta k ż e , w coraz mniejszym z a k r e s i e , z d o t a c j i państwowych. Przeprowadzone badania nad uwarunkowaniami e f e k t y w n e j gospodarki remontowej w y k a z a ły , że:

przeprowadzanie remontów własnymi środkami wykazuje wyższy s to p ie ń e fe k ty w n o ś c i ekonomicznej a n i ż e l i przez wykonawcę z zewnątrz,

- u kład o r g a n i z a c y j n o - t e r y t o n a l n y S p ó ł d z i e l n i spowodował ko­ n ie c z n o ś ć u tw orz en ia trz e c h odrębnych a d m i n i s t r a c j i o s ie d lo w y c h , g ru p u ją c y c h zasoby n a j b l i ż e j położone,

o k r e ś la n e c o r o c z n ie p otrze b y remontowe wykazują w z r a s t a j ą c y u d z i a ł niezbędnych nakładów na p rac e d e k a r s k i e , m a la r s k ie oraz wiążące s i ę w wymianą p a n e l i , o c ie p la n ie m szczytów .

I s t n i e j e coraz większa ro zb ież n o ść pomiędzy ok re ś la n y m i c o r o c z ­ n ie potrzebami remontowymi, a poziomem f a k ty c z n y c h nakładów. Ta po­ g ł ę b i a j ą c a s i ę luka remontowa wynika z dwóch z a s a d n ic z y c h p rz y c z y n : wyraźnego r o z s z e r z a n ia s i ę p otrzeb remontowych oraz z t y t u ł u s t a ­ ł y c h ( n i e zmienionych ud l a t ) stawek odpisów na fundusz remontowy. Te uwarunkowania tworzą n a s t ę p u ją c e p r z e s ł a n k i s y t u a c j i d e c y z y j n e j w gospodarce remontowej S p ó ł d z i e l n i "Ogniw o".

a ) Syntetycznym m ie rn ik ie m oceny d z i a ł a l n o ś c i remontowej p o w i­ n ie n być m ie rn ik w a rt o ś c io w y , o k r e ś l a j ą c y w i e l k o ś ć p o trze b remonto­ wych. M i e r n ik ten w in ie n ch a ra k te ry z o w a ć r z e c z y w i s t y s ta n z a p o t r z e ­ bowania na p rac e remontowe i ic h rozwój w c z a s i e oraz u m o żliw iać kompleksowe prognozowanie funduszu remontowego i mocy p rzerobow ej wykonawstwa własnego. Jednakże m ie rn ik ten w in ie n też w p r o c e s i e prognozowania uw z g lęd niać p o n ie s i o n e n ak ła d y na w s z y s t k ie r o d z a je remontów i k o n s e r w a c j i . W ie lk o ś ć p o sia d a n y ch nakładów ogółem, okreś­ lona j e s t bowiem w ostatecznym r e z u l t a c i e zarówno przez u s t a lo n e p otrze b y remontowe ja k i m o ż liw o ści wykonawcze.

S p e c y f i k a c j a n a j w a ż n ie js z y c h czynników o k r e ś l a j ą c y c h gospodarkę remontową SM "Ogniwo" w l a t a c h 1978-1984 J e d n . m iary Symbol L a ta W y s z c z e g ó ln ie n ie zmien­_{n e j 1978 1979 1980} 1981 1982 1983 ₁₉₈₄ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

P o n i e s i o n e n a k ła d y - ogółem .min z ł Y 4,6 7,0 7,3 12,2 15,7 29,3 37,6 Fundusz remontowy X1 8,6 8 ,7 ' 11,8 12,0 19,0 32,3 37; 7 U d z i a ł wykonawstwa własnego w r e a l i z a c j i zadań remontowych X _{x2 41,9 55,7 28,4 30,4 32,4 62,3 66,6} P o t r z e b y remontowe wg p r z e g l ą ­ dów t e c h n i c z n y c h . min z ł _x3 5,5 7,2 7,9 12,8 18,9 36,8 41,1

Rozwój mocy przero b ow ej wyko­ nawstwa własnego X4 1,2 2,8 3,0 3,7 5,1 20,2 31,0 Adm. "G ó rn a" Budynki wg okresu e k s p l o a t a c j i 0-5 l a t l i c z b a _xs 17 22 23 22 16 9 1 6-10 l a t

_*1

_{1 7 14 22}

Pow. użytkowa bud. wg okresu e k s p l o a t a c j i 0-5 l a t t y s . m2 _x8 *9 48,9 70,8 73,9 70,9 52,7 33,0 3,0 6-10 l a t _{- -} - 3,0 21,2 40,9 70,9 20 2 _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

1 2 3

W artość rob ót m a l a r s k i c h w bu­ dynkach w o k r e s i e e k s p l o a t a c j i 0-5 l a t 6-10 l a t t y s . 2 ł *26 *27 Adm. " Ż u b a r d i " Budynki wg o k re su e k s p l o a t a c j i 11-15 l a t l i c z b a *85

Pow. użytkowa bud. wg okresu e k s p l o a t a c j i 11-15 l a t t y s . n2 _*89 W arto ść ro b ó t d e k a r s k i c h w budynkach w o k r e s i e e k s p l o a t a c j i 11-15 l a t t y s . z ł _x106 4 5 6 7 8 9 10 672 ₂₀₀ • 132 806 1 367 2 100 - - - 3 5 13 16 - - - - 6,5 10,3 27,0 35,7 - . - . - _{446 650} / N ie kt ór e as p ek ty 1 u w ar u n k o w an ia ę o sp o d a rk i re m o n to w e j_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 2 0 3

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Ogółem S p ó ł d z i e l n i a P o w i e r z c h n ia użytkowa budynków w o k r e s i e e k s p l o a t a c j i • 11-15 l a t t y s . m2 _*127 3,2 5,2 10,4 16,9 4,9 38,0 46,3 W arto ść T o b ót d e k a r s k ic h w bu­ dynkach wg okresu e k s p l o a t a ­ c j i Raz ем t y s . z ł _*169 228 614 316 663 1 415 1 898 3 510

W a rto ść rob ót m a l a r s k i c h w bud. wg okresu e k s p l o a t a c j i 0-5 l a t 0-10 l a t t y s . z ł x170 X171 125 259 898 477 325 314 717 1 203 2 642 200 2 600 Czas - t 1 ₂ 3 4 5 6 ’ 7 Ź r ó d ł o : Opracowanie w ła sn e .

b) Przeprowadzona na w s tę p ie badań ekonometrycznych a n a l i z a ko­ r e l a c y j n a pozwala s t w i e r d z i ć , i ż na gospodarkę remontową w • S p ó ł ­ d z i e l n i M ieszk a n io w ej “ Ogniwo" wpływają n a s t ę p u ją c e szczegółowe czyn­ n i k i t e c h n i c z n o - e k s p l o a t a c y j n e :

- wiek eksploatow anych budynków ( ś r e d n i o k . 13 l a t ) ,

- p o w ie rz c h n ia użytkowa budynków, (z k t ó r ą związany j e s t bezpo­ ś r e d n io c a ł y szereg p r a c , np: naprawa podłóg, dachów i t p . ) ,

- ku b atu ra budynków (z k t ó r ą są związane bezpośrednio takie p r a ­ ce remontowe, j a k : m a l a r s k i e , t yn k a rsk o - m u ra rsk ie i i n n e ) ,

- u d z i a ł p rac m a la r s k ic h oraz d e k a r s k o - b la c h a r s k i c h w n akładach remontowych, t j . p r a c , k t ó r e mają te n d e n c ję w z r a s t a j ą c ą z okresu na o k r e s ,

systemy wznoszenia ( t e c h n o l o g i a ) budynków, k t ó r e tak że wyka­ z u ją zró ż n ic o w a n ie nakładów remontowych,

- oraz inne c z y n n i k i ( p o r . tab . 1 ) .

/ . , '

}•?•—Zmienne o b ja ś n ia n e i o b j a ś n i a j ą c e c h a r a k t e r y z u j ą c e program rozwoju systemu remontowego

W c h a r a k t e r y s t y c e systemu remontowego w S p ó ł d z i e l n i "Ogniwo" pomijamy w i e l k o ś c i kosztów r e a l i z a c j i remontów (wykonawstwa w ła s n e ­ go i ob ceg o ). Czynimy tak zarówno z braku d o s t a te c z n y c h i n f o r m a c j i (w p rz y ję ty m p r o c e s i e badawczym l a t 1970-1904). J a k też i z tego powodu, iż a k t u a l n i e poziom kosztów remontów J e s t n iż s z y w wykona­ w stw ie własnym. Przyjmiemy zatem, i ż poziom ten b ę d z ie w dalszym c ią g u n iż s z y a n i ż e l i w wykonawstwie obcym w l a t a c h p r z y s z ł y c h . Uze- s a d n ia to p r z y j ę t ą s t r a t e g i ę p r z y s p i e s z e n i a rozwoju mocy p rz e ro b o ­ wej wykonawstwa własnogo. O s t a t e c z n i e system remontowy S p ó ł d z i e l n i "Ogniwo” można s c h a r a k te r y z o w a ć p rze z:

- p otrze b y remontowe oraz p o n ie s i o n e n ak ła d y ogółem ( j a k o m i e r ­ n i k i oceny rozwoju j e j d z i a ł a l n o ś c i ) , będą to zmienne o b j a ś n i a n e ,

s y n t e t y c z n e c z y n n i k i ogólne (s t a n o w i ą c e także poza nakładami i potrzebami podstawowe elem enty s t r u k t u r y p o j ę c i o w e j systemu r e ­ montowego), t a k i e j a k : fundusz remontowy, rozwój mocy p rzerobow ej wykonawstwa własnego oraz u d z i a ł tego o s ta te c z n e g o w r e a l i z a c j i z a ­ dań remontowych,

ziom rozwoju remontów ( t a b . 1 ) , będą to zmienne o b j a ś n i a j ą c e p r o ­ gramu rozwoju systemu remontowego.

A. Model p rognostyczny programu rozwoju systemu remontowego SM “ Ogniwo"

A .1. Z a ło ż e n ia modelowe

Z oceny uwarunkowań oraz z s y t u a c j i d e c y z y j n e j gospodarki r e ­ montowej w S p ó ł d z i e l n i "Ogniwo" w ynik a, iż n a le ż y o k r e ś l i ć k i e r u n k i rozwoju i p r z y s z ł e w a r t o ś c i bądź wzajemne uwarunkowania t a k i c h j e j w i e l k o ś c i s t r u k t u r a l n y c h , j a k : w i e l k o ś c i p o trz e b , n ak ła d y remonto­ we, wysokość zapotrzebow ania funduszu remontowego oraz w i e l k o ś c i przerobu wykonawstwa własnego, na l a t a 1985-1987. J e s t to założenie, k t ó r e w ytycza i warunkuje k i e r u n e k badań prog no styczn ych i d a l e j o p t y m a l iz a c y jn y c h systemu remontowego.

Zgodnie z powyższym założeniem przyjmiemy n a s t ę p u ją c ą konwencję modelową:

Zbudujemy dwa a l t e r n a t y w n e modele p ro g n o s ty c z n e , d la zmiennej prognozowanej: nakładów remontowych ogółem (oznaczymy j ą Y, tab . 1) oraz - w i e l k o ś c i p o trze b remontowych (oznaczona w tab. 1 symbolem X j). W każdym w a r i a n c i e modelowym wyodrębnimy równanie prog no styczn e zo zmienną o b ja ś n ia n ą - w i e l k o ś c i ą mocy p rzerobow ej wykonawstwa w ł a ­ snego (w tab . 1 oznaczono symbolem x ^ ).

Po dokonaniu wyboru k l a s y modelu ekonom etrycznego, p o d j ę c iu d e­ c y z j i o wyborze zmiennych o b j a ś n i a j ą c y c h , k o n s t r u k c j i p o s t a c i ana­ l i t y c z n e j p oszczególnych r e l a c j i modelu oraz po oszacowaniu p a r a ­ metrów s t r u k t u r a l n y c h i parametrów s t r u k t u r y s t o c h a s t y c z n e j , doko­ namy w e r y f i k a c j i s ta t y s ty c z n b - m a te m a ty c z n e j poszczególnych m od eli, w wyniku k t ó r e j r o z s t r z y g n i ę t e zostaną d e c y z je o j a k o ś c i i ostatecz­ nym wyborze modolu p rognostycznego.

4 .2 . K o n s t r u k c ja i w e r y f i k a c j a moedclu prognostycznego

A) K o n s tr u k c ja modelu.

Zgodnie z p r z y j ę t y m i z a ło ż e n ia m i model prog no styczn y bę d zie m iał p o sta ć n a s t ę p u j ą c ą :

W a r ia n t I 1) у = f ( l i p . . . , 2) X j * g ( x Ł ... 3) x4 > h ( X j , . . . . W a ria n t I I 1) x3 * u ( X j ...xA Y, t ) , + í ’L 2) Y i i ( X j , . . . . Xj « j , t ) , ♦ ť 3) x4 * h ( x Ł ... + f 3 g d zie:

У< xj i *4 ' zmienne o b ja ś n ia n e , odpowiednio: n akłady remontowe o- gółem, w ie lk o ś ć potrzeb remontowych oraz w ie lk o ś ć prze­ robu wykonawstwa własnego,

- zmienne o b j a ś n i a j ą c e ( i » 1, 2. к = i l o ś ć c z y n n i­ ków) szczegółowe c z y n n ik i o k r e ś l a j ą c e gospodarkę r e ­ montową (p o r . tab. 1 ),

Xj * f ( t ) - fu n k c je tre n d u ,

t

- czynnik losowy.

J e s t to postać modelu r e k u re n c y jn e g o 7 . O p is u je on dobrze mecha­ nizm k s z t a łt o w a n i a s i ę nakładów remontowych (p o r . w a ria n t I ) w z a ­ le ż n o ś c i od w i e l k o ś c i potrzeb remontowych, wzrostu przerobu remon­ towo-budowlanego wykonawstwa własnego oraz innych czynników, te zaś ( t z n . w i e l k o ś c i p otrzeb remontowych, nak ład y na remonty) - w z a l e ż ­ n o ś c i od k s z t a łt o w a n i a s i ę w c z a s ie ( t e n d e n c j i rozwojowych) czyn ­ ników szczegółowych.

B ) W e r y f i k a c j a modelu. 1

Oba w a r i a n t y modelu prognostycznego z o s t a ł y zbudowane i zwery­ fikowane w czteroetapowym p r o c e s i e .

E t a p I , w którym zgodnie z ustalonym zakresem badań do­ konano wyboru zmiennych o b j a ś n i a j ą c y c h , będących ze zmienną o b j a ś ­ n ianą ( t j . ze zmienną Y, X j oraz x^) w związkach

przyczynowo-skut-7 Ekonom etria, red . M. K r z y s z t o f i a k , Warszawa 1978; W. W e 1 f e, Ekonometryczne modele rynku. A n a liz a prognozy. S y ­ m u la c ja , t . I , Warszawa 1977

kowych. U tym s e n s ie dokonano wstępnego wyboru zmiennych, k t ó r y c h c a ł ą l i s t ę zaw ie ra ta b . 1.

W d r u g i e j z a s a d n i c z e j f a z i e tego etapu z o s t a ł a zastosowana p r o ­ cedura badawcza p o z w a la ją c a u s t a l i ć o s t a te c z n ą l i s t ę zmiennych ob­ j a ś n i a j ą c y c h ( x A) , k t ó r e w i s t o t n y sposób o d d z i a ł u ją na zmienną o b ja ś n ia n ą ( t j . У , xĄ) . Zastosowano t u t a j odpowiednie metody a n a l i z y k o r e l a c y j n e j 0 ! S t o s u j ą c tę procedurę wybrano o s t a t e c z n i e zmienne, k t ó r e uwzględniono w obu w y jśc io w y c h w a r i a n t a c h modelu pro­ gnostycznego. Są to n a s t ę p u ją c e zmienne ( ł ą c z n i e ze zmiennymi ob­ j a ś n ia n y m i ) :

Y - p o n ie s io n e n ak ła d y na remonty ogółem, (w min z ł ) , Xj - fundusz remontowy (w min z ł ) ,

х-j - p otrze b y remontowe (w min z ł ) ,

x^ - moc przerobowa wykonawstwa własnego (w min z ł ) ,

xfi - budynki w o k r e s i e e k s p l o a t a c j i nd 6 do 10 l a t , w a d m i n i s t r a ­ c j i "G ó rn a " ( l i c z b a budynków),

Xg - p o w ie r z c h n ia użytkowa budynków w o k r e s i e e k s p l o a t a c j i od 6 - do 10 l a t w a d m i n i s t r a c j i "G ó rn a" ( t y s . m2 ) ,

x27 ~ w arto ś ć robót m a la r s k ic h w budynkach w o k r e s i e e k s p l o a t a c j i od 6-10 l a t w a d m i n i s t r a c j i "G ó rn a" ( t y s . z ł ) ,

x05 ' butjynl<i w o k r e s i e e k s p l o a t a c j i od 11 do 15 l a t w a d m i n i s t r a ­ c j i "Źu b a rd ź " ( l i c z b a budynków),

*89 ” Po w ie r * c h n i a użytkowa budynków w o k r e s i e e k s p l o a t a c j i od 11 do 15 l a t w a d m i n i s t r a c j i "Zu b a rd ź " ( t y s . m2 ) ,

x 10ć * w a rto ś ć robót d e k a r s k ic h w budynkach w o k r e s i e e k s p l o a t a c j i od 11 do 15 l a t w a d m i n i s t r a c j i " Z u b a r d i " (w t y s . z ł ) , x127 ' P o w ie r z c h n ia użytkowa w o k r e s i e e k s p l o a t a c j i od 11 do 15 l a t

w S p ó ł d z i e l n i "Ogniwo" ( t y s . m2) ,

X K 9 ' wartoá(i d e k a r s k ic h razem (we w s z y s tk ic h budynkach bez względu na okres e k s p l o a t a c j i ) w S p ó ł d z i e l n i (w t y s . z ł ) , Xj.71 - w a rto ś ć robót m a la r s k ic h w budynkach w o k r e s i e e k s p l o a t a c j i

od 6-10 l a t w S p ó ł d z i e l n i "Ogniwo" (w t y s . z ł ) .

E t a p I I , w którym dokonano, na p odstaw ie u s ta lo n e g o zb ioru zmiennych oraz wprowadzonych założert modelowych, wyboru matematycz­ n e j p o s t a c i f u n k c j i modelu prog no styczn eg o. W yk orzystu jąc, znane p r a w i d ło w o ś c i wzrostu z ja w is k gospodarczych ( t u t a j p o t r z e b

towych, nakładów na remonty, rozwój mocy przerobowej i t d . ) , w yb ra­ no, a n a s tę p n ie oszacowano n a s tę p u ją c e matematyczne p o s t a c ie fu n k ­ c j i : w y k ła d n ic z ą potęgową oraz w y k ła d n ic z ą z o d w ro tn o ś c ią . Oszaco­ wań dokonano w dwóch w e r s ja c h :

- j e d y n i e ze zmiennymi o b j a ś n i a j ą c y m i x,

- tak że z dodatkowo wprowadzoną zmienną czasową t .

Oszacowano p o s t a c i e wybranych f u n k c j i poddane w e r y f i k a c j i s t a ­ t y s t y c z n e j , p o s łu g u ją c s i ę ta k im i miarami dopasowania i t e s ta m i we­ r y f i k a c y j n y m i , j a k : w s p ó łc z y n n ik d e t e r m i n a c j i , w sp ółcz ynn ik zmien­ n o ś c i przypadkow ej, t e s t O u rbino-W atsona, t e s t S tu d en ta i in n e .

W wyniku w e r y f i k a c j i oszacowany model, w p rz y ję ty m drugim wa­ r i a n c i e , n a l e ż a ł o o d r z u c i ć ze względu na s ła b e dopasowanie do p r z e ­ biegu w a r t o ś c i empirycznych badanych w i e l k o ś c i programu remontowego, P ie rw s z y w a r i a n t modelu prognostycznego wykazuje dobre w ł a ś c i w o ś c i dopasowania i to w k i l k u w e rs ja c h (równe kombinacje zmiennych ob­ j a ś n i a j ą c y c h ) modelowych. Tak np: I w e rs ja ę E 0,66012 , x 0,3023 0,98374 0,12075 ( l a ) 1 3 4 * e 1,48685+0,7520х4-0,С4912ха+0,09973х89-0,0425х127+0,25737t ( l b ) S4 * e- l . 73906+0,15307x^0,09203x^-0,08323x^-0,0022x^+0,0009212678x^5 ( l c ) - oraz I I w e rs ja V ; e - ° . 0 4 6 5 2 x ^ 0 , 01B89x4 + 0,0004Q728x171 + l , 475977 + 0, 29159t ( 2 a ) • : _{c 0.01138x1-0,05767x6+0,14365x85-0,01315x127+l,48656+0,19803t ( 2a )} 5^ - e0,15307x1 +0,09203xg -0 , 00323x2 ? -0 , 0022x1()6+0,0009212628x169--1,73905 ( 2 c )

Następne dwie w e r s j e modelu prognostycznego poddane z o s t a ł y a- n a l i z i e e k o n o m e tr y c z n e J, u m o ż l i w i a j ą c e j ocenę p r z y d a t n o ś c i modelu do procesu p r e d y k c j i .

E t a p I I I oceny ekonom etrycznej m o d e l i , w którym p rze b a d a ­ no także t a k i e w ł a ś c i w o ś c i modelowe, j a k :

( a ) E l a s t y c z n o ś ć E ( x ^ posz czeg óln ych f u n k c j i ( r e l a c j i ) mode­ lowych względem u j ę t y c h w modelu zmiennych (c z y n n ik ó w ) x^,

- d la równania ( l a ) otrzymano w a rto ś ć : C E Í X j ) * 0,3623' + 0,98374 + 0,12075 * 1,48679 - d l a równania ( 2 a ) otrzymano w a rt o ś ć : = - 0 , 04652x j * 0, 0 1 8 G9x4 * 0 , 00048728хш + 0 , 29159t ‘f l d z i e : i V X 4 O * л ^ E ( x j ) = ' _{w s p ó łc z y n n ik ten o k r e ś l a , o i l e w z r a s t a j ą lub} m aleją n ak ła d y na remonty, gdy c z yn n ik xj w zra sta о IX przy z a ło ż e n iu s t a ł o ś c i innych czynników

6

У

i x , - pochodne f u n k c j i У względem xi

Porównanie sumy w a r t o ś c i e l a s t y c z n o ś c i wykazuje przewagę rów­ nan ia ( 2 a ) , r o ś n i e bowiem ona wraz ze wzrostem w a r t o ś c i zmiennych x^ ( d l a końcowych l a t p rog no zy).

( b ) Krańcowa stopa s u b s t y t u c j i pomiędzy w i e l k o ś c i ą zaangażowa­ nych w p r o c e s i e remontowym środków (funduszu remontowego), a w ar­ t o ś c i ą przerobu wykonawstwa własnego, Ja k o l i n i o w a f u n k c ja tyc h w i e l k o ś c i ( R ) .

Ola równania ( l a ) będzie to w a rt o ś ć :

‘ l i

r - , 4 L : 1 1 : Ы 8 2 3 . O J . 20 7 5 , Ы Ш : J < 1 , 3

i x j x4 xj • x4 0,12075 x4 3,1660.—

Dla równania ( 2 a ) będzie to w a rt o ś ć : R ? - 0,4652 Y : 0,01689 Y = - 2,4630.

Ola ( l a ) R r e p r e z e n t u j e p r z y r o s t w a r t o ś c i cz yn n ik a x^ (mocy przero oo w ej wykonawstwa w ła s n e g o ) , w p r z y b l i ż e n i u о I X , j a k i pow i­ n ie n n a s t ą p i ć , aby otrzymać tę samą w i e l k o ś ć nakładów na remonty, gdy sp ad nie o 3,166X fundusz remontowy ( x j ) .

Dla równania ( 2 a ) - w a rto ś ć spadku j e s t ujemna, co oznacza, że w zra s ta p roce s s u b s t y t u c j i .

P o tw ie rd z a to i s t n i e j ą c ą w p r a k t y c e S p ó ł d z i e l n i "Ogniwo" r z e ­ c z y w is t y z a le ż n o ść pomiędzy rozwojem mocy p rzerobow ej wykonawstwa własnego, k tó re g o c a ł y przerób j e s t w za s a d z ie przeznaczony na po­ trz e b y remontowe, a funduszem remontowym.

( c ) Ten związek potw ierd z a również w sp ółcz ynn ik e l a s t y c z n o ś c i s u b s t y t u c j i : ( d ) . Dla równania fun k cyjn e g o ( l a ) wynosi on ( d l a czynników badanych i х ^ )9 ;

R

4 _{________ 4}d l o g ( - ^ )

W spółczynnik s u b s t y t u c j i d l a równania modelowego ( 2 a ) w yno si:

Współczynnik d la ( 2 a ) wyraża n ies k o ń c z o n o ś ć , t j . najw yższy s t o p i e ń s u b s t y t u c j i ( t e o r e t y c z n a n ie o g ra n ic z o n o ś ć zmian czynników w p r o c e ­ s i e remontowym). O c z y w iś c ie p r a k t y c z n i o t a k i e j n i e o g r a n i c z o n e j zmia­ ny ( c z y l i i n a c z e j n i e z a l e ż n o ś c i zmian tyc h czyniników) być n ie może, gdyż, ja k to w c z e ś n ie j wykazano w p r a k t y c z n e j d z i a ł a l n o ś c i wykonaw­ stwa własnego, j e s t ona w c z ę ś c i d o t y c z ą c e j f in a n s o w a n ia g łó w n ie z funduszu remontowego. J e s t to w ięc związek czynnikowy (pomiędzy x^ i x^) o c h a r a k t e r z e substytucyjno-kom plem entarnym . Jed nakże n i e z a ­ le żn ość zmian czynników w p r o c e s i e wzrostu nakładów na remonty (zmienna Y) j e s t o c z y w i s t a . Z w ię k s z a ją c bowiem fundusz remontowy , n ie p otrzeb a zw iększać mocy p rzerobow ej wykonawstwa w łasneg o, można bowiem zadania remontowe r e a l i z o w a ć wykonawstwem obcym.

( d ) Dokonana ocena ś re d n ie g o tempa w zrostu nakładów na remon­ ty (w z a le ż n o ś c i od wpływu czynników xŁ ) w yka zu je, i ż wraz ze

wzro-E k o n o m e t ri a . . .

* 3 x x

d d l o g ( - Ł ) d l o g ( — )

stera w a rto ś c i x^ w zrasta w a rtość Y w szybszyn terapio w ( 2 a ) a n i ż e l i w ( l a ) . I l u s t r u j e to n a s tę p u ją c a r e l a c j a Y: Дх, Дх, дх. rY x o í.r x . ♦ oí-rx, ♦ o íiľ x . s 0,3823 — ± +• 0,98374 — * + 0,12075— xl *3 x4 - d la ( l a ) . I rY « -0 ,04652 • Д Xj + 0 ,01809- Д x^ 0 ,00048720 • Д Xj ? - d la ( 2 a ) . ' i \ g d zie:

rY - á re d n ie tempo ( p r z y b l i ż a n e ) wzrostu zmiennej o b j a ś n i a n e j (Y), cŕl r x l “ P r z y b l i í o n y p r z y r o s t f u n k c j i Y d la małych p rzyro stó w c z yn ­

n ik a X j . W ogólnym przypadku:

U w z g lę d n ia ją c c z yn nik czasu w równaniu ( 2 a ) , będziemy n i e l i o- s ta t e c z n ą p o sta ć śre d n ie g o tempa wzrostu nakładów remontowych:

rY x -0,04652 Xj * 0 , 01889Хд + 0 , 0004»728xl ? + 0 , 29129t

Czynnik pzasu polepsza w ł a ś c iw o ś c i rY f u n k c j i ( 2 a ) . Czynnik t od­ z w i e r c i e d l a - w ekonometrycznych r e l a c j a c h modelowych - łą c z n y e- f e k t wpływu zmian czy.nników n i e u j ę t y c h w modelu, a mających wpływ na zmienną o b ja ś n ia n ą (np: m. i n . wpływ zmian c e n ) oraz dokonujący s i ę n e u t r a ln y postęp te c h n ic z n o - o r g a n iz a c y jn y ( t z n . zmiany w p o z io ­ mie postępu, k t ó r y odbywa s i ę n i e z a l e ż n i e od zmian czynników x J t np; zmiany w poziomie w yd a jn o ści p r a c y ) . N atom iast n ie poddano t e j ana­ l i z i e równania modelowego d la x^. J e s t ono jednakowe d la obu w e r s j i modelowych. O gólnie jednak model ( 2 ) posiad a lep sze w ła ś c iw o ś c i e- konoraetryczne w o c e n ie p r z y d a tn o ś c i do prognozowania (- procesu pre­ d y k c j i ) .

Te t r z y etapy ocony s ta t y s t y c / n o - e k o n o n e t r y c z n e j p o z w o li ły s t w i e r d z i ć t r a f n o ś ć wyboru modelu dobrze o d z w ie r c i e d l a j ą c ą g o badane z ja w is k o w c z a s i e , a p r z y j ę t e do jego o b j a ś n ie n i a c z y n n ik i w sposób i s t o t n y o k r a ć l a i ą jego zmiany w c z a s i e .

E t a p IV oceny s t a t y s t y c z n o - e k o n o m e t r y c z n e j , w którym z o s t a ł y przeprowadzone d a ls z e badania d otyczące p r z y d a tn o ś c i wybranego mo­ d e lu do procesu p r e d y k c j i ( u s t a l e n i e p ro g n o z y ), a l e po n sta le n iu j e ­ go p o s t a c i d ynam icznej.

( a ) Wybrany model ( 2 ) j e s t modelen rek uren cyjnym , co t a k i e u- p ras z c za proces p r e d y k c j i (ł a t w o ś ć zastosow ania p r e d y k c j i ł a ń c u ­ c h o w e j) .

( b ) Zmienne o b j a ś n i a j ą c e modelu są n i e l i c z n e , a n i e k t ó r e z nich w y stę p u ją równocześnie w k i l k u rów naniach. U ł a t w i a to e k s t r a p o l a c j ą nodelu na okresy założone w h o ry z o n c ie prognozy, gdyż nożna wyko­ r z y s t a ć - do poznania p r z y s z ł y c h w a r t o ś c i x^ - modele tendencji r o z ­ wojowej ( f u n k c j e t r e n d u ) .

( c ) Wybrany nndel (d rug a wor3ja p ierw szeg o w a r i a n t u ) J e s t l e p ­ szy od celów p r e d y k c j i także i w tym s e n s i e , że zapewnia wyższy rząd d o k ła d n o śc i p r e d y k c j i , co d a je n iż s z y b łą d standardowy p o s z c z e g ó l­ nych r e l a c j i (z w y j ą t k i e n ( 2 b ) ) . W ystępuje zaś dość wysoka a u to k o ­ r e l a c j a s k ła d n ik a resztowego modelu ( d l a ( 2 a ) - s t a t y s t y k a Durbina- -Watsona wynosi 2,611, a w sp ółcz ynn ik a u t o k o r e l a c j i r e s z t wynosi

-i d la (*.b) - s t a t y s t y k a D-W wynos-i 2,440 w sp ółcz ynn -ik a utok o­ r e l a c j i r e s z t wynosi - 0,5 5 1 ) n i e j e s t "g ro ź n a " d la procesu p re d y k ­ c j i . Nożna tiowipm u w zg lęd nić j ą w p r o c e s i e prognozowania d la samego z w ię k sz e n ia d o k ła d n o śc i p r e d y k c j i * 0 . Tak toż uczyniono w y k o rz y s tu ­ j ą c program emc ( e l e k t r o n i c z n e j maszyny c y f r o w e j DAOS), k t ó r y te w ł a ś c i w o ś c i prog no styczn e a u t o k o r e l a c j i u w z g lę d n ia .

Mając o s t a t e c z n i e wybrany model prog no styczn y o p o s t a c i ( 2 a ) - ( 2 c )> dokonano n a s t ę p n ie u s t a l e n i a w a r t o ś c i zmiennych ob ja ś n ia ją c y c h ( * 1 ) o p i e r a j ą c s i ę na e k s t r a p o l a c j i zaobserwowanych trendów. Meto­ da ta j e s t s z c z e g ó l n i e przyd atn a t a n , gdzie tre n d y zmiennych o b j a ś ­ n i a j ą c y c h są w y ra ź n ie zaznaczone (c o w y ra ź n ie uiożna s t w i e r d z i ć i tu ja k np: xf i, X j 7) . Wśród zmiennych o b j a ś n i a j ą c y c h z n a jd u ją s i ę rów­ n ie ż zmienne czasowe ( z zakresu postępu to c h n ic z n o - o r g o n iz a c y jn e - g o ) , co w ystę p u je również i t u t a j .

Wybrane f u n k c j e trendu d la czynników X j , X j , x^, X j 7^ są repre­ zentowane poprzez krzywe w y k ła d n ic z e . O d z w i e r c i e d l a j ą one s to s u n k o ­ wo wysokie p r z y r o s t y w c z a e i e ty c h czynników , le c z z okresu na okres tenpo i c h n i e w zra sta i o s c y l u j e wokół pewnego n ta ł e g o p r o c e n t u . Ta­ k i w ł a ś n i e c h a r a k t e r mają z ja w is k a ekonomiczne, k t ó r e są przez n ie

o b ja ś n ia n e (fundusz remontowy, potrzeby remontowe, rozwój nocy prze­ robowej wykonawstwa własnego, w a rto ść robót m a la r s k ic h ogółem w S p ó ł d z i e l n i , w budynkach eksploatow anych w o k r e s i e 6-10 l a t ) . Pozo­ s t a ł e c z y n n i k i są o b ja ś n ia n e przez w ielom ian y s to p n ia drugiego ( x Ŕ , *05' x10ń’ xl 27 ’ X169) ’ k t ó r c wskazuję na s zy b k i wzrost ic h w a r t o ś ­ c i z okresu na o k re s , oraz s to p n ia pierwszego ( x 27) o d z w i e r c i e d l a ­ j ą c e te n d e n c je rozwojowe b a r d z i e j równomierne i umiarkowane w c z a ­ c i e . Taki c h a r a k t e r rozwoju wydaje s i ę n i e ć to o b ja ś n ia n e c z y n n i k i , na p r z y k ła d : l i c z b a budynków w o k r e s i e e k s p l o a t a c j i 6-10 l a t oraz 11-15 l a t , w artość robót d e k a r s k ic h d la budynków eksploatow anych w o k r e s i e 11-15, a t a k i e d la ogółu budynków S p ó ł d z i e l n i - p o w ie r z c h ­ n ia użytkowa budynków w wieku e k s p l o a t a c j i 11-15 l a t . Po uwzględnie­ n iu w modelu prognostycznym zmiennych x t ( t ) otrzymamy n a s tę p u ją c ą dynamiczną postać modelu prognostycznego:

( a ) Ý( t ) = e-0 >0A632xl ( t ) +0' 01089x4 ( t ) ł 0 ' 00048728xi 7 i ( t ) t l >4759‘ +0,29159 -t

( b ) ; , ( t ) : « n -O U 3 8 -xi ( t ) - ° - 057'; 7 -x6 ( t ) + n -14365-x8 5 ( t ) - 0' 01315 x127 ( t ) + 1,48656+0,19603-t

( O x4 ( t ) * e0 -15307xl ( t ) + 0 -0920x3 ( t ) - ° « 00323x2 7 ( t ) - 0 -0022x10 6 (t)+

0,n009212ń2flx1 6 9 ( t ) + -1,73906

R e l a c j e modelu są ze sobą r e k u r e n c y j n i e powiązane, nożna zatem, j a k w c z e ś n ie j zaznaczono, u ł a t w i ć s o b ie o b l i c z e n i a w a r t o ś c i

pronno-• _Г

zy programu remontowego.

Otrzymaliśmy model d z i e s ię c io c z y n n ik o w y z dodatkowym czynnikiem - czasu (w yrażając ym grupę czynników n i e u ję t y c h e x p l i c i t e w m odelu), na k t ó r y n o p i e r a j ą c s i ę dokonany o s t a t e c z n i e 'w n i o s k o w a n i a codo przy­ s z ł y c h (w l a t a c h 1985-1987) w a r t o ś c i nakładów na rem onty,' p otrzeb remontowych oraz w a r t o ś c i przerobu wykonawstwa własnego.

W yn ik i o b l i c z a n e j jednakże prognozy na l a t a 1985-1987 n a le ż y u t

znać za dop u szczalne, j e ż e l i p r z y j ę t e m i e r n i k i j a k o ś c i prognozy (z a ło ż o n e w a r t o ś c i błędu prognozy) upow ażniają do t a k ie g o s t w i e r ­ d z e n ia , k o n k r e t n ie zaś, j e ś l i będą wskazywały na dobre dopasowanie zmiennej prognozowanej ( t u t a j Y{ t ) , xJ ( t ) , do t e j p r z y s z ł e j r e a l i z a c j i oraz w skazyw ały, że j e j zmiany w c z a s i e odpowiadają r e a ­ l n e j r z e c z y w i s t o ś c i .

5. B łą d p r e d y k c j i .

5-1. Ocena k s z t a ł t o w a n i a s i ę b łę d u .

Z uwagi na c h a r a k t e r losowy od ch yle ń zmiennych o b ja ś n ia n y c h ( t u t a j k o n k r e t n ie Y, x^, x^) od i c h w a r t o ś c i t e o r e t y c z n y c h modelu dynamicznego * 4 ( t ) ^ wnioskowanie w p r z y s z ł o ś ć j e s t obarczone b łęd am i. Błędem p r e d y k c j i nazywać będziemy r ó i n i c e między zmiennymi prognozowanymi w o k r e s i e prognozy, a p rzed staw ion ą p r o ­ gnozę. Z na ją c rozkład błędu p r e d y k c j i , można mówić o d o k ła d n o ś c i po­ s ta w io n y c h prognoz.

W tym znaczeniu z o s t a ł a przeprowadzone a n a l i z a błędu ex p o s t , c z y l i n ie r n ik ó w rzędu d o k ła d n o śc i p r e d y k c j i op arte g o na in fo rm a ­ c j a c h rozk ła d u błędu p r e d y k c j i w p r z y s z ł o ś c i . Na kompleks m i e r n i ­ ków tego błędu s k ł a d a j ą s i ę : w sp ółcz ynn ik T h e i l a , o d c h y le n ie s t a n ­ dardowe r e s z t , ś r e d n i kwadrat błędu p r e d y k c j i , ś r e d n i b łą d bezwzglę­ d n y , j e m p o prognozy i i n n e . Do tego c e l u p o s ł u ż y ł program emc BLAD . W a r to ś c i mierników u s t a lo n o d la środkowego okresu próby t j . l o t 19 79-1902. J e s t to okres "kryzysowego rozw o ju" gospodarki re- n o n to w c j, a zatem o k r e s , k t ó r y może być j e s z c z e typowy na okres p rog no styczn y ( p r z y n a j m n i e j na l a t a 1965-1987). W artość błędu d la Y wynosi 8 .7 S , zaś d la X j 7,7 * praz d la 1 0 , 3X.

-5.2. P r z e d z i a ł p r e d y k c j i

Warunkiem zagwarantowania d o s t a t e c z n i e w y s o k ie j j a k o ś c i progno­ zy w p pszczególnych l a t a c h horyzontu prognozy, b ę d z ie odpowiednio w yso k ie prawdopodobieństwo s p e ł n i e n i e s i ę prognozy. W y ra z ić to można ogólnym wzorem:

P l Y( t ) 6 =3T ; 1 -oc-jr

11 P a k i e t programów emc Pracow ni O b lic z e ń Numerycznych I n s t y ­ t u t u E k o n o m e trii UŁ (E W I- 8 , BLAO, 0A 0S).

g d zie:

ЭТ - oznacza prawdopodobieństwo t r a f n o ś c i otrzymanych prognoz w c z a s i e prognozowanym,

Ip - oznacza p r z e d z i a ł p r e d y k c j i ,

ot - poziom i s t o t n o ś c i (praw d op o d ob ieństw a).

T ra fn o ś ć prognozy- j e s t zatem o k r e ś la n a p rze d zia łe m p r e d y k c j i , k tó re g o r o z p i ę t o ś ć wynika z p r z y j ę t e g o w sp ółczynn ika prawdopodo­ b ieństw a s p e ł n i e n i a prognoz.

P r z y jm u ją c sym etryczny ro z k ła d zmiennej V, możemy w y ko rz ysta ć w ł a ś c i w o ś c i p rz e d z ia łó w konstruowanych s y m e tr y c z n ie wokół n a d z ie i matematycznej ( t j . , w a r t o ś c i ocz e kiw a n ej zmiennej p rognozow anej):

E [ Y ( t ) j - ka\rp(t) < Y ( t ) < E [ Y ( t ) ] + k a v p ( t ) g d z ie :

E [ Y ( t ) ] - w a rto ś ć oczekiwana zmiennej prognozowanej Y ^ ^

ka - l i c z b a tak dobrana, by z a c h o d z iła N ależno ść o k re ś lo n a p rze d zia łe m p r e d y k c j i . Wynika ona z p r z y j ę t e g o w sp ół­ c z yn nik a ( s t o p n i a ) prawdopodobieństwa. v p ( t ) - b łą d prognozy równy: g d z i e : p!> równe J e s t np: d la Y 8,7% d l a x, ’ 7,7% i t d . * 9 \

ń . _{Prognoza oronranu remontowego na l a t a 1985-1987}

P r z y jm u ją c zasadę p r e d y k c j i p r z e d z i a ł o w e j oraz o k re ś lo n e p o ­ ziomy błędów p r e d y k c j i d la zmiennych Y ^ , K j ę t ) , nożemy o- s t a t e c z n i e wyznaczyć w a r t o ś c i prognozy na l a t a 1985-1987. Sto su nk o­ wo wysoka w a rto ś ć p r z y j ę t y c h błędów p r e d y k c j i ( 8 , 7 % , 7,7% oraz 10,3%) n i e wymaga p r z y j ę c i a wysokiego w s p ó łc z y n n ik a prawdopodobieństwa.

Przyjmiemy zatem prawdopodobieństwo (poziom i s t o t n o ś c i ) błędu ot* 0,2 0, wtedy prawdopodobieństwo t r a f n o ś c i prognozy j e s t równe 1,00 - 0,20 = 0,80 co odpowiada l i c z b i e ka ? 1,282 ( p o r . t a b l i c e ro z k ła d u normalnego - w a r t o ś c i w s p ó łc z y n n ika k a ) . O b lic z o n e

wartoś-*<

>

W a r to ś c i zmiennych o b ja ś n ia n y c h : empiryczne oraz t e o r e t y c z n e (oszacowane) (w min z ł )

Zmienna

Okres próby ( t ) 1978-1984 Okres /horyzon t/

prorjnozy/Tp/1985-1987 1 (1978) (1979)2 (1980)3 4 (1981) 5 (1982) (1983)6 7 (1984) (1985)1 (1986)2 3 (1987) 4,6 7,0 7,3 18,2 15,2 29,2 37,6 - 6,5 8,9 12,1 16,1 20,9 26,9 41,9 52,6 78,2 5,5 7,2 7,9 12,8 18,9 36,8 * 1,1 - 6,9 9,5 13,5 19,7 29,3 44,6 71,0 109,6 180,1 1,2 2,6 3,0 3,7 5,1 20,2 31,0 - 2,3 2,8 3,9 5,7 _{В , 9} 15,1 27,6 53,9 113,1 n e . Y > хз> X4 “ r e p r e z e n t u j ę w a r t o ś c i em p iryczn e; Y, XJ t - r e p r e z e n t u j ą w a r t o ś c i t e o r e t y c z - Ź r ó d ł o : J a k w t a b . 1

c i

E CY ( t ) 3 •

£ i-x} ( t ) ^ < E ^xA(t)-l za P ° noc9 programu emc DAOS po­ d a je tab . 2. K o n k r e tn ie w ię c , d la nakładów ponoszonych na remonty (zmienna Y) będziemy m i e l i d la 1985 r . : 41,9-1,202 • 0,08 7 • 41,9 < Y^t ) < 41,9*1,272 • 0,087 • 41,9 41,9 - 4,67 < Y ( t ) x: 41,9*4,-67 37,22 < Y( t ) < 46,57 - d la 1986 r . b ę d z i e : 46,74 < Y06 < 50,46 - zaś d la 1987 r . : 69,48 < Y0? < 8 6 ,9 2

Wartość prognozy p otrzeb remontowych (z n ie n n a х? ) :

- d la 19B5 r . będzie można o k r e ś l i ć n a s t ę p u ją c o : 6 4 , 0 < х , / о с ч

< 78 , 1 3(85)

- d la 1986 r . : 98,8 <' xJ ( 8 6 ) < 110,4 - d la 1987 r . : 1 6 2 , 3 < x 3 ( 0 ? ) < 197,9

W artość prognozy rozwoju mocy p rzerobow ej wykonawstwa własnego ( z n ie n n a xĄ) nożna będzie o k r e ś l i ć :

- d la 1985 r . : 24,0 < x4 ( ß 5 ) < 31,2 - d la 1966 r . : 46,8 < x4 (6 6 ) < 6 1 , 0 - d la 1937 r . Y : 90,2 < * 4 (87 ) < 1 2 0 ,0

Tak skonstruowane p r z e d z i a ł y p r e d y k c j i n a le ż y in t e r p r e t o w a ć na­ s t ę p u j ą c o : każdą w a rto ś ć prognozy zmiennej prognozowanej ( Y ^ , * 3 ( t ) ' x4( t ) ^ będziemy u w a ż a li za t r a f n ą j e ż e l i fa k ty c z n a r e a l i - ż a c ja t e j zmiennej bę d zie s i ę m i e ś c i ł a w tym p r z e d z i a l e .

7. Optymalne s t y m u l a t o r y rozwoju programu remontowego

7 .1 . Ocena wpływu czynników modelowych na zmiany modelu prognostycznego

W "przeprowadzonych b adaniach nad u s t a le n ie m prognozy programu remontowego ns l a t a 1905-1587 i n t e r e s u j e nas n ie t y l k o t r a f n o ś ć s a ­ mej prognozy, le c z również ważne j e s t , j a k i e c z y n n i k i i z j a k ą mo­ cą o k r e ś l a j ą zmiany p oszczególnych w i e l k o ś c i ( Y , х?| хд) w c z a s i e .

W tym c e lu zastosowano alg orytm o p t y m a liz a c y jn y OAOS ( b i b l i o t e k a programów pracowni O b lic z e ń Numerycznych I n s t y t u t u E k o n o m e trii U L ) , k t ó r y p o z w o l i ł na u s t a l e n i e op ty m aln e j s t y m u l a c j i cz yn n ik o w e j r o z ­ woju programu remontowego w o k r e s i e poddanym a n a l i z i e ekonometrycz- n e j . C z y n n i k i , k t ó r o o k r e ś l a j ą zmiany w c z a s i e , p oszczególnych wiel­ k o ś c i programu remontowego, u j ę t e z o s t a ł y w modelu prognostycznym. W przypadku ponoszonych nakładów remontowych (zmienne Y) będą to n a s t ę p u ją c e c z y n n i k i ( p o r . model p r o g n o s ty c z n y ): X j , x^, Xj7j , t .

W przypadku p otrze b remontowych (zmienna x ^ ), będą to n a s t ę ­ p u ją c e c z y n n i k i : X j , x6 , x0 5 , x127> t .

W przypadku mocy przerobow ej wykonawstwa własnego będą to czyn- n i k i n a s t ę p u j ą c e : , , , K jJ1 „ u > .

7 ■?.•— —-. stymul a t o r y rozwo ju w i e l k o ś c i prognozowanych programu remontoweno

Przeprowadzona a n a l i z a o p t y m a l iz a c y j n a w y k a z a ła , i i wpływ n i e ­ k t ó r y c h czynników j e s t dom in ujący w rozwoju programu remontowego w c z a s i e , la kim optymalnym stym ula tore m , w s e n s i e pobudzenia w zrostu, Ula poroszonych nakładów remontowych ( Y ) w p ie rw s z y c h i środkowych la t a c h okresu próby będącego podstawą przeprowadzonych badań, t j . 1978-1983, są c z y n n i k i p o z o s t a ł e , u j ę t e poprzez c z yn n ik c z a s u , a nie u j ę t e bezpośrfednio w modelu. Od 1984 r . zaczyna n a to m ia s t dominować c z yn n ik Хд. w rozwoju p o trze b remontowych d e c y d u ją c e zn a cze n ie ma cz yn n ik Xgj w całym o k r e s i e analizowanym i prognozowanym.

Dla przerobu wykonawstwa własnego ( x ^ ) decydującym cz yn nik iem rozwojowym w p ie rw s z y c h l a t a c h okresu analizow an og o , k o n k r e t n ie w l a t a c h 197 8-81, j e s t c z y n n ik x^, zaś w p o z o s t a ł y c h l a t a c h (łącznie z okresem prognozy T ) , c z y n n ik x . , _ .

r* 1 6 7

8. Ocena i r e z u l j t a j ^ jijrT e^ ^n w B^^

R e z u l t a t y badań (przeprowadzonych na p rz e ło m ie l a t 1984-1985, k t ó r e p o s ł u ż y ł y do opracow ania w i e l o l e t n i e g o programu rozwoju g os­ p o d a rk i remontowej SM "O g niw o ", upow ażniają do n a s t ę p u ją c y c h o-gólnych s p o s tr z e ż e ń :

Zebrany m a t e r i a ł lic z b o w y p o z w o li ł na dość wszechstronną ocenę uwarunkowań gospodarki remontowej w SM "Ogniwo".

Ocenę tę u m o ż liw ił a zastosowana m etodologią badań, k t ó r ą s i ę posłużono zarówno w p r o c e s i e p r e d y k c j i ( u s t a l e n i a p ro g n o z y ), j a k i o p t y m a l i z a c j i ( u s t a l e n i a d e c y d u ją c y c h o rozwoju stym ulatorów c z yn ­ n ik o w y c h ). B y ł y to metody ekononetryczne i o p t y m a l i z a c y j n e .

Pozytywne r e z u l t a t y badań w y ra ż a ją s i ę m. i n . faktem t r a f n o ś c i u s t a l o n e j prognozy programu remontowego d la 1905 r . Wynika to z po­ równania wyników prognozy z r e a l i z a c j ą zmiennych prognozowanych. Tak np. w a rto ść p o n ie s io n y c h f a k t y c z n i e nakładów w 1985 r . wynosi 46,4 min z ł zaś prognoza 41,9 Í 4 , 68 ( p o r . p r z e d z i a ł p r e d y k c j i d la zmiennej V ), Wartość p o trz e b remontowych wynosi f a k t y c z n i e 70,0 min z ł , prognoza 71 - 7 ,0 . N atom iast fa k ty c z n a w a rto ś ć p r z e ­ robu wykonawstwa własnego w 1985 r . w y n io s ła 28,4 min. z ł , zaś w ar­ to ś ć prognozowana 27,6 - 3,6 min z ł .

P r z y j ę t a konwencja modelowania g osp od arki remontowej u j ę t a w p o s t a c i programu remontowego złożonego z trz e c h r e l a c j i modelu eko- nom etrycznego, p o z w o l i ł a na w y sp e c y fik o w a n ie wpływu za sa d n iczy ch czynników o k r e ś l a j ą c y c h gospodarkę remontową SM "Ogniw o". Konwencja ta u m o ż liw ił a także p r z e j r z y s t ą i n t e r p r e t a c j ę o k r e ś l e n i a wpływu t y c h czynników kierunków oraz mocy tego wpływu na k s z t a ł t o w a n i e o ię p oszczególnych w i e l k o ś c i programu romontowogo w c z a s i e .

9. W n i o s k i

ł

N a jw a ż n ie jsz y m i c z yn n ik a m i, k t ó r e o k r e ś l a j ą rozwój gospodarki remontowej w SM "Ogniwo" są: fundusz remontowy ( x j ) oraz grupa c z yn ników w y ra ż a ją c y c h wiek budynków. Te o s t a t n i e c z y n n i k i , k t ó r y c h wpływ na rozwój mocy p rzerobow ej wykonawstwa j e s t m a l e j ą c y , zacho­ wują s i ę odmiennie w o k r e ś l e n i u zmian w w i e l k o ś c i p o trz e b remonto­ wych. T u t a j ic h wpływ n io t y l k o j e s t w z r a s t a j ą c y , a l e równocześnie d o m in u ją c y , co oznacza, że z biegiem l a t wiek budynków coraz b a r ­ d z i e j decyd uje o w z r o ś c ie p o tr z e b . Ootyczą one budynków będących w e k s p l o a t a c j i 11-15 l a t . J e s t c h a r a k t e r y s t y c z n e , że następna grupa czynników o k r e ś l a j ą c y c h zmiany w i e l k o ś c i modelowych to c z y n n i k i wv- ŁjjĄajflce w a r t o ś ć robót d e k a r s k ic h oraz p o w ie rz c h n ie użytkowe budyn­ ków będących w e k s p l o a t a c j i w ł a ś n i e Ц - 1 5 l a t ( t e n o s t a t n i wyraża tak że p o ś red n io wiek budynków).

P o z o s t a ł ą grupę czynników s ta n o w ią : p otrze b y remontowe, k tó r y c h wpływ na rozwój mocy przerobowej wykonawstwa j e s t d o d a tn i ( w z r a s t a ­ j ą c y ) ; n a s t ę p n ie w a rto ś ć robót m a la r s k ic h w budynkach e k s p lo a to w a ­ nych w o k r e s i e 6-10 l a t , , k t ó r y c h wpływ z k o l e i na zmiany w i e l k o ś c i p o n ie s io n y c h nakładów remontowych j e s t także i s t o t n y i d o d a t n i . Nie bez zn aczen ia j e e t w a rto ś ć przerobu wykonawstwa w ła s n e p o . k tó ra wpływa na wzrost ponoszonych nakładów remontowych (c o n a le ż y i n t e r ­ pretować w ten sposób, iż w zra s ta z a k re s remontów, gdyż z w i ę k s z y ły s i ę m o ż liw o ści przerobowe wykonawstwa w ła s n e g o ) .

Dominujące zn aczen iu w rozwoju g osp od arki remontowej SM "Ogniwo" m ia ły n a s t ę p u ją c e c z y n n i k i : l i c z b a budynków będących w wieku eksplo­ a t a c j i 10-15 l a t ( o k r e ś l a wzrost p o trze b remontowych), rozwój mo­ cy przerobowe j wykonawstwa własnego ( o k r e ś l a w zrost nakładów na remonty, co n a le ż y tłum aczyć większymi m ożliw ościam i wykonawstwa własnego a n i ż e l i wykonawstwa ob ce g o ), fundusz remontowy oraz wa r ­ to ś ć robót d e k a r s k ic h ( o k r e ś l a j ą rozwój wykonawstwa w łasnego, c'o n a le ż y tłum aczyć większymi m ożliw ościam i f in a n s o w a n ia zwiększonego przerobu wykonawstwa własnego, np. z t y t u ł u z a c i ą g a n i a k r e d y tu u - marzalnego na l i k w i d a c j e wad te c h n o lo g i c z n y c h oraz - z a p o trz e b o ­ waniem na ważne rob oty zapobiegawcze i a w a ry jn e ja k - rob oty de­ k a r s k i e ) .

U&żne j e s t tak że s t w i e r d z e n i e , iż rozwój programu remontowego j e s t bardzo dynamiczny, głó w n ie za sprawą szy b k ie g o wzrostu p otrze b L?-?.01? t.P.wj|[Cb, a także - mocy p rzerobow ej wykonawstwa w ła s n e g o . Ten f a k t mu3i być uwzględnio ny w d a l s z e j r a c j o n a l i z a c j i g ospodarki r e ­ montowej SM "O gniw o".