Tomasz Jarocki
"Prawo europejskie", Frank Emmert,
Mateusz Morawiecki,
Warszawa-Wrocław 1999 : [recenzja]
Acta Scientifica Academiae Ostroviensis nr 6, 119-122
Re c e n z j e io m ó w i e n i a 1 1 9
R
e c e n z j e i o m ó w i e n i aR e c e n z j a : F r a n k E m m e r t , M a t e u s z M o r a w i e c k i :
Pr a w o Eu r o p e j s k i e, W y d a w n i c t w o N a u k o w e P W N , W a r s z a w a - W r o c ł a w
1999,
s .587
N egocjacje, które są prow adzone w spraw ie przystąpienia do Unii Europejskiej, w yw ołują w Polsce duże zainteresow anie. Pow oduje to potrzebę szerokiego inform ow ania społeczeństw a o zasadach funkcjonow ania tej organizacji oraz szansach i zagrożeniach, w ynikających z członkostw a w niej.
W ychodząc naprzeciw potrzebom , ukazuje się w iele publikacji próbujących odpow iedzieć na staw iane pytania. Jed n ą z nich je st książka Franka Em m erta „Praw o europejskie”, w ydana przez W ydaw nictw o N aukow e PW N w 1999 roku. Z ostała ona uaktualniona i uzupełniona przez M ateusza M oraw ieckiego.
Praw o europejskie je s t p ró b ą całościow ego przedstaw ienia prawa obow iązującego w Unii Europejskiej. Składa się z niem al 600 stron, które zostały um ieszczone w 16 rozdziałach. 13 z nich, będących przekładem w ydania niem ieckiego, je st autorstw a Franka Em m erta. C echą charakterystyczną tej części pracy je st częste pow oływ anie się na praw o niem ieckie, obow iązujące w kontekście praw a w spólnotow ego. Pozostałe trzy rozdziały autorstw a M ateusza M oraw ieckiego, do tyczą polskich aspiracji i negocjacji w spraw ie przystąpienia do Unii Europejskiej, oraz postanow ień Traktatu A m sterdam skiego.
N a końcu każdego rozdziału um ieszczone zostały pytania kontrolne, dotyczące om aw ianego tem atu, a także krótkie, zw ięzłe odpowiedzi. A utorzy niem al każdy om aw iany tem at opatrzyli przykładam i, oraz licznym i w ykresam i i tabelam i, które w znacznym stopniu ułatw iają zrozum ienie przedstaw ianego problem u. Przed każdym rozdziałem podana je s t literatura, dotycząca poszczególnych zagadnień. N iestety, duża jej część je s t obcojęzyczna, w szczególności zaś - niem ieckojęzyczna. Publikacje w języ k u polskim podane są w yłącznie w rozdziałach, których autorem je s t M ateusz M oraw iecki.
O m aw iając poszczególne części pracy na szczególną uw agę zasługuje rozdział pierw szy, zatytułow any: K ształcenie i praktyka w praw ie europej skim. Jego tem atem je st przedstaw ienie czytelnikow i m ożliw ości sam o dzielnego zdobycia inform acji na określony tem at. W skazane zostały pu
blikacje poszczególnych organów Unii Europejskiej, zarów no tradycyj nych, takich ja k podręczniki czy czasopism a, ja k też przekazyw anych za pośrednictw em środków elektronicznych, m.in. C D -R O M czy banków danych on-line.
Kolejne części pracy dotyczą praw a obow iązującego w Unii Europejskiej oraz funkcjonow aniu jej organów. R ozdział drugi, w prow adzający do om ów ienia poszczególnych zagadnień, m ożna potraktow ać jak o w stępny. A utor rozpoczyna sw o ją pracę od przedstaw ienia genezy ruchów integracyjnych w Europie. W dalszej części w skazuje rozwój W spólnoty - od Traktatów R zym skich aż po Traktat z M aastricht. O m ów iona została budow a poszczególnych etapów integracji: od stw orzenia unii celnej i w spólnego rynku, aż po budow ę unii ekonom icznej i w alutow ej. W skazany został proces rozszerzania organizacji oraz tow arzyszące m u okoliczności. Proces rozszerzania W spólnoty nie dotyczy w yłącznie przyjm ow ania now ych członków . W skazane zostały także przepisy dotyczące stow arzyszenia krajów trzecich z U nią Europejską. D użą wagę przyw iązano do zasad funkcjonow ania trzech filarów, pow stałych na m ocy Traktatu z M aastricht: w spólnoty gospodarczej i w alutow ej, wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństw a oraz w spółpracy w w ym iarze spraw w ew nętrznych i spraw iedliw ości. R ozdział trzeci pośw ięcony został organom , które d ecydują o funkcjonow aniu organizacji. Przedstaw ionych zostało pięć głów nych instytucji, ich zadania oraz sposób funkcjonow ania. W śród poruszonych przez autora spraw w yróżnić m ożna m .in.: ew olucję poszczególnych organów , ich znaczenie ja k też sposób w yboru. N a szczególną uw agę zasługuje ich rola w procesie stanow ienia praw a w spólnotow ego.
Po lekturze tej części czytelnik pow inien poznać najw ażniejsze zagadnienia, dotyczące funkcjonow ania W spólnoty. K olejne rozdziały om aw iają szczegółow e uregulow ania poszczególnych dziedzin praw a Unii Europejskiej.
Rozdziały od 4 do 8 zaliczyć m ożna do kolejnej części pracy. A utor przybliża w niej tw orzenie, funkcjonow anie oraz znaczenie praw a w sp ó l notow ego. W początkow ej fazie rozróżnia praw o pierw otne - traktaty k o n stytucyjne uchw alane przez państw a członkow skie, oraz w tórne - w y d a w ane przez poszczególne organy W spólnoty. Szczególnie dużo m iejsca pośw ięcone zostało tym ostatnim . W skazane zostały w szystkie ich rodzaje, kom petencje organów do ich w ydaw ania, ja k też ich adresatów . W dalszej części przybliżona została hierarchia norm praw nych w edług klasycznego praw a państw ow ego i m iędzynarodow ego. Stanowi ona tło do w yjaśnienia nadrzędności praw a w spólnotow ego (zarów no pierw otnego ja k też w tó r
Re c e n z j e io m ó w i e n i a 121
nego) nad państw ow ym . A utor w yjaśnia przyczyny, dla których prawo obow iązujące w UE musi być nadrzędne w stosunku do krajow ego. Pod kreśla jedn ak, iż m ają one pierw szeństw o tylko w tedy, gdy państw a człon kow skie scedow ały w praw ie pierw otnym kom petencje do ich w ydaw ania. W przypadku, gdyby to nie nastąpiło, akty W spólnoty nie m iałyby mocy praw nej. W om awianej części pracy m ow a jest rów nież o ochronie pod staw ow ych praw w praw ie w spólnotow ym , w szczególności zaś rów no upraw nieniu w m iejscu pracy. B ardzo dużo m iejsca pośw ięcone zostało ochronie prawnej przed sądami krajow ym i i europejskim i, głów nie zaś postępow aniu przed Europejskim Trybunałem Spraw iedliw ości. W skazana została procedura zgłaszania w niosków , m ożliw ość w niesienia skargi, zarów no przeciw ko państw u członkow skiem u, ja k i W spólnocie. A utor przedstaw ia także m ożliw ości ochrony tym czasow ej, do chwili w ydania orzeczenia przez ETS w zaskarżonej spraw ie, oraz m ożliw ość stosow ania praw a europejskiego przed sądami krajow ym i.
Kolejne cztery rozdziały dotyczą podstaw ow ych praw W spólnoty, jakim i są: sw obodny przepływ tow arów , pracow ników , sw oboda św iad
czenia usług i prow adzenia działalności gospodarczej oraz przepływ u ka pitału. Problem ten został om ów iony bardzo szczegółow o, począw szy od utw orzenia unii celnej, aż po rezultaty w prow adzonego w 1993 roku je d nolitego rynku w ew nętrznego. Przedstaw ione zostały zasady elim inow ania barier handlow ych w w ym ianie produktów m iędzy poszczególnym i kra jam i, reguły pochodzenia tow arów oraz zakaz w prow adzania środków,
które m ogłyby dyskrym inow ać artykuły pochodzące z innego kraju człon kow skiego. W spom niane zasady w prow adzone zostały na początku funk cjonow ania EWG. Pozostałe obszary liberalizow ane były z dużym i opo rami. Prawo, obecnie obow iązujące we W spólnocie Europejskiej, um ożli w iło sw obodny przepływ przez granice pozostałych czynników produkcji. W om awianej części szczególną uwagę należy pośw ięcić problem ow i przem ieszczania się pracow ników . W skazane zostały grupy osób, które m o g ą sw obodnie poruszać się po obszarze Unii, pracując, czy też tylko tow-arzysząc pracow nikow i. O m ów ione zostały praw a im przysługujące, przeciw działające dyskrym inacji, które dotyczą nie tylko spraw zw iąza nych z zatrudnieniem lecz także zw iązanych np. ze sferą socjalną. A utor w skazuje także przyczyny, które m ogą uniem ożliw ić w jazd na terytorium innego państw a członkow skiego.
Ostatni z rozdziałów napisanych przez Franka Em m erta, dotyczy polityki konkurencji W spólnoty Europejskiej. O m ów ione zostały przypad ki, w których następuje naruszenie zasad konkurencji na obszarze w spól nego rynku. Przedstaw ione zostało, jak o niezgodne z prawem : tw orzenie karteli, nadużyw anie pozycji dom inującej, ja k też zakaz św iadczenia po
m ocy przedsiębiorstw om ze strony państwa. R ozgraniczone zostały przy padki, które m im o zaistnienia niezgodnych z praw em działań, nie podlega j ą w spólnotow em u praw u konkurencji. Przedstaw ione zostały także sank
cje, jak ie grożą za naruszenie zasad wolnej konkurencji.
Pozostałe trzy rozdziały zostały napisane przez M ateusza M oraw iec kiego. Dw a z nich pośw ięcono spraw om integracji Polski z U nią Europej ską, ostatni zaś - postanow ieniom Traktatu A m sterdam skiego, który za czął obow iązyw ać 1 m aja 1999 roku. Części pracy dotyczące sytuacji Pol ski przed w ejściem w struktury europejskie przedstaw iają głów nie działa nia, które m u szą zostać podjęte w celu dostosow ania polskiego praw a do obow iązującego we W spólnocie. O m ów ione zostały najw ażniejsze posta now ienia Układu Europejskiego oraz stosunek nowej Konstytucji do za w artych um ów m iędzynarodow ych. A utor skupia się na zasadach im ple m entacji aktów w spólnotow ych. Przystąpienie do W spólnoty uw arunko wane bowiem je st koniecznością stosow ania praw a obow iązującego w krajach piętnastki. N ajw iększa uwaga przyw iązana została do przygoto w ania Polski do negocjacji o członkostw o w Unii Europejskiej. W skazane zostały przygotow ania, jak ie podjęte zostały zarów no przez Unię Europej ską w spraw ie jej rozszerzenia, ja k też Polskę, która chce przystąpić do tej organizacji na korzystnych w arunkach. W tej części pracy zostały om ó w ione także najw ażniejsze elem enty, dotyczące procesu negocjacji.
Ostatni z rozdziałów zatytułow any został: Traktat Am sterdam ski. Zaw arte zostały w nim m odyfikacje, jak ie w prow adził Traktat do prawa Unii Europejskiej. W śród nich w yróżnić m ożna zm iany w II i III filarze UE, reform y instytucjonalne, a także dotyczące zm ian w Traktacie o U tw orzeniu W spólnoty Europejskiej oraz zw iększające efektyw ność funk cjonow ania Unii Europejskiej.
Książka F ranka Em m erta uzupełniona i uaktualniona przez M ateusza M oraw ieckiego je st p o zycją w artą polecenia w szystkim , którzy interesują się procesem funkcjonow ania Unii Europejskiej oraz dążeniem Polski do w stąpienia do tej organizacji. Autorzy w sposób szczegółow y, opatrzony licznymi przykładam i, w skazują najw ażniejsze obszary prawa w spólnoto w ego, które stają się znacznie bardziej przejrzyste i zrozum iałe.
