"Wörterbuch biblischer Bilder und Symbole", Manfred Lurker, München 1973 : [recenzja]

Julian Sulowski

"Wörterbuch biblischer Bilder und

Symbole", Manfred Lurker, München

1973 : [recenzja]

Collectanea Theologica 44/2, 204-205

2 0 4 R E C E N Z JE

B A S IL IU S von C AESA R EA , B r ie fe , część II, w yd. W o lf-D ieter H a u s c h i l d , S tu ttg a rt 1973, H iersem ann , s. 192 (B ib lio th e k d e r g riech isch en L ite r a tu r , t. III).

L isty B a z y l e g o W. są w ażn ym dok u m en tem n ie tylko dla h isto rii K o ś­ cioła w iek u IV, lecz tak że dla poznania osob ow ości w ie lk ie g o teologa i c z ło ­ w ie k a ca łk o w icie od d an ego spraw om ch rześcijań sk im . Z tego w zg lęd u cen n ą p ozycją jest p o lsk i przek ład w yb oru listó w św . B a z y l e g o , sporządzony i w y d a n y przez W. K r z y ż a n i a k a w In sty tu cie W yd aw n iczym P a x (1972 r.) oraz n iem ieck i, w B ib lio th e k d e r g riech isch en L ite r a tu r . Ten ostatn i o b ejm u je listy 99—213, listy d otyczące sy tu a cji teologiczn ej czasów B a z y l e - g o. W edług zap ow ied zi pozostałe listy zostaną p rzetłu m aczon e i o p u b lik ow an e w n ajb liższym czasie w dw óch częściach: p ierw szej, w której w y d a w ca z a ­ m ierza om ów ić b iografię B azylego, w trzeciej n a to m ia st zostan ie podana dokładna b ib lio g ra fia dotycząca życia i d ziałaln ości bisk u p a cezarejsk iego.

W ydany tom listó w z w ią za n y jest g łó w n ie jed n ym tem atem , m ia n o w icie w a lk i z m aced on izm em , jed n ą z błęd n ych k on cep cji teologiczn ych , d otyczącą D ucha św . L isty, jak ie zn a la zły się w o m a w ia n y m tom ie, ad resow an e są do biskupów , u rzęd n ik ó w p a ń stw a rzym sk iego, przyjaciół, całych gm in ch rześci­ jańskich, zagrożonych m a ced on izm em oraz k ilk a listó w do adresatów a n o n i­ m ow ych.

W e w stęp ie W o lf-D ieter H a u s c h i l d n ajp ierw o m ó w ił szk icow o tło teo - lo g iczn o -k o ścieln e d ziałaln ości św. B a z y l e g o , n a stęp n ie zn aczen ie i rolę n ajw ażn iejszych ad resatów listó w , w reszcie ch ron ologię tłu m aczon ych listów . K om entarz do listó w w y d a n eg o tom u, stosu n k ow o do rea lió w , dom agających się d ok ład n iejszych o b ja śn ień jest skrom ny, pod aje la k o n iczn ie u w agi d oty- :zące b iografii ad resatów , od syła do b ib liografii. J eszcze sk rom n iejsze są in ­ deksy, zw łaszcza rzeczow y.

K s. E m il S ta n u la C SsR , W a r sza w a

Manfred LURKER, W ö rte rb u c h b ib lisc h e r B ild e r u n d S y m b o le , M ünchen 1973, ECösel-Verlag, s. 435.

W edług k o n sty tu cji dogm atyczn ej D ei V e rb u m w P iśm ie św ięty m n ależy szukać sen su zam ierzon ego przez hagiografa. W tym celu trzeba zw rócić n a ­ leżytą u w a g ę „tak na o w e zw yczaje, n a tu ra ln e sposoby m y ślen ia , m ó w ien ia ' op ow iad an ia, p rzyjęte w czasach hagiografa, jak i na sposoby, które zw y k ło ;ię b yło sto so w a ć w ow ej epoce przy w za jem n y m o b cow an iu lu d z i” (KO 12). Dznacza to, że dla od czytan ia sen su tek stu b ib lijn ego n a leży się w czuć v sw o isty sposób m y ślen ia i litera ck ieg o w y p o w ia d a n ia się lu d zi sta ro ży tn e­ go W schodu. Otóż ten sposób m y ślen ia zw ią za n y je st z obrazam i i sym b olam i, >odczas gdy m y u siłu jem y zrozum ieć św ia t za pom ocą m iar i liczb. N a ten )dm ienny języ k B ib lii n ie zw racan o u w a g i w o k resie lib era ln eg o racjon alizm u pozytyw izm u . Stąd jeszcze dzisiaj w ie lu c zy teln ik ó w B ib lii popada w d w ie ;krajności: jed n i przyjm u ją p o su n ięte aż do n a iw n o ści d osłow n e rozu m ien ie ekstu b ib lijn ego, inni odrzucają go ca łk o w icie z u zasad n ien iem , że m am y tu zekom o do czy n ien ia „ jed y n ie” z m itam i. T y m czasem w ła śn ie dopiero w n a - zych czasach dostrzega się coraz w yraźn iej, że p r zeciw sta w ia n ie praw dy m i- om jest n iep orozu m ien iem 1. Są to b ow iem dw a sposoby rozum ienia św iata. M anfred L u r k e r u siłu je w n in iejszy m słow n ik u , w oparciu o dorobek auk bib lijn ych , otw orzyć dostęp do bogatego św ia ta obrazów i sym b oli S ta - ego i N ow ego T estam en tu . Ma on w polu w id zen ia zarów no zw y cza jn y ch

1 Por. A. M a n a r a n c h e , C h ry stu s n a szych dn i, W arszaw a 1971, zw łaszcza ozdział W iara a m it (s. 151— 165).

R E C E N Z JE

205

czy teln ik ó w P ism a św ., jak i teologów oraz g ło s ic ie li sło w a B ożego. K siążka m a sp ełn ia ć zad an ie k lu cza orien tu jącego, zw ła szcza tych , którzy in teresu ją się sym b olam i i m ita m i, ale n ie m ogą so b ie p o zw o lić na żm udne p o szu k iw a ­ n ia w konkor danej ach rzeczow ych i w ielo to m o w y ch lek syk on ach .

A utor zaczął k siążk ę od W p r o w a d z e n ia d o ję z y k a o b ra z ó w i sy m b o li b ib l ij­

n ych . Z daje sob ie sp ra w ę z tego, że p ogląd y teologów na tem at sym b olik i

w B ib lii n ie są zgodne. W ie, że dla jed n y ch istn ie ją ty lk o n ieliczn e sym b ole w B iblii. R ezerw a ta sp o w o d o w a n a je st jego zd an iem złym p ojm ow an iem lub n a d u ży w a n iem pojęcia sy m b o lu albo też o b a w ą przed p rzew artościow an iem sym bolu, k tóre p o leg a n a tym , że sy m b o l zaczyn a w czy im ś u m y śle za stęp o ­ w a ć sam ą rzeczy w isto ść sym b olizow an ą. P rzy k ła d em tak iego p rzew a rto ścio ­ w a n ia m oże być zło ty cielec, którem u Izra elici m o g li o d d aw ać k u lt zam iast Jah w e, k tórego c ie le c m ia ł sy m b o lizo w a ć. D ruga grupa teo lo g ó w sąd zi zaś, że tek sty b ib lijn e są w p ro st u tk an e z sym b oli. N a tym tle L u r k e r om aw ia p ojęcie sym b olu w przekroju h istoryczn ym , p ocząw szy od tek stó w b ib lijn ych , poprzez O jców K ościoła i m y śl grecką, aż do n aszych cza só w w łą czn ie.

H asła tego sło w n ik a zostały ułożone w porządku alfa b ety czn y m . P ra w ie każde z n ich koń czy się w sk a zó w k a m i b ib lio g ra ficzn y m i. P on ad to czy teln ik zn ajd zie w yb ór b ib lio g ra fii na k ońcu książki. W k ażd ym a rty lo ile m ożna w y o d ­ rębnić cztery punkty. W p ierw szym ak ap icie autor podaje k rótk ą in form ację o sam ym zja w isk u i o jego zastosow an iu ob ra zo w o -sy m b o liczn y m w lite r a ­ turze p ozab ib lijn ej starożytn ego W schodu. W drugim ukazuje zn aczen ie tego sam ego zja w isk a , rzeczy lub w y ra żen ia w S ta ry m T estam en cie. T rzeci akapit p ośw ięca N o w em u T esta m en to w i. W reszcie w ostatn im ak ap icie autor in fo r ­ m u je o d alszym o d d zia ły w a n iu obrazów i sy m b o li b ib lijn y ch w p ism ach O j­ ców K ościoła, w litu rg ii i sztu ce ch rześcijań sk iej. S p ra w y sporne i szczeg ó ło ­ w e dociek an ia n au k ow e zostały w sło w n ik u św ia d o m ie pom in ięte, jako w y k ra cza ją ce poza ram y dzieła p op u larn o-n au k ow ego. M im o to n ie tylko k a ­ tech eci, lecz także teo lo g o w ie znajdą w n im so lid n ą pom oc zarów no w g ło ­ szen iu orędzia ch rześcijań sk iego jak i w n a u k ow ym zgłęb ian iu „K sięgi nad k sięg a m i”.

K s. J u lia n S u lo w s k i S J , W a r sza w a

P au lu s G. W ACKER, Ö k u m e n e p r o v o k a tiv . Z u r V ersöh n u n g d e r C h riste n h e it, P aderborn 1973, F erd in an d S ch öningh, s. 199.

T ytu ł ty lk o częściow o od p ow iad a treści książki. W ięk szość b ow iem studiów , które się na nią sk ład ają, n ap isan a je s t w sposób w y czerp u ją cy i spokojny oraz o m a w ia p rob lem y p o w szech n ie znane w ek u m en ii. D o nich n a leży przed e w szy stk im rola te o lo g ii w d ziele ek u m en iczn ym , którą autor zajm u je się w dw óch artyk u łach . T eologia w in n a p od d aw ać k ry ty ce p rak tyk ę e k u m en icz­ ną, je ż e li ta osta tn ia n ie m a się przerodzić w n iek o n tro lo w a n y en tuzjazm . Jej rola m ięd zy in n y m i p olega na śm ia ły m p o tw ierd zen iu zgodności w p ro b le­ m ach już w y ja śn io n y ch , jak rów n ież na stw ierd zen iu , w czym u zgod n ien ie to jeszcze n ie nastąp iło.

A utor je s t zn aw cą reform acji. W idać to z artyk u łu na tem a t e k u m en iczn e­ go zn aczen ia L u t r a i reform acji, zn aczen ia, które dopiero dzisiaj m ożna ocenić. W idzi je g łó w n ie w pow rocie do czystej E w a n g elii, w u zn an iu p ry m a ­ tu sło w a B ożego, w p od k reślen iu p otrzeby n ieu sta n n ej, reform y K ościoła a przede w szy stk im w rek o n cen tra cji ca łeg o życia na C h ry stu sie jak o ośrodku orędzia ch rześcijań sk iego. W a c k e r p o św ięca ró w n ież w ie le u w a g i za g a d ­ nien iu , jak Sobór W a ty k a ń sk i II p od jął p ew n e zasad n icze założenia i p o stu ­ la ty reform acji.

A utor o m a w ia dość szczeg ó ło w o o sią g n ięcia soboru w p rzyb liżen iu jed n ości ch rześcija ń stw a i n ie ob a w ia s ię przy tym poruszyć tem atu, o którym dotąd