• Nie Znaleziono Wyników

"Das Drama des Bundes. Ezechiel 16 in rabbinischer Perspektive", Gerhard Bodendorfer, Freiburg im Breisgau 1997 : [recenzja]

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share ""Das Drama des Bundes. Ezechiel 16 in rabbinischer Perspektive", Gerhard Bodendorfer, Freiburg im Breisgau 1997 : [recenzja]"

Copied!
6
0
0

Pełen tekst

(1)

Waldemar Chrostowski

"Das Drama des Bundes. Ezechiel 16

in rabbinischer Perspektive",

Gerhard Bodendorfer, Freiburg im

Breisgau 1997 : [recenzja]

Collectanea Theologica 68/3, 185-189

(2)

s t r u k t u r ę k s i ę g i , j e j r o d z a j l i t e r a c k i , k o n t e k s t h i s t o r y c z n y ( a u t o r , d a t a k o m p o z y c j i i j ę ­ z y k o r a z k o n t e k s t s p o ł e c z n y , p o l i t y c z n y i r e l i g i j n y ) o r a z c h r y s t o l o g i ę . C o s i ę t y c z y o s t a t n i e g o t e m a t u , w y b ó r z o s t a ł d o k o n a n y w p e r s p e k t y w i e z b l i ż a j ą c e g o s i ę r o k u 2 0 0 0 , z k t ó r y m w i ą ż ą s i ę — c z a s a m i n a d e r i n t e n s y w n e i p o w s z e c h n e — o c z e k i w a n i a i n a ­ s t r o j e m i l l e n a r y s t y c z n e . T y t u ł t e j c z ę ś c i b r z m i

Ap 20 a millenaryzm.

R o z d z i a ł w i e ń c z ą s p o s t r z e ż e n i a o d n o ś n i e d o s t a n u b a d a ń n a d p a t r y s t y c z n ą e g z e g e z ą A p o k a l i p s y , k t ó r e j a k t u a l n o ś ć i w p ł y w s ą c o r a z b a r d z i e j w i d o c z n e . P o g ł ę b i o n e i r z e t e l n e s t u d i a n a d A p o ­ k a l i p s ą m a j ą o g r o m n e z n a c z e n i e , s z c z e g ó l n i e w o b e c p r ó b j e j f u n d a m e n t a l i s t y c z n e g o p o j m o w a n i a m n o ż ą c y c h s i ę w z w i ą z k u z p r z e ż y w a n y m o b e c n i e p r z e ł o m e m w i e k ó w i t y s i ą c l e c i . N a k o ń c u k s i ą ż k i u m i e s z c z o n o w y k a z s k r ó t ó w ( s s . 4 5 9 - 4 6 6 ) , p o d s t a w o w e p e r s o ­ n a l i a a u t o r ó w p o s z c z e g ó l n y c h r o z d z i a ł ó w ( s s . 4 6 7 ) , i n d e k s a u t o r ó w ( s s . 4 6 9 - 4 8 S ) i s p i s t r e ś c i ( s s . 4 8 7 - 4 9 1 ) . K s i ą ż k a z o s t a ł a s t a r a n n i e i p i ę k n i e w y d a n a , t e k s t j e s t p r z e j r z y s t y , z a ś l e k t u r a s t a n o w i p r a w d z i w ą p r z y j e m n o ś ć . T a d o s k o n a ł a s y n t e z a p o w i n n a j a k n a j s z y b c i e j z o s t a ć p r z y s w o j o n a t a k ż e p r z e z n a ­ s z y c h b i b l i s t ó w i t e o l o g ó w o r a z s t u d e n t ó w b i b l i s t y k i . W p r a w d z i e d o k o n a n o j e j p r z e d e w s z y s t k i m p o d k ą t e m i s t n i e j ą c e j f r a n k o j ę z y c z n e j i a n g l o s a s k i e j l i t e r a t u r y , n i e b r a k u j e j e d n a k n a w i ą z a ń d o p u b l i k a c j i n a p i s a n y c h p o n i e m i e c k u i w i n n y c h j ę z y k a c h , d z i ę k i c z e m u o t r z y m a l i ś m y r z e t e l n ą p a n o r a m ę o s i ą g n i ę ć c a ł e j w s p ó ł c z e s n e j b i b l i s t y k i . Z w a ­ ż y w s z y , ż e s k ł a d a s i ę n a n i ą p r a w i e d w a n a ś c i e r o z d z i a ł ó w ( t a k a l i c z b a b y ł a p r z e w i ­ d z i a n a w p r o j e k c i e d z i e ł a ) , k s i ą ż k a z o s t a ł a p o m y ś l a n a j a k o s w o i s t e „ c r e d o ” b i b l i s t ó w . M o ż n a b y w p r a w d z i e s u g e r o w a ć t a k ż e i n n e t e m a t y i p o l a b a d a w c z e , k t ó r y c h n i e u w z g l ę d n i o n o , j a k z a g a d n i e n i a z w i ą z a n e z B i b l i ą G r e c k ą i B i b l i ą A r a m e j s k ą , a t a k ż e p r o b l e m y z z a k r e s u h i s t o r i i c z a s ó w S t a r e g o i N o w e g o T e s t a m e n t u o r a z a r c h e o l o g i i , a l e n i e m o ż n a w y m a g a ć z a d u ż o . K a n a d y j s k i m b i b i i s t o m z a w d z i ę c z a m y k o m p e n d i u m , k t ó r e d o s k o n a l e i w i e r n i e r e a s u m u j e s t a n b a d a ń p o d k o n i e c X X i n a p r o g u X X I w i e k u , c o p o z w a l a o p r z e ć w ł a s n e p o s z u k i w a n i a n a s o l i d n y m i t r w a ł y m f u n d a m e n c i e , o j a k i z a t r o s z c z y l i s i ę i n n i .

ks. Waldemar Chrostowski, Warszawa

G e r h a r d B O D E N D O R F E R ,

Das Drama des Bundes. Ezechiel 16 in rabbinischer Per­

spektive,

H e r d e r ’s B i b l i s c h e S t u d i e n 1 1 , H e r d e r , F r e i b u r g i m B r e i s g a u u . a . 1 9 9 7 , s s . 3 9 2 . N i e s ł a b n i e z a i n t e r e s o w a n i e b i b l i s t ó w K s i ę g ą E z e c h i e l a a n i t y m i j e j f r a g m e n t a m i , k t ó r e o d d a w n a s ą p r z e d m i o t e m s z c z e g ó l n i e i n t e n s y w n y c h i w s z e c h s t r o n n y c h b a d a ń . O p r ó c z r o z d z . 1 i 1 0 , k t ó r e z a w s z e s t a n o w i ł y o g r o m n e w y z w a n i e d l a e g z e g e t ó w i t e o ­ lo g ó w , c h o d z i m i ę d z y i n n y m i o r o z d z . 1 6 , 2 0 i 2 3 , g d z i e m a m y d o c z y n i e n i a z p r o r o c ­

(3)

k ą k r y t y k ą d z i e j ó w p r z e d w y g n a n i o w e g o I z r a e l a . Z a s k a k u j e j e j n i e z w y k ł a s u r o w o ś ć , n i e m a j ą c a s w o i c h o d p o w i e d n i k ó w w c a ł e j B i b l i i , w s k u t e k k t ó r e j r a b i n i z a k a z y w a l i Ż y d o m s i ę g a n i a p o E z 1 6 a ż d o o s i ą g n i ę c i a 3 0 r o k u ż y c i a . T a k ż e w b i b l i s t y c e p o l s k i e j u k a z a ł y s i ę o p r a c o w a n i a n a t e m a t t e j w r ę c z s a r k a s t y c z n e j r e t r o s p e k c j i d z i e j ó w ( W . C h r o s t o w s k i i R y s z a r d R u m i a n e k ) . A c z k o l w i e k s p o r o j u ż z o s t a ł o p o w i e ­ d z i a n e , n i e m a l k a ż d y r o k p r z y n o s i n o w e p u b l i k a c j e . J e d n ą z o s t a t n i c h j e s t r o z p r a w a h a b i l i t a c y j n a , k t ó r ą G e r h a r d B o d e n d o r f e r p r z e d s t a w i ł w i o s n ą 1 9 9 6 r. n a U n i w e r ­ s y t e c i e w S a l z b u r g u . M a j ą c n a w z g l ę d z i e f a k t , ż e t e k s t E z 1 6 d o c z e k a ł s i ę , z w ł a s z c z a w o s t a t n i m ć w i e r ć ­ w i e c z u , w i e l u k o m e n t a r z y i o p r a c o w a ń r o z w a ż a j ą c y c h g o o d s t r o n y k r y t y c z n o - t e k s t u - a l n e j i k r y t y c z n o - l i t e r a c k i e j ( n a j n o w s z e z n i c h t o r o z p r a w a d o k t o r s k a U . F e i s t ,

Eze­

chiel. Das literarische Problem des Buches forschungsgeschichtlich betrachtet,

B W A N T 1 3 8 , S t u t t g a r t u . a . 1 9 9 5 ) , B o d e n d o r f e r o b i e r a z a p u n k t w y j ś c i a k a n o n i c z n y t e k s t h e ­ b r a j s k i . N a t e m a t j e g o g e n e z y i s t n i e j e s p o r o d o c i e k a ń , w ś r ó d k t ó r y c h d o m i n u j ą a n a l i z y z a w a r t e w m o n u m e n t a l n y m k o m e n t a r z u d o K s i ę g i E z e c h i e l a , k t ó r e g o a u t o r e m j e s t W a l t h e r Z i m m e r l i . P a n u j e n a o g ó ł z g o d a c o d o t e g o , ż e E z 1 6 s t a n o w i d o b i t n y p r z y k ł a d b i b l i j n e j s y n t e z y h i s t o r i i , d o k o n a n e j w p i e r w s z e j p o ł o w i e V I w . p r z e d C h r . w s y t u a c j i w y g n a n i a b a b i l o ń s k i e g o . Z n a m i e n n e , ż e o w a s y n t e z a m a n a u w a d z e o b y ­ d w i e c z ę ś c i n a r o d u p o d z i e l o n e g o p o r o z p a d z i e m o n a r c h i i w 9 3 0 r . p r z e d C h r . R e s p e k ­ t u j ą c t w a r d e r e a l i a h i s t o r y c z n e , p r o r o c k a r e t r o s p e k c j a m a c h a r a k t e r z g r u n t u r e l i g i j n y i t e o l o g i c z n y . W i ę z i m i ę d z y I z r a e l e m , p o s t r z e g a n y m j a k o c a ł y n a r ó d , a B o g i e m b y ł y c z ę s t o p r z e d s t a w i a n e w j ę z y k u m e t a f o r y c z n y m j a k o d r a m a t a d o p c j i , p o ś l u b i e n i a , z d r a d y , k a r y i p o n o w n e g o p r z y j ę c i a . P o d w a l i n y p o d t o s p o j r z e n i e , k t ó r e d a w a ł o u j ś c i e e m o ­ c j o m , p o ł o ż y ł O z e a s z , a p o n a d s t o l a t p ó ź n i e j p o d j ą ł J e r e m i a s z . E z e c h i e l d o p r o w a d z i ł ó w o b r a z d o s k r a j n o ś c i w y w o ł u j ą c e j u Ż y d ó w o d r u c h y o b r o n n e . A j e d n a k , m i m o d o - s a d n o ś c i o b r a z ó w , t e k s t b y ł p r z e k a z y w a n y z p o k o l e n i a n a p o k o l e n i e i s t a n o w i ł i n t e ­ g r a l n ą c z ę ś ć k s i ą g ś w i ę t y c h . Z a p e w n e o d s a m e g o p o c z ą t k u b u d z i ł o d r u c h y s p r z e c i w u , a l e p r z e t r w a ł i n i e u l e g a w ą t p l i w o ś c i , ż e p r z e z j e g o p r y z m a t c z ę s t o p a t r z o n o n i e t y l k o n a d z i e j e p r z e d w y g n a n i o w e g o , l e c z i p o w y g n a n i o w e g o I z r a e l a . N a j s t a r s z e ś l a d y p r z e d c h r z e ś c i j a ń s k i e j e g z e g e z y E z 1 6 o d n a j d u j e m y w B i b l i i G r e c ­ k i e j o r a z w p i ś m i e n n i c t w i e t a r g u m i c z n y m . P o w y ł o n i e n i u s i ę i o k r z e p n i ę c i u c h r z e ś c i ­ j a ń s t w a B i b l i a G r e c k a z o s t a ł a o d r z u c o n a p r z e z r a b i n ó w , k t ó r z y z a k a z a l i Ż y d o m p o s ł u ­ g i w a n i a s i ę n i ą . S e p t u a g i n t a s t a ł a s i ę B i b l i ą K o ś c i o ł a i p o z o s t a ł a n i ą p r z e z c z t e r y p i e r w ­ s z e w i e k i w c a ł y m K o ś c i e l e , d o c z a s u , g d y w K o ś c i e l e Z a c h o d n i m z o s t a ł a z a s t ą p i o n a p r z e z W u l g a t ę , n a t o m i a s t w K o ś c i e l e W s c h o d n i m j e s t n i ą d o d z i s i a j . T r a d y c j e i t e k s t y t a r g u m i c z n e r a b i n i p o d d a l i c a ł o ś c i o w e j o b r ó b c e p a d k ą t e m d o k o n a n e j p r z e z s i e b i e p r z e b u d o w y ż y c i a ż y d o w s k i e g o , p o d j ę t e j w d u ż e j m i e r z e w o p o z y c j i w o b e c c h r z e ś c i ­ j a ń s t w a . G d y s t o s u n k i m i ę d z y S y n a g o g ą a K o ś c i o ł e m c o r a z b a r d z i e j s i ę p o g a r s z a ł y , z a ś w II w . n a s i l i ł y s i ę w z a j e m n e o s k a r ż e n i a i p o l e m i k i , t a k i e t e k s t y b i b l i j n e j a k E z 1 6 ,

(4)

m o g ł y b y ć p r z e z c h r z e ś c i j a n w y k o r z y s t y w a n e i p r z y t a c z a n e j a k o s k r y p t u r y s t y c z n e a r ­ g u m e n t y p o t w i e r d z a j ą c e „ o d w i e c z n ą z a t w a r d z i a ł o ś ć ” Ż y d ó w , k t ó r a z n a l a z ł a s w ó j f i ­ n a ł w o d r z u c e n i u J e z u s a C h r y s t u s a . R a b i n i n i e m o g l i l e k c e w a ż y ć t y c h g ł o s ó w . S k o r o K s i ę g a E z e c h i e l a i w c h o d z ą c y w j e j s k ł a d r o z d z i a ł 1 6 s t a n o w i ą i n t e g r a l n ą c z ę ś ć P i s m a Ś w i ę t e g o , r a b i n i m u s i e l i d a ć s w o i m w i e r n y m k l u c z d o i c h i n t e r p r e t a c j i . E g z e g e z a r a b i n i c z n a t r a k t u j e E z 1 6 j a k o m e t a f o r ę h i s t o r i i I z r a e l a , d z i e l ą c j ą n a p o s z c z e g ó l n e e t a p y : w y j ś c i e z E g i p t u , p r z y m i e r z e n a S y n a j u , b ł ą d z e n i e p o p u s t y n i , w e j ś c i e d o Z i e m i O b i e c a n e j , w y g n a n i e j a k o k a r a B o ż a u r z e c z y w i s t n i o n a p r z e z w r o ­ g ó w . P o n i e w a ż z a r ó w n o s ł o w n i c t w o j a k i z n a c z e n i e E z 1 6 s ą d o s a d n e i k r y t y c z n e w o b e c I z r a e l i t ó w , r a b i n i o b j a ś n i a l i t e k s t , z w ł a s z c z a w w . 1 - 1 4 , w ś c i s ł y m z w i ą z k u z i n n y m i f r a g m e n t a m i k s i ą g ś w i ę t y c h , s z c z e g ó l n i e P i ę c i o k s i ę g i e m M o j ż e s z a i P s a l ­ m a m i , a t a k ż e P i e ś n i ą n a d P i e ś n i a m i i K s i ę g ą H i o b a . S t a m t ą d p o c h o d z i ł y w ą t k i w s k a ­ z u j ą c e n p . n a s z c z e g ó l n ą r o l ę k o b i e t p o d c z a s e p o p e i w y j ś c i a z E g i p t u , a t a k ż e n a z n a c z e n i e P a s c h y o r a z k r w i i T o r y . W t e n s p o s ó b r a b i n i p r z e d ł o ż y l i r o z u m i e n i e „ k a ­ n o n i c z n e ” , a w i ę c m i e s z c z ą c e s i ę w r a m a c h o k r e ś l o n e j p r z e z n i c h ż y d o w s k i e j o r t o ­ d o k s j i i o r t o p r a k s j i , z a b e z p i e c z a j ą c e o b j a ś n i a n i e t e k s t u ś w i ę t e g o p r z e d n a d m i e r n y m k r y t y c y z m e m . W i e l e e l e m e n t ó w t e j e g z e g e z y m o ż n a w y k o r z y s t y w a ć r ó w n i e ż d z i ­ s i a j , z w ł a s z c z a w e g z e g e z i e f e m i n i s t y c z n e j B i b l i i , k t ó r a p i l n i e p o t r z e b u j e d l a s i e b i e d a w n y c h ź r ó d e ł i n a t c h n i e n i a . N a k s i ą ż k ę G . B o d e n d o r f e r a s k ł a d a s i ę p i ę ć r o z d z i a ł ó w . P i e r w s z y ( s s . 9 - 8 1 ) w y j a ­ ś n i a h o r y z o n t y i c e l e b a d a w c z e , p r z y p o m i n a n a j w a ż n i e j s z e z a g a d n i e n i a z z a k r e s u k r y ­ t y k i t e k s t u i j e d n o ś c i l i t e r a c k i e j p e r y k o p y , o k r e ś l a j e j g a t u n e k l i t e r a c k i , w s k a z u j e n a z w i ą z k i m i ę d z y h i s t o r i ą i a l e g o r i ą , m e t a f o r ą i m a s z a l c m , a t a k ż e t e k s t e m B i b l i i i m i - d r a s z e m . R o z d z i a ł d r u g i ( s s . 8 2 - 9 1 ) u k a z u j e z a p a t r y w a n i a o d n o ś n i e d o E z 1 6 j a k o h a f t a r y , c z y l i c z y t a n i a z P r o r o k ó w p r z e w i d z i a n e g o p o d c z a s s p r a w o w a n i a l i t u r g i i s y n a - g o g a l n e j . T o w ł a ś n i e k o n t e k s t l i t u r g i c z n y s t a n o w i ł n a t u r a l n e p o d ł o ż e d o p o w s t a w a n i a i r o z w i j a n i a s i ę r e c e p c j i t e k s t u b i b l i j n e g o w ż y d o w s k i e j w s p ó l n o c i e w i e r z ą c y c h . M i s z n a ( M e g I V , 1 0 ) , c y t u j ą c r. E l i e z e r a , z a b r a n i a c z y t a n i a E z 1 6 i p r z e k ł a d a n i a g o n a a r a m e j - s k i w s y n a g o d z e , n i e p o d a j ą c j e d n a k ż a d n e g o u z a s a d n i e n i a t e g o z a k a z u . W y g l ą d a n a t o , i ż z d a n i e m r a b i n ó w z I I i p o c z ą t k u I I I w . b y ł o n s a m p r z e z s i ę z r o z u m i a ł y . N a t o ­ m i a s t n i e c o p ó ź n i e j s z a T o s e f t a ( M e g 1 1 1 ,3 4 ) d o p u s z c z a c z y t a n i e i p r z e k ł a d t e g o t e k s t u , a l e d o d a j e : „ I d ź n a j p i e r w i r o z w a ż o b r z y d l i w o ś c i w ł a s n e j m a t k i ” . T a k l a u z u l a d o p u s z ­ c z a j ą c a p u b l i c z n e c z y t a n i e i o b j a ś n i a n i e E z 1 6 s p r a w i ł a , ż e t e k s t d o c z e k a ł s i ę p r z e k ł a ­ d u n a j ę z y k a r a m e j s k i . T e n p r z e k ł a d , p o d a n y w j ę z y k u n i e m i e c k i m , j e s t p r z e d m i o t e m r o z d z i a ł u t r z e c i e g o k s i ą ż k i ( s s . 9 2 - 1 0 9 ) . W t y m m i e j s c u w a r t o n a d m i e n i ć , i ż w l a t a c h 5 0 . z a j m o w a ł a s i ę n i m n a ł a m a c h „ C a h i e r s S i o n i e n s ” p r z e d w c z e ś n i e z m a r ł a R . В 1 о с h , u k a z u j ą c E z 1 6 j a k o „ d o s k o n a ł y p r z y k ł a d p r o c e s u m i d r a s z y c k i e g o w B i b l i i ” . R o z d z i a ł c z w a r t y ( s s . 1 1 0 - 3 1 8 ) , p o ś w i ę c o n y r a b i n i c z n e j r e c e p c j i E z 1 6 , s t a n o w i t r z o n c a ł e j k s i ą ż ­ k i . A u t o r z a c z y n a g o o d o p i s u p r z y j ę c i a , z j a k i m n a u c z a n i e p r o r o k a E z e c h i e l a s p o t k a ł o

(5)

s i ę w l i t e r a t u r z e r a b i n i c z n e j i o d o g ó l n e g o p r z e g l ą d u r a b i n i c z n e g o s p o j r z e n i a n a E z 1 6 . N a s t ę p n i e p r z e c h o d z i d o o m ó w i e n i a p o s z c z e g ó l n y c h t r a d y c j i i m o t y w ó w , d a l e j d o u k a z a n i a z w i ą z k ó w m e t a f o r y i s y n t e z y h i s t o r i i , a t a k ż e d o i n n y c h a s p e k t ó w z a w a r t o ś c i o m a w i a n e g o t e k s t u . J e s t t o b e z s p r z e c z n i e n a j l e p s z y , b o n a j b a r d z i e j p o g ł ę b i o n y r o z ­ d z i a ł w c a ł e j p u b l i k a c j i . W y n i k a z n i e g o j e d n o z n a c z n i e , j a k r a b i n i — z w ł a s z c z a p r z e z o d w o ł y w a n i e s i ę d o z a s a d y c a ł o ś c i o w e j l e k t u r y B i b l i i — c z y n i l i w s z y s t k o , a b y z ł a g o ­ d z i ć s u r o w ą w y m o w ę b e z k o m p r o m i s o w e j s y n t e z y d z i e j ó w d o k o n a n e j p r z e z E z e c h i e ­ l a . O s t a t n i r o z d z i a ł , s z ó s t y ( s s . 3 1 9 - 3 5 1 ) , z a w i e r a s t r e s z c z e n i e c a ł o ś c i r o z w a ż a ń i w n i o ­ s k i , r ó w n i e ż t a k i e , k t ó r e m o g ą s p r z y j a ć a k t u a l i z a c j i t e j p r o b l e m a t y k i . W y n i k a z n i c h , ż e d r o b i a z g o w o p r z e m y ś l a n a t e o l o g i a h i s t o r i i s t a n o w i p o d s t a w ę s a m o ś w i a d o m o ś c i ż y d o w s k i e j , c o n i e p o z o s t a ł o b e z w p ł y w u n a c z y t a n i e i o b j a ś n i a n i e E z 1 6 . P u b l i k a c j ę z a m y k a d o b r a b i b l i o g r a f i a o r a z i n d e k s m i e j s c b i b l i j n y c h ( s s . 3 5 3 - 3 9 2 ) . D r h a b . G e r h a r d B o d e n d o r f e r j e s t d o c e n t e m i k i e r o w n i k i e m K a t e d r y J u d a i s t y - k i i O r i e n t a l i s t y k i n a U n i w e r s y t e c i e w S a l z b u r g u . T o r z u t u j e n a k i e r u n e k i t r e ś ć p o d j ę ­ t y c h p r z e z n i e g o b a d a ń , a z a r a z e m w y j a ś n i a i c h p e w n e n i e d o c i ą g n i ę c i a . N a j w a ż n i e j ­ s z y m j e s t z u p e ł n e p o m i n i ę c i e w c z e s n o c h r z e ś c i j a ń s k i e j e g z e g e z y E z 1 6 . W p r a w d z i e w t y t u l e p r a c y a u t o r w y r a ź n i e o g r a n i c z y ł s i ę d o p e r s p e k t y w y r a b i n i c z n e j , a l e t r z e b a p a m i ę t a ć , ż e w y k ł a d n i a r a b i n ó w n i e r o z w i j a ł a s i ę w p r ó ż n i . J e s t b a r d z o p r a w d o p o d o b ­ n e , ż e i c h o b j a ś n i e n i a i k o m e n t a r z e m o ż n a l e p i e j i p e ł n i e j z r o z u m i e ć , a t a k ż e p o z n a ć i c h g e n e z ę , p r z y u w z g l ę d n i e n i u k o n t e k s t u k o n f r o n t a c j i i p o l e m i k , j a k i e m i a ł y m i e j ­ s c e — t a k ż e p r z y u d z i a l e w y b i t n y c h O j c ó w K o ś c i o ł a — m i ę d z y c h r z e ś c i j a n a m i a w y ­ z n a w c a m i j u d a i z m u w p i e r w s z e j p o ł o w i e I t y s i ą c l e c i a . Ł ą c z y s i ę z t y m r ó w n i e w a ż n a s p r a w a z u p e ł n e g o p o m i n i ę c i a p r z e d c h r z e ś c i j a ń s k i e j p r z e c i e ż B i b l i i G r e c k i e j . B y ł t o p r z e k ł a d s p o r z ą d z o n y p r z e z Ż y d ó w i d l a Ż y d ó w , n a j p i e r w p r z y j ę t y p r z e z n i c h e n t u z j a ­ s t y c z n i e , a p o t e m b e z p a r d o n o w o o d r z u c o n y . B y ł o b y z a t e m n a d e r c i e k a w e z o b a c z y ć , j a k r a b i n i c z n a w y k ł a d n i a t e k s t u ś w i ę t e g o f o r s o w a n a o d k o ń c a I w . p o C h r . m a s i ę d o t e j , k t ó r a z n a l a z ł a w y r a z n a k a r t a c h S e p t u a g i n t y . T o p o r ó w n a n i e , p o d o b n i e j a k p o r ó w ­ n a n i e e g z e g e z y r a b i n i c z n e j z c h r z e ś c i j a ń s k ą , m o g ł o b y d a ć w i e l e d o m y ś l e n i a , i t o n i e t y l k o w o d n i e s i e n i u d o t e g o k o n k r e t n e g o t e k s t u , l e c z d o c a ł e j r a b i n i c z n e j p r z e b u d o w y ż y c i a ż y d o w s k i e g o . T e n a s p e k t W i r k u n g s g e s c h i c h t e E z 1 6 n a p e w n o z a s ł u g u j e n a w n i ­ k l i w ą u w a g ę . B y ć m o ż e s t a n i e s i ę p r z e d m i o t e m k o l e j n e g o s t u d i u m , a n a w e t z a p o c z ą t ­ k u j e z n a c z n i e s z e r s z y n u r t t a k p o t r z e b n y c h , a n a r a z i e d o ś ć z a n i e d b a n y c h , b a d a ń p o ­ r ó w n a w c z y c h . M o n o g r a f i a B o d e n d o r f e r a p o k a z u j e t a k ż e , ż e w a r t o i t r z e b a u w z g l ę d n i a ć ż y d o w ­ s k i e o b j a ś n i e n i a B i b l i i H e b r a j s k i e j w e w s p ó ł c z e s n y c h k o m e n t a r z a c h o p r a c o w y w a n y c h p r z e z e g z e g e t ó w c h r z e ś c i j a ń s k i c h . C o s i ę t y c z y K s i ę g i E z e c h i e l a , w i e l e m a t e r i a ł u d a w n e j i n o w s z e j e g z e g e z y ż y d o w s k i e j z a w i e r a „ h o l i s t y c z n y ” k o m e n t a r z M o s h e G r e e n b e r - g a , o p u b l i k o w a n y w 1 9 8 3 r. w s e r i i „ T h e A n c h o r B i b l e ” . W z a k o ń c z e n i u s w o j e j k s i ą ż k i B o d e n d o r f e r w y r a ż a n a d z i e j ę , ż e „ w p r z y s z ł o ś c i w i ę c e j b i b l i s t ó w o d k r y j e r a b i n i c z n ą

(6)

e g z e g e z ę i t e o l o g i ę ” ( s . 3 5 1 ). P o d p i s u j ą c s i ę p o d t y m p o s t u l a t e m , t r z e b a j e d n a k p a m i ę ­ t a ć o z a l e c e n i u p o d a n y m w o g ł o s z o n y m w 1 9 9 3 r. d o k u m e n c i e P a p i e s k i e j K o m i s j i B i ­ b l i j n e j

Interpretacja Biblii w Kościele.

W e f r a g m e n c i e p o ś w i ę c o n y m ż y d o w s k i m t r a ­ d y c j o m i n t e r p r e t a c y j n y m , k t ó r e m o g ą s ł u ż y ć p o m o c ą w z r o z u m i e n i u B i b l i i , c z y t a m y : „ J e d n a k z a s a d n i c z o o d m i e n n y b y ł c a ł o ś c i o w y m o d e l w s p ó l n o t ż y d o w s k i c h i c h r z e ś c i ­ j a ń s k i c h : p o s t r o n i e ż y d o w s k i e j , n a r o z m a i t e s p o s o b y , c h o d z i o s p r a w ę r e l i g i i , k t ó r a o k r e ś l a n a r ó d o r a z s t y l ż y c i a o p a r t y n a o b j a w i e n i u s p i s a n y m i t r a d y c j i u s t n e j ; n a t o ­ m i a s t p o s t r o n i e c h r z e ś c i j a ń s k i e j c h o d z i o w i a r ę w P a n a J e z u s a , k t ó r y u m a r ł , z m a r t ­ w y c h w s t a ł i ż y j e , M e s j a s z a o r a z S y n a B o ż e g o , i t o w i a r a w J e g o o s o b ę g r o m a d z i w s p ó l ­ n o t ę . T e d w a o d m i e n n e p u n k t y w y j ś c i a w t y m , c o d o t y c z y i n t e r p r e t a c j i P i s m a , t w o r z ą d w a o d m i e n n e k o n t e k s t y , k t ó r e m i m o w s z y s t k i c h z b i e ż n o ś c i i p o d o b i e ń s t w w g r u n c i e r z e c z y r a d y k a l n i e r ó ż n i ą s i ę m i ę d z y s o b ą ” ( I C 2 ) .

ks. Waldemar Chrostowski, Warszawa

U l r i c h L Ü K E ,

„Als Anfang schuf Gott

" —

Bio-Tlieologie: Z eit

Evolution

Hominisation,

P a d e r b o m - M ü n c h e n - W i e n , V e r l . S c h ö n i n g h 1 9 9 7 , s s . 3 4 5 . C h a r a k t e r y s t y c z n ą c e c h ą w s p ó ł c z e s n e j n a u k i j e s t j e j d ą ż e n i e d o o s i ą g n i ę c i a w y m i a r u i n t e r d y s c y p l i n a r n e g o . M o ż l i w o ś ć z r e a l i z o w a n i a t e g o d ą ż e n i a w y n i k a z f a k t u , i ż k a ż d a d y s c y p l i n a n a u k o w a i s t n i e j e i r o z w i j a s i ę w k o n t e k ś c i e i n n y c h d y s c y p l i n , z k t ó r y m i w c h o ­ d z i w r ó ż n e g o r o d z a j u r e l a c j e . N a p o d s t a w i e t y c h r e l a c j i p r e c y z y j n i e j m o ż n a o k r e ś l i ć z a k r e s p r z e d m i o t o w y d a n e j d y s c y p l i n y , j a k i w y t y c z y ć g r a n i c e m i ę d z y n i m i o r a z o d n a ­ l e ź ć w s p ó l n e z w i ą z k i . Z a c h o d z e n i e t e g o r o d z a j u r e l a c j i j e s t m o ż l i w e z e w z g l ę d u n a c z ę ­ ś c i o w ą z b i e ż n o ś ć p r z e d m i o t u b a d a n e g o a l b o t e ż s t o s o w a n y c h m e t o d , k t ó r a z a c h o d z i p o m i ę d z y p o s z c z e g ó l n y m i d y s c y p l i n a m i n a u k o w y m i . O d n o s i s i ę t o z w ł a s z c z a d o p r o ­ b l e m ó w g r a n i c z n y c h , k t ó r e m o g ą b y ć p r z e d m i o t e m b a d a ń d w u l u b k i l k u d z i e d z i n n a ­ u k o w y c h . P r z y r o z w a ż a n i u p r o b l e m ó w g r a n i c z n y c h m o ż n a m ó w i ć z a w s z e o p e w n e j i n ­ t e n s y f i k a c j i w z a c h o d z e n i u r e l a c j i p o m i ę d z y d a n y m i d y s c y p l i n a m i n a u k o w y m i , k t ó r e j w y n i k i e m m o ż e b y ć : ( a ) r o z w ó j d a n y c h d y s c y p l i n , z w i ą z a n y z d o t a r c i e m d o n o w y c h i n s p i r u j ą c y c h b a d a w c z o z a g a d n i e ń , u d o s k o n a l e n i e w ł a s n y c h m e t o d b a d a w c z y c h ; ( b ) k r y z y s , s t a g n a c j a d a n e j d y s c y p l i n y , j e ś l i w t e j r e l a c j i n i e u w z g l ę d n i s i ę n a j n o w s z y c h b a d a ń i n i e z a c h o w a r ó ż n i c z w i ą z a n y c h z a u t o n o m i ą d a n e j n a u k i . B e z p o ś r e d n i o t r e ś ć p o j ę c i a „ p r o b l e m y g r a n i c z n e ” t w o r z ą z a g a d n i e n i a , d o r o z w i ą z a n i a k t ó r y c h p o t r z e b n y j e s t u d z i a ł d w ó c h a l b o i w i ę c e j d y s c y p l i n n a u k o w y c h . D o k l a s y c z n e j w s p ó ł c z e ś n i e p r o ­ b l e m a t y k i p o g r a n i c z a z a l i c z y ć m o ż n a m . in .: r e l a c j ę m i ę d z y c z a s e m a w i e c z n o ś c i ą e w o ­ l u c j ą a s t w o r z e n i e m , c z y h u m a n i z a c j ą a s t w o r z e n i e m c z ł o w i e k a . C e l e m p r z e b a d a n i a w y m i e n i o n y c h r e l a c j i p o t r z e b n y j e s t u d z i a ł n a u k p r z y r o d n i c z y c h , t e o l o g i i i f i l o z o f i i .

Cytaty

Powiązane dokumenty

Język pisma papieskiego jest więc — ja k pisze kom entator — językiem źródeł i początków chrześcijaństwa.. Jest on nadal językiem samego

Julian Sulowski.. "Das Johannesevangelium

Wkład polskich uczonych do fizyki statystyczno-m olekularnej (Polish. Scientists Contribution to Statistical^Molecular

Po krótkim omówieniu jego twór­ czości poetyckiej, prozatorskiej i translatorskiej przedstawia autor sylwetkę Pielrkiewicza jako profesora uniwersytetu lon­ dyńskiego

Podczas okupacji pruskiej w Warszawie nie dał się wciągnąć do służby wojskowej w szeregach zaborców, przybrał pozory beztroskiego hulaki. Zawiązane wówczas w

Nineteen out of twenty subjects performed the Landolt C vision test several times at two different lighting conditions: fourteen subjects six times (i.e. six tests in

Z jednej strony większość oby­ w ateli RFN domaga się w yjaśnień i inform acji na tem at sekt, z drugiej zaś kontroli państw a, by sekty działały w ram ach