Uwagi о terminologii literackiej w polsko-rosyjskiej konfrontacji przekładowej

A C T A U N I V B R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA LITTEBAHIA 2 2 , 1988 ________ ___

J a n Wawrzyńczyk

UWAGI O TERMINOLOGII LITERACKIEJ

W POLSKO-ROSYJ SKIEJ KONFRONTACJI PRZEKŁADOWEJ *

T e rm in o lo g ia l it e r a tu r o z n a w s tw a p o ls k ie g o i r o s y j s k i e g o n i e d o c z e k a ła s i o J e s z o z e o b s z e r n i e j s z e j a n a l i z y z p u n k tu w id z e n ia m o żliw o ś ci J e j wzajemnego p r z e k ł a d u . Tymczasem naw et p o b ie ż n e s p o j r z e n i e n a m a t e r i a ł y le k s y k o g r a f io z n e ( s ł o w n ik i s p e c j a l n e p o - d a ją o e in n o je z y o z n e o d p o w ie d n ik i term inó w o r a z d w ujęzy ozne sło w -n i k i o g ó l-n e ) , в k tó ry o h wydobyć moż-na i-n f o r m a c je t r a -n s l a t o r s k ą - cz y t o w u k ł a d z i e p o l s k o - r o s y js k im , o zy t e ż w u k ł a d z i e r o s y j s k o p o ls k im p o zw a la d o s t r z e o n a jr ó ż n o r o d n i e js z e b r a k i i n ie d o -s k o n a ł o ś c i w t e j i n f o r m a c j i 1. U k a zu ją -s i ę p r z y c z y n k i, -s t u d i a i ro zw a ż a n ia poów ieoone p oszczeg ólnym term inom b ąd ź grupom t e r m i - nów l i t e r a c k i c h J e ż y k a p o l s k i e g o o r a z r o s y j s k i e g o , a l e z r e g u ły w ypow iedzi t e n i e s ą p ośw leoo ne za g ad n ie n io m przekładow ym . N i-n i e j s z y s z k ł o , o p a r t y i-n a k r y ty o z i-n e j l e k t u r z e a rty k u łó w hasłow y oh w ybranych ( n a jw a ż n ie j s z y c h d l a te m a tu ) sło w n ikó w , ma c h a r a k t e r m ate ria ło w y } oelem uwag j e s t p r e z e n t a c j a p r o b le m a ty k i t r a n s l a

Z ob. J . W a w r z y ń c z y k , R o s y jsk a i p o ls k a te rm in o -l o g i a -l i t e r a c k a w k o n f r o n t a c j i p r z e k ł a d o w e j, [w i] " P rz e g lą d Ru- s y c y s ty c z n y " 198 4, z , 1 - 2 , s . 5 5 -5 9 . 2 P o r . n p . H. L a m p 1 , " N o v e lla " a l s r u s s i s c h e r T e rm in u s, [ wi ] "W ien er S l a w l s t i s c h e r J a h r b u c h " 19 74. B d . 2 0 , s . 8 6 - 9 5 | F . D. P i e r i e w o z o z i k o w a , L i t i e r a t u r o w i e d o z e s k a j a l e k s i k a w o b s z o z ic h s ło w a r i a c h , [w*J S o w rie m ie n n aja r u s s k a j a l e k e i k o g r a f i j a . 1976 , r i e d . A. M. B a b к i n , L e n in g ra d 1 97 7, s . 7 9 -9 0 j U. К r u к , P o n i a t l j a " p o w le s t' " i "rom an" w s o w r i e - miennom sow ietskom l i t i e r a t u r o w i e d i e n i i , " Z e s z y ty Naukowe F i l i i UW w B ia ły m sto k u * 1 984, t . 8 , z . 4 4 , s . 4 1 - 5 1 . T r u d n ie j z n a le ź ć ro zw a ża n ia o c h a r a k te r z e p rzekładow ym , n p . o s p ra w ie p o l s k ie g o o d po w ie dn ik a te rm in u a i u ż e t z o b . J . Ł o t m a n , S t r u k t u r a t e k -s t u a r ty -s t y c z n e g o , p r z e ł . A. T a n a l -s k a , Warszawa 19 84 , s . 4 3 5 . K ilk a wzmianek, o t r u d n o ś c i a o h e k w iw a le n ty z a c j l p o r . w " P r z e g l ą d z ie H um anistycznym ", 1 9 77, n r 1 1 , в . 1 9 4 -1 9 5 .

t o r s k l e j w l e k s y k o g r a f i o znych sz c z e g ó ła c h -3. M aksym alnie d o k ła d n a a n a l i z a danyoh słow nikow ych t o b az w ą t p ie n ia ważny 1 n ie z b ę d n y r o d z a j z a j ę c i a , k t ó r y mimo m ałej a t r a k o y jn o ś o i n a le ż y p o d jąó j a k n a j s z y b c i e j , J e ś l i ch ce s i e o s ią g n ą ć j a k i ś p o s tę p na p o lu k o n - f r o n t a o j i p rze k ład o w e j Jg a y k a p o ls k ie g o i r o s y js k ie g o (o z y i n n e j p a ry je ż y k ó w ). ABECEDARIÜS Z - b r a k te g o h a s ł a w HS, ma j e STL, a l e b e z od-p ow ie d n ik a r o s y j s k ie g o . J e g o d e f i n i o j a w SIŁ i SJF S uod-pl r ó ż n i s i c od o b j a ś n i e n ia podanego p r z e z SWOTok, bowiem t o o s t a t n i e ź r ó d ł o n i e w sk a z u je , że a b e o e d a r iu a z J e s t w każdym wypadku utworem w ierszow anym . P rzy jm u jąo o g r a n i c z e n ie sform uło w an e p r z e z SJPSupl i STL, można by u zn a ć za d o b ry o dp ow ied nik dwuwyrazowy zw rot az b u o zn y j a k r o a t io h ( p r z y k ł a d u ż y c ia te g o w y r a ż e n ia p o r . n p . w p r a c y ł A . M. F a n czen k o, R u s s k a ja s t i c h o t w o m a j a k u l tu r a XVII w ie k a , L e n in g ra d 1973, s . 7 6 ) . W o d n i e s ie n iu do k o n k re tn y c h utworów , n ie k o n i e c z n ie w ie rszo w a n y ch , a b e oe d a r i u a z może być t ł u -maczony wyrazem a z b u k a .

ADAPTACJA - w STL s ą dwa o d p o w ie d n ik it a d a p t iro w a n n o je i z d a - M l * * p r l s p o s o b l e n l j e . T r a n s l a t jednow yrazow y j e s t z u p e łn ie n ie w ła ś c iw y , z a ś dwuwyrazowy m ało d o k ła d n y , gdyż rło w o a d a p ta o ja o z n a cz a zarówno t e k s t ja k o wytwór pewnego z a b ie g u , j a k t e ż sam z a b ie g n a t e k ś c i e . N a le ż y t e ż p a m ię ta ć , że w Jeży k u r o s y js k im z k o l e i a d a p ta c y ja o b e jm u je g łó w n ie t e k s t y o b c o ję z y c z n e p r e p a r o -wane d l a celów n a u c z a n ia ( z o b . SIS 1 MAS). Za w z g lę d n ie n a j a d e - k w a tn ie js z y p r z e k ła d h a s ł n a d a p t a o ja u zn ać można w yrazy p i e r l e - d i e ł k a 1 o b ra b o tk a ( p o r . H S ).

ADDENDA - z a m ia s t o d po w iedn ik a dob aw le n i j a w STL p o t r z e b -n i e j s z y b y łb y p r z e k ła d p r l ł o ż e -n i j e ( p o r . HS) l u b d o p o ł-n le -n l j a .

AGITKA - tłu m a c z e n ie HS n i e w ykraoza p o z a z a w a rto ś ć a r t y k u ł u a g l t k a w SJPD or. Tymczasem J e ś l i s i e u z n a , że a g i t k a znan a J e s t w p o ls z c z y ź n ie t a k ż e w o g ó ln ie js z y m z n a c z e n iu ( p o r . w zw iązku

z tym t e n ż e rusycyzm w STL ), t o s a m ia s t odpow iedników HS, 1 1 - - stów k a i a g lt a c y o n n a ja r i e c z , t r z e b a w prow adzić - w ś l a d za STL - je d e n Jed yn y t r a n s l a t , m ia n o w ic ie w yraz a g i t k a . 3 W ykorzystane s ło w n ik i p o l s k o - r o s y j s k i e o r a z je d n o je s y o z n e o g ó ln e i s p e c j a l n e zo b . w z e s ta w ie n i u sk ró tó w podanym na końou a r t y k u ł u .

AKRONIM STL n i e ma odp ow iedn ik a r o s y j s k i e g o , chód d ane h a -s ł o znane j e -s t j u ż l e k -s y k o g r a f i i o g ó ln e j p o l -s k o - r o -s y j -s k i e j . P o r . j e w s u p le m e n cie do Rozw, w którym podano dwa p r z e k ła d y t akronim i ab b r le w l a t u r a . O k re ś lo n e z a l e t y ma t r a n s i a t a k ro n im ^«

AKT - do p r z e k ła d u a k t w STL k o n ie c z n ie n a le ż y d o p is a ć odpo-w ie d n ik (oo n a jm n ie j róodpo-w nopraodpo-w ny) d l e j s t odpo-w l j e .

AMPIMACER - w STL odp ow iedn ik a b r a k , a l e ma go HS; j e s t t o te r m in w p o s t a c i am fln takr.

AMPLIPIKACJA - w STL z n a l a z ł s i e a r t y k u ł ń asło w y t nagłów -kiem ampl l f l k a o j a t e k s t u 1 p rze k ład e m p r i e u w l e l l o z en i j e t l e k s t a , k t ó r y j e s t w yraźną pom yłką (może m ia ło byó u w l e l i o z e n i j e ). P oza zwrotem u w lel i o z e n i j e t l e k s t a w pewnym s t o p n i u w chodzi t u j e s z c z e w rao h ub ę i n t i e r p o l a c y j a ( p o r . J e j d e f i n i c j e » MAS). HS z a -w ie ra a r t y k u ł a m p l i f i k a ć J a , je g o p un k t z jedynym odpo-w iednikiem a m p l if i k a o y jjł t r z e b a w zw iązku z powyższym o c e n ló ja k o n ie z u -p e łn y .

AHALEKTA - HS te g o te rm in u n i e u w z g lę d n ił , ma go STL (w p i -sowni ł a c i ń s k i e j ) . Pomimo pewnych r ó ż n i c w d e f i n i c j a c h STL, SWOTok i SIS można z e s ta w ić o d p o w ied n io ść p rz e k ła d o w ą a n a le k t a ( i e w e n tu a ln ie a n a l e c t a ) - a n a l e k t y , bowiem r z a d z i e j używane wy-ra z y oboe n ie zaw sze m iew ają słow nikow o z u n ifik o w a n e o p is y zna-c z e n i a .

ANANIM - 'w STL b r a k r o s y je k ie g o o d p o w ie d n ik a , w HS z a ś b r a k h a s ł a . D m itrijew -* zap ro pon ow ał d l a je ż y k a r o s y j s k i e g o t e r m in p a lin o n im , o b ejm u ją c nim im ie i n a z w isk o . W d e f i n i c j i SWOTok i STL ananim t o t y l k o n a z w is k o .

ANAPODOTON - k o le jn e h a s ł o STL b ez od p o w ied n ika r o s y j s k i e g o . D e f i n i c j a STL n i e pokrywa s i e w s z y s tk i c h z a w iło ś c i a c h z d e f i - n i o j ą h a s ł a a n a p o d o to n w AchmSLT, co n i e m usi je d n a k z n a c z y ć , że te r m in y p o l s k i i r o s y j s k i n i e s ą w r z e c z y w i s t o ś c i t e k s to w e j wza-jem n ie p r z e k ł a d a ln e .

ANTYPOWIEŚd - w STL b e z o d p o w ied n ik a , k t ó r y o d no to w ał w szak-że HS ( h a s ł o a n tiro m a n p o r . w NSiZ; b ra k go w KwlatkPS i Tim- TurSLT) .

4 P o r . J . W a w r z y ń c z y k , Problem y k o n f r o n t a c j i p r z e -k ład ow ej je ż y -k a p o l s -k i e g o i r o s y j s -k ie g o (w ś w i e t l e -k r y t y -k i l e k -s y k o g r a f io z n e j ) , B ydgo -szcz 1 982, -s , 7 .

Zob. W. G. D m .i t r i J e w, S k ry w s zy je aw ojo i m i a . I s l a t o r i i psiewdonimow i anonimow, Moskwa 1 970, 8 . 2 2 6 .

ASTEROHIM - w STL b ez o d p o w ie d n ik a . Za D m i tr ijewem^ można w prow adzić do p r z e k ła d u te r m in a e tr o n lm . choć w ro z u m ie n iu SIS w yraz t e n - w o d r ó ż n ie n iu od p o ls k i e g o te r m in u a s ts r o n l m « n i e im p lik u ją o b l i g a t o r y j n i e u ż y c i a a s t e r y a k u .

BEJT - w STL b ra k o d p o w ied n ik a. Z godni* - z e św iadectw em KwiatkPS tr a n a l a t e m m ots być t e r m in b l e j t .

3ELETRYZ0WAC - h a a ło n ie o b e c n e w STL, a l e u j ą ł J e HS z o p i-sowymi w y ra ż e n i a n i wwodl t* (w t i e k a t ) b l e l l e t r i s t l o z e s k l j e el e - a s n t y o r a z p rld a w a V ( t l ek a t u ) b i e l l e t r i s t i o z e a k i j c h a r a k t l e r . F unkcjonalnym p rz ek ład e m b y łb y s y n te ty z m b i e l l e t r i z o wat* n i e p o - tw ie rd z o n y w r o a y j a k ic h ź r ó d ła c h ałow nlkow ych, a l e wysoce praw -dopodobny w p r a k ty c e te k s to w e j ( n p . w p r a c y j I s t o k i r u s s k o j b i e l -

l e t r i a t i k l . W ozn ik n o w ie n ije ian ro w a iu ż e tn o g o p o w ie atw o w a n ija w d r ie w n i e r u a s k o j l i t i e r a t u r i e , r i e d . J . S . Ł u r j e , L e n in g ra d

1970, a . 7 1 , w y s tę p u je im iea łć w b i e l l e t r i z u j a ) .

BERŹiJRETKA — HS d o r o b i ł o d p o w ie d n ik i ( p a s to r a l , p a s t u s z e a k a - J a __p i e s ie n k a ) zapewne na p o d s ta w ie d o f i n i c j i z S JPD or, lek ce w a -żąc p r z e c i e ż i s t n i e j ą c y t e r m in b l e r ż e r i e t t a (z o b . w S I S ) .

BRACHYLOGIA - w STL b ez od p ow ied n ika r o s y j s k i e g o ; p o r . b r a - o h i ł o g i j a w AchmSLT.

BREWIARZ - h a s ło f i g u r u j e zarćw no w HS, j a k i w STL. P rz e k ła d zgodny i t r l e b n i k , a l e ża d en z t y c h słow ników n i e s y g n a l i z u j e i s t o t n e j r ó ż n i o y w a f e r z e u ż y c ia odnośnyoh przed m iotów l i t u r -g ic z n y c h (bowiem b r e w ia r z t o k a t o l i c k a , a t r i e b n l k - praw oeław na k s ię g a l i t u r g i c z n a ) . In n y problem do r o z s t r z y g n i ę c i a w p r z y s z ł o ś c i w ynika z p o ró w n an ia d e f i n i c j i słow a t r i s b n i k i słow a s ł u ż e b -n i k z a w a rty c h w AS; j e ś l i u znać j e z a t r a f n e , t o w łaściw szym

odpow iednikiem p o l s k ie g o h a s ł a b y łb y w yraz s łu ż e bn i k .

BURLESKA - STL ma od po w ied nik r o s y j s k i t y l k o w fo rm ie ż eń-s k i e j , c h o c ia ż rć w n ie c z ę s t y l u b c z ę s t s z y j e s t r o d z a j m ęski b u r l e s k .

C^MELIUM - p r z e k ł a d STL t o r l e d k a j a k n lg a . HS ma h a s ło c i - m e lia z odpo w iedn ikiem o e n n y je e t a r i n n y j e l z d a n l j a ( r u k o p l s i ) . Z asadn e j e s t w y b ran ie na w yraz ha sło w y form y l i c z b y p o je d y n c z e j, gdyż u ży w ając y danego la ty n iz m u n a o g ó ł z n a ją je g o od m ianę. N a j-t r a f n i e j s z y w ydaje s i ę p r z e k ła d STL, k j-tó r y w a rj-to w szakże u z u p e

n i ć rza d s z y m i w a ria n ta m i o en n aj a k n lg a , s t a r l n n a j a k n i g a ^ r i o d -k a j a r u -k o p l ś , o e o n a j a r u -k o p l ś ♦

DAJÏTA - do STL można i w tym wypadku z a p o ż y c z y ć odpow ied-n i k z HS. P o r . ta k ż e h a s ło d a jied-n jr * K w iatkP S.

DASTAN - b r a k t e g o h a s ł a w s ło w n ik u ty p u HS n i e j e s t r a ż ą c y . STL p o d a ł J e b e z o dp ow ie dn ik a r o s y j s k i e g o ( p o r . d ą e ta n w KwiatkPS ).

DOGGEREL b r a k w HS, w STL b e z od po w iednieg o w yrazu r o s y j -s k ie g o (z o b . w KwiatkPS p o z y c ję doggl e r e l ) .

DWUNASTOZGŁOSKOWIEC * b ra k w STL. HS ma z p rze k ład e m dw le - n a d o atisło ż n jrJ^ j e t i o h , k tórem u tru d n o o o b z a r z u c i ć . Używana j e s t je d n a k oboczna nazwa m ająca d o ść ważną z a l e t ę - J e d n o w y r a z o w o ś ć , J e s t t o d w i e n a d o a t is ło ż n ik , fo rm a c ja n i e odnotow ana w K w iatkP S, a l e sw obodnie p o ja w ia ją o a s i ę w t e k s t a c h s p e o ja l is t ó w ( p o r . n p . w p ra o y i T i e o r i j a s t i o h a , r i e d . W. C hołszew nikow , L en in g ra d 1968, s . 38, 41 i p a ssim )» s p o ty k a s i ę t e ż z a p is alfa n u m e ry o zn y , t j . m ie sz a n y , 1 2 - s ł o ż n ik . DYLOGIA - w HS b r a k , STL ma b e z o d p o w ied n ik a. P o tr z e b n y J e s t t u t r a n s l a t d i ł o g i j a ( z o b . n p . MAS, TimTurSLT).

DYMETR - w HS b r a k , STL ma, a l e z o d e s ła n ie m do h a s ł a m etrum, w którym w szakże o t r a n s l a o i e r o s y js k im z a p o m n ia ł. P o r . d i m i e t r w K w iatkPS. DŻATAKA - w HS z ro z u m ia ły b r a k t e g o o r i e n t a l i z m u , STL ma znowu b ez o d p ow ie dn ik a r o s y j s k ie g o (w tym m ie js c u t r z e b a ju ż p o d k r e ś l i ć n iek o n s ek w e n tn e t r a k to w a n ie p r z e z au to ró w t e r m in o l o -g i i e g z o ty c z n e j ty p u o z a s tu s z k a , d o l n ik c z y w ł a ś n ie d ż a ta k a} no rm alne s ą w t a k i c h wypadkach w STL t r a n s k r y p o j e a n g i e l s k i e , f r a n c u s k i e , n i e m ie c k i e , c z ę s t o b ra k n a to m ia s t t r a n s k r y p c j i r o -s y j -s k i c h ! R o -sy j-s k a t r a n -s k r y p o j e d ż a ta k a n i e f i g u r u j e w TimTurSLT, K w iatkP S, SIS o zy tym b a r d z i e j MAS, z n a jd u je s i ę jed n a k w SES7 .

EXLIBRIS - t a k i e h a s ło ma STL, b e z r o s y js k i e g o e k a l i b r i a . Wyraz r o s y j s k i można z n a le ź ć n i e t y l k o w HS, я1е t e ż w m n ie j-s z y c h p o l j-s k o - r o j-s y j j-s k i c h j-sło w n lk a o h o g ó ln y c h . ^ D o k ła d n ie j o t e r a i n i e d ż a ta k a zo b , L l t i e r a t u r a d rle w n ie g o W ostoka. I r a n , I n d i j a , K i t a j . T i e k s t y , a w t o r y - s o a t a w i t i e l i J . М. A 1 i o h a n o w a , W. B . N- i к i t 1 n a , L . J . P o m i e - r a n с e w a , Moskwa 1984, s . 9 5 -9 6 .

FABUŁOWY - danego p rz y m io tn ik a b r a k n i e t y l k o « STL, a l e i « HS. O dpow iednio do p rze k ła d ó w te r m in u f a b u ł a można go tłu m a - oeyó w yrazam i f a b u ln y j i a l u ż e tn y j ( k tó r y c h r o z g r a n ic z e n ie z a l e -t y n i e j e d n o k r o -t n i e od in d y w id u a ln y ch d e o y s j l te rm in o lo g ic z n y c h a u t o r a ro zp atry w a n e g o t e k s t u l it e r a t u r o z n a w c z e g o ) .

FACJSCJOHISTA - t o h a s ło ma t y lk o HS, w p u n k c ie odnoszącym • l ę do l i t e r a t u r o z n a w s t w a , z odpow iednikiem a w to r f a o e c y j . Wyra-ż e n ie t o może w pewnych w arun kach k o n tek s to w y ch m ieć lic z b o w y w a r ia n t p rz e k ła d u - a w to r f a c e o y i .

PILIPIKA - w STL b e z p r z e k ła d u » w HS j e s t z o dpow iedn ikiem f i l l p p l k a . N otab en e z n a o z e n ie t e g o w yrazu podane w STL z o s t a ł o z a k w a lifik o w a n e ja k o p rz e n o ś n e p r z e z S IS , i n a c z e j n i ż w MAS.

FRASZKA - w STL b e z p r z e k ł a d u . HS w p u n k c ie te rm in o lo g ic z n y m w śród p rz y to c z o n y c h odpowiedników n i e s t e t y n i e od no to w ał p o l o - nlzm u f r a s z k a używanego w p ra c a c h r o s y j s k i o h lite r a tu r o z n a w c ó w ( p o r . K w iatk P S ).

GAZEL - w HS z poprawnym tłu m ac ze n ie m g a z i e l . STL ma h a s ło

w fo rm ie g a z e l a , k o l e j n e b e z o d po w ied nika r o s y j s k i e g o . Forme r o -d z a ju m ęskiego ma SJPDor i SWOTok.

GEONIM - w HS b r a k , w STL b e z p r z e k ł a d u . O cz y w isty t r a n s l a t t o g ieo n im ; p o r . w zw iązku г tym p r a o e D m itrije w a .

GEORGIKA - j e s t w STL b e z od p ow ied n ik a r o s y j s k i e g o . HS ma h a e ło w f o rm ie g e o r g i k i z właściw ym t r a n s la t e r a g l e o r g i k i ( z o b . K w ia tkP S ).

GONGORYZM - w HS b r a k , w STL b e z o d p o w ie d n ik a . P o r . wobec te g o h a s ło gongo rizm w K w iatkPS .

HAMLETYZM - w.HS b r a k , w STL b ez o d p o w ie d n ik a . P o r . g a m le - t l z m w BAS.

HAPLOGRAPIA - w HS b r a k , w STL b e z p r z e k ła d u . P o t e n c j a ln y t r a n s l a t g a p ło g r a f i j a ma AchmSLT, a l e d e f i n i c j a w tym s ło w n ik u o b e jm u je w o d r ó ż n ie n iu od d e f i n l o j ł STL ozy SWOTok t y l k o s y -l a b y %

HAPPENING - w HS b r a k , w STL b e z p r z e k ł a d u . P o r . w NS1Z h a-s ł o c h e p p en ln g ( p ia-s o w n ię u a-s t a l a O rfo g rS R J ).

HOMILETYKA - w H3 o d po w ied nik t o r o z w le k ły o p le nau ka o a o - e t a w l e n l l p r o p o w le d le j n a b l b l e j s k l j e tle m y . R e aln y p r z e k ła d po-d a ł STL< g o m ll e t lk a ( z o b . S I S ) .

INDEKS - w STL J e e t od po w iednik u k a z a t l e l , k t ó r y z a s t r z e ż e ń n i e b u d z i . Znam ienne j e s t je d n a k p r z y t o c z e n i e p r z e z HS d l a p o -dobnego u ż y c ia w y ra ju In d e k s , choć n i e można s i ę z g o d z ić z wysu-n ię c ie m go do r o l i p ie rw s z e g o , z a s a d wysu-n lo z e g o - w s to s u wysu-n k u do wy-r a z u u k a z a t l e l - o d p o w ie d n ik a . In d e k s d o p ie r o s i ę u p o w sz ech n ia ja k o synonim w yrazu u k a z a t l e l , zapewne pod wpływem a n g i e ls z c z y z -n y . H ie m -n ie j r e l a c j a p rz ek ład o w a I n d e k s - in d e k s pow inna j u ż , b^dąc fak te m tekstow ym , s t a ć s i e fak te m le k s y k o g r a f ic z n y m i w zw iązku z powyższym uw agi k r y ty c z n e o t e j r e l a c j i , sform uło w ane p r z e z G r o s b a r ta , u l e s ą o b e c n ie w p e ł n i w y s ta r o z a ją c e i z a -s a d n e .

INKUNABUŁ t o h a a ło STL może s łu ż y ć ja k o p r z y k ła d z d a r z a j ą -cych ai® tam u s t e r e k w o praco w an iu gram atycznym t r a n s l a t ć w . Wy-r a z h asłow y podany z o s t a ł w l i o z b i e p o je d y n c z e j . Ma on je d n a k form y obu l i c z b , p o d o b n ie je g o od p o w ie d nik r o s y j s k i , zatem n i e n a le ż a ło p r z y t a c z a ć t r a n s l a t u w l i o z b i e m n o g ie j, l e c z w fo rm ie ln k u n a b u ła .

IZOKOLON - w HS b r a k , w STL n i e ma o d p o w ie d n ik a . P o r. w szak-że w KwiatkPS h a s ło l z o k o l o n .

JAMBICZNY - w STL b r a k , bowiem sło w n ik t e n z z a sa d y n i e w łą - o za do sw ej s i a t k i h a s e ł p rzy m io tn ik ó w pochodnych od term inów rzeczo w nik ów . O dpow iednik Je u n b lc z es k lj z o b . w HS.

JASEŁKA - t e n a r t y k u ł HS z a w ie ra po o dpo w ied niku w l e r t i e p ( k t ó r y w STL j e s t jedynym p rzy to c zon y m tam t r a n s l a t e r a r o s y j s k im ) zw rot opisow y o b ria d o w o je ku k o l n o je p r i e d s t a w l e n l j e a p ie n ije m k o la d o r a z naw iasowy ko m en tarz w s k a z u ją o y , że w idow isko j a s e ł k o -we m ia ło m ie js c e w o k r e s i e Bożego N a r o d z e n ia . W yraż enie t o n i e sta n o w i o c z y w iś c ie o d p o w ied n ik a te k s to w e g o , j e s t w ła ś n ie o p isem , a n i e t r a n s l a t e n t . Z am ia st n ie g o można n a u ż y te k l l t e r a t u r o z n a w - oów zaproponow ać o d po w ied nik w l e r t i e p n a j a dram a.

JASEŁKOWY - a r t y k u ł HS n a l e ż y b e z a p r z e c z n i e w zb og acić odpo-w iedn ik iem odpo-w l e r t l e p n y j .

^ P o r . Z . G r o s b a r t , T e o r e ty c z n e pro b lem y p rz e k ł a d u l i t e r a o k i e g o w ram ach języ ków b lisk o p o k rew n y o h (N a m a t e r i a l e j ę

-zyka p o l s k i e g o 1 języków w s o h o d n lo sło w ia ń s k ic h ), Łódź 1 984, s . 139.

JEDfiNASTOZGŁOSKOWIEC - w HS n i e o b e c n y . W STL n a le ż y po p raw ić p iso w n ie o d p o w ied n ik a, u su n ą ć dyw ls C por. h a s ło o d i n n a d o a t ls ł o ż - n lk w K w iatk P S ).

KASI w HS z ro z u m ia ły b r a k , STL ma b ez t r a n s k r y p c j i r o s y j -s k i e j , oo p o r . w KwiatkPS ( h a -s ł o k a b i ) .

KANCJONAŁ - wg HS J e a t s b o r n ik r i e l i g i o z n y c h p i e a i e n . Z po-wodu w ielow y raz ow o śc i nazwa t a n i e a łu ż y n a j l e p i e j Jako t r a n s l a t p o ls k ie g o w yrazu ; n a le ż y roz w aż y ć, czy w t a k i e j r o l i n i e m ia łb y J a k ic h ś z a l e t w yraz p l e s l e n n i k . STL p o d a je t r a n s l a t s t i c h a r ’. J e a t t o z u p e łn e n ie p o ro z u m ie n ie ( s t l o h a r ’ t o s z a t a l i t u r g i c z n a ) a lb o wynik m ech anicznego z n i e k s z t a ł c e n i a p o s t a c i w yrazu ( s t i e h l - r a r * w szakże n i e może być t r a n s la t e m p o la k ie g o h a s ła k a n c jo n a ł) .

KASYDA - HS i STL p o d a ją p r z e k ła d w fo rm ie k a a i d a . TimTurSLT w p row adził t y l k o p o s ta ć k a s y d a . K w iatkP S, SIS i n i e k t ó r e in n e s ło w n ik i wysuw ają n a p ie rw s z e m ie jso e w ła ś n ie p o s ta ć k a s y d a , po-s t a ć z miękkim po-s p ir a n te m t r a k t u j ą o Jak o d ru g o rz ę d n ą .

KONTRTYTUŁ ma HS z odpowiednim p rze k ład e m k o n t r t i t u ł , k t ó -reg o n i e zna STL.

LIPOGHAM - w HS te g o te r m in u b r a k , STL ma go b ez od po w ied nik a r o s y j s nik i e g o . P o r . Je d n anik w KwiatnikPS a r t y nik u ł h is ło w y z nagłó w -kiem llp o g ra m m a tl o z e s k i j s t l o h .

LISTOWNIK w STL b ra k o dp ow iedn ika r o s y j s k i e g o . HS ma p r z e -k ła d pl śmowni-k . O pracow anie a r t y -k u ł u w HS b u d z i dwie w ą tp liw o ś o i. N ie w ydaje s i e k o n ie c z n y k w a l i f i k a t o r o h r o n o lo g ic z n y " u a t ." od n osząc y s i e do p o ls k i e g o w yrazu ( p o r . SJPDor i MSJP); w tym a s p e k c ie t r a n s l a n d 1 t r a n s l a t s ą równoważne (c h o ć może z a s t a n a -w iać b ra k -wskazó-wki cz aso -w ej p rz y p l ś mo-wnik -w MAS, -w p u n k c ie 1, i j e j o b ecn ość w O ż ). I n n a k w e s tia t o w sk a z a n ie k l a s y p rze d m io -to w ej w d a n e j p r z e z HS o d p o w ie d n io śc i t r a n s l a t o r s k i e J , p oniew aż a n i t r a n s l a n d a n i t r a n s l a t w z ię te z oso bn a n i e s ą je d n o z n a c z n e . Ś c i ś l e j mówiąc, ró żn o z n a o z n o ś ć członów lew ego 1 praw ego od po - w ie d n jo ś c i p rz e k ła d o w e j n i e pokrywa s i e , bowiem l l a t o w n lk t o n i e t y l k o ' l i b e r ' , a l e i 'ho m o' z k w a l i f i k a c j ą "d aw .n , zaś plśm ownik wg MAS t o t y l k o ‘l i b e r ' , l e c z dwu z*odzajówi ' wzory l i s t ó w ' i

'dawny p o d rę c z n ik J ęz y k a i l i t e r a t u r y do s a m o k s z t a ł c e n i a '.

LITAN IA — w HS ma od pow iednik l l t a n l j a , co p o z o s ta j e w zgo-d z i e z d e f i n i c j ą AS ( z o d n ie s ie n ie m do k a to lic y z m u ) . Wg STL l i -t a n i a -t o aka f l s -t , co z k o l e i b u d z i z a s -t r z e ż e n i e , bowiem a k a f i s -t r z e c z y w iś c ie j e s t pewnym ro d zajem l i t a n i i , a l e w p ra w o s ła w iu .

ma k a ma - w HS z r o z u m ia ł y b r a k h a s ł a , w STL b r a k o d p o w ie d n ik a r o s y j s k i e g o ; z o b . m akaaa w K w iatkPS .

MAKARONIZM - HS ma s odpow ied nikiem m akaronizm ( Bob. AohmSLT). W STL b ra k ( j e s t t y l k o m a k a ro n ), cho ć z d a n e j s e r i i t e r m in o l o

-g i c z n e j w łączono n p . -g e rm a n ia » ^ .

MONOGATAHI - w HS z ro z u m ia ły b r a k , w STL znowu b r a k odpo-w ie d n ik a r o s y j s k i e g o . P o r . m o n o g a ta rl odpo-w SES.

MORALITETOWY - 1 te g o p rz y m io tn ik a te r m in o lo g ic z n e g o n i e ma w STL, HS ( a l e j e s t w S J P S u p l, SJPS zym oz). Tłum aczyć go można,

z a le ż n ie od warunków k o ntek sto w y o h b ąd ź p rz y m io tn ik ie m m o r a l i - t e t n y j (używanym p r z e z r o s y j s k i c h a u to r ó w , ohoó j e s z c z e n i* obecnym w sło w n ik a c h ję z y k a * r o s y j s k i e g o ) , bądź rzec zow nik iem moral i t é w stosownym do k o n te k s t u p rzy p a d k u ( o o z y w iś c ie z f l e k -s j ą z e ro w ą ).

MOTET - w HS b r a k , STL n i e p o d a je o d po w ied n ika r o s y j s k i e g o . P o r . m o tet w S IS .

MUCHAMMAS - w HS b r a k , w STL b ez t r a n s k r y p o j l r o s y j s k i e j . Zob. muchammas w K w iatkPS.

ЯЛZIRA - w HS b r a k , w STL b e z o dp o w ie d n ik a r o s y j s k i e g o . P o r . h a s ło n a z l r a w K w iatkPS .

NORWIDOLOG w STL b r a k ( n o ta b e n e t e g o ty p u deryw atów słow -n ik t e -n -n i e d a je w o g ó l e , co w da-nym wypadku -n i e j e s t e p e o j a l -n i e n a g a n n e ). HS ma " p r z e k ła d " i s s l e d o w a t l e l t w o r c z e s t wa С. K. N o rw id a . L e p ie j>zam iast te g o o p i s u u trw o rz y ć i rw prorw adzić do a r ty k u

-ł u s y n te ty zm norw idow j e d .

NORWIDOWSKI - w STL z n a le ź ć s i ę n i e m ó gł, w HS t e ż n ie o b e c n y (c h o ć z deryw atów odnazw iskow ych j e s t m ic k iew ic zo w sk i ). Odpowia-da mu fo rm a c ja norw i d o w s k ij .

NOTA - p r z e k ł a d STL p r l p i s k l n a p o la o h odpow iada t y l k o punk-to w i 1 a r t y k u ł u hasło w eg o w tym s ło w n ik u , dotyozącem u uwag n a m a r g in e s ie t e k s t u . D la z a sto so w a ń p r z e d s ta w io n y c h w p u n k o ie 2 , g d z ie i d z i e o k o m en ta rz r e d a k c j i do p u blik ow an ego a r t y k u ł u , w skazane w y ra ż e n ie r o s y j s k i e n i e j e s t w ła ś c iw e . W tym wypadku w p u b l ik a c j a c h r o s y j s k i c h s p o ty k a s i ę nagłów ek P r im i e c z a n lj e ( p o r . pd pow iednio HS) a lb o Ot r l e d a k c y i.

10 P o ż y te c z n e In f o r m a c je o h a ś l e m akaronizm p o r . w W. D o - r o s z e w e k l , 0 k u ltu r® s ło w a . P o r a d n ik język o w y , W arszawa 1964, s . 304.

PARNASIZM - wg HS t o p a r n a s s k a ja s z k o ł a p o e z l l . STL ma odpo-w ied n ik P a m a a c y . Do ty c h p r o p o z y c ji można j e s z c z e dodać nazwę cudzysłowową " P a rn a s ^ .

PASJA - w STL t o t y l k o s t r a s t i , w HS za ś s t r a s t l g o s p o d n l. W p ra k ty c e p rz e k ła d o w e j p o ż y te c z n e s ą oba w a r ia n ty , k r ć t k i i zu-p e łn y , co można u j ą ć w z a zu-p i s i e z nawiasem s t r a s t i ( g o s zu-p o d n l ), zd a rza jąc y m s i ę w s ło w n ik a c h p r z y in n y c h t r a n s l a t a c h .

PASEIZM - HS ma z k w a lifik a to r e m " f l ł o s . " , k tó re g o n i e po-tw ie rd z a SJPS upl i SWOTok. STL ma h a s ło p a sse iz m (w SOJP j e s t t y l k o o rto gram p aa e lz m ) . Zob. w SIS p a sse iz m o sz erszy m z a k r e s ie u ż y c ia w porów naniu z d e f i n i c j ą STL.

PEAN w STL z n ie k s z t a ł c o n a p iso w n ia o d po w ied nika r o s y j s k i e -g o . P o r . w HS. PEON - STL w h a ś le I I I k o le j n e n a r u s z e n i e o r t o g r a f i i r o s y j -s k i e j . T r a n -s la n d 1 t r a n -s l a t z o b . ró w n ież w HS. PERSYFLAŻ - w STL o dp ow iedn ik r o s y j s k i j e s t z n i e k s z ta ł o o n y ( h a p l o g r a f i a ! ? ) i p r z e s t a r z a ł y . Za HS t r z e b a w prow adzić t r a n s l a t l i t i e r a t u r na j a na am iesz k a o ra z dodatkowo p r z e s t a r z a ł e p i e r s i f l l - r owani j e .

PIERWODRUK - w STL p rz e ło ż o n o Jako p i e rw o je p i e o z a t n o j e lz d a - n i j e , co ś c i ś l e o d d a je t r e ś ć t r a n s l a n d u , a l e n i e odpow iada p r a k -t y c e . Zwykle używane j e s t w y ra ż en ie k r ó t s z e j p i e r w oje i z d a nl j e ( p o r . t u H S).

PIOSENKA - w STL i HS t o t y l k o p i e a i e n k a . P o l s k i e p rz e c iw -s ta w ie n i e p io -se n k a - p i e ś ń n i e pokrywa s i ę je d n a k z po d zia łem r o sy js k im p ie a i e n k a - p i e ś n i ą . C zęść te g o ty p u utworów (pow aż-n i e j s z e , l i t e r a c k i e i t p . ) t o w p o lsk im u j ę c i u j e s z c z e p i o s e n k i , a l e w r o s y js k im t y lk o p i e ś n i .

PITAWAL - w STL b r a k o dpo w ied nika r o s y j s k i e g o , w HS j e s t " k la s y c z n y " o p i s t c hr o n i ka iz w ie s tn y o h ugołownych p ro ce ss o w .

POLE - w n i n i e j s z e j n o tc e c h o d z i o a r t y k u ł h asłow y p o le wyr a z o wą z STL, w któwyrym od po w ied nik wyr o s y j s k i t o s ło w a wyr n o je g n ia z -d o . Wy-daje s i ę , że w y ra ż e n ie t o w z n a c z e n iu opisanym p r z e z STL n i e j e s t używanej p o r . z a m ia s t n ie g o s ie m a n t ic z e s k o je p o le ( c z y -l i od pow iednik p o -ls k ie g o p o -le se m an ty c z n e , co STL o d n o to w a ł) .

POWIASTKA - w STL t o je d y n i e r a s s k a s , s ł u s z n i e je d n a k u cz y -n i ł HS d o d a ją c je s z c z e o d pow ied-n ik p r i t o z a .

PRASOZHAWSTWO - STL b e z odpowiedników o b o o ję z y c z n y c h . D la HS j e a t t o t l e o r i j a p i e o z a t l ( p r i e s s y ) .

PRENONIM - w HS z ro z u m ia ły b r a k , w STL n i e ma odpowiedników o b c o ję z y c z n y c h . Można tłu m a c z y ć odpowiednim term in em ro e y je k im p r ia n o n im , mimo że w d e f i n i o j i STL c h o d z i o im io n a , z a ś D m i t r i - jew m ó ri o pojedynczym im ie n iu w r o l i pseu don im u1 1 .

PROSCENIUM - w STL n ie z r o z u m ia ły b r a k o dp o w ie d n ik a r o s y j -s k i e g o . Z ob. p r z e c i e ż HS.

PRZEDTAKT - t o k o le j n y t e r m i n n ie o b e o n y w STL, a l e w łąo zo ny do HS ( z p rz e k ła d e m a n a k r u z a ) , zapewne z a S JP D or.

PSALMODIA - w STL b r a k p r z e k ła d u r o s y j s k i e g o . Ma go HS я od-p ow ied n ik iem od-p s a łm o d lj a i k w a l i f i k a c j ą " o e r k . " . I n f o r m a c ja w SIS i SES p o zw ala p r z y j ą ć w yraz p s a ł m odlj a z o g ra n io z e n ie m do śp ie w u, a n i e z b io r u utworów ( p o r . o dp o w ie dn io p u n k t 1 1 2 a r t y k u ł u w S TL ).

QUINTILLA - w HS b r a k , STL n i e ma t r a n s k r y p c j i r o s y j s k i e j . P o r . kw ln t i ł ł a w K w iatk P S.

RAMOTA - w STL n i e ma o d p ow ied n ika r o s y j s k i e g o . Za HS można w prow adzić dq STL p r z e k ł a d ju m o r ie s k a , p o p rz e z k t ó r y z a p r z e p a s a - o za s i ę w szakże k o l o r y t p o l s k i t e g o t e r m in u ; ram o ta w s e n s i e opisanym w STL j e s t typowym wyrazem n i e p r z e tłu m a c z a ln y m .

RAPTULARZ - w HS j e s t t o z a p is n a j a k n l ż k a . O dpow iednik rów-n i e ż rów-n i e o d d a je w s z e lk io h k o n o t a o j i w yrazu p o l s k i e g o . N ie p rz y -padkowo t e n t r u d n y t r a n s l a t o r s k o te r m in n i e ma w STL żadn ego

e k w iw a len tu o b o o ję z y o z n e g o .

REDIP - w HS b r a k , w STL b e z t r a n s k r y p c j i r o s y j s k i e j . Z ob . w Kw iatkPS h a s ł o r e d l f .

RITORNELLO - w HS b r a k , ma STL b e z o d p o w ie d n ik a . Z o b. r i t o r - n e l w TimTurSLT.

ROSYJSKA SZKOIA FORMALNA w a r t y k u l e hasłowym pod t a k im t y -tu łe m STL p o d a je po r o s y j s k u nazwę f o r m a ln y j m ie to d o d s tę p u ją o - tr u d n o o rz e c d la c z e g o - od t r e ś o i t e g o t y t u ł u ; p r z e c i e ż nazw ą ad ek w a tn ą i używ aną j e s t r u s s k a j a f o r m a ln a ja s z k o ł a . RUBAI - w HS b r a k , w STL b r a k t r a n s k r y p o j i r o s y j s k i e j . Z ob. h a s ł o r u b a l w K w iatkP S . 11 Zob. D m i t r i j e w , o p . c i t . , s . 2 26 .

HYBAIÆ - w STL b ra k odpowiedników o bo o jezy o z n y o h . P o r. w różnym a to p n iu p r z y d a tn e o d p o w ie d n ik i z HS* a t r a n a t w u j u a z o z l j a k t i o r (muzyk a n t, p lew l e o ) , p l e w e z l j , p a a ło m a z o z ik .

SAGA - b r a k u ją c y w STL p r z e k ła d można z a c z e rp n ą ć z HS.

SCENARIUSZ w STL p o ł ą c z e n i e a o e n a r iu a z film ow y p rz e tłu m a -czono ja k o a c e n a r l j . L e p i e j za HS k ln o a c e n a r l J . SERENA - w HS Ъ гак, w STL be z t r a n s k r y p c j i r o s y j s k i e j . Zob. b lisk o d ż w ie o z n y te r m in r o s y j s k i w K w iatkP S. з к а т.п . « HS j e e t p r z e k ł a d s k a l d , k t ó r e g o s a b x « k ł o w STL ( p o r . o d p o w i e d n i ą p o z y o j c w K w ia t k P S 1 T im T u r S L T ). SKAMANDRYCI - w STL n i e ma t r a n s k r y p c j i r o s y j s k i e j , n a t o -m ia s t w HS J e s t d ł u g i e w y ra ż e n ie opisow e ( tr u d n o j e t u p r z y t o -c z y ć ) , n i e n a d a ją -c e s i ę n a t r a n s l a t . 3Ł0WAKLUCZE w HS b r a k , w STL w śród odpowiedników o b c o ję -zycznych b ra k t r a n s l a t u r o s y j s k i e g o , którym w ydaje s i e być w yra-ż e n ie o p o rn y je s ło w a .

SŁUCHOWISKO - w STL t o r a d i o p l e r i e d a c z a , a w HS p o za tym j e s z c z e r a d io p o s ta n ow k a. D e f i n i c j i STL b a r d z i e j o d po w iad ałb y w ła ś n ie t e n o s t a t n i t r a n s l a t , a ta k ż e je g o synonim r a d l o s p l e k - t a k l ( t u p o r . h a s ło s ł u c how isko w B o g l l ) .

SOTIE - w HS b r a k , w STL bez t r a n s k r y p c j i r o s y j s k i e j . P o r. s o t i w K w iatkPS.

STRAGANOWA LITERATURA - w STL b r a k o d po w iednika r o s y j s k i e g o . P r z y m io tn ik i podane w HS n i e s ą w ła ściw e w hasłowym w y ra ż e n iu , t u stra g a n o w y n a j l e p i e j tłu m a c z y ć Jako łu b o c z n y j .

SZY/ABACHA - w HS t o g o t l c z e s k l j s z r i f t , w STL za ś szw ab a- c h i e r a k i j a z r i f t . Z ob. jed n a k h a s ło s z w a b a c h le r w K.

TANKA - ta k ż e te g o jap on izm u b r a k w HS, n a to m ia s t STL n i e p o d a ł je g o t r a n s k r y p c j i r o s y j s k i e j . Zob. ta n k a w K w iatkPS .

TEATR DWORSKI - wśród odpowiedników STL b r a k w y ra ż e n ia p r i - dw ornyj t i e a t r .

TEATRALIA - w STL b r a k obcych odpow iedników , w HS p r z e k ła d u de f a c t o n i e ma ( p rz y t o c z o n a f r a z a t o znowu d ł u g ie o b j a ś n i e n i e te r m in u ) .

TRZYNASTOZGŁOSKOWIEC - w STL b r a k p rz e k ła d ó w , w HS J e s t t r l - n a d c a t i s ł ożn y j - a t j ć h . P o trz e b n y b y łb y j e s z c z e t r i n a d o a t i s ł o ż n l k ( p o r . K w ia tk P S ).

TURPIZM w HS b r a k , STL ma b ez oboyoh odpow iedników . L ek sy -k o g r a f , k t ó r y n i e c h o ia ł b y p o z o s ta w ić o d b io rc y sło w n ik a b ez I n f o r m a c j i , p o w in ie n w tym i podobnych wypadkaoh n i e lę k a ć o ię w ła s n e j s ło w o tw ó rc z o ś c i. R o s y js k i n eo log izm t u r p izm , z a o p a trz o n y w stoso w ny ko m en tarz naw iasow y, b ę d z ie lepszym w yjściem z t r u d -n e j s y t u a o j i p rz e k ła d o w e j -n i ż s z tu c z -n e o p is y c zy w y li c z a -n ie s y -nonimów.

UNIEZWYKLENIE - t e n w yraz j e s t h a słem t y l k o w STL i s ta n o w i r e z u l t a t s p o l s z o z e n ia te r m in u r o s y j s k ie g o os t r a n i e n i j e ( z o b . TimTurSLT). N ie p o tr z e b n ie zatem podano w STL Jak o o d pow ied nik

r o s y j s k i w y ra ż e n ie b o g a ts z e s e ra a n ty o z n ie i p r ijo m o s t r a n i e n l j ą . UPANISZADY - w HS b r a k , STL ma b e z nazwy r o s y j s k i e j , k t ó r ą p o r . w SIS ( h a s ł o u p a n is z a d y ) .

VTLA1IELLA - w HS o c z y w iś c ie te g o r z a d k ie g o te rr a in u b r a k , STL n i e d a je form y r o s y j s k i e j . Zob. h a s ło w l ł ł a n e ł ł a w K w iatkPS.

VIRELAI - b ra k w HS u z a s a d n io n y , w STL b e z t r a n s k r y p c j i r o -s y j -s k i e j . P o r . w i r e l e w K w iatkPS.

VULGATA - w HS b r a k , w STL b r a k u j e p o s t a c i r o s y j s k i e j . SOJP p o d a je p is o w n ię W u lg a ta. O dpow iedni te r m in r o s y j s k i z o b . w AS.

WESTERN - w STL b r a k formy r o s y j s k i e j , a z n a le ź ć j ą można n i e t y lk o w HS, l e c z i w m n ie jsz y c h sło w n ik a c h p o l s k o - r o s y j -

e k ic h .

WIECH - w STL b e z o dp ow iedn ik a r o s y j s k i e g o ; HS b e z p ra w n ie z ró w n a ł t e n t r a n s l a n d z fo rm ą w lec hizm ( n i e z n a jd u ją o d l a n i e j p r z e k ł a d u ) . N ajlep szy m w y jściem t a k ż e t u b y ła b y t r a n s k r y p c j a z kom entarzem o t r e ś c i p o lon izm u .

WOLTERIANIZM - w STL n i e ma żadnych form o b c o ję z y c z n y c h . W o lte rja n stw o w sk a zu je HS.

WPŁYWOLOGIA - n i e ma p r z e k ła d u w STL. N i e z ła J e s t p r o p o z y c ja HSt t i e o r i j a l i t i e r a t u r n y c h w l i j a n i j z k w a l i f i k a o j ą " s z u t l . " .

WYDANIE NAUKOWO-DYDAKTYCZNE - w śród obcych odpow iedników znowu b r a k w STL nazwy r o s y j s k i e j . Można tłu m ac z y ć ja k o s z k o l n o - j e i z d a n i j e .

ZGŁOSKOWIEC - wg HS t o ( s ł u s z n i e ) s i ł ł a b l c z e s k l j s t j o h . STL danego h a s ł a n i e u w z g l ę d n ił.

ZOIL - w STL b r a k form y r o s y j s k i e j z o i ł , k t ó r ą z o b . w HS; n a l e ż y z w ró cić uw agę, że w SIS z o s t a ł a ona o p a tr z o n a k w a l if i k a -to re m " u s t . " , n a -to m ia s t w MAS - " k n i ż n ." .

1 6 4 ^ J a n W a w r z y ń c z y k

ZWIERCIADŁO - j e s t t o h a s ł o o dsy łaćzo w e w STL, a podstawowe

w RS. W obu wypadkach d l a o d n i e s i e ń h i s t o r y c z n o l i t e r a c k i c h po-tr z e b n y j e s t t r a n a l a t z l e r o a ł o .

ŻKROMSZCZYZNA - t a k ż e w tym r a z i e HS o k a z a ł s i ę l e p s z y od STL, w prow adzająo egzotyzm Ł ero m az ozin a. n i e notow any w s ło w n i» kaoh j ę z y k a r o s y j e k i e g o .

P rz e d s ta w io n e n o t k i słow nikow e m ają zró ż n ico w a n ą do pew-nego s t o p n i a o b j ę to ś ć i t r e ś ć . W ykazują one n i e t y l k o r o z m a ito ś ć braków w z a k r e s i e I n f o r m a c ji p r z e k ła d o w e j! u p r z y ta m n ia ją t e ż nam, t e ź r ó d ł a t e j I n f o r m a c j i , ja k im i o b e c n ie dysp on ujem y, z w ła s z c z a d z i e ł a t a k podstaw ow e, j a k z j e d n e j s t r o n y STL, a z d r u g ie j HS, w s z e r e g u wypadków u z u p e ł n i a j ą s i e w zajem n ie 1 u ł a t w i a j ą z n a le

-z i e n i e n a j l e p s -z y c h ro -z w ią -z a ń p r-ze k ład o w y c h . N i e k tó r e n o t k i n i e d o s t a r c z a j ą żadny ch pozytyw nych p r o p o z y o ji t r a n s l a t o r s k i c h , co t a k ż e s ł u ż y ok reślo n em u o e lo w l, a m ian o w icie ma w skazyw ać, że w c a le n ie m a ła c z e ś ć t e r m i n o l o g i i l i t e r a c k i e j w p o l s k o - r o s y j s k i e j k o n f r o n t a c j i p rz e k ła d o w e j d o ty c h c z a s j e s z c z e n i e s t a ł a s i e przedm iotem z a i n t e r e s o w a n ia l e k s y k o g r a f i i d w u ję z y c z n e j. Powody t e j o b o ję t n o ś c i s ło w n i k a r e k ie j s ą o c z y w iś c ie r ó ż n e . Może ona wy-pływ ać n p . z n i s k i e j f r e k w e n c j i te k s to w e j j a k i e g o ś te r m in u , je g o n o w o śc i, n i e można je d n a k t e ż w y klu oz yć , że c z e ś ć term in ów n i e z o s t a ł a opracow ana p rze k ład o w o d l a t e g o t y l k o , że s p r a w iły one le k s y k o g r a fo w i k ło p o t w t r a k o i e po szuk iw ań d ru g o je z y c z n e g o ekw i-w a le n tu . D ążąc do p e ł n i e j s z e g o ор1зи p rz ek ład o w eg o t e r m in o l o g i i s ło w n lk a r z zmuszony b ę d z ie c o ra z m n iej wyrazów o d k ład a ć n a p ó ź-n i e j .

I n s t y t u t F i l o l o g i i R o s y js k i e j U n iw e r s y te tu Ł ó dzk iego

SKRÓTY WYKORZYSTANYCH SŁOWNIKÓW

AchmSLT - 0 . S . Achmanowa, S ło w a r ' l i n g w i s t l o z e s k i c h t i e r m i - now, Moskwa 1966

AS - A t e l s t i c z e s k i j s ł o w a r ', r l e d . U . P . Nowikow,Moskwa 1983

BAS S ło w a r' so w riem ien no g o ru s sk o g o l i t i e r a t u r n o g o j e -ż y k a , t . 1 -1 7 , M oskw a-L eningrad 1950-1965

B o g ll HS К KwiatkPS MAS MSJP NSiZ O r f o g r s a j Oż Roaw SES SIS SJPDor SJPS upl SJPSzymcz SOJP STL SWOTok * TimTurSLT - A . B o g u s ła w s k i, I lu s tr o w a n y sło w n ik r o s y j s k o - p o l - s k i p o l s k o - r o s y J s k i , W arszawa 1978 - D. H e s se n , R. S t y p u ła , W ie lk i sło w n ik p o l s k o r o -s y j -s k i , t . 1 - 2 , Mo-skwa-War-szawa 1979

- K n i g o w ie d ie n ije . E n o y k ło p ie d io z e s k i j s ło w a r 4, r i e d . N. M. S i k o r s k i j , Moskwa 1982

- A . K w ia tk o w s k ij, P o e t i o z e s k i j s ł o w a r ', Moskwa 1966 S ło w a r' ru ssk o g o ja z y k a w o z e ty r i o c h tomach,Moskwa

1 981 -198 4.

- Mały sło w n ik ję z y k a p o l s k i e g o , r e d . S . S k o ru p k a, H. A u d e rs k a, Z . Łem ploki Warszawa 1969

- Nowyje słow a i z n a c z e n ij a . S ło w a r '-s p r a w o o z n ik . . . , r i e d . N. Z . K o t ie ło w a ,J . S . S o r o k in , Moskwa 1971 - O r f o g r a f i o z e s k i j s ło w a r ' ru ss k o g o j a z y k a , pod go-

t o w l. B . Z . B u k o z in o j, Moskwa 1982

- S . I . Ożegow, S ło w a r' ru s s k o g o ja z y k a , Moskwa 1984

- N a s to ln y j p o l s k o - r u s s k i j s ł o w a r '. S d o p o łn ie n ije m , r i e d . M, P . Rozwadowska, Warszawa 1974

- S o w ie ts k ij e n o y k ł o p i e d io z e s k i j s ł o w a r '.Moskwa 1982 - S ło w a r ' in o s tr a n n y o h s ło w , Moskwa 1982

- S ło w n ik ję z y k a p o ls k i e g o , r e d . W. D oroszew ski, t . 1 -1 0 , W arszawa 1958-1968

- S ło w nik ję z y k a p o ls k i e g o , r e d . W. D o ro s z e w sk i, t . 11* s u p le m e n t. W arszawa .1969

- S łow nik Ję z y k a p o l s k i e g o , r e d . M, Szym czak, t . 1 - 3 , W arszawa 1978-1980

- S ło w n ik o r t o g r a f i c z n y J ę z y k a p o ls k i e g o w raz z z a -sadam i p is o w n i 1 i n t e r p u n k c j i , r e d . M« Szym czak,

Warszawa 1984

- M. G ło w iń s k i, T . K o s tk ie w lc zo w a , A. O k o p ie ń - S ła - w iń sk a , J . S ła w iń s k i,S ło w n ik term in ów l i t e r a o k i o h , Wrocław 1976

- S ło w nik wyrazów o b c y ch , r e d . J . T o k a rsk i,W a rs za w a

1982

- S ło w a r' l i t l e r a t u r o w i e d o z e s k l c h tie rm in o w , r i e d . L . I . T im o fie je w 1 S . W. T u ra je w , Moskwa 1974

ЗАМЕТКИ О ЛИТЕРАТУРОВЕДЧЕСКОЙ ТЕРМИНОЛОГИИ В ПОЧЬСКО-РУССКОЙ ПЕРЕВОДНОЙ ЛЕКСИКОГРАФИИ В с татье приводится несколько десятков польских литературо-ведческих терминов « да ется критический ан ализ-их переводов • общих польско-русских словарях и словарях литературоведческих терминов. Указаны также литературоведческие термины, отсутствую-щие в специальных словарях, но включенные в словник общих слова-рей (переводных и одноязычных). Ооновная цель статьи - показать недостатки и пробелы переводной обработки польской литературовед-ческой терминологии. J a n law rz yń o z y k Яи Вавжииьчкк