A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S _______ _______ F 01ЛA OECONOMICA 21, 1982
O erz y K ro p iw n ic fc i*
MICHAEL HARRINGTON O UBÓSTWIE I WALCE Z UBÓSTWEM
W STANACH ZJEDNOCZONYCH
Wéród a m e ry k a ń s k ic h u czo n ych , z a lic z a n y c h do le w ic y p o l i t y c z n e j, M. H a r r in g to n e ta n o w i n ie z w y k le c ie k a w y p o s t a ć . U praw ia- •nia e k o n o m ii p o l i t y c z n e j ( i nauk s p o łe c z n y c h w szero kim s e n s ie ) łą c z y z d z i a ł a l n o ś c i ą p u b lic y s t y c z n y i sensu s t r i c t o p o l i t y c z n y , k r y t y k ę system u k a p i t a l i s t y c z n e g o w USA z doradztwem rzy- dowym i u d z ia łe m w kam paniach w yb o rczych na rz e c z kandydatów na p r e z y d e n ta USA z ra m ie n ia p a r t i i d e m o k ra ty c z n e j.
O la c z y t e l n i k a a m erykań skieg o (w pewnym s to p n iu ró w n ież p o l s k ie g o ) j e s t p rz e d e w sz y stk im eksp ertem ( d l * w ie lu ta k ż e i "od k ry w c y " p ro b le m u ) w k w e s t i i ubóstwa w S ta n a c h Z je d n o cz o n ych i rz e c z n ik ie m in te r e s ó w u b o g ich .
Celem badawczym p r a c ^ a r r in g t o n e j e s t m o ż liw ie n a j p e ł n i e j sza p r e z e n t a c ja problem u ubóstwa - Je g o ro z m ia ru , s t r u k t u r y , p r z y c z y n d y n a m ik i, p rzejaw ó w - o ra z ocena skutków p o l i t y k i rz ą du, m a jy c e j za z a d a n ie w alkę z ubóstwem.
A u to r zm ie rza je d n o c z e ś n ie do o s i ą g n ię c ia pewnego c e lu dy d a k ty c z n e g o ; r o z w ia n ia mitów - u trw a lo n y c h i nowo p o w s ta ją c y c h - ro zp o w sze ch n io n ych wśród a m e ry k a ń s k ie j o p i n i i p u b lic z n e j na t e mat wspom nianych asp ek tó w ubóstwa o ra z z a k re s u i s k u te c z n o ś c i
f Dr - a d iu n k t w I n s t y t u c i e E ko n o m ii P o l i t y c z n e j U n iw e rs y t e t u Ł ó d z k ie g o
d z i a ł a ń rz ę d u 3. P r a g n ie w s tr z ą s n ą ć su m ien iam i Amerykanów i do p ro w a d z ić do p o w s ta n ia s z e r o k ie j k o a l i c j i na rz e c z popraw y lo s u u b o g ic h , co «• ja k e ię o s t a t e c z n ie okaże - wymaga dosyć r a d y k a l nych re fo rm w samych sto su n k a ch p r o d u k c ji (choć riie w sz ę d z ie au to r tę k o n ie c z n o ś ć u ja w n ia ).
I» D e f i n i c j ą i ro z m ia r ubóstwa w S ta n a c h Z ja d n d cż o n ych
«*»
A, O f i c j a l n a d e f i n i c j a i m ia ra ubóstwa
S p e c j a l i ś c i z a jm u ją c y s ię a n o liz ę ubóstwa w S ta n a c h Z je d n o czonych n a j c z ę ś c i e j p o s łu g u ję s ię tzw. d e f i n i c j a m i dochodowymi. Ic h a u t o r z y u to ż s a m ia ją ubóstwo ze z b y t n is k im poziomem docho dów b ie ż g c y c h - z b y t n is k im z p u nktu w id z e n ie m o ż liw o ś c i za s p o k o je n ia p o tr z e b konsum pcyjnych na p oz io m ie uznanym za m in i m alny.
U e f i n i c j a ta p o s ia d a duży w a lo r p ra g m a ty c z n y : p o z w ala na w z g lę d n ie ła t w e s k o n s tru o w a n ie " ś c i s ł e g o " , bo w yrażonego l i c z b ę , k r y te r iu m k w a l i f i k a c j i , u m o ż liw ia ją c e g o w sposób p r e c y z y jn y k a ż dą je d n o s tk ę z a l i c z y ć do Jed neg o z dwóch z b io r ó w : u b o g ich lu b n ie u b o g ic h , w z a le ż n o ś c i od te g o , c z y j a j dochód J e s t n iż s z y c z y w yższy od poziomu uznanego za "poziom u b óstw a” .
P r z y j ę c i e tego w sk a ź n ik a poziomu ubóstwa p o z w ala na s to s u n kowo ła tw e o k r e ś le n ie l i c z b y u b o g ich i j e j d y n a m ik i o ra z o s z a cow an ie tzw . l u k i dochodowej w o d n ie s ie n iu zarówno do k a ż d e j je d n o s t k i z o so b n a, ja k i do c a łe g o s p o łe c z e ń s tw a . W r e z u l t a c i e m ożliw e j e s t s k o n s tru o w a n ie c a ł e j r o d z in y w skaźników m ających n i« t y lk o z n a c z e n ie poznaw cze, » l e i p o l i t y c z n e (u m o ż liw ia ją c y c h bowiem np. ocenę p o s tę p u w z w a lc z a n iu u b ó s tw o ).
O z ię k i tym z a le to m dochodowa d e f i n i c j o ubóstwa i z w ią z a n y z г;ii# ..wskfcinik poziomu ubóstwa z o s t a ł y w. p o ło w ie l a t s z e ś ć d z ie
-ZoO. np. M, H a r r i n g t o n , Our F i f t y M i l l i o n Po o r t Fotfjjjotten Hen or the A f f l u e n t S o c i e t y . Commentary, 1959, V o l. 8, [ í v í l ) 19 (p o n ie w a ż n ie w każdym p rz y p a d k u , ze w zględu na pą-j łu g iw a n ie s i ę fo to k o p ia m i a r t y k u łó w z czasop ism i w yd aw nictw c i ą g ł y c h , m ożliw e b y ło U s t a le n ie numerów lu b in n y c h danych .• j : ;!•>ogf-af.ACZttyctł, c z y s to ja k o elem ent i d e n t y f i k a c y j n y podawana jea.t d&ta d z ie n n a w n a w ia s a c h kw ad ręto w ycfyj.
s i ą t y c h p r z y j ę t e p rz e z rząd f e d e r a ln y USA ne p o tr z e b y ocen y sy t u a c j i m a t e r i a l n e j s p o łe c z e ń s tw a , fo rm u ło w a n ia programów p o l i t y k i s p o łe c z n e j o ra z o k r e ś le n ie j e j skutków .
H a r r in g to n n ie j e s t z w o le n n ik ie m d e f i n i c j i dochodowej ja k o w y łą c z n e j, c h ę t n ie je d n a k s ię n ią' p o s łu g u je w swych p r a c a c h , w p rz e k o n a n iu , że u jm u je ona je d e n z ważnych asp ek tó w u b óstw a, a p r z y tym s te n o w i d o b ry punkt w y j ś c ie a n a l i z y . W ie r z y p r z y tym z a s a d z ie , że dobre j e s t w s z y s tk ą co s łu ż y p o p ra w ie lo s u u b o g ic h , ś l e d z i uw ażnie zm iany w o f i c j a l n e j d e f i n i c j i i m ierz e z n i e j w y n ik a ją c e j o ra z żywo J e ko m en tu je.
Z wyraźnym entuzjazmem o d n o s i s i ę zetem do fa k tu u z n a n ie w roku 1964 za o f i c j a l n y tzw . "w s k a ź n ik a Laropmana” , u s t a la ją c e g o
o
"poziom ubÓ3twa" na w y s o k o ś c i 3000 d o la ró w r o c z n ie na ro d z in ę - c h o c ia ż k i l k a l a t w c z e ś n ie j s t w ie r d z e ł (w a r t y k u l e , k t ó r y ze-p o c z ą tk o w a ł Je g o k a r i e r ę jo k o e k s p e r ta w k w e s tia c h u b ó s tw a ), że " [ . « . } p a n u je n ie m a l powszechna zgoda, iż minimum dochodu
wy-3 n o s i ponad 4 t y s ią c e d o la ró w " .
O sto su n k u H a rr in g to n a do d e f i n i c j i , m ia ry , a nawet wyso k o ś c i "poziom u u b óstw a“ , p r z e s ą d z ił k o n te k s t p o l i t y c z n y , w ja k im j e p r z y j ę t o , a m ia n o w ic ie z a d e k la ro w n ie "bezw arunkow ej w ojn y z ubóstwem" p rz e z p re z y d e n ta L. B. Jo h n so n a , Deko "w ażny krok we w łaściw ym k ie r u n k u “ i św iad ectw o n e d a n ia problemom ubóstwa ra n g i rów nej takim kw estio m . Ja k k o n iu n k tu rę g o sp o d arcza i p o l i t y k a m iędzynarodow e, p r z y j ę c i e o f i c j a l n e j d e f i n i c j i i w prow adzenie w y n ik a ją c y c h z n i e j w skaźników do zestaw u m ie rn ik ó w o ce n y “ e t a nu u b óstw a" i "e ta n u g o s p o d a r k i" , obowiązkowo p rez en to w a n ych i o c e n ia n y c h w d o ro cz n ych r a p o rta c h p re z y d e n c k ic h - z c a łą pew n o ś c ią z a s łu g iw a ło na p o z ytyw n y, p r z y c h y ln y kom entarz.
M ia r y , w y n ik a ją c e z t e j d e f i n i c j i , s t a ł y s ię podstaw ą f o r m ułowania o f i c j a l n y c h ocen s y t u a c j i m a t e r i a l n e j s p o łe c z e ń s tw a , punktem w y j ś c ia programów w a lk i z ubóstwem i podstaw ą ocen y
J e j e fe k tó w . N ic zatem d ziw nego, że zaróv.no d e f i n i c j a , Ja k “ g r a n ic z n e " poziom y w skaźników , s t a ł y s ię przedm iotem o ż y w io n e j
dy-2 И, H a r r i n g t o n , P o v e r t y i n S e v e n t i e s , w p r o w a d z e n i e do IX w y d a n i » t e g o ż , The O t h e r A m e r i c a : P o v e r t y i n t h e U n i -t e d Ś -t -t -t -t o s , P e n g u i n B o o k s , B e l -t i m b r e 1 9 7 1 , s . X I . Ą H o r r i n g t o n , Our F i f t y M i l l i o n P o o r . . . , é. 2 0 .
s k u s j i i zmian d o s k o n a lą c y c h . N ic te ż dziw neg o, i ż ogrom nie za angażowanym u c z a e tn lk ie m d y s k u s j i i kom entatorem zmian b y ł H ar r in g t o n .
D o s k o n a le n ie m ia r i d e f i n i c j i w la t a c h s z e ś ć d z ie s ią t y c h ko m entował bardzo ż y c z l i w i e : p o w ię ż e n ia "poziom u ubóstw a" z ko sz tam i ż y w n o ści, z in d e k s o w a n ie go względem i n f l a c j i , u w z g lę d n ie n ie
ro zm ia ru r o d z in y - w s z y s tk ie ta zm iany u z n a ł za s łu s z n e , zarówno z p u nktu w id z e n ie ce ló w badawczych, ja k i in te r e s ó w samych ubo g ic h . K i e r u j ą c s ię tym i samymi motywami w y su n ą ł p r o p o z y c je ( j a k dotąd n ie p r z y j ę t e ) d a ls z y c h d o s k o n a le ń . Oto ones
a ) u w z g lę d n ie n ie i n f l a c j i kosztów le c z e n ia (s z y b s z e j n iż cen ż y w n o ś c i):
b) u r e a l n i e n i e p r z e l i c z n i k a kosztów ż y w n o ś c i na "poziom ubó- e tw e " (w o p a r c iu o b a d a n ia budżetów ro d z in o n is k ic h dochodach, dokonane w końcu l a t p i ę ć d z i e s i ą t y c h , p r z y jm u je s ię p r z e l i c z n i k równy 3; d ż l ś 'w y d a t k i na żywność s ta n o w ię o k o ło 1/4 kosztów u trz y m a n ia - zatem p r z e l i c z n i k p o w in ie n w yn o sić o k o ło 4 );
c ) z ln d e k s o w e n ie "poziom u u b ó stw a" względem ś r e d n ic h docho dów s p o łe c z e ń s tw a 5.
W le t á c h s ie d e m d z ie s ią t y c h n a s tę p u je sto p n io w y w z ro s t w p ły wów prop ag and y k o n s e rw a tyw n e j na b u rż u a z y jn ą o p in ię p u b lic z n ą Stanów Z je d n o cz o n ych i na p o l i t y k ę sp o łe c z n ą rzędu f e d e r a ln e go. Z g ła s z a n e w ty c h la t a c h p r o p o z y c je d o ty c z ą c e o ce n y m a t e r i a l nego p o ło ż e n ia u b og ich w yw o łu ję o s t r y p r o t e s t H a r r in g t o n s . Swój a ta k k o n c e n tr u je on na s y g e s t i a c h , z a w a rty c h w o p ra co w a n iu do konanym na z l e c e n ie C o n g re s s io n a l Budget O f f i c e w końcu 1977 r . S p ro w ad z ić j e można do p o s t u la t u w li c z a n i a do dochodów u b og ich w s z y s tk ic h św ia d cze ń w n a t u r z e , otrzym yw anych p rz e z n ic h z t y t u łu programów rządow ych. J e ż e l i Je d n o c z e ś n ie n ie u le g n ie zm ia n ie d o tych cz aso w a m e to d o lo g ia l i c z e n i a "poziom u u b ó s tw a ", to sku tkiem - j e ś l i n ie celem - ta k ie g o z a b ie g u , s tw ie r d z a H a r r in g to n . b ę d z ie sz tu c z n e p o w ię k s z e n ie dochodów u b o g ic h , a p o p rzez to z m n ie js z e n ie (n a p a p ie r z e ) ic h l i c z b y , a zatem i s k a l i p roblem u. 4 * H a r r i n g t o n , P o v e r t y in S e v e n t ie s , s . X I . 5 Ib id e m , s . X I , X I I o ra z P o v e r t y in A m e ric a : R e v i s i t e d - w ykład p u b lic z n y w U n iv . o f W is c o n s in - M a d is o n , 13 IV 1978.
S z c z e g ó ln e i r y t a c j ę H a r r in g to n s b u d z i w l i c z a n i e do dochodów rzędowego k o s z tu p u b lic z n e j o p i e k i l e k a r s k i e j d la u b og ich (tzw . M e d ic a id ) . Dynamike wydatków w rentach tego program u J e s t sz c z e g ó l n ie d u ż a , le c z w yn ik a ona n ieo m a l w y łą c z n ie ze s p e c y fic z n y c h cech p rog ram u , n i e w i e l e ma n a to m ia s t w spólnego z poprawę o p ie k i z d ro w o tn e j nad u b og im i6 ,
0. D e f i n i c j a H e rr in g to n a
Ubóstwo - to d la H a r r in g to n s n ie t y l k o n ie d o s t a te k dochodu. W "O ur F i f t y M i l l i o n P o o r . * , " w s k a z u je , i i ubóstwo j e s t w znacznym s to p n iu odrębny k u l t u r ę , tw orzęcę o d rę b n y n a ró d , maję- c y w ła s n y e t y l ż y c i a ; lu d z ie d o t k n ię c i ubóstwem sę n a jm n ie j zdo l n i do k o r z y s t a n ia z nowych szans i n a jm n ie j o d p o rn i no s k u t k i
7 k ry z y s u s p o łe c z n e g o " .
To s tw ie r d z e n ie e ta n o w i w n iosek z * Je g o w ła s n y c h badań nad k o n k re tn y m i p rz e ja w a m i ubóstw a. W y c z e rp u ją c y p r e z e n t a c ję i ana l i z ę problem u p r z e d s t a w ił H a r r in g to n w sw ej n a j g ł o ś n i e j s z e j k s ię ż c e "The O th e r A m e r i c a . ‘8 . Ta w ła ś n ie k s ię ż k a , w skutek po m yślnego z b ie g u o k o l i c z n o ś c i , k o rz y s tn e g o k lim a t u opołeczno- -ekonom icznego o ra z d ob rych r e c e n z j i 9 , z a p e w n iła H a rr in g to n o w i p o z y c ję e k s p e r ta w k w e s tia c h ubóstw a10. W j e j podsumowaniu a u to r fo rm u łu je p o s t u la t y o d n o śn ie do d e f i n i c j i ubóstwa - t a k i e j , by o d d a ję c i s t o t ę p ro b lem u , w skazyw ała je d n o c z e ś n ie c e l i k i e r u n k i p o l i t y k i s p o łe c z n e j, n ie z b ę d n e j do Je g o r o z w ią z a n ia . Oto one*
1. O e f i n i c j a ( i m ia ra ) ubóstwa w inna b rać pod uwagę a sp e k t h is t o r y c z n y u b óstw a, tz n . u w z g lę d n ia ć , że d o ty c z y lu d z i ż y jg c y c h
6P o v e r t y in A m e r ic a : R e v is it e d -'Ib id e m , s . 25.
^ P ie rw s z e w yd anie t e j k s i ą ż k i u k a z a ło s ię w 1962 r .
9Z w ła sz c z a a r t y k u ł D. M a c d o n a l d n , Our I n v i s i b l e P o o r, "Haw Y o r k e r " 1963, [19 I] , s . 82-132. w którym dowodzi s ię m. in . w y ż s z o ś c i a n a l i z y H a r r in g tp n a nad t ę , k t ó r e j d ok on ał 3. K. G a l b r e i t h .
1 0 B l i ż 3zych szczegółów o przełomowym z n a cze n iu t e j k s i ę ż k i w ż y c iu a u t o r a , zarówno pryw atnym Ja k i p u b lic z n y m , z a in te re s o w a n y c z y t e l n i k noże d o w ie d z ie ć s i ę ' /Z a u t o b i o g r a f ic z n e j k b i i j i k i
M . H a r r i n g t o n s , Frag m en ts o f the C e n tu ry , New York
w konkretnym c z a s io i k r a j u - n a le ż y zetem ic h p o ło ż e n ie a n a l i zować i o k r e ś la ć w k o n t e k ś c ie warunków ekonom icznych, w j a k i c h ż y je c a łe s p o łe c z e ń s tw o , w k o n t e k ś c ie Je g o a s p i r a c j i i m ożliw o ś c i , stw onzonych p rz e z p o stęp t e c h n ic z n y , o ra z p r z y u w z g lę d n ie n iu s p o łe c z n y c h kosztów p o s tę p u .
2. Ze u b o g ich winno s ię uważać t y c h , którym odmawia s ię mi nim aln eg o poziomu z d r o w ie , warunków m ie sz k a n io w y ch , ż y w n o ś c i i w y k s z t a łc e n ia - poziom u, j a k i uważa s ię za d o p u sz cz aln a minimum p r z y obecnym s t a n ie w ie d z y i w obecnych w arunkach Stanów Z je d noczonych.
3. D e f i n i c j e w inna u w z g lę d n ia ć rów nież p s y c h o lo g ic z n y a s p e k t z j a w is k a : za u b o g ich n a le ż y uznać t y c h , k t ó r z y we własnym
s p o łe c z e ń s tw ie c z u ję s ię w ygnańcam i, u k t ó r y c h w sposób n ieo m al n ie u n ik n io n y r o z w ija s ię p o c z u c ie k l ę a k i ż y c io w e j i pesymizmu co do m o ż liw o ś c i w y d ź w ig n ię c ia s ię - i k t ó r z y , w skutek t a k i e j p o s ta w y ż y c io w e j, p o z b a w ie n i są m o ż liw o ś c i k o r z y s t a n ia z nowych
sz a n s.
4. D e f i n i c j a powinna ze punkt w y j ś c ia przyjm ować m o ż liw o ś c i c z ło w ie k a i s p o łe c z e ń s tw a ; ja k długo będę i s t n i a ł y " in n e Amery k i " - c a łe s p o łe c z e ń s tw o b ę d z ie p rz e z to b i e d n i e j s z e 11.
P o stu lo w a n ą p rz e z s i e b i e d e f i n i c j ę o k r e ś la H a r r in g to n Ja k o s p o ł e c z n ę d e f i n i c j ę ubóstw a. P r z y m io tn ik " s p o łe c z n a " można rozum ieć dw ojako.
Z Je d n e j e tr o n y - i ten w ła ś n ie a s p e k t z o s t a ł uw ypuklony w p o s t u la t a c h - u Bo g ich n a le ż y uznawać za p e łn o p ra w n y c h , p e łn o w a rto ś c io w y c h l u d z i , m a ję cych t a k ie samo p raw o , ja k i r e s z t a s p o łe c z e ń s tw a , do u c z e s t n ic z e n ia w k o r z y ś c ia c h rodzonych p rz e z p o stęp s p o łe c z n y . J e ż e l i n ie są w e t a n ie w n ic h u c z e s t n ic z y ć - obow iązkiem s p o łe c z e ń stw a j e s t u d z ie le n ie im o d p o w ie d n ie j pomocy. Z d r u g ie j s t r o n y - ubóstwo n a le ż y tra k to w a ć n ie Ja k o w ynik zachowań i cech p o s z c z e g ó ln y c h Je d n o s te k 1 je g o p rz y c z y n po szukiw ać n ie w p e r s o n a ln e j c h a r a k t e r y s t y c e poezczególnych- ubo g ic h , le c z ja k o w yn ik p rocesó w zach od zących w s p o łe c z e ń s t w ie , w ynik praw nim rz ą d z ą c y c h .
Z p ie rw s z e g o ro z u m ie n ia term in u ubóstwa - ja k o problem u sp o łe cz n e g o - w yr.ika apel. m o ra ln y : ubodzy są lu d ź m i, Ja k my
w s z y s c y . Z d ru g ie g o - p r z e n i e s i e n i e w in y za s y t u a c ję , w j a k i e j s ię z n a l e ź l i , z n ic h samych na s p o łe c z e ń s tw o 12. H e r r in g t o n uważa ubóstwo za problem s p o łe c z n y w obydwu z n a c z e n ia c h ,'
C z y t e l n i k , uprzedzony o le w ic o w y c h p o g lą d a c h H a rr in g to n a (H a r r in g t o n c h ę t n ie p r z y z n a je s ię w n ie k t ó r y c h swych p ra c a c h do m a rk siz m u ), mógłby o cz e kiw a ć w yraźnego w sk a z a n ia system u k a p it a lis t y c z n e g o ja k o n a jw a ż n ie js z e j p r z y c z y n y uform ow ania s ię sub k u lt u r y ubóstwa i j e j t r w a ł o ś c i . W n ie k t ó r y c h swych p ra c a c h - do tego problerau w rócim y w d a l s z e j c z ę ś c i o p ra co w a n ia - a u t o r tak w ła ś n ie c z y n i. Pewna jed n a k cz ęść je g o p u b l i k a c j i ad resow a na j e s t do c z y t e ln ik ó w z kręg u l i b e r a ł i z u j ę c e j b u r ż u a z ji, i n t e l e k t u a l i s t ó w u n iw e r s y te c k ic h 1 p r z e d s t a w ic ie li k ia # ś re d n ic h - g e n e r a ln ie do c z y t e ln ik ó w w ie rz ą c y c h w w a lo r y u s t r o ju k a p i t a l is t y c z n e g o i n ie c h ę t n ie od n oszęcych s ię do h a a e ł r a d y k a l n ych , p o d atn ych zaś na h a s ła a p e lu jijc e do hum anitaryzm u. H ar r in g to n w ie r z y , i * w s trz ą s n ą w s z y su m ie n ia m i ty c h l u d z i , s tw o rz y w ła ś c iw y k lim a t p o l i t y c z n y do p rz e p ro w a d z e n ia n iez b ę d n ych r e
form s p o łe c z n y c h 13.
W k o n te k ś c ie " s p o łe c z n e j d e f i n i c j i ub óstw a" uw agi H a r r in g t o na d o ty c z ę c e o f i c j a l n e j d e f i n i c j i i w y n ik a ją c y c h z n i e j m iar i wskaźników ubóstwa o ra z z g ła s z a n e p rz e z n ie g o p o s t u l a t y zmian możnn in te r p r e to w a ć Ja k o w yraz dęźeń do atop niow sgo p r z e k s z t a ł c e n ia o M c j a ł n e j , dochodowej d e f i n i c j i ubóstwa w d e f i n i c j ę spo łe c z n y . W tyc h i in n y c h d z i a ł a n ia c h na rz e c z popraw y losu, ubo g ic h p r z e ja w ia s ię gotowoftć a u to r a do p o ś w ię c e n ia c z ę ś c i sv ych poglądów p o lity c z n o - s p o łe c z n y c h (b ijd ż p r z y n a jm n ie j n ie o g ła s z a H a ic h s z e ro k o ) ne k o rz y ś ć a r g u m e n ta c ji i d z i a ł a ń o c h a r a k t e r z e p ro g m a ty c z n o - re fo rm is tyc z n ym - bez a ta k o w a n ia samego u s t r o j í ka p i t a l i s t y c z n e g o .
,'j i s t o c i e - co H a r r in g to n s tw ie r d z a w sz e re g u swych p r a c i w y s tą p ie ń - na 3ystom k a p it a lis t y c z n y . Oednak z powodów, k t ó r a s ta n ę s ię ja s n e w d a ls z e j c z ę ś c i n in ie js z e g o o p ra c o w a n ia , w The O th e r A m e r i c a , , , , ten te rm in n ie J e s t używany.
-1 3 3w oje r o z t e r k i ja k o p is a r z a i d z i a ł a c z a p o lit y c z n e g o o p rz e k o n a n ia c h s o c j a l i s t y c z n y c h , a je d n o c z e ś n ie w s p ó łp ra c o w n ik a rzędu USA p f zez pew ien o k r e s ) , o p is u je H a r r i n g t o n w cytowanym Ju ż d z i e l e fra g m e n ts o f the C e n tu ry , ą. 167-220,
С. H a r r ln g to n a s z a c u n k i l i c z b y u b o g ich w S te n a c h Z je d n o cz o n ych
N a jp r o s ts z ą m iara z a s ię g u ubóstwa j e s t l i c z b a osób nim do t k n i ę t y c h . Ta zaś w znacznym s to p n iu w ynik a ze sposobu z d e f i n io w a n ia problem u i p r z y ję t e g o k r y te r iu m w y o d rę b n ie n ia . H a r r in g ton n ie d okonuje w Swych p ra c a c h p ró b d o k ła d n ie js z e g o o s z a c o w ania l i c z b y u b o g ich w o p a r c iu o sw oją d e f i n i c j ę , .co itię c e j i n ie wysuvsu te ż żadnych k o n k re tn y c h p r o p o z y c ji w skaźników i m ia r, choć je g o d e f i n i c j o w sk a zu je k i e r u n k i poszukiw ań (n p . p r z y j ę c i « zestaw u w skaźników in fo rm u ją c y c h o d y s t r y b u c j i do chodów i w ła s n o ś c i, warunkach z a m ie s z k a n ia , e t a n ie zd ro w ia i do s tę p n o ś c i o p i e k i z d r o w o tn e j, p o z io m ie i d y s t r y b u c j i w y k s z t a łc e n ia i k w a l i f i k a c j i i t p . ) . P o s łu g u je s ię w skaźn ikam i w y n ik a ją c y m i z d e f i n i c j i dochodowej - po roku 1964 o f i c j a l n y m i w skaźn ikam i użyv/anymi n w ydaw nictw ach rządow ych.
Z a a k c e p to w a n ie w ekeżników o f i c j a l n y c h Ja k o p unktu w y jś c ia a n a l i z y s ta n o w i pewne z e s k o c z e n ie . Nawet n a j b a r d z ie j p o b ież n a le k t u r a p r a c H a r r in g to n s s tw a rz a u c z y t e l n i k a p r z e ś w ia d c z e n ie , t a n ie z a le ż n i e od te g o . d ie ja k ie g o o d b io r c y oą p is a n e , łą c z y J e to samo p r z e k o n a n ie , iż l i c z b a u b o g ich j e s t z n a c z n ie wyższa od teg o , co g ło s z ą o f i c j a l n o s t a t y s t y k i , 1 i e o b n iż a n ie "poziom u u b ó stw a “ oznacza in te re s o w n e fa łs z o w a n ie o b razu r z e c z y w is t o ś c i. VI t e j s y t u a c j i w yd aje s ię z a s k a k u ją c e , iż ten ż a H a r r in g to n - k t ó r y w "O ur p if .t y M i l l i o n P o o r . . . “ za punkt w y jś c ia p rz y jm u je "poziom u b óstw a" równy (w o d n ie s i e n iu do 1959 r . ) 4000 d o laró w dochodu na ro d z in ę r o c z n ie , u z a s a d n ia ją c to “ a k c e p t a c ję wię.k- s z o ś c i " , i k t ó r y s t w ie r d z a , że poziom równy 3000 d o la ró w b y łb y je d y n i e , o b lic z o n y m w cenach s t a ł y c h , w skaźn ikiem id en tyczn ym z ty m i. Ja k im i rządowe i n s t y t u c j e pomocy s p o łe c z n e j p o s łu g iw a ły s i ę p r z e s z ło 20 l a t w c z e ś n ie j, w o k r e s ie W i e l k i e j D e p r e s j i - bez w y ja ś n ie n ia c z y t e ln ik o w i powodów w swych n a s tę p n y c h p ra c a c h
za-, 14 ♦ 1 5
czyn*, używać “ w sk a ź n ik a Lampmana” , równego o k o ło 2500 d o la ró w .
14To j e s t o f i c j a l n e g o “ poziomu u b ó stw a “ . 4 (Z
O f i c j a l n i e do dokumentów rządow ych “ poziom u b ó stw a“ wpro wadzono w 1964 r . 1 d ie tegoż roku p r z y j ę t o je g o w ysokość równą
3000 d o la ró w ; po u w z g lę d n ie n iu i n f l a c j i d a je to ok. 2500 do la ró w w o d n ie s ie n iu do 1959 r .
R ó ż n ic a w o c e n ia sp o łe czn e g o z a s ię g u ubóarwe j e s t d ram a tyc z na. O b ra z u je ję ta b . 1.
T a b e l a 1
* ; 4,
R o zm iary ubóstwa w S ta n a c h Z je d n o cz o n ych w 1959 r . w z a le ż n o ś c i od p r z y ję t e g o tsinimum s o c ja ln o g o
"Poziom u b óstw a“ ( d o i . ) L ic z b a u b og ich (m in ) P ro c e n t u b ogich
4000 1 0 0 , 0 56,2
3000 50,0 23,1
2500 39,5 2 2 ,4
Ź r ó d ł o : Cytowane p ra c e H a r r in g to n « o ra z “ US F a c t Book 1978".
Czy H a r r in g to n d a ł s ię p rz e k o n a ć , i i w skaźn ik o f i c j a l n y s t a nowi w ła d clw g g r a n ic ę sp o łe czn e g o minimum dochodu, c z y przew a ż y ło p oczuci© l o j a l n o ś c i w sto su n k u do rz ę d u , k t ó r y w o k r e s ie k a d e n c ji Oohnsona t r a k t o w a ł M a r rin g to n a Ja k o jed n eg o z głów nych e k s p e rtó w p r z y s z k ic o w a n iu p lanów "bezw arunkow oJ w o jn y z ubós twem ", c z y J e s t to je d e n z "p ra g m a tycz n ych kompromisów d la do b ra sp ra w y" - na te p y t a n i* tru d n o o d p o w ie d z ie ć . A n a liz ę p r a c i w y s tą p ie ń p u b lic z n y c h H a rrin g to n o na p r z e s t r z e n i l a t 1964-1978 n ie p o z o s ta w ia w ą t p l iw o ś c i, iż Je g o zdaniem w s k a ź n ik i p r z y j ę t e w "C ur F i f t y M i l l i o n P o o r . . . " d a ję b a r d z ie j adekw atny o b raz rz e c z y w is t o ś c i. Tak np. w swym znanym w y s t ą p ie n iu w 1965 r. wskazu j e , i ż i s t n i e j e k ilk u n a s to m ilio n o w a grupa lu d z i fo r m a ln ie ” n ie - u b o g ic h ", k tó r y c h od o f i c j a l n e j “ g r a n ic y u b óstw a" d z i e l i jedna choroba c z y r e c e s ja g o s p o d a rc z a 16.
17
W in n e j sw ej p r a c y z uznaniem odnotow uje H a r r in g to n wpro w adzenie do o f i c j a l n e j s t a t y s t y k i k a t e g o r i i osób “ b l i s k i c h
ubós-18
tw a" i Je d n o c z e ś n ie wysuwa p o s t u l a t , by z a in t e r e s o w a n ie
po-4 £
Zob. M, H a r r i n g t o n , P o v e r t y , F a m ily P la n n in g and the G re a t S o c i e t y - An A d d re ss D e liv e r e d a t the Annual M e e tin g o f P la n n e d P a re n th o o d - W o rld P o p u la t io n , New Yotk 1965, s. 3.
17 •
H a r r i n g t o n , P o v e r t y in S e v e n t ie s , s . X I I I .
18L u d z i o dochodach p o w y ie j o f i c j a l n e g o w s k a ź n ik a , le c .' po n iż e j 125;', Je g o w y s o k o ś c i.
l i t y k ł s p o łe c z n e j ro z c iijg n ę ć na n a s tę p n y p r z e d z ia ł dochodowy: "o so b y o umiarkowanym s ta n d a r d z ie życio w ym ''1 9 . Wśród n ic h bo wiem z n a jd u je s i ę w ie le t a k ic h , k t ó r e w t e j c z y in n e j d z ie d z i n ie swego ż y c ie mogę być uznane ze s p o łe c z n ie u p o ś le d z o n e , e ze tem zg o d n ie z je g o d e f i n i c j e - za u b o g ie .
4v swych o s t a t n ic h w y s t ą p ie n ia c h20 H a rrin g to n zw raca tak że uwagę na znany p o w sz ech n ie od k i l k u l a t fa k t, i ż s t a t y s t y k a S t a nów Z je d n o cz o n ych p e rm a n e n tn ie " g u b i“ 4-6 min l u d z i n a j b i e d n i e j s z y c h , bez s t a ł e j p r a c y i a d re s u , z a m ie s z k u ją c y c h slum sy w i e l
k ic h m ia s t . *
K on sek w en cje r o z s z e r z e n ie s t a t y s t y k i o k e t e g o r ię “ b l i s k i c h u b ó stw a ” o ra z u w z g lę d n ie n ia wspom nianych p o m in ię ć p rz e d sta w io n o w t » b . 2 .
T a b e l e 2 "Ubodzy" i. " b l i s c y u b ó stw a“ w S ta n a c h Z je d n o cz o n ych w 1976 r .
l-p. W y s z c z e g ó ln ie n ie
— ---
---i--L ic z b a osób (m in ) P ro c e n t o g ó łu lu d n o ś c i USA ubodzy, w edług o f i c j a l n y c h s t a t y s t y k 25,0 1 1 . 8 2 ubodzy - po u w z g lę d n ie n iu po m in ię ć w s t a t y s t y c e (+ 5 m in) 30,0 13 .7 3 b l i s c y ubóstwo 35,5 16 ,74
k a t e g o r ia 2 + 3 łą c z n ie 6 5 ,5 30,41978Ź r ó d ł o : O p racow anie w ła sn a ną p o d s ta w ie "U S F a c t Book
B ra k n i e s t e t y danych by s t w i e r d z i ć , je k « lic z b ę lu d z i *o um iarkow anych d ochodach" H a r r in g to n z a l i c z y ł b y do g ru p y ubo g ic h w s e n s ie s p o łe c z n y » .
19
20H a r r i n g t o n , P o v e r t y in S e v e n t ie n s , s . X IV . H a r r i n g t o n , P o v e r t y in A f r i c a ; R e v l s i t o d .
I I . S t r u k t u r a ubóstwa
pi H e r r in g t o n w y ró ż n ia k i l k a z a s a d n ic z y c h grup u b o g ic h ' ! 1. L u d z ie s t a r s i - o z b y t n is k ic h dochodach i zasob ach , ży j ą c y p r z y tyra w i z o l a c j i s p o łe c z n e j, p o g łę b io n e j p rz e z f a k t , że nawet medycyna n ie t r a k t u j e ic h sch o rz eń u c z c iw ie , u w ażając J e za p rz e ja w y " z g r z y b i a ł o ś c i " .
2. L u d z ie n ie p o s ia d a ją c y k w a l i f i k a c j i zawodowych - n ie ma j ą c y w y k s z t a łc e n ia n iezbędnego p r z y d z is ie js z y m p o z io m ie te c h n i k i i o r g a n i z a c j i p r a c y , w p ie r w s z e j k o l e jn o ś c i w y p ie r a n i p rz e z a u to m a ty z a c ję , ne o g ó ł n ie z o rg a n iz o w a n i w zw iąz kach za wodowych i c z ę s to zm uszani do podejm ow ania p r a c y na warunkach u n ie m o ż liw ia ją c y c h im k o r z y s t a n ie z t a k ic h d o b r o d z ie ja tw u s t a wodawstwa s p o łe c z n e g o , ja k ustawowe minimum w yn ag ro d z en ia cz y z a s ił e k na wypadek b e z ro b o c ia .
3. L u d z ie z a m ie s z k u ją c y tzw. “ k ie s z e n ie u b óstw a” - c z y l i r e jo n y opuszczone p rz e z p rz e m y s ł łu b zdominowane p rz e z Jedni} z t r a d y c y jn y c h g a ł ę z i p rz e m ysłu In p . p rz e m y sł t e k s t y l n y , g ó rn ic tw o w ę g ła ).
4. Farm e rzy i r o b o t n ic y r o l n i w y p c h n ię c i do m ia st wskutek m e c h a n iz a c ji r o ln ic t w a .
5. M i g r a c y j n i r o b o t n ic y r o l n i .
6 . M n ie js z o ś c i rasowe - zw łasz cz a M u rz y n i, L a ty n o s i i In d i a n ie - d o t k n ię c i jaw ną lu b u k ry tą d y s k ry m in a c ji?.
7. W ie lo d z ie t n e r o d z in y , w k t ó r y c h brak m ężczyzny w w ieku p rod uk cyjn ym .
O la p e łn ie js z e g o o b razu H a r r in g to n w ym ienio i o p is u je Je s z - czo dwie n iev4i e l k i e grupy u b o g ich , n ie p o ś w ię c a ją c im jed n ak zb yt w ie le u w a g i: c y g y n e r ię a r t y s t y c z n ą o ra z l u d z i , k tó r y c h z d o s t a t n ic h warunków ż y c ie w nędzę z e p c h n ą ł a lk o h o liz m .
Ta kom pozycja u b óstw a, Jeg o zdaniem n ie u le g ła większym zmianom pomimo k i l k u n a s t o l e t n i e j "bezw arunkow ej w ojny z
ubós-..22 twem . 2 1 Zob. H a r r i n g t o n , Our F i f t y M i l l i o n P o o r . . . , s. 21- -22, t e n t e , The O th e r A m e r i c a . , . , s . 13, 26-37, 43-47, 52, 63-80, 83-103; t e n t e , P o v e r t y in A m e ric a : R e v i s i t e d ; t e n- ż e , P o v e r t y in S e v e n t ie s , s . X; t e n ż e , The Uynom ícs or M is e r y , New York 1960, s . 9 , 10 i in . 'Zob•e nP* H a r r i n g t o n , P o v e r t y in S e v e n tie th , s , ч.
H a r r in g to n ns o g ó ł n ie in fo rm u je c z y t e l n i k » o n i o tym, j a k i j e s t u d z ia ł p o s z c z e g ó ln y c h grup w o g ó ln e j z b io r o w o ś c i u b o g ic h , a n i o tym, j a k i j e s t z a e ię g ubóstwa w w ym ienionych grup ach lu d n o ś c i. P o d k r e ś la j e d y n ie , że w każdym wypadku są to g ru p y , k t ó rych lic z e b n o ś ć o c e n ia ć n a le ż y w m ilio n a c h . Aby w ię c u zysk ać pe w ien o b raz s y t u a c j i s k o r z y s t a liś m y z badań przep row ad zonych p r z y p r z y j ę c i u podobnej (choć n ie i d e n t y c z n e j ) k l a s y f i k a c j i o f i c j a l nego w sk aźn ika ubóstwa ( t a b . 3 ).
T a b e 1 a 3 G rupy lu d n o ś c i s z c z e g ó ln ie "p o d a tn e " na ubóstwo w S ta n a c h Z je d n o cz o n ych w 1976 r . W y s z c z e g ó ln ie n ie L ic z b a osób ub ogich (m in ) P r o c e n t g r u p ie "p o d a tn y c h "u b og ich w L u d z ie w w ieku 60 l a t i w ię c e j 3 ,3 15,0 Z a m ie s z k u ją c y centrum m ia a te 9 ,5 15,8 Z a m ie s z k u ją c y A p p e la c h ię0 3 ,2 18,1 Z a m ie s z k u ją c y s te n M i s s i s i p i ^ 0 , 6 26,1 M n ie js z o ś c i rasowe 8 ,3 2 9 ,4 Ż y ją c y w r o d z in a c h , g d z ie głow ą J e s t k o b ie ta 1 2 , 6 34,4 ь Dane z roku 1969, Ъ Dene z roku 1975, Ź r ó d ł o : “ US F a c t Book 1978", I I I . P r z y c z y n y ub óstw a. A u to d y namiko ubóstwa H a r r in g to n o s t r o z w a lc z a k o n c e p c je d o s z u k u ją c e s ię p rz y c z y n ubóstwa w p e r s o n a ln e j c h a r a k t e r y s t y c e osób nim d o t k n ię t y c h . Pomimo c a łe g o u z n a n ia d la G a l b r o i t h a , za z w ró c e n ie p rz e z e ń uwagi na i s t n i e n i e w S ta n a c h Z je d n o cz o n ych ubóstwa w ro z m ia ra c h wy s t a r c z a j ą c o dużych do s tw o rz e n ia s u b k u lt u r y , o d rzu ca jo g o kon c e p c ję dwóch s k ła d n ik ó w nędzy« p e rs o n a ln e g o 1 g raficz n o e k o n o
-m icznego. C horoba, a lk o h o liz -m , n i s k i i l o r a z i n t e l i g e n c j i - są d ie H a rr in g to n a sku tkam i warunków ż y c i a , a n ie cecham i in d y w i d u a ln y m i2 5 . '
A. P r z y c z y n y i dynam ika ubóstwa - i n t e r p r e t a c j a lib e r a ln o - r e f o r m is t y c z n a
W p r a c a c h p rze zn a czo n ych d la c z y t e l n i k a b u rż u a z y jn cg o H e r r in g t o n dąży do w y ró ż n ie n ia p rz y c z y n ubóstwa na p o d s ta w ia ana l i z y h i s t o r i i looów p o s z c z e g ó ln y c h grup u b o g ic h , w yod ręb n io nych cz y to na z a s a d z ie t e r y t o r i a l n e j , cz y na z a s a d z ie w s p ó ln e j ce ch y d e m o g ra fic z n e j.
P ie rw s z ą p rz y c z y n ą ubóstwa o k a z u je s i ę wówczas samo ubóstwo. B ie d a lu d z i s t a r y c h w yn ik a n a j c z ę ś c i e j z ic h n is k ic h dochodów w p r z e s z ł o ś c i . B ia d a ro d zicó w j e s t p rz y c z y n ą b raku w y k s z t a łc e n ia (a zatem i n iez b ęd n ych k w a l i f i k a c j i ) ic h potomstwa. B ra k kwa l i f i k a c j i i ubóstwo u w ik łu ją k o le jn e p o k o le n ie w z a k lę ty m k r ę gu nęd zy, z k tó re g o lu d z ie c i n ie są w s t a n ie s ię wydobyć o w ła snych s i ł a c h .
Drugą p rz y c z y n ą ubóstwo J e s t p o stęp n au k o w o - te ch n iczn y. Me c h a n iz a c ja i a u to m a ty z a c ja pozbaw ia część lu d z i m ie js c p r a c y . Gdy d o tyk a d z ie d z in g o sp o d arczych w yk a z u ją cyc h s i l n ą k o n c e n tra c ję t e r y t o r i a l n ą ( J a k r o ln ic t w o cz y p rz e m y s ł w ydobyw czy) powo d u je m ig ra c ję c z ę ś c i lu d n o ś c i do w i e l k i c h m ia st. N a d z ie je zna l e z i e n i a дат m ie js c a p r a c y o k a z u je e ię n a j c z ę ś c i e j z łu d n a ( t e same p r o c e s y c z y n ią "zbędnym i w p r a c y ” ró w n ież c z ę ś c i ic h do tych czasow ych m ieszkańcó w ) i e m ig ra n c i p o w ię k s z a ją je d y n ie l i c z bę lu d n o ś c i w slum sach . P o w s ta je k o le jn y " z a k l ę t y k rą g u b ó s tw a ", p rz e n o s z ą c y s ię z p o k o le n ia na p o k o le n ie , k r ą g , z k tó re g o pozba w io n y szans ż y c io w y c h i w i a r y w s ie b ie c z ło w ie k wydobyć s ię o w ła s n y c h s i ł a c h n ie może.
Deszcze o s t r z e j s z e e k u t k i w yw o łu je p o stęp t e c h n ic z n y . J e ś l i je g o sku tkiem j e s t l i k w i d a c j a p r z e d s ię b io r s t w , k tó r e d o ją z a t r u d n ie n ie podstaw ow ej, m asie lu d n o ś c i m ie s z k a ją c e j na danym t e r a n ie . U t r a t a p rz e z n ic h p r a c y i zarobków w yyło łu je p ratjd ziw ą r e a k c ję ła ń c u c h o w ą : u c ie c z k ę z o k o l i c bądź upadek drobnego
m ysłu i h a n d lu , d a ls z e p o w ię k s z e n ie l i c z b y l u d z i bez p r a c y i do chodów, z a m ie ra n ie w s z e lk ie j d z i a ł a l n o ś c i g o s p o d a rc z e j, o b n iż e n ie s i « stand erd ńw o p i e k i l e k a r s k i e j i poziomu s z k ó ł. Z a k lę ty m k r ę g ie ® Ubóstwa o b j ę t y z o s t a je c a ł y r e jo n , a lu d z ie w nlj* mie s z k a ją c y . d a ją p o c z ą te k k o le jn ym pokolen iom b ie d n y c h .
O la b ie d n y c h - s tw ie r d z a H a r r in g to n - ś w ia t s t o i na g ło w ie . P o s tę p , k t ó r y w ię k s z o ś c i sp o łe c z e ń stw a p r z y n o s i d o b ro b y t, u trw a la ic h nędzę lu b ic h w n ią w pycha^*.
Rasizm s p ra w ia , że d la n ie k t ó r y c h grup e tn ic z n y c h kręg ubós twa j e s t s z c z e g ó ln ie tru d n y do p r z e rw a n ia .
B ez rad n o ść p o s z c z e g ó ln y c h Je d n o s te k wobec nęd zy, k t ó r a j e e t ic h u d z ia łe m , n iep o w od zen ia p rób w yrw an ia s ię z n i e j , doprowa d z a ją do p o w s ta n ia p s y c h o l o g ii k l ę s k i w c a ł e j s p o łe c z n o ś c i, pa r a l i ż u j ą c w sz e lk ą aktyw no ść na rz e cz w yd o b ycia s ię z u b óstw a25,
W n io s k i z a n a l i z y p rzep ro w ad zo n ej p rz e z H a rr in ^ to n a są wy raźne :
a ) ubóstwo n ie j e s t na o g ó ł stanem zaw inionym p rz e z osoby nira d o t k n ię t e ;
b) w yd ob ycie s ię ze ste n u ubóstwa p rz e k r a c z a na o g ó ł m o ż li w o ś c i j e d n o s t k i (c z y g ru p y ) nim' d o t k n i ę t e j ;
c ) ubóstwo p o z o staw io n e bez pomocy ma te n d e n c je do samo- u t r w a la n ia s ię i p rz e n o s z e n ia z p o k o le n ia na p o k o le n ie , • n i e k tó r a jeg o form y rów nież do r o z s z e r z a n ia s ię w p r z e s t r z e n i ,
Z ty c h k o n k lu z ji H a r r in g to n wyprowadza tezę o k o n ie c z n o ś c i d z i a ł a n i a państw a i s p o łe c z e ń s tw a w o g ó le na rz e c z l i k w i d a c j i n ęd zy. P o trz e b a ta o k a z u je s i ę n a g lą c a , tym b a r d z ie j że wyższa oo p r z e c i ę t n e j w s p o łe c z e ń s tw ie И с г Ь а d z i e c i w ro d z in a c h ubo g ic h g r o z i w z ra s ta n ie m u d z ia łu l i c z b y u b og ich w o g ó ln e j l i c z b i e lu d n o ś c i w k o le jn y c h p o k o le n ia c h . *‘A~, t -ob. np. M, H a r r i n g t o n, The P o l i t i c s o f P o v e r t y , w !j '■>- I а r n » r , 1. H o w t:, P o v e r t y : V ie w s From the L e f t . fci.v 19 70, £.. 21. 25, iaammztt " z a k lę t e g o kręg u u b óstw o” p r z e d s ta w ia a u t o r w t . ■ i- y awych p r a ctí eh - ne Jp e b> iu j w The O ther A m e r ic a .. .
B . P r z y c z y n y ubóstwa - I n t e r p r e t a c j e z p o z y c j i lew id ow ych H e r r in g t o n , s o c ja ld e m o k r a ta p r z y z n a ją c y s ię do m arksizm u, n ie może p o p r z e s ta ć na u z n a n iu za p r z y c z y n y ubóstwa n is k ic h dochodów w p r z e s z ł o ś c i . b ie d y ro d z ic ó w i p o s tę p u te c h n ic z n e g o - w sp osób , k t ó r y p o z w ala j e In t e r p r e to w a ć Ja k o n ie z a le ż n e od s z e rs z e g o k o n te k s tu sp o łeczn o - ek o n o m icz n eg o . T a k ie o k r e ś le n ie p roblem u uważa ze d o p u s z c z a ln e je d y n ie w p r a c a c h , k t ó r y c h ce lem J e s t p o s z u k iw a n ie s o ju s z n ik ó w w w a lc e o re fo rm y s p o łe c z n e , s o ju s z n ik ó w w śród c z y t e ln ik ó w b u rż u a z y jn y c h . W p r a c a c h p is a n y c h d ie in neg o c z y t e l n i k a H e r r in g t o n - d z i a ł a c z i t e o r e t y k s o c ja ld e m o k r a c ji a m e ry k a ń s k ie j - d okon uje po g łę b io n e j a n a l i z y p ro b le m u . S ta w ie w n ic h p y t a n i e : c z y p o s tę p t e c h n ic z n y musi być p rz y c z y n ę u b o że n ia c z ę ś c i s p o łe c z e ń s tw a ? o r e z i d la c z e g o ubóstwo w yk a z u je t r w a ło ś ć i d yn a m ik ę ?
Odpowiedź na n ie p r ó b u je z n a le ź ć tw o rz ą c k o n c e p c ję "r e w o lu c j i p rzyp ad ków " cz y te ż "p rz yp a d k o w e j r e w o l u c j i " . K o n c e p c ję tę po re z p ie r w s z y z a p re z e n to w a ł w k s ią ż c e " A c c id e n t a l C e n tu r y “ , k t ó r ą , ja k t w i e r d z i , p i s a ł r ó w n o le g le z "The O th e r A m e r i c a . . . " i w k t ó r e j z a m ie r z a ł zaw rzeć to w s z y s tk o , co w swym b e s t s e l l e rz e ze względów t e o r e t y c z n y c h p o m in ą ł c z y te ż czego n ie dopow ie d z i a ł 26,
"R e w o lu c ję p rzyp ad ków " d e f i n i u j e Ja k o " [ . . . ] gw ałtow ną i b ezprecedensow ą te c h n o lo g ic z n ą t r a n s f o r m a c ję Zachodu, k t ó r a do k o n yw a ła s ię i d okon uje w sposób n ie r e g u la r n y , p rzyp ad kow y. T e c h n o lo g ie z n a jd u je s ię w i s t o c i e pod k o n t r o lą p ryw a tn ą i j e s t używana d la ce ló w p ry w a tn y c h . S ta n ten u s p r a w ie d liw ia s ię p r z y u ż y c iu k o n s e rw a ty w n e j I d e o l o g i i [ . * . } Produktem t e j r e w o l u c j i j e s t p rz e m ian a h is t o r y c z n a , k t ó r a za szo k o w a ło b y każdego w iz jo n e r a w ie k u X IX '*2 7 .
F
S k u tk a m i t e j r e w o l u c j i eą :
1. M e g a lo p o lis - nowe sta d iu m ż y c ie m ie js k ie g o , nowy system stosunków s p o łe c z n y c h Zachodu. P o s tę p te c h n ic z n y i zw iąz an a z nim " r e w o lu c ja dochodów” pow oduje o d p ływ ś r e d n ic h k l a s docho dowych 1 z centrum na o b rz e ż a m ia s t . W ś la d za n im i p r z e n o s i s ię
2 6Zob. H a r r i n g t o n , Frag m en ts o f the C e n tu ry , s. 179. 2 7 M. H a r r i n g t o n , The A c c i d e n t a l C e n tu ry , B w l t l r o r e 1966, s . 16,
h á h d e l i u s ł u g i , a newet p rz e m y s ł. Centrum m ia sto s t a j e s i ę m iejscem z a m ie s z k a n ie m n ie js z o ś c i raso w ych i e tn ic z n y c h - gene r a l n i e ; lu d z i u b o g ich .
2. P ro c e e d e s t r u k c j i g o s p o d a r c z e j, w s k a l i k r a j u o b e jm u ją c y c a łe r e g io n y (,np. A p p a la c h ia ). W e f e k c i e t e j r e w o l u c j i , w k t ó r e j s z c z e g ó ln ą r o lę o d e g ra ło u p o w sz e ch n ie n ie samochodu i rozbudowa a u t o s t r a d , p o w s t a ły nowe, bezprecedensow e g ru p y s p o łe c z n e ;
a ) u b o g ic h , z a m k n ię ty c h w z a k lę ty m k rę g u ubóstwa i n ie w i docznych d la p r z e c ię tn e g o A m e ryk a n in a , je ż d ż ą c e g o do p r a c y a u to s tra d a m i k o n s t r u k c y jn ie o d d z ie lo n y m i od u l i c m ie js k ic h i m iesz k a ją c e g o na p rz e d m ie ś c iu wśród l u d z i o podobnej w y s o k o ś c i do chodów;
b) n a s to la tk ó w - g e n e r a c j i m ło d o cia n ych d y s p o n u ją c y c h wolnym czasem i p ie n ię d z m i, tw o rz ą cy ch ryn ek w y s t a r c z a ją c o d uży, by d ie p rz e m y s łu i h an d lu o p ła c a ln e s t a ł y s ię z a b ie g i m ające na c e lu k s z t a łt o w a n ie ic h gustów ja k o konsumentów o o d rę b n e j c h a r a k t e r y s t y c e :
c ) n ie p r a c u ją c y c h zawodowo k o b ie t z a m ie s z k u ją c y c h p rz e d m ie ś
c i a ; •
d ) " l u d z i o r g a n i z a c j i " .
Tak ir ię c b ezp reced enso w y w z ro s t m a te r ia ln y c h zasobów s p o łe czeń stw a , z a m ia s t oczekiw an eg o p rz e z m y ś l i c i e l i s o c j a l i s t y c z n y c h wyemoncypovianego p r o l e t a r i a t u , s t w o r z y ł grup y s p o łe c z n e n ie eto - n ow iąca nawet je g o dobrego s u b s t y t u t u 4“ . "Przyp ad kow a r e w o lu c ja " ( j » k i będąca j e j s k u tk iem nowa s y t u a c ja b ie d n y c h ; i z o l a c j a spo łe c z n a i t r w a ło p o z b a w ie n ie szans ż y c io w y c h , e i ł y p o l i t y c z n e j i n a d z i e i ) n ie J e s t po p r o s t u s k u tk iem p o s tę p u n a u k o w o - te c h n ic z n e go - j e s t n a to m ia s t sku tkiem warunków s p o łe c z n y c h , w J a k i c h ten
29 p o stęp s ię dokonuje
ń s p ó łc z e e n a t e c h n o lo g ia , r a d y k a ln a s p o łe c z n ie ze sw ej i s t o t y , r o d z i " r e w o lu c ję p rzyp ad ków " wówczas, gdy p o z o s t a je we w ła d a n iu pryw atnym i celem j a j j e s t z y s k .. feew olucje ta j e s t tym g r o ź n i e j s z a , s p o łe c z n e szkody p rz e z n ią powodowane n ie podda ją s ię tra d y c y jn e m u rach u n k o w i ekonomicznemu. N ie sposób bowiem w k a t e g o r ia c h p ie n ię ż n y c h oszacow ać t a k ic h j e j s z k o d liw y c h spo*>
2i3Ibidern , в. 17-22. Л.
łą c z n i e sku tkó w , Ja k np. n a r a s t a ją c e fa k ty c z n a s e g r e g a c ja ra s o wa, k la s o w a , dochodowa, ro s n ą c e d y s p r o p o rc je w j a k o ś c i s z k ó ł i u s łu g w o g ó le , r o z s z e r z a n ie s ię slumsów - w sz ystk o to w n a s tę p s t w ie wspomnianego ju ż p rz e m ie s z c z a n ia s ię c z ę ś c i lu d n o ś c i z centrum m ia s t * na je g o o b rz e ż e . N ie p o d d ają s ię też t r a d y c y j nemu rac h u n k o w i s k u t k i a u t o m a t y z a c ji p rz e m y s łu , np, t r w a ła
de-30 p r e s j a g o sp o d arcza c a ły c h reg io nó w .
H a r r in g to n a k o n c e p c ja “ a c c i d e n t a l r e v o l u t i o n " p rz e p o jo n a j e s t ogromnym pesymizmem sp o łe cz n y m i w J e j t r a k c i e dokonuję s i ę zm iany w s t r a t y f i k a c j i n i e k a p i t a l i e t y c z n e j c z ę ś c i s p o łe c z e ń s tw a , a w zw iąz ku z n im i z a n ik a ją s i ł y sp o łe c z n e z d o ln e do a n a l i z y za ch o d z ą cych z ja w is k w k a t e g o r ia c h k la s o w y c h .
Z a n ik a ją s i ł y z d o ln e j ą zahamować i u c h ro n ić c a łe s p o łe c z e ń stwo p rz e d J e j s k u tk a m i. C oraz w y r a ź n ie js z e s t a j e s ię te ż groźba .o s ta te c z n e g o u form ow ania s ię s u b k la s y u b o g ich nowego ty p u : iz o lo w a n e j s p o łe c z n ie , p o z b a w io n e j w s z e lk ic h wpływów p o l i t y c z nych i n a d z ie i na awans s p o łe c z n y , z d o ln e j do s p o n ta n ic z n y c h i b e z s k u te c z n y c h z a m ie s z e k , le c z n ie do p ro w a d z e n ia konsekw ent n e j w a l k i o swe p raw a, S u b k la s y . k t ó r a t a k ie w ła ś n ie d z ie d z ic tw o p rzek azyw ać b ę d z ie z p o k o le n ia na p o k o le n ie .
I V . R o le p a ń stw a k a p i t a l i s t y c znego w tw o rz e n iu i z w a lc z a n iu ubóstwa
H a r r in g to n a n a l i z u j e r o lę rządu w dwóęh a s p e k ta c h : ja k o b i e r nego lu b czynnego w s p ó łtw ó rc y ubóstwa o ra z ja k o a d m in is t r a t o r a tzw . "p a ń e tw e d o b ro b y tu “ , a w ię c z e s p o łu i n s t y t u c j i , k tó r y c h za daniem j e s t m iędzy in n ym i w a lk a z ubóstwom.
Z w ra ca on uwagę, i ż wówczas, gdy podstawowe d e c y z je gospo d a rc z e p o z o s t a je w ręku pryw atnym , gdy te c h n ik a i nauka wyko rz y s ty w a n a są w i n t e r e s i e p r z e d s ię b io r c ó w i k o r p o r a c j i , d z i a ł a n ia rządu - z poz'oru n e u t r a ln a s p o łe c z n ie cz y nawet s ty m u lu ją c e w z ro s t o g ó ln eg o d o b ro b y tu - d a ją z ł e s k u t k i s p o łe c z n e : s p r z y j a j ą p o w staw an iu rejo n ó w c h r o n ic z n e j nędzy, ś r o d k i wydatkowano w
zw iąz ku z sub syd iow an iem budow nictw a je d n o ro d z in n e g o i rozbu
dowy a u t o s t r a d o b ie k ty w n ie Y ^ z n m c n i a ł y i p r z y s p i e s z a ły "p rz y p a d
kowy r e w o lu c ję " z j e j w s z y s tk im i sk u tk a m i. P o d o b n ie rzędowe po l í tyk a bodźcowa i su b s y d io w a n ie m o d e r n iz a c ji p rz e m y s łu 31.
K o r p o r a c je z y s k u ję tak d a le c e k o n t r o lę nad rzędem , że w ię ksz o ść d e c y z j i p u b lic z n y c h J e s t podejmowana г u w z g lę d n ie n ie m ic h p r i o r y t e t u i w ic h i n t e r e s i e . P o l i t y k a p ód atko w a, p o p rz e z l i c z n e z w o ln ie n ia i w y łę c z e n ia , s ta n o w i formę s u b s y d io w a n ia p o tę ż n yc h k o r p o r a c j i ze środków p u b lic z n y c h 32. Gdy celem J e s t s ty m u la c ja p o p ytu g lo b a ln e g o , p ro p o z y c je o b n iż k i p o d atk u od dochodów z y s k u ję p ie rw s z e ń s tw o p rz e d p ro p o z y c ja m i z w ię k s z e n ia wydatków na po
t r z e b y s p o łe c z n o 33. G ło śn o d e k la ro w a n e p rog ram y pomocy d la uboż sz ych w e rstw s p o łe c z n y c h sę z a n ie c h a n e lu b zastęp o w ane d z i a ł a n ia m i p o z o rn ym i (n p . o g ło sz o n a b e z p o śre d n io po I I w o jn ie ś w ia t o w ej i n ie z r e a liz o w a n a po d z ie ń d z i s i e j s z y rzędowa d e k l a r a c j a z a p e w n ie n ia k a ż d e j r o d z in ie p r z y z w o ity c h warunków m ie s z k a n io w y c h )34, P u b lic z n a k o m u n ik a cja m ie js k a obum iera z b rak u d o t a c j i , n a to m ia s t na program y rozbudowy a u t o s t r a d - s ta n o w ię c a de f a c t o u k r y t e subsydium d la p rz e m y s łu samochodowego - ś r o d k i p rzyzn a w a ne sę bez w ię k s z y c h k ło p o tó w 3^. W y d a tk i m i l i t a r n e sę zawsze " b a r d z i e j o c z y w is t e " , n iż w y d a tk i s ty m u lü ję c e p ro d u k c ję dóbr konsum pcyjnych - k t ó r y c h podaż w d od atku s tw o r z y ła b y
konkuren-■ 36 c ję na rynku W e f e k c i e - k o n k lu d u je H a r r in g to n - ekonom iczna p o l i t y k a rzędu j e s t p r o k o r p o r a c y jn a w dw oJakim s e n s ie : . » ) p r z e s t r z e g a p r i o r y t e t ó w k o r p o r a c j i p r z y o k r e ś la n iu ro d za ju wydatków p u b lic z n y c h ; 3 1 Ib id e m , s. 20 o ra z M. H a r r i n g t o n , S a y What Do You M e a n - S o c ia lis m , '" T h e N a t io n " 1974, [2 5 I V ] . p rzed ru ko w an a ró w n ież ja k o u lo t k a D e m o c ra tic S o c i a l i s t O r g a n iz in g C om m ittee.
32H a r r i n g t o n . S a y W h a t . . . , s . 1. 3 3Ib id e m .
34Zofc. np. M. H a r r 1 n g t o n, Toward the D e m o c ra tic . e f t : A R a d i c a l Program f o r the Mew M a j o r it y , New York 1968, s . 4.
3®H a r r i n g t o n , S a y W h e t , . . . , s . 1.
36H в r r i n g t о n, The T w i l i g h t o f C a p it a lis m , New York 1976. 6 . 232.
b ) a lo k u je w y d a tk i p u b lic z n e w ten sposób, że d y s t r y b u c ja k o r z y ś c i z n ic h w y n ik a ją c y c h j e s t d o k ła d n ie od w rotna od d y s t r y -
3? b u c j i p o tr z e b .
W r e z u l t a c i e p o l i t y k a p aństw a k a p i t a l i s t y c z n e g o c h a r a k t e r y z u je s i ę te n d e n c ję do z a o s t r z a n ia problemów s p o łe c z n y c h (w tym ró w n ież problem u u b ó stw a ) i n ie s k u t e c z n o ś c i? d z i a ł a ń na rz e c z ic h ro z w ią z y w a n ia .
> *
V . " W e lf a r e s t a t e “ i je g o r o l a s p o łe c z n a
Pewna n a d z ie je na poprawę warunków ż y c ia s z e r o k ic h w a rstw s p o łe c z n y c h (w tym ró w n ież n a ju b o ż s z yc h je g o c z ło n k ó w ) w ią ż e H e r r in g t o n z rozwojem tzw. “ p ań stw a d o b r o b y tu ". O c e n ia n ie go po ■ p r o s tu i j e d y n ie Ja k o in s tru m e n tu m a n ip u la c ji k l a s ę r o b o tn ic z a
p rz e z b u rź u a z ję uważa za p r z e s a d n ie u p ro sz cz o n e . Praw dę J e s t bo wiem. że tw o rzą ce J e ustawodawstwo s p o łe c z n e przyjm ow ane b y ło pod n a c ie k ie m z o rg a n iz o w a n e j k l a s y r o b o t n ic z e j ( c z ę s t o o k u p io n e J e j k r w i ą ) . Praw dę J e s t t e ż , i ż w t e j w a lc e k l a s a r o b o tn ic z a z n a jd o w a ła s o ju s z n ik ó w wśród in n y c h k l a s i w a rs tw s p o łe c z n y c h , s o ju s z n ik ó w d z i a ł a j ą c y c h w im ię id e a łó w hum anitaryzm u i in t e r e s u
yg
o g ó ln o s p o łe c z n e g o , Lecz prawdę j e s t ró w n ie ż , ża u sta w y w yw al czone p rz e z tę k o a l i c j ę n a jw ię k s z a k o r z y ś c i p rz y n o sz ę swoim głównym oponentom - k o rp q ra cjo m k a p it a lis t y c z n y m . "Pa ń stw o dobro b y tu " j e s t w ię c w r e z u l t a c i e polem b it w y , na którym s i ł y ludowe, j e ś l i z o s ta n ę masowo z o rg a n iz o w a n e , mogę "w y w a lc z y ć cz ąstko w e
7q k o r z y ś c i o z n a c z n e j w a r t o ś c i .
W alka o tak ą reform ę " w e l f a r e s t a t e “ , k t ó r a z m ie r z a ła b y do r o z w ię z a n ia problem u b e z n a d z ie jn e g o , trw a łe g o i d z ie d z ic z n e g o u b óstw a, b ę d z ie - zdaniem H a r r in g to n a - w yjątk o w o tru d n a , ze w zględu na f a k t , i ż n a j b a r d z i e j nim d o t k n ię c i n ie s ta n o w ią p r o l e t a r i a t u a n i je g o s u b s t y t u t u - n ie s ta n o w ię s i ł y z d o ln e j do sam o zo rg anizo w an ie s i ę w c e la c h p o l it y c z n y c h i w yp ra co w a n ia program u i metod w a l k i . 3 7 i'bidem , s. 233. 30Zob. np. H a r r i n g t o n . The T w i l i g h t . . , , , s. 29 j- 306 o r a z t e n ż e , S o c i a l i s m , Mew York 1973, s. 333, 30 H a r r i n g t o n , The T w i l i g h t . . . , s , 318.
W olka ta k a j e s t jed n a k m ożliw e 1 k o n ie c z n e , e s o ju s z n ic y Ł a tw i do w s k a z a n ia . O e ś ł i -bowiem a p o ło cz e ń stw o zda s o b ie sp raw ę, iż k r e a c ja nowego ubóstwa J e s t t y l k o jedn$ z pochodnych " p r z y padkowej r e w o l u c j i ” i p odporządkow ania p o l i t y k i p u b lic z n e j p r io r y t e t o m k o r p o r a c j i , że zagrożone są i n t e r e s y w ię k s z o ś c i spo
łe c z e ń s t w a , p o w s ta n ie w ła ś c iw y k lim a t do uform ow anie s i ę azero- k i e j k o a l i c j i s i ł postępow ych - t a k i e j , ja k a i s t n i a ł a w la t a c h s z e ś ć d z ie s ię ty c h .
Z a d a n ia t e j k o a l i c j i n ie mogę s ię o c z y w iś c ie o g r a n ic z a ć dq w y w a lc z e n ia k o le jn y c h (c z ę e to n ie z w y k łe w ażn ych) u staw s p o łe c z nych i p o w o ła n ia Je s z c z e k i l k u programów r e d y s t r y b u c j i docho dów i u s łu g na rz e c z u p o śled z o n ych grup s p o łe c z n y c h .
D o św ia d c z e n ia l a t s z je ś ć d z io s ig ty c h s ta n o w ię d la H e rr in g to n a dowód, że w y w a lc z e n ie u staw s p o łe c z n y c h i o f i c j a l n y c h d e k l a r a c j i n a jw y ż s z y c h w ład z s ta n o w i su k ces e fe m e ry c z n y - k o n t r o la nad ic h r e a l i z a c j ę ' przejm ow ana j o a t n a s tę p n ie p rz e z w i e l k i e k o r p o r a c je i a l o k a c ja środków d ok on uje s i ę zg o d n ie z p r io r y t e t e m 4 0 .
T rw a łe r o z w ią z a n ie problem u ubóstwa i in n y c h ważnych p ro b lemów s p o łe c z n y c h wymaga o k ie łz n a n ia " r e w o l u c j i p rzyp ad ków “ wymaga sp ó jn eg o w e w n ę trz n ie i dem okratycznego p la n o w a n ie . Wymaga k o n t r o l i p ry w a tn y c h d e c y z j i in w e s t y c y jn y c h z p u n ktu w id z e n ie ic h skutków s p o łe c z n y c h <^raz podejm ow ania r o z s t r z y g n ię ć o w yd atk ach p u b lic z n y c h w o p a r c iu o r z e c z y w is t y i n t e r e s s p o łe c z n y . In a c z e j “ w e lf a r e s t a t e " b ę d z ie o b cią ż o n o wadę wrodzong. S p ó jn e p lan ow a n ie zaś b ę d z ie ' m ożliw e je d y n ie pod warunkiem u s p o łe c z n ie n ia
41 w ła s n o ś c i .
' Do teg o u s p o łe c z n ie n ia povjinno s ię z m ie rz a ć drogę s to p n io w e go p rze jm o w an ia w ła s n o ś c i w i e l k o k a p i t a l i s t y c z n e j ; od u s ta n a w ia n ia s p o łe c z n y c h k o n t r o le r ó w nad z a rzę d sm i k o r p o r a c j i , p op rzez sto p n io w e o g r a n ic z a n ie z a k re s u d e c y z j i k o r p o r a c j i za pomocą po l i t y k i fin a n s o w e j rz ę d u , b e z p o ś r e d n ie j k o n t r o l i cen i p ł a c o ra z
Co n ie p rz e sz k a d z a tw o rz e n iu mitów (w czym a k ty w n y u d z ia ł b io rg n a jw y ż s i u r z ę d n ic y p a ń s tw o w i) o nadm iernym , w ręcz r o z r z u t nym, angażow aniu środków p u b lic z n y c h w p o l i t y k ę *ia rz e c z b ie d n ie js z y c h w a rstw s p o łe c z n y c h - zob. M. H a r r i n g t o n , Th© B i g l.ie About S i x t i e s , "ftew R e p u b lic " 1 9 7 5 ,(2 9 X l], s . 15-1У.
4 í *
P o r . H a r r i n g t o n , S o c i a l i s m , s . 232, 233, 235, 242, 357-362.
k o n t r o l i t e c h n o lo g i i (z p unktu w id z e n ia j e j skutków s p o łe c z n y c h ), a tak ż e p op rzez u s ta n o w ie n ie rządu a k c jo n a riu s z o m wyposażonym w prawo v e t a - do o s ta te c z n e g o p rzejm o w an ia k o r p o r a c j i drogi?
odpo-42 w ie d n ie g o o p o d atk ow ania d z ie d z ic z e n ie p k c j i p r z e d s ię b io r a t w
Czy owa "s z a r o k a k o a l i c j a postępow ych s i ł s p o łe c z n y c h " b y ła by sk ło n n e uformować s i ę w okół ta k ie g o program u i p ro w a d z ić kon sekwentną w a lk ę o je g o r e a l i z a c j ę ? - bez p o z y ty w n e j o d p o w ied zi na to p y t a n ie program pow yższy ma w s z e lk ie c e c h y s z la c h e t n e j u t o p i i s p o łe c z n e j, H a r r in g to n n ie u d z ie la je d n a k zdecydow anej o d p o w ie d z i. S tw ie r d z a Jo d y n ie , iż " [ . . . ] w lo t a c h s ie d e m d z ie s ią ty c h brak J e s t w USA od p o w ied nieg o k lim a t u d la r e a l i z a c j i t a k i e go program u" D1» s i e b i e i e w e n tu a ln yc h zw olenników tego programu
wysuwa z a s tę p c z y p ro p o z y c ję d z i a ł a n i a » p ó k i k lim a t u n ie ma - ro b i ć , co m ożliw o, c z y l i w sp ółp racow ać z l i b e r a ł a m i i zw iązkam i zawodowymi na rz e c z rozbudowy " w e lf a r e s t a t e " i , n ie u ż y w a ją c d ra ż n ią c e g o u szy s o ju s z n ik ó w sło w a " s o c j a l i z m " , dążyć do w yp
eł-43 n ie n ia programów s p o łe c z n y c h s o c j a l i s t y c z n ą t r e ś c i ą
» R e a l i z u j ą c ten p o s t u la t H a r r in g to n d okon ał w ażkiego k ro k u t w s t ą p ił z k ie r o w n ic tw a p a r t i i s o c j a l i s t y c z n e j i w s t ą p ił do p a r t i i d e m o k ra ty c z n e j.
Pozostawm y na in n ą o k a z ję ocenę tego k ro k u .
W tym m ie js c u p o p rzestań m y na s t w ie r d z e n iu , i ż o i l e o p is badanych z ja w is k i p rocesów s p o łe c z n y c h o ra z a n a li z o ic h p r z y czyn i skutków z o s t a ł y w p ra c a c h H e rr in g to n a dokonane r z e t e l n i e , a w n io s k i wyprowadzone w sposób p rz e k o n y w a ją c y , o t y l e p o s t u la t y p o l it y c z n e i ic h r e a l i z a c j a rodzą sz e re g p y ta ń i w ą t p l iw o ś c i.
Ib id e m , a. 361-367. Za n o jw ła ś c iw s z g formę ta k ie g o podatku uważa H a r r in g td n p o d ate k p ł a t n y "w n a t u r z e " , c z y l i wymóg p rz e k a z yw an ia S k a rb o w i Państw a c z ę ś c i d z ie d z ic z o n y c h a k c j i .
43H a r r i n g t o n , S a y W h a t . . . , з . 3. A u to r n ie w y ja ś n ia na czym ma p o le g a ć w y p e łn ia n ie prograwów s p o łe c z n y c h so c j a l i s t y c z n ą t r e ś c i ą .
' V-''\^'r ľ-v: '■• * D arzy K r o p iw n ic k i
MICHAEL HARRINGTON'S VIEW S ON POVERTY AND STRUGGLE WITH POVERTY IN THE UNITED STATES
M ic h a e l H a r r in g to n has been in t e r e s t « « ! in th e problem o f po v e r t y in the U n it e d S t a t e e f o r many y e a r s . I n h ie o p in io n the p o v e r t y p rob lem i s a s o c i a l p ro b lem . The p o v e r t y o f p a r t i c u l a r p e o p le , a c c o r d in g to him , i s n o t a q u e s tio n o f i n d i v i d u a l cha
r a c t e r i s t i c o f p e o p le s u f f e r i n g I t b u t r a t h e r o f s o c io - e co n o m ic c o n d it io n s end m echanism s. The q u e s tio n "who sh o u ld be c o n s i dered a s p o o r ? “ can be answ ered o n ly a g a in s t a c o n c r e t e h i s t o r i c a l b ackg ro u n d , w it h in a c o n te x t o f a d e f i n i t e s o c i e t y l i v in g a t a d e f i n i t e p e r io d o f tim e , Tha p o v e r t y i s n o t o n ly a problem o f th e p o o r b u t, f i r s t o f a l l , o f the s o c ie t y in w hich th e p o o r l i v e . B e s id e s I t s econom ic a s p e c t th e p o v e r t y has a ls o i t s p s y c h o l o g ic a l and p o l i t i c a l a s p e c t s .
W h ile r e c o g n iz in g th e im p o rta n ce o f the econom ic f a c t o r , M. H e r r in g to n a c c e p t s , a s a s t a r t i n g p o i n t , th e o f f i c i a l incom e d e f i n i t i o n ’ Of the p o v e r t y and m easures r e s u l t i n g from i t . He
i s a ls o fo rm u la tin g a number ô f p o s t u la t e s c o n c e rn in g such r e a l i z a t i o n o f t h i s d e f i n i t i o n e c c o r d in g to w hich an yb o d y, who i e n ot encompassed by th e econom ic p ro m o tio n o f th e e n t i r e s o c ie t y , i s c o n s id e re d to be p o o r.
The s t r u g g le W ith the p o v e r t y r e p r e s e n t s an o b v io u s s o c i a l g o a l, w hich becomes a l l the more u rg e n t s in c e the p o v e r t y i s c h a r a c t e r iz e d w ith a u f »d yn a m ics. The cau sae o f th e p o v e r t y a re a n a ly z e d by th e a u th o r from two d i f f e r e n t v ie w p o in t s . I n th e ’ l i b e r a l - r e f o r m i e t i c i n t e r p r e t a t i o n , th e m ain em phasis i s p la c e d b y 'h im on the e x is t e n c e o f th e s o - c a lle d " v i c i o u s c i r c l e o f the p o v e r t y " in w hich th e p o v e r t y I s Doth th e e f f e c t and the cauee o f the p o v e r t y . On th e o t h e r hand, the a n a l y s i s p e rfo rm e d from the l e f t i s t v ie w p o in t r e v e a ls t h a t a t th e v e r y fo u n d a tio n s o f “ the v i c i o u s c i r c l e “ l i e s the m o n o p o lis t ic s t r u c t u r e o f the US economy and s u b o r d in a tio n o f th e s t a t e ' s t a r g e t s to c o rp o ra t i o n s ' t a r g e t s .
Whan a n a ly z e d in auch a c o n t e x t , e n e f f e c t i v e s t r u g g le w it h th e p o v e r t y , in H a r r in g t o n 's o p in io n , c a l l s f o r fu n d am en tal s o c i a l re fo rm s to be p erfo rm e d and im plem ented under p r e s s u r e e x e rte d by e w id e s o c i a l i s t - l i b e r a l - and tra d e - u n io n s c o a l i t i o n . H a r r in g to n b e lie v e s in a lik e l i h o o d o f e e t a b lis h in g such c o a l i
