Stanisław Głowa
"Sécularisation et présence de Dieu",
Alain Durand, Paris 1971 : [recenzja]
Collectanea Theologica 43/2, 233-234
ks. B. I n 1 e n d e r a 18, oraz ks. J. B a j d y19 naśw ietlają z różnych stron coraz bardziej w nowszej teologii aktualną ideę powołania, jej starotestam entow ą genezę, jej sens eklezjologiczny, jej rolę w strukturze teologii moralnej. Ks. W. P o p i a t e k 20 omawia antropologiczne podstawy katolickiej nauki o sumieniu, a ks. S. W i t e k 21, ks. A. K u b i ś 22 i ks. T. W o j c i e c h o w s k i 21 biorą za przedm iot rozważań szczegółowe zagadnienia m oralne: proces n a rastania poszczególnych elemntów aksjologicznych w chrześcijańskiej nauce o pokorze, rodzaje i eklezjologiczne aspekty męczeństwa, a wreszcie wadę alkoholizmu. Ks. G r e n i u k zdaje spraw ę ze S ta n u bad a ń na d d z i e j a m i p o l s k i e j teologii m o r a ln e j X V I I w . (s. 329—341) (dziedzina badań szczególnie bliska ks. prof. W i c h r o w i ) , natom iast ks. S. O l e j n i k24 przeprow adza apologię katolickiej teologii m oralnej przez zarzutam i jej współczesnych przeciwników.
Zagadnienie praw a kanonicznego reprezentow ane są przez artykuł ks. K. W a l i c z k a P r z e p i s y p r a w n e o p o d m i o c ie c h r z tu ś w . d o V - g o w i e k u
(s. 371—400) odnośnie podm iotu chrztu św., szczególnie zaś jego term inu ze względu na tendencje do zwlekania ze chrztem aż pod koniec życia.
O statni dział — Z z a g a d n i e ń his torii K o śc io ła przynosi dwa artykuły prof. A. V e t u 1 a n i e g o: K a z i m i e r z W i e l k i ( w sz e ść se tn ą r o cz n icę ś m ie r c i) (s. 401— 408) i ks. Jan F ij a łe k h i s t o r y k K o ś c io ł a pols k ieg o . W pierwszym, ujętym r a czej w formie popularnej, autor uw ypukla zasługi Kazimierza Wielkiego przede wszystkim na polu praw odaw stw a i k u ltu ry narodowej, w drugim zaś przypomina decydującą role jaką w rozwoju nowoczesnej historii Kościoła jako dyscypliny naukowej odegrał ks. J. F i j a ł e k . Mniej znaną k a rtą z dzie jów Kościoła polskiego w okresie zaborów odsłania arty k u ł ks. B. K u m o r a :
U d z ia ł b i s k u p ó w p o ls k ic h w I S o b o r z e W a t y k a ń s k i m (s. 409—425). Choć n ie liczni, biskupi polscy uczestniczyli czynnie w pracach kilku komisji soboro wych, prócz tego wypowiedzieli się zdecydowanie za dogmatem nieomylności papieży.
Na koniec w kilku choćby słowach wspomnieć należy o dziale S p r a w o z d a ń zam ykającym obydwa w ydane dotąd tomy. R ejestrują one ważniejsze w ydarzenia w teologicznego ruchu naukowego na terenie Krakowa, przede wszy stkim sympozja naukowe poświęcone w ybranym zagadnieniom z zakresu teologii dogmatycznej, m oralnej, patrystycznej czy historii Kościoła, bądź też odbywane celem uczczenia jubileuszy działających na terenie Krakowa profesorów: ks. prof. W. W i c h r a, oraz ks. prof. Teofila D ł u g o s z a .
K s. T a d e u s z Ś l i p k o S J f W a r s z a w a — K r a k ó w
Alain DURAND, S éc u la r isa tio n e t pré s e n c e de Dieu. Paris 1971, Les Editions du Cerf, s. 106.
Pojęcie sekularyzacji kojarzy się często z nieobecnością Boga w świecie. Oznacza to, że im bardziej św iat staje się autonomiczny i pozbawiony w i dzialnych stru k tu r sakralnych, tym bardziej Bóg oddala się i znika, a wreszcie 18 Ks. B. I n 1 e n d e r, Z a g a d n ie n i e in te g r a c ji teologii m o r a ln e j (s. 207—225). 19 Ks. J. B a j d a , B ib l ij n a k o n c e p c ja p o w o ła n i a ch r z e ś c ij a ń s k ie g o w g e n e zie K o n s t y t u c j i d o g m a t y c z n e j o K o ś c ie l e (s. 227—248). 20 Ks. W. P o p l a t e k , G o d n o ść s u m ie n ia na p o d s t a w i e k o n s t y t u c j i II S o boru W a t y k a ń s k i e g o o K o ś c ie l e w św ie c i e w s p ó ł c z e s n y m (s. 249—255). 21 Ks. S. W i t e k , K o n c e p c j a p o k o r y w p a t r y s t y c e W s c h o d u (s. 257—278). 22 Ks. A. K u b i ś , C h r z e ś c ija ń s k a id ea m ę c z e ń s t w a (s. 303—328), 22 Ks. T. W o j c i e c h o w s k i , A lk o h o l i z m a s ch o r zen ie oso b o w o śc i c z ł o w i e k a (s. 343—369). 24 Ks. S. O l e j n i k , M oraln ość k a to l ic k a w k r z y w y m z w i e r c i a d l e J. K e ll e r a „S z k i c e o m o r a ln o śc i k a t o l i c k i e j” (s. 279—301).
Recenzje
przestaje w ogóle być potrzebny. Wielu się pyta, czy między tym i członami można słusznie postaw ić znak równości, czy to jest zjawisko nieuniknione. Autor, redaktor czasopisma „Lumière et Vie” oraz współpracownik innego znanego organu „Economie et H um anism e”, jest przeciwnego zdania i w yjaś nia je w tej książce. Św iat zachodni, który w pewnym sensie przeciwstawił się chrześcijaństw u w imię obrony ludzkich wartości, dow iaduje się teraz, jak są dzi autor, że to wszystko, co jest pozytywnego w procesie sekularyzacji, jak np. rozróżnienie dziedziny politycznej i religijnej, autonom ia i odpowie dzialność człowieka w świecie, jest w jakiś sposób owocem dobrze rozum ia nej interpretacji Objaw ienia i w żadnym w ypadku nie sprzeciwia mu się. A zatem po okresie nieporozum ień i krytycznych napięć istnieje realna możliwość syntezy między w iarą a zsekularyzowanym życiem ludzkim.
Aby uświadomić sobie pewne przesłanki, mogące doprowadzić do takich wniosków, autor przedstaw ił najpierw dokonany już proces sekularyzacji władzy politycznej oraz uniezależnienie się wiedzy i poznania św iata od myśli religijnej. W w yniku zaistniałych przem ian, pisze D u r a n d , można by mniemać, że nastąpiło radykalne i definityw ne przejście od sakralnej do świeckiej w izji świata. Tymczasem w tym nowym świecie stworzonym przez człowieka, obserw ujem y coś odwrotnego: pogłębione poznanie rz e czywistości doczesnych daje wskazówki do lepszego zrozumienia św iata w jego relacji do Boga. Wymaga to znajomości zasadniczych elem entów sekularyzacji, jakim i są poznanie naukow e i środowisko techniczne stw arzane przez czło wieka. Nie są one celem samym w sobie ani też ich rola nie w yczerpuje się w zaspokajaniu potrzeb człowieka. M ają ułatw ić poznanie i akceptację d ru giego człowieka lub po prostu innych ludzi żyjących w społeczeństwie, zdy namizować miłość społeczną i w ten sposób nadać życiu najw ażniejszy sens, dopełniony ostatecznie w Bogu.
Szkoda jednak, że lek tu rę książki utrudnia abstrakcyjne podejście do om a w ianych zagadnień. Miejscami wiele p a rtii dziełka potraktow ano skrótowo i czytelnik czuje niedosyt. Na pewno przydałoby się obszerniejsze omówienie traktow anych zagadnień. Daje sie zwłaszcza odczuć brak teologicznych podstaw w najw ażniejszej trzeciej części — o obecności Boga w świecie zsekularyzo wanym. Potrzebne byłyby tu taj elem enty teologii inkarnacjonistycznej. Ale może są to po prostu za duże pragnienia i wygórowane prentensje czy telnika, którem u obudzono apetyt pięknym tytułem nadanym tej pozycji. W rzeczywistości tę niew ielką pracę trzeba chyba traktow ać jako skrótowy esej, w którym autor pragnie pokazać swoje przym yślenia na kilka pytań k rą żących wśród katolików, zaniepokojonych zanikaniem dotychczasowych stru k tu r sakralnych.
K s. S t a n i s ł a w G ł o w a S J f W a r s z a w a
Marcel XHAUFFLAIRE, F e u e rb a c h u n d d ie T h eo lo g ie d e r S ä k u la r is a t io n, tłum. z franc. B irgitt i M anfred W e r k m e i s t e r , M ünchen-M ainz 1972, Chr. K aiser Verlag — M atthias-G rünew ald-V erlag, s. 298.
Problem atyka n urtu teologicznego zwanego sekularyzacją w ydaje się sto sunkowo niedawna. Tym, który stoi u jej podstaw, jest głównie D. B o n - h o e f f e r . Słuszny jest jednak postulat, aby, jeśli to możliwe, zawsze sięgać głębiej w przeszłość dla uzyskania pełnej genezy jakiegoś kierunku myślowego. W wypadku sekularyzacji okazało się to szczęśliwe. Niezwykle krytyczna wo bec chrześcijaństw a myśl F e u e r b a c h a postaw iła w ażne problem y ówczes nym teologom, z których nie wszystkie doczekały się rozwiązania a już na pewno nie w 19 wieku.
