Tadeusz Januszewski
Z działalności muzeum
Biuletyn Polonistyczny 23/1-2 (75-76), 231-236
Choć zab ierał on g ło s w tej m aterii niemal wyłącznie okazjonalnie, do» strz e c można, iż szczególnym zainteresow aniem darzy ł romantyzm, r e a lizm II połowy XIX w. oraz wybrane zjaw iska literatu ry XX wieku.
Doc. dr hab. Halina J an a s z e к - 1 v a n i č k o v á (In st. Słow . PAN) , której wystąpienie zakończyło c z ę ść referatow ą s e s ji , omówiła sylw et kę " K a re la K rejčego - kom paratysty ". Szczególny n acisk położyła na wstępną p rezen tację tendencji rozwojowych w spółczesnej kom paratystyki o raz je j stosunku do swych daw niejszych dokonań, by na tym tle n a k r e ślić drogę naukowej ewolucji poglądów czesk iego badacza w d z ie d zi nie badań porównawczych. Na szczególne podkreślenie zasługuje tu g łę bokie zaangażowanie P ro fe so ra w te o rię i praktykę tego kierunku badań literack ich o raz nieustanna jego dążność do p recy zji słowa i u śc iśla n ia wypowiadanych sądów.
W c z ę śc i dysku syjn ej, która zamknęła obrady s e s ji , gło s z ab rali p ro f. p ro f. S . U rbańczyk, M. Wojciechowski i В . Gawin, uzupełniając tr e ś ć wygłoszonych referatów o własne re fle k sje i wspomnienia, doty czące dorobku naukowego i postaci p ro f. K arela K re jče g o . Zaapelowano rów nież, by m ateriały stanowiące pokłosie s e s ji ukazały się drukiem, co pozwoliłoby godniej uczcić i trw alej z ap isa ć we w dzięcznej pam ięci pokoleń postać wypróbowanego P rz y ja c ie la P o lsk i, człow ieka o wielkim umyśle i sercu .
M gr Andrzej G ordziejew ski
MUZEUM LITERATURY IM. ADAMA MICKIEWICZA 1
Z DZIAŁALNOŚCI MUZEUM
N in iejsza inform acja o d ziałaln ości Muzeum L iteratu ry im.’ Adama M ickiew icza obejmuje o k res od 1 sierp n ia 1977 do 1 lip ca 1979 r . , któ ry dość niespodziewanie - wobec oczekiwanego od kilku lat remontu ка»
pitalnego budynków muzealnych - w yróżnił się dużą dynam ieznością w d ziałaln o ści placów ki, tzn. w iększą niż zwykle liczb ą wystaw o ra z ilo ś c ią zgromadzonych zbiorów .
Wprawdzie nadal brak sta łe j ekspozycji m ickiew iczow skiej, i jej r e a liz a c ja w nowym k sz tałcie uzależniona będzie od przeb iegu remontu, jednak romantyzm ciągle je s t w Muzeum obecny. Po wystawie o poezji Ju liu sza Słow ackiego, czynnej p rz e z ponad półto ra roku (zamkniętej 29 IV I978) , n astąpiło otw arcie - w dniu 20 II 1978 r . - z m yślą p rz e de w szystkim o młodzieży szk oln ej, ekspozycji pośw ięconej "Panu T a d eu szo w i". Zorganizow ana zo stała również duża wystawa najcenniejszych nabytków Działu Sztuki Muzeum, zatytułowana "Od O św iecenia do Mło dej P o lsk i" i dopełniona ek spozycją "Rysunki Brunona Sch u lza" (otw ar tą 5 VI I978) . W reszcie T nabyte w P ary żu m ickiew icziana i inne pam iąt ki z rodzinnej kolekcji G óreckich udostępnione zostały n a wystawie otw ar tej w dniu 24. XI I978 r .
P o lsk ą lite ratu rę w spółczesną reprezentow ali Konstanty Ildefons G ał czyń ski i Bolesław Leśmian - na dwu niew ielkich wystawach młodego p la styka Jack a R eszetk i, stanowiących swobodną tran spo zycję poezji w p rz e strz e n i. P ie rw sz a z nich, n o sząc a tytuł "Ten ko sz to w szystko m oje", czynna była od 27 IX 1977 do 15 I 1978, d ru g a, pt. " S t r ó j" - od 17 IV do 31 X 1978.
Eksponowanych było również p a rę wystaw zagranicznych, w prakty ce realizow anych przy w spółudziale Muzeum. Równocześnie z wystawą G ałczyńskiego nastąpiło otw arcie wystawy w łoskiego poety Lam berta P ign ottiego, zatytułowanej "P o e sie v isiv e d’am ore", a będącej przykła dem p reze n tacji awangardowej poezji konkretnej (27 1X-30 XI 1977). W ystawa pośw ięcona życiu i tw órczości W łodzimierza M ajakow skiego, zorganizow ana z m ateriałów Państwowego Muzeum Literatury w M oskwie, czynna była od 12 XII 1977 do 12 II 1978, a n astępn ie, w zmienionej nieco w e r s ji, pokazana w g a le rii T eatru "S tu d io ". Efektem w spółpracy z Muzeum Petöfiego w Budapeszcie była e k sp ozy cja poświęcona Gyula К rudy ’ emu.
T a ostatnia wystawa stanow iła rewanż za zorganizowaną w cześniej w Muzeum Petöfiego ekspozycję "S tan isław W yspiański - poeta, m alarz"
-(25 V-30 VII 1978). W P ary ż u , w G alerii Seine V isconti, udostępniona zo stała wystawa "P o rtre ty literack ie i kompozycje w tw órczości S tan i sław a Ignacego W itkiewicza" (23 V I-30 VII 1978) , stanow iąca ważny ak cent w działaln ości Muzeum. P ró cz tego Muzeum L iteratu ry zorgan izo wało w Brwinowie, w siedzibie Tow arzystw a P rzy jac ió ł Brwinowa, wy stawę o b razu jącą drogę tw órczą Jarosław a Iw aszkiew icza i jego trw ałe związki z ziem ią, na k tórej m ieszka od półw iecza (10 V-17 IX 1978).
x
Obecnie trw ają przygotow ania do otw arcia dwu nowych muzeów b io g rafie zno Literackich: gabinet pamięci A ndrzeja S tru g a powstanie w m ie szkaniu p is a r z a w W arszaw ie p rzy Al. N iepodległości, najmowanym n a dal p rzez jego żonę, N elly Strugow ą; w dawnym "Domu nad łąkam i" w Wołominie powstanie Muzeum Nałkowskich, zorganizowane p rzez Wydział Kultury Urzędu M iasta i Gminy Wołomin przy w spółpracy z Muzeum L i te ratu ry .
x
W ieczory i spotkania lite rack ie - nie licząc stałych prelek cji dla młodzieży - odbywały się tylko sporadycznie. N ależy wśród nich wymie nić dwa w ieczory autorsk ie g o ści W arszaw skiej Jesien i P o ezji 1978: Eugène Guilewic ’ a i E dw ardsa M ie ż e łajtisa , odczyt o Ewelinie H ań sk iej, wygłoszony p rzez jej cioteczną wnuczkę - Jadwigę R zew uską, i spotka nie z Janem Brzękowskim (25 VI 1979) .
x
N ajcenniejszym niewątpliwie nabytkiem Muzeum L iteratu ry w o sta t nich latach je s t zakupiona od Jerzego G oreckiego, prawnuka Adama M ic kiew icza, kolekcja m ickiewiczianów , obejm ująca zbiory rodzinne (r ę
-. 2
k opisy, k sią ż k i, pamiątki i d zieła sztuki) o ra z zbiory gromadzone . Zbiory Działu Rękopisów Muzeum L iteratu ry pow iększyły się ponad to w ostatnim ok resie o wiele nowych cennych p o zy cji, w tym p arę spu ścizn literack ich , przede w szystkim p isa rz y dramatycznych. 1 tak, p r z e
ję ta zo stała pełn a, obfita tw órczość sceniczna Ludwika Hieronima M o r s t i n a o raz jego tłum aczenia, szk ic e , wspomnienia i korespondencja (łącznie ok. 50 nrów in w .). Znajduje się też już w Muzeum L iteratu ry archiwum A leksandra M a l i s z e w s k i e g o , na które oprócz w ierszy i prozy sk ład ają się - w dużej c z ę śc i nieznane - utwory dramatyczne
(scen iczn e, radiow e, telew izyjn e), a także adaptacje sceniczne i tłuma czen ia, korespondencja, dokumenty o so b iste , fotografie o ra z dokumenta c ja te atraln a in scen izacji sztuk (łącznie ok. 70 nrów i nw. ) . Pozyskano również spuścizn ę Bohdana P e p ł o w s k i e g o (zm. 1 948), autora m .in. wystawianej tuż po wyzwoleniu sztuki "D roga do św itu ", zaw ierającą utwory sceniczne oryginalne i adaptacje, w ie rsz e , przekład c z ę śc i "E u gen iu sza O niegina", korespondencję i dokumenty (łączn ie ok. 15 nrów inw . ) .
Z nabytych ostatnio rękopisów młodopolskich należy przede w szy st kim wymienić korespondencję F ra n c isz k a R a w i t y - G a w r o ń s k i e g o
(ponad 800 listów ) i jego żony Antoniny z M iłkowskich (có rk i T . T . Je ż a ) , korespondencję C zesław a P i e n i ą ż k a , który utrzymywał kontakty z wieloma wybitnymi p isa rza m i, okruchy zniszczonego archiwum O r - O t a (p a rę w ie rszy i listów ) i listy B o y a do Regi L u b elsk iej.
L ite ratu rę w spółczesną re prezen tu ją: k ilk ad zie siąt przed- i powojen nych w ierszy Juliana P r z y b o s i a , będących uzupełnieniem nabytego w cze ś n iej archiwum poety, ręk opis w ie rsz a Jana L e c h o n i a " S t a r e M ia sto ", listy i w iersze Konstantego Ildefonsa G a ł c z y ń s k i e g o ze zbiorów K a zim ierza Rudzkiego i W ładysława S id oro w sk iego, ponad 60 listów Wła dysław a B r o n i e w s k i e g o do córki Anki, listy Józefa W i t t l i n a do Jó zefa M ayena i innych, listy Stan isław a P i ę t a k a do M arii Czechow skiej i S tan isław a T ele g i, odbitki korektowe "P ożegn an ia je sie n i" W i t k a c e g o , "P orn ografia'/ Witolda G o m b r o w i c z a (m aszynopis z popraw kami a u to ra ), w iersze i "Opowiadania podolskie" Juliana W o ł o s z y n o w -
s k i e g o , w reszcie rękopis sztuki S tan isław a G r o c h o w i a k a " S z a c h y ". Interesującym i cennym nabytkiem je s t fragment sztambucha i koresponden c ja wybitnej śpiew aczki M arii Freund o raz korespondencja je j syna Dody C onrada - również znanego śpiew aka, zam ieszkałego w Paryżu - zaw ie r a ją c a k ilk ad zie siąt listów znanych p isa rz y (głównie Jana Lechonia) i kom pozytorów .
-x
Nabytki książkow e, ze względu na szczupłość m iejsca w magazynach bibliotecznych, zostały w ostatnich latach ograniczone do pozycji n ajn ie zbędniejszych i szczególnie w artościow ych. Znalazły się jednak w śród nich książk i z bibliotek paru p isa rz y , przede wszystkim egzem plarze
z dedykacjam i. S ą to fragmenty księgozbiorów : A leksandra Janty (322 wol . ) , G ab riela K arsk iego (44 w o l.), Paw ła H ertza (76 wol. ) o ra z
M ieczysław a T re te ra (114 wol . ) , ze szczególnie interesującym zespp- łem dedykacji, m .in. od Jana K asprow icza, Leopolda S ta ffa, K ornela M akuszyńskiego i in . Przybyło także wiele tłumaczeń lite ratu ry p olsk iej na obce języki, w śród nich dzieł M ickiew icza, N ałkow skiej, R óżew icza.
x
Z nabytków Działu Sztuki i Dokumentacji, oprócz kolekcji Jerzego G oreckiego, należy przede wszystkim wymienić: dwa obrazy Walentego
Wańkowicza, w tym autoportret (sp rzed I84O r . ) , p ortret Eweliny z R ze wuskich H ańskiej, wykonany przez A leksandra H esse (1839) , zespół ilu s tr a c ji (lito grafii kolorowanych) do "Pamiętników" P a sk a i "Pamiętników k w estarza" 1. Chodźki z "Albumu de Vilna" (1845-1857). Młodą P o lsk ę reprezentuje w tym dziale obraz W łodzimierza T etm ajera p rzed staw iają cy scenę na ganku w Bronowicach i naw iązujący do "W e se la", a także komplet mebli o charakterystycznych formach i ornamentach bliskich wzo rom Stanisław a W yspiańskiego. Duży zespół obrazów Stanisław a Ignace go Witkiewicza wzbogacony został portretam i: Andrzeja S tru g a, K aro la Ludwika Konińskiego i Jerzego Konińskiego. Przybyły także ilu stra c je do dzieł wykonane p rzez artystów w spółczesnych, np. Antoniego Unie-
chowskiego do "M onachomachii" K rasickiego, W. D aszew skiego do " L a lk i" , W. V etesco do "Popiołów " i "K rzyżak ów ". Cennym nabytkiem, także ze względów historycznych i obyczajowych, je s t sztambuch Ludwiki L e s s e l (z końca XVIII w .) zaw ierający , oprócz wpisów, rysunki: A. O rłow skie go, J. R ich tera, J. Walla, L essló w , M. Hauke.
A^stawy i gromadzone zbiory stanowią tę n ajb ard ziej w izualną, n iek ie dy nawet efektowną, stronę działaln ości Muzeum L ite ratu ry , które je d
236
-nak przede w szystkim koncentruje w ysiłki na tym, co stanowi niew dzię czny temat dla w szelkich spraw ozdań « na opracowaniu zbiorów .
^ T ekst n in iejszy je s t kontynuacją spraw ozdania ogłoszonego w z . 66 "Biuletynu P o lon istyczn ego ", s . 77-80.
2
K olekcję tę omawiamy w osobnym artykule (zob . n iż e j).
M gr T adeusz Januszew ski ku stosz Muzeum L ite ratu ry
MICKIEWICZIANA I ZBIORY GÓRECKICH
nabyte p rzez Muzeum L iteratu ry im. Adama M ickiew icza
W p ie rw sze j połowie 1978 r . Muzeum L iteratu ry - po długich s ta raniach i dzięki pomocy M inisterstw a Kultury i Sztuki o raz U rzędu P r e zydenta M iasta - zakupiło ostatnią w ielką kolekcję mickiewiczianów znajdującą się w rękach prywatnych. N ależała ona do Jerzego G ó reck ie go, zam ieszkałego obecnie w P aryżu prawnuka Adama M ickiew icza, wnu ka n a js ta r s z e j córki poety, M arii. M aria M ickiewiczówna (zam ężna Gó re ck a ) p rz e ję ła c z ę ść rzec zy znajdujących się w ostatnim m ieszkaniu rodziców p rzy Bibliotece A rsen ału. Zbiór wzbogacony zo stał kolekcją pamiątek rodzinnych je j męża T ad eu sza, a rty sty m alarza, syna znane go poety i b a jk o p isa rza Antoniego G o reckiego. Oboje G óreccy uzupełnia li ten za só b , np. rysunkami T adeusza M akowskiego.
N ależy przypom nieć, że p ierw szy zbiór pamiątek i: rękopisów po Adamie M ickiew iczu i jego rodzinie otrzym ało ów czesne Muzeum M ickie w icza w W arszaw ie już w roku 1952 z zap isu testamentowego wnuczki poety M arii M ickiew iczówny, córki W ładysława. Znalazło się w nim to w szystko, co n a js ta r sz y syn poety pozostaw ił swej có rce - poza kolek c ją p rzek azan ą paryskiem u Muzeum M ickiew icza.
W r . 1974- d alsze ręk o p isy , pamiątki i k sią żk i ofiarow ała Louise M ickiew icz (wdowa po Jó ze fie, najmłodszym synu poety) oraz jej z ię ć , Kazim ierz K rzyżak.
