А С Т Л U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N ß l S
F O L IA IU R ID IC A 1, 1980
M ich a l Dom agała
P O S T Ę P O W A N IE PRZED SĄDEM K O N S T Y T U C Y JN Y M JU G O S Ł A W II W S P R A W A C H O O C E N Ę Z G O D N O Ś C I U S T A W I IN N Y C H A K T Ó W N O R M A T Y W N Y C H Z K O N S T Y T U C JĄ Is tn ie n ie p o z a p a rla m e n ta rn y c h o rg a n ó w k o n tro li k o n s ty tu c y jn o ś c i u s ta w w p a ń s tw a c h s o c ja lis ty c z n y c h n a le ż y d o w y ją tk ó w . Po II w o j-nie ś w ia to w e j p rz y ję to p o w s z e c h n ie z a sa d ę w y łą c z n o ś c i p a r la m e n ta r n e j k o n tro li z g o d n o śc i u s ta w z k o n s ty tu c ją . Z a k a z p o w o ły w a n ia o rg a n ó w p o z a p a rla m e n ta rn y c h do o rz e k a n ia w te j d z ie d z in ie m ia ł w y n ik a ć z za- s a d y je d n o lito ś c i w ła d z y i s z c z e g ó ln e j p o z y c ji p a r la m e n tu w sy s te m ie o rg a n ó w p a ń s tw o w y c h w p a ń s tw ie s o c ja lis ty c z n y m . O d e jś c ie o d p r z y
-ję ty c h z a ło ż e ń te o re ty c z n y c h i p ra k ty c z n y c h w tym z a k re s ie n a s tą p iło w J u g o s ła w ii w 1963 r„ k ie d y to p o w o ła n o p o ra z p ie rw s z y w ty m k r a -ju s ą d y k o n s ty tu c y jn e — fe d e ra ln y o ra z re p u b lik a ń s k ie s ą d y k o n sty - tuc y jn e . R ó w n ież u s ta w a k o n s ty tu c y jn a o fe d e ra c ji c z e c h o s ło w a c k ie j z d n ia 27 p a ź d z ie rn ik a 1968 r. p rz e w id u je p o w o ła n ie p o d o b n y c h o rg a -nów . J e d n a k ż e w p r a k ty c e k o n s ty tu c y jn e j C z e c h o s ło w a c ji o rg a n y tak ie n ie z o sta ły p o w o ła n e do ch w ili o b e c n e j. O b o w ią z u ją c a k o n s ty tu c ja J u -g o sła w ii z 1974 r„ o b o k is tn ie ją c y c h , p o w o łu je ta k ż e s ą d y k o n s ty tu c y j-n e j-n a s z c z e b lu o k rę g ó w a u to j-n o m ic z j-n y c h .
la k w ię c J u g o s ła w ia j e s t je d y n y m p a ń s tw e m so c ja lis ty c z n y m , w k tó ry m is tn ie ją p o z a p a rla m e n ta rn e o r g a n y k o n tro li k o n s ty tu c y jn o ś c i u s ta w w p o s ta c i są d ó w k o n s ty tu c y jn y c h . O rg a n y s ą d o w n ic tw a k o n s ty tu c y jn e g o s ta n o w ią o d rę b n y p io n o r g a nó w p a ń s tw o w y c h , n ie z a le ż n y o d o rg a n ó w w ła d z y i a d m in is tr a c ji p a ń stw o w e j, są d ó w z w y k ły c h i p r o k u r a t u r y 1. S ąd k o n s ty tu c y jn y , w o d ró ż -n ie -n iu od są d ó w z w y k ły c h , -n ie o rz e k a w s p ra w a c h s ą d o w y c h i -n ie n a le ż y do s y s te m u o rg a n ó w w y m ia ru s p ra w ie d liw o ś c i. G łó w n y m za-’ L. W . W o j e w o cl i n, D . L. Z 1 a t o p o 1 s к i j, N . I. K u p r i c , G o s u d a r s t w l e n - n o j e p r a w o z a r u b i e ż i t y c h s o c y a l i s t i c z e s k i c h s t r a n , M o s k w a 1972, s. 464.
d a n ie m s ą d u k o n s ty tu c y jn e g o je s t re a liz a c ja k o n tro li p rzestrzeganie! k o n s ty tu c ji i u s ta w k o n s ty tu c y jn y c h , a ta k ż e k o n tro la zg o d n o śc i z tym i a k ia m i w s z y s tk ic h in n y c h a k tó w o g ó ln y c h , w y d a w a n y c h p rz e z o rg a n y p a ń stw o w e . S ą d y z w y k le i s ą d y k o n s ty tu c y jn e ró ż n ią siq m ię d z y so b ą ro d z a je m ro z s trz y g a n y c h sp ra w , o rg a n iz a c ją , a ta k ż e try b e m fu n k c jo n o w a n ia , P o m im o te g o w lite r a tu r z e p rz e d m io tu w y s tę p u ją p o g lą d y z a -lic z a ją c e s ą d y k o n s ty tu c y jn e do o rg a n ó w w y m ia ru s p ra w ie d liw o ś c i2. J e d n a k ż e z p o ró w n a n ia o ra z sz c z e g ó ło w e j a n a liz y z a sa d o rg a n iz a c ji i fu n k c jo n o w a n ia są d ó w o b y d w u ro d z a jó w w y n ik a , że ró ż n ią się o n e o d s ie b ie w sp o só b is to tn y 3, N a jw a ż n ie js z e ró ż n ic e w tym z a k re s ie są n a s tę p u ją c e : 1) s ą d y k o n s ty tu c y jn e w Ju g o s ła w ii — są d fe d e ra ln y , re p u b lik a ń s k ie i o k rę g o w e — n ie tw o rz ą je d n o lite g o , h ie ra rc h ic z n ie p o d p o rz ą d k o w a -n e g o sy ste m u ; 2) w d z ia ła ln o śc i są d ó w k o n s ty tu c y jn y c h n ie w y s tę p u je z a sa d a in- s ta n c y jn o ś c i — k a ż d a d e c y z ja są d u je s t z c h w ilą o g ło s z e n ia o s ta te c z n a i p ra w o m o c n a , nie m a m o żliw o ści je j z a s k a rż e n ia ; w y n ik a stąd , że k a ż -d y s ą -d k o n s ty tu c y jn y w J u g o sła w ii je s t o rg a n e m w p e łn i s a m o -d z ie l-n y m i l-n ie p o d p o rz ą d k o w a l-n y m il-n l-n e m u o rg a l-n o w i;
3) s ą d y k o n s ty tu c y jn e seltne o k re ś la ją sz c z e g ó ło w e z a ia d y p o s tę p o w a n ia i o rg a n iz a c ji w e w n ę trz n e j w u c h w a la n y c h przez sie b ie r e g u la -m in« ch;
4) w p o s tę p o w a n iu nie b io rą u d z ia łu ła w n ic y ;
j ) w n io se k o w szc zęc ie p o s tę p o w a n ia p rz e d sąd e m k o n s ty tu c y jn y m w s p ra w ie o c e n y zg o d n o śc i u s ta w y z k o n s ty tu c ją m oże być w n ie s io n y bez ż a d n e g o z w ią z k u z k o n k re tn ą sp ra w ą ;
6) w s z c z ę c ie p o s tę p o w a n ia m oże n a s tą p ić ta k ż e z w ła s n e j in ic ja ty -w y s ą d u k o n s ty tu c y jn e g o .
B odajże n a jis to tn ie js z ą ró ż n ic ą je s t ta o s ta tn ia — m o żliw o ść d z ia ła -n ia z u r/.ę d u p rz e z s ą d y z w y k le je s t -n ie d o p u sz c z a l-n a . W o d w ro t-n y m p rz y p a d k u m ie lib y śm y do c z y n ie n ia z są d a m i in k w iz y c y jn y m i. P rz e d m io te m p ra c y je s t p rz e d s ta w ie n ie je d n e g o z ro d z a jó w p o s tę p o w a ń p rz e d S ąd em K o n s ty tu c y jn y m Ju g o s ła w ii, a m ia n o w ic ie p o s tę p o w a n ia w » p ra w a c h o o c e n ę zg o d n o śc i u s ta w i in n y c h a k tó w n o rm a -1 Г. S i e m i e ń * к i, P r o b l e m k o n t r o l i k o n s t y t u c y j n o ś c i u s t a w w p a ń s t w i e s o c - j a i i s t y c z n y m ; „ R u ch P r a w n ic z y , E k o n o m ic z n y i S o c j o lo g ic z n y " 1972, z 4 s 24 l . K a ń s k i , S a d o w n i c t w o k o n s t y t u c y j n e w J u g o s ł a w i i i C z e c h o s ł o w a c j i ' i b i d e m 1971, z. 3, s. 5 5 - 5 6 ; t e n ż e , K o n s t y t u c y j n e p o d s t a w y w y m i a r u s p r a w i e d l i w o ś c i w e u r o p e j s k i c h p a ń s t w a c h s o c j a l i s t y c z n y c h , P o z n a ń 1973, s. 14— 15 i щ T M o l ć a n V š e o b e c n é a o s o b i t n e s u d y v s u d n o j , u s t a v i e , „ P r á v n y O b z o r " 1969 č 7 s 590 3 s z e r z e j n a ten te m a t: M. D o m a g a ł a , P o j ę c i e i i s t o t a s ą d u k o n s t y t u c y j n e g o , „ Z e s z y t y N a u k o w e UŁ" 1977, S. I, z. 19, s. 56— 66.
ty w n y c h z k o n s ty tu c ją fe d e ra ln ą . J e s t to c z ęść p ro b le m a ty k i z w ią z a n e j z k o n tro lą k o n s ty tu c y jn o ś c i u s ta w w Ju g o s ła w ii, k tó r e j p rz e d s ta w ie -nie w ca ło śc i w y k ra c z a ło b y poza ra m y n in ie js z e g o a r ty k u łu .
P rz e b ie g p o s tę p o w a n ia p rz e d S ąd em K o n s ty tu c y jn y m J u g o s ła w ii z a leży od ro d z a ju ro z s tr z y g a n e j sp ra w y . K o m p e te n c je te g o o rg a n u w y -k ra c z a ją d a le -k o poza o c h ro n ę zg o d n o śc i u s ta w i in n y c h a -k tó w o g ó l-n y c h z k o l-n s ty tu c ją . P rz e p isy k o l-n s ty tu c y jl-n e s ta l-n o w ią , że d o z a k re s u d z ia ła n ia S ąd u K o n s ty tu c y jn e g o n a le ż y ró w n ie ż o c h ro n a k o n s ty tu c y j-n ie z a g w a ra j-n to w a j-n y c h p ra w i w o lj-n o śc i o b y w a te ls k ic h , ro z s trz y g a j-n ie s p o ró w k o m p e te n c y jn y c h o ra z siporów o p ra w a i o b o w ią z k i m iędzy; w sp ó ln o ta m i s p o łe c z n o p o lity c z n y m i, a ta k ż e b a d a n ie z ja w isk p o s ia d a -ją c y c h z n a c z e n ie dla z a b e z p ie c z e n ia k o n s ty tu c y jn o ś c i i p ra w o rz ą d n o ś c i i in s p iro w a n ie d z ia ła n ia , in n y c h o rg a n ó w p a ń s tw o w y c h w te j d z ie d z i-nie.
T ok p o s tę p o w a n ia w k a ż d e j z w y m ie n io n y c h g ru p k o m p e te n c ji p rz e d s ta w ia się o d m ie n n ie . W p ra k ty c e d z ia ła ln o ś c i S ą d u K o n s ty tu c y jn e g o J u g o sła w ii, ja k i p o z o s ta ły c h są d ó w k o jn s ty tu c y jjn y c h w tym p a ń -stw ie, w p rz e w a ż a ją c e j w ię k s z o ś c i m am y d o c z y n ie n ia z p o s tę p o w a n ie m w s p ra w a c h o o c e n ę zg o d n o śc i u s ta w i in n y c h a k tó w o g ó ln y c h z k o n -sty tu c ją .
I. O R G A N I Z A C J A W E W N Ę T R Z N A S Ą D U K O N S T Y T U C Y J N E G O J U G O S Ł A W II
S ąd K o n s ty tu c y jn y J u g o s ła w ii ja k o k o le g ia ln y o rg a n p a ń s tw o w y p o sia d a o d p o w ie d n ią o rg a n iz a c ję w e w n ę trz n ą o ra z o b s łu g ę fa c h o w ą u m o ż liw ia ją c ą p ra w id ło w e fu n k c jo n o w a n ie . P rz e p is y k o n s ty tu c y jn e n ie o k re ś la ją sz c z e g ó łó w w tym z a k re s ie . Z a w ie ra ją je d y n ie g e n e r a ln e o d e s -ła n ie do p rz e p isó w w y k o n a w c z y c h n iż sz e g o rz ęd u . K o n s ty tu c ja z 1963 r. (art. 251, u st. 2), ja k ró w n ie ż o b o w ią z u ją c a k o n s ty tu c ja J u g o s ła w ii (art. 396) p rz e k a z u ją s p ra w y w e w n ę trz n e j o rg a n iz a c ji S ą d u K o n s ty tu c y jn e g o Ju g o s ła w ii do u re g u lo w a n ia w d ro d z e je g o w ła s n e j u c h w a ły . Do k o ń c a 1974 r. o b o w ią z y w a ł w tym w z g lę d z ie re g u la m in S ą d u K o n s ty tu c y jn e g o z 1964 r.4 o ra z re g u la m in p ra c y B iura D o k u m e n ta c ji S ąd u K o n s ty tu c y j-n e g o z d j-n ia 7 k w ie tj-n ia 1965 r.
Po u c h w a le n iu n o w e j k o n s ty tu c ji z o sta ła w y d a n a u c h w a ła s ą d u z dn ia 25 lu te g o 1974 r. o ty m c z a so w y m re g u la m in ie S ą d u K o n s ty tu -c y jn e g o J u g o s ła w ii5, k tó ra d o -c z a su u -c h w a le n ia n o w e g o re g u la m in u u trz y m a ła w m o cy część p rz e p is ó w z 1964 r. U c h w a ła u trz y m a ła ró w -n ież w m o cy c z ę śc io w o p rz e p is y u s ta w y o S ąd zie K o -n s ty tu c y j-n y m z 1963 r.
4 ,,S lu ž b e n i L ist SFR J" 1964, b ro j 26 o r a z i b i d e m 1973, b r o j 9. s „ S lu ž b e n i L ist SFRJ" 1974, b ro j 11, p o z. 168.
W d n iu 22 s ty c z n ia 1975 r. Sąd K o n s ty tu c y jn y w y d a ł u c h w a łę o o r -g a n iz a c ji S ą d u K o n s ty tu c y jn e -g o Ju-gosławii®, k tó ra re -g u lu je ró w n ie ż o rg a n iz a c ją i z a k re s d z ia ła n ia S e k re ta ria tu Sądu, ja k o fa c h o w e j o bsługi te g o o rg a n u . U c h w ała ta u c h y liła ta k ż e p rz e p isy re g u la m in u p ra c y Biu-ra D o k u m e n ta c ji S ą d u K o n sty tu c y jn e g o z 1965 r. (pkt 44 u ch w ały ).
S p ra w y p o s tę p o w a n ia p rz e d S ądem K o n s ty tu c y jn y m z o sta ły u re g u -lo w a n e w o d rę b n e j u c h w a le S ąd u — re g u la m in ie z dn ia 3 g ru d n ia
1974 r.7
U c h w a la o o rg a n iz a c ji S ąd u K o n s ty tu c y jn e g o z 1975 r. sta n o w i, że w ce lu ś le d z e n ia i b a d ą n ia w a ż n y c h z ja w isk z d zied z in y o c h ro n y k o n -s ty tu c y jn o ś c i i p ra w o rz ą d n o ś c i oraz do re a liz a c ji in n y c h z a d a ń w y n i-k a ją c y c h z i-k o m p e te n c ji S ądu K o n sty tu c y jn e g o , tw o rz y się i-k o m isje , a w m ia rę p o trz e b y ró w n ie ż in n e ciała ro b o c ze S ąd u K o n sty tu c y jn e g o . K o-m isje S ądu, w za le żn o ści od p ro b le o-m u dla k tó re g o są tw o rz o n e, o-m ogą b y ć s ta łe lu b ty m c z a so w e . U ch w ała p rz e w id u je u tw o rz e n ie c z t e r e c h k o m i s j i s t a ł y c h : 1) do sp ra w śle d z e n ia i b a d a n ia w a ż n y c h z ja w isk z z a k re s u o c h ro n y k o n s ty tu c y jn o ś c i i p ra w o rz ą d n o śc i, 2) r e d a k c y jn e j, 3) do s p ra w re d a k c ji zb io ru w y ro k ó w i p o s ta n o w ie ń S ąd u K o n s ty tu c y jn e g o o ra z 4) do sp ra w s to su n k ó w z za g ran icą . S ąd K o n s ty tu c y jn y w m ia rę p o trz e b m oże tw o rz y ć in n e k o m isje sta le lub ty m c z a so -w e, ja k ró -w n ie ż in n e ciała ro b o cze. U c h -w a ła o u t-w o rz e n iu k o m isji lub in n eg o ciała p o m o cn icz eg o p o w in n a o k re ś la ć ich sk ła d oraz z a k re s d zia-łan ia.
K o m isje S ąd u K o n sty tu c y jn e g o m a ją sw o ją o rg a n iz a c ję w e w n ę trz n ą . I tak, na c z ele k a ż d e j z n ich stoi p rz e w o d n ic z ą c y ; p rz e w id u je się ró w n ie ż m o żliw o ść p o w o ły w a n ia s e k r e ta rz a kom isji, o ile je st to k o n ie c z -ne. C zło n k ó w k o m isji sta ły c h p o w o łu je S ąd K o n s ty tu c y jn y n a o k re s d w u la t z m o żliw o ścią p o n o w n e g o w y b o ru .
U ch w ała p rz e w id u je tak że p o w o ła n ie S e k re ta ria tu , k tó ry w ra m a c h sw e j d ziała ln o śc i m a z a sp o k a ja ć fa ch o w e, a d m in istra c y jn o -te c h n ic z n e , fin a n so w o -m a te ria ln e i in n e p o trz e b y re g u la m in o w e S ą d u K o n s ty tu c y j-n e g o (pkt 3 u c h w a ły ). A p a ra t a d m ij-n is tr a c y jj-n y S ąd u K o j-n sty tu c y jj-n e g o je s t b a rd z o ro z b u d o w a n y . W ra m a c h S e k re ta ria tu tw o rz o n e są n a s tę p u ją c e je d n o s tk i o rg a n iz a c y jn e : 1) w y d z ia ł do s p ra w fa c h o w e g o o p ra -c o w a n ia p rz e d m io tu i in n y -c h fa -c h o w y -c h p ro b lem ó w (odjel za stru č n u o d ra d b u p re d m e ta i d ru g a stru č n á p ita n ja ), 2) g a b in e t p rz e w o d n ic z ą c e -go S ąd u K o n sty tu c y jn e g o , 3) g a b in e ty sęd z ió w S ąd u K o n sty tu c y jn e g o , 4) b iu ro p ra k ty k i s ą d o w o k o n s ty tu c y jn e j i d o k u m e n ta c ji, 5) biuro. s e -k re ta rz a S ąd u K o n s ty tu c y jn e g o o ra z in n e d ziały i służby, w -k tó ry c h
6 „ S lu ž b e n i L ist SFRJ" 1975, b ro j 14, s. 370— 373. 7 „ S lu ž b e n i L ist SFRJ" 1974, b ro j 66, s. 2 0 4 9 —-2053.
z a tru d n ie n i są p ra c o w n ic y p o m o c n ic z y 8. W je d n o s tk a c h o rg a n iz a c y jn y c h w y m ie jn io jn y c h w p u jn k ta c h 1— 5 z a tru d jn ie jn i są p ra c o w jn ic y o w y -so k ich k w a lifik a c ja c h fa c h o w y c h . W y d z ia ł do s p ra w fa c h o w e g o o p ra c o w a n ia p rz e d m io tu i in n y c h fa -ch o w y c h p ro b le m ó w ro z p a tru je w n io sk i i p ro p o z y c je s k ła d a n e do S ą - . du K o n sty tu c y jn e g o , o p ra c o w u je w ty c h s p ra w a c h p ise m n e re fe ra ty oraz w y k o n u je in n e fa c h o w e za d an ia, k tó re d o ty c z ą p rz y g o to w a n ia i p rz e b ie g u ro z p ra w y ja w n e j o raz o p ra c o w a n ia w y ro k ó w i p o s ta n o w ie ń S ąd u K o n sty tu c y jn e g o . Do o m aw ian ia fa c h o w y c h p ro b le m ó w s e k r e ta rz S ąd u z w o łu je k o l e g i u m f a c h o w e , k tó re d z ia ła w ra m a c h o m a-w ia n e g o a-w y d z ia łu . O o b ra d a c h k o le g iu m fa c h o a-w e g o p o a-w ia d a m ia n i sa w sz y sc y cz ło n k o w ie S ąd u K o n sty tu c y jn e g o . G a b in e t p rz e w o d n ic z ą c e g o S ąd u K o n s ty tu c y jn e g o w y k o n u je fa c h o -we, te c h n ic z n o -a d m in is tra c y jn e i in n e z a d a n ia d la p o trz e b p rz e w o d n icząceg o S ądu. Do z a k re s u d z ia ła n ia g a b in e tu n a le ż y ró w n ie ż w y k o n y w a n ie z a d ań m a ją c y c h z a p ew n ić ja w n o ść p ra c y S ąd u K o n s ty tu c y jn e -go. P ra c ą g a b in e tu k ie ru je szef g a b in e tu m ia n o w a n y p rz ez S ąd K o n sty - lu c y jn y na sp e c ja ln y m p o sie d z e n iu na o k re s 4 la t z m o żliw o ścią p o -n o w -n e g o p o w o ła -n ia .
O so b n o tw o rz o n e są g a b in e ty sę d z ió w S ą d u K o n sty tu c y jn e g o , k tó re w y k o n u ją fa ch o w e o ra z te c h n ic z n o -a d m in is tra c y jn e z a d a n ia dla p o trz e b p o szc zeg ó ln y ch sęd zió w i ich d z ia ła ln o śc i z a w o d o w ej.
Bardzo w a żn ą k o m ó rk ą o rg a n iz a c y jn ą w S e k re ta ria c ie S ąd u je s t b iu ro p ra k ty k i są d o w o k o n s ty tu c y jn e j i d o k u m e n ta c ji. S p ełn ia ono z a d a -nia o d n o sz ą c e się do z b ie ra n ia , o p ra c o w y w a n ia i śle d z e n ia p ra k ty k i o rz e c z n ic tw a za ró w n o S ąd u K o n s ty tu c y jn e g o Ju g o sła w ii, jak i są d ó w k o n s ty tu c y jn y c h re p u b lik o ra z o k rę g ó w a u to n o m ic z n y c h . B iuro o p ra co w u je ró w n ie ż m a te ria ły do w y d a w a n y c h z b io ró w w y ro k ó w i p o s ta -n o w ie ń są d ó w k o -n s ty tu c y j-n y c h . W tym z a k re s ie b iu ro je st o rg a -n e m pom ocniczym sta łe j ko m isji do s p ra w re d a k c ji z b io ru w y ro k ó w i p o -sta n o w ie ń S ąd u K o n sty tu c y jn e g o . Do o b o w ią z k ó w b iu ra n a le ż y p oza ty m o p ra c o w y w a n ie s ą d o w e j e w id e n c ji i s ta ty s ty k i o ra z in n e za d an ia w a żn e dla p ra k ty k i S ąd u K o n s ty tu c y jn e g o J u g o s ła w ii9.
P rac ę S e k re ta ria tu o rg a n iz u je i k ie ru je n ią s e k r e ta r z S ądu, k tó ry je s t p o w o ły w a n y i z w a ln ia n y p rz e z S ąd K o n s ty tu c y jn y . K a d e n c ja s e k re ta rz a trw a 4 lata i po u p ły w ie te g o o k re s u m oże b y ć p o n o w n ie p o w o ła n y na to sta n o w isk o . S e k re ta rz S ąd u k ie ru je ró w n ie ż p ra c ą w y działu do s p ra w fa c h o w e g o o p ra c o w a n ia p rz e d m io tu i in n y c h fa c h o -w y c h p ro b le m ó -w . Za -w y k o n y -w a n ie s-w y c h fu n k c ji o ra z za d z ia ła ln o ść S e k re ta ria tu s e k r e ta rz o d p o w iad a p rz ed S ądem K o n sty tu c y jn y m . S e k re
-8 Z ob. p k t 12 u c h w a ły o o r g a n iz a c j i S ą d u K o n st. z 1375 r. * Pkt 16 u c h w a ły o o r g a n iz a c j i S ą d u K o n st. z 1975 r.
la rz p o s ia d a sw e g o p o m o cn ik a, k tó r y p o m a g a m u w w y k o n y w a n iu z a -d ań o ra z p ełn i cz y n n o ści p o w ie rz o n e p rz ez s e k r e ta rz a Są-du. W ra zie n ie m o ż n o śc i p e łn ie n ia o b o w ią z k ó w p rz e z s e k r e ta rz a lu b je g o n ie o b e c n o śc i z a s tę p u je go p o m o cn ik . P o m o c n ik s e k re ta rz a , p o d o b n ie ja k s e k re ta rz , p o w o ły w a n y je s t i z w a ln ia n y p rzez S ąd K o n sty u c y jn y . K a d e n -c ja p o m o -c n ik a w y n o si ró w n ie ż 4 lata.
O rg a n e m p o m o cn icz y m s e k r e ta rz a S ąd u je s t b iu ro s e k r e ta rz a d ła ją c e w ra m a c h s e k r e ta ria tu . W y k o n u je ono z a d a n ia z w ią zan e z d ziała ln o śc ią S ąd u — p o sie d z e n ia m i i o b ra d a m i, p ra w am i s ta tu to w y m i cz ło n k ó w S ąd u K o n s ty tu c y jn e g o o raz in n e cz y n n o ści zlec o n e p rzez s e k r e
-ta rz a 10.
U c h w ała, b ę d ą c a k te m o g ó ln y m , n ie re g u lu je w s z y stk ic h szczeg ó łó w o rg a n iz a c ji w e w n ę trz n e j S ądu. W m ia rę p o trz e b y S ąd K o n s ty tu c y jn y m oże w y d a w a ć ró w n ie ż in n e u c h w a ły , k tó re re g u lo w a ć b ę d ą n a b ie żąco p ro b le m y o rg a n iz a c y jn e w y n ik a ją c e z jeg o d ziała ln o śc i. A k ty ta -k ie Sąd K o n s ty tu c y jn y u c h w a la w ię -k sz o śc ią g ło só w w s z y st-k ic h sw oich
cz ło n k ó w (p k t 2 u c h w a ły ).
2. P O S T Ę P O W A N IE PRZED S Ą D E M K O N S T Y T U C Y J N Y M J U G O S Ł A W II
P o d sta w o w e z a s a d y p o stę p o w a n ia p rz e d S ądem K o n sty tu c y jn y m J u g o s ła w ii z a w a rte są w k o n s ty tu c ji SFRJ. K o n k re ty z a c ja ty c h p rz e p i-só w z n a jd u je się w re g u la m in ie u c h w a lo n y m p rz e z Sąd K o n s ty tu c y jn y w sp o só b sa m o d z ie ln y . P o w aż n ą ro lę w k sz ta łto w a n iu zasad p o s tę p o -w a n ia o d g ry -w a ró -w n ie ż sam o o rz e c z n ic t-w o sąd ó -w k o n s ty tu c y jn y c h .
W J u g o sła w ii do ro k u 1974 o k re ś la n ie zasad p o stę p o w a n ia przed sąd a m i k o n s ty tu c y jn y m i n a le ż a ło do m a te rii u s ta w o w e j. N a to m ia st re g u la m in y są d ó w k o n s ty tu c y jn y c h ro z w ija ły i k o n k re ty z o w a ły p o s ta n o w ie n ia k o n s ty tu c y jn e i u s ta w o w e . K o n s ty tu c ja z 1974 r. w y łą c z y ła z a g a d n ie n ia szc zeg ó ło w e g o o k re ś le n ia k o m p e te n c ji S ądu K o n s ty tu c y jn e go o ra z p o stę p o w a n ia p rz e d nim z z a k re s u m a te rii u sta w o w e j. N ie p rz e -w id u je się -w y d a n ia u s ta -w y o S ądzie K o n s ty tu c y jn y m Ju g o sła -w ii, k tó ra z a s tą p iła b y a n a lo g ic z n ą u s ta w ę z 1963 r. W ie le sp ra w re g u lo w a n y c h w la ta c h 1963— 1974 w d ro d z e u s ta w y S k u p sz tin y Z w ią z k o w e j w łą c z o n o do sa m e j k o n s ty tu c ji, n a to m ia st k w e stie n ie re g u lo w a n e k o n s ty tu c y jn ie p rz e k a z a n o do sa m o d z ie ln e g o u n o rm o w a n ia przez S ąd K o n s ty -tu c y jn y (art. 396). S am o d zieln e o k re ś la n ie tr y b u p o stę p o w a n ia i szc zeg ó łó w p r o c e d u r y p rz e d sąd a m i k o n s ty tu c y jn y m i p rzez n ie sam e stan o
wi je d n ą z n a jis to tn ie js z y c h ró ż n ic p o m ięd zy sąd a m i k o n s ty tu c y jn y m i
a sąd am i zw y k ły m i. ,
W y łą c z e n ie fo rm y u s ta w y w o d n ie s ie n iu do re g u la c ji try b u p o s tę p o -w a n ia p rz ed sąd a m i k o n s ty tu c y jn y m i -w Ju g o s ła -w ii i p rz e k a z a n ie ty c h sp ra w do sa m o d z ie ln e g o re g u lo w a n ia p rz ez s ą d y w d ro d z e w ła sn e j u c h w a ły w z m o c n iło w p o w a żn y spo-sób n ie z a le ż n o ść S ąd u K o n s ty tu c y j-neg o od Skupszrtiny Z w ią z k o w e j o ra z p o z o sta ły c h sąd ó w od sk u p sztin w ła śc iw e g o szczeb la. Z d ru g ie j stro n y , w łąc zen ie do k o n s ty tu c ji części sp ra w d o ty c h c z a s re g u lo w a n y c h w u s ta w ie p o d p o rz ą d k o w u je Sąd K o n -s ty tu c y jn y u -s tro jo d a w c y ju g o -sło w ia ń -sk ie m u w w ięk -sz y m , -sto p n iu niż do te j p o ry . P o sta n o w ie n ia te n ie m o g ą b y ć zm ien io n e w zw y k ły m try- bie u sta w o d a w c z y m , lecz p rz y z a c h o w a n iu sz c z e g ó ln y c h w ym ogów p rz e w id z ia n y c h d la zm ian y k o n s ty tu c ji (art. 398— 403 k o n sty tu c ji).
Po u c h w a le n iu n o w e j k o n s ty tu c ji i p rz e k a z a n iu o k re ś le n ia try b u p o stę p o w a n ia do z a k re s u w ła sn y c h k o m p e te n c ji S ąd u K o n sty tu c y jn e g o , Sąd w u c h w a le o ty m c z a so w y m re g u la m in ie 11 u trz y m a ł w m ocy część przepisów ' u s 4a w y o S ąd zie K o n s ty tu c y jn y m z 1963 r. do cz asu u c h w a len ia o sta te c z n e g o re g u la m in u . Z o stał ró w n ie ż o k re ś lo n y term in , w ja kim p o w in n o to n a s tą p ić — n a jp ó ź n ie j do 31 X II 1974 r. R e a liz u ją c p o -w y ż sz e zo b o -w ią zan ie, Sąd K o n s ty tu c y jn y u c h -w a łą z d n ia 3 g ru d n ia 1974 r., w y d a n ą na p o d sta w ie a rt. 396 k o n s ty tu c ji Ju g o sła w ii, o k re ślił o b o w ią z u ją c e re g u ły p o stę p o w a n ia p rz ed tym o rg a n e m 12.
W ju g o sło w ia ń sk im sy ste m ie k o n tro li zgodności u s ta w z k o n s ty tu -c ją p rz y ję to z a sa d ę g e n e ra ln e g o k w e stio n o w a n ia zgodnoś-ci u s ta w y ji k o n s ty tu c ją , czyli ta k z w an ą sk a rg ę o u c h y le n ie u sta w y , a w y ją tk o w o in c y d e n ta ln e p o d n o sz e n ie z a rz u tó w o n a ru s z e n ie p rz ez u sta w ę n ie z g o d n ą z k o n s ty tu c ją p ra w in d y w id u a ln y c h , czy li e x c e p t i o legis. K o n -tro la ta je st d o k o n y w a n a nie w to k u p o stę p o w a n ia p rz ?d sąd e m w k o n -, k re tn e j sp ra w ie , tak ja k w sy s te m ie a m e ry k a ń sk im , lecz p rz ez o d rę b -n y o rg a -n — sąd k o -n s ty tu c y j-n y . N a sz c zeg ó l-n ą u w a g ę z a słu g u je fakt Irardzo s z e ro k ie g o k rę g u p o d m io tó w u p ra w n io n y c h do s k ła d a n ia w n io sk ó w o w szczęcie p o stę p o w a n ia w sp ra w a c h o c e n y zg o d n o śc i z k o n -s ty tu c ją lu b u -sta w a m i a k tó w o g ó ln y c h o raz p o d m io tó w u p o w a ż n io n y c h do w y stę p o w a n ia z in ic ja ty w ą w szczęcia p o stę p o w a n ia w sp ra w ie o c e -n y k o -n s ty tu c y j-n o ś c i lub leg al-n o śc i.
W p o stę p o w a n iu p rz e d S ądem K o n s ty tu c y jn y m J u g o sła w ii w s p ra -w ach o o c e n ę zg o d n o ści usta-w i in n y c h a k tó -w o g ó ln y c h z k o n s ty tu c ją inŁżna w y ró ż n ić c z te ry za sa d n ic z e e ta p y : 1) w szc zęc ie p o stę p o w a n ia p rz ed S ądem K o n sty tu c y jn y m , 2) p o stę p o w a n ie w stę p n e , 3) ro z p ra w a ja w n a , 4) o g ło sz e n ie d ec y zji S ąd u K o n sty tu c y jn e g o .
11 „ S lu ž b e n i L ist SFRJ" 1974, b roj U , p o z. 166. 12 „ S lu ž b e n i L ist SFRJ" 1974, b ro j 06, «. 2 0 4 9 --2 0 5 3 .
A. W SZC Z ĘC IE P O S T Ę P O W A N IA PRZED SĄD EM K O N S TY TU C Y JN Y M JU G O S Ł A W II
Do w szczęcia p o stę p o w a n ia p rz e d S ądem K o n sty tu c y jn y m Ju g o sła w ii u p o w a ż n io n e są ró ż n e p o d m io ty w za le żn o ści od p rz e d m io tu s p ra w y w ja k ie j Sąd p o w in ien z a ją ć sta n o w isk o . In n y je s t sp o só b w szc zęc ia p o stę p o w a n ia w s p ra w a c h o o c e n ę k o n s ty tu c y jn o ś c i i leg aln o śc i a k tó w o g ó ln y ch , in n y w sp ra w a c h o ro z strz y g n ię c ie sp o ró w k o m p e te n c y jn y c h lu b sp o ró w o p ra w a i o b o w iąz k i pom ięd zy w sp ó ln o ta m i sp o łe c z n o p o -lity c zn y m i, inny n a to m ia s t w sp ra w a c h o o c h ro n ę k o n s ty tu c y jn ie za-g w a ra n to w a n y c h p ra w i w o ln o ści o b y w a !eli n a ru sz o n y c h p rzez a k ty in d y w id u a ln e .
K o n s ty tu c ja Ju g o sła w ii o raz w y d a n y n a je j p o d sta w ie re g u la m in S ądu K o n s ty tu c y jn e g o z 1974 r. w y ró ż n ia ją trz y sp o so b y wsy.częcia p o -stę p o w a n ia w sp ra w a c h o o c e n ę k o n s ty tu c y jn o ś c i i le g a ln o śc i a k tó w o g ó ln y ch . Po p ierw sze, is tn ie je o b o w ią z e k w szczęcia p o stę p o w a n ia n a w n io sek u p o w a ż n io n y c h do teg o o rg a n ó w , o rg a n iz a c ji i w sp ó ln o t sp o -łe c z n o -p o lity c z n y c h p rz e w id z ia n y c h w a rt. 387, u st. 2 k o n s ty tu c ji. Po d ru g ie, Sąd K o n s ty tu c y jn y w fo rm ie p o sta n o w ie n ia d e c y d u je o w szc zęciu p o s tę p o w a n ia w w y n ik u in ic ja ty w y p o c h o d z ą c e j od o b y w a te li, o r g a n ó w i o rg a n iz a c ji p ra c y ze sp o lo n e j, sa m o rz ą d o w y c h w sp ó ln o t in te -re só w lub in n y c h sa m o rz ą d o w y c h o rg a n iz a c ji i w sp ó ln o t na p o d sta w ie a r t. 387, u st. 1 k o n sty tu c ji. Po trze cie, Sąd K o n s ty tu c y jn y m oże w szcząć p o s tę p o w a n ie w sp ra w ie o c e n y k o n s ty tu c y jn o ś c i i le g a ln o śc i ró w rre ż z w ła sn e j in ic ja ty w y , p o d e jm u ją c w tej s p ra w ie o d p o w ie d n ie p o s ta n o -w ie n ie (art. 387, ust, 3 k o n sty tu c ji).
S ąd K o n s ty tu c y jn y Ju g o sła w ii m a o b o w iąz ek w szc zęc ia p o s tę p o w a -nia w s p ra w ie o c e n y k o n s ty tu c y jn o ś c i i le g a ln o śc i u s 'a w lub in n y ch a k tó w o g ó ln y c h na w n io sek :
1) o rg a n ó w p rz e d sta w ic ie lsk ic h : S k u p s z d n y SFRJ, sk u p s z tin y re p u -bliki, skuipsztiny o k rę g u a u to n o m ic z n e g o o raz sk u p sz tin in n y ch w s p ó l-n o t sp o łe c z l-n o -p o lity c z l-n y c h ; rzecz c h a ra k te ry s ty c z l-n a , że u p ra w l-n ie l-n ie S k u p sz tin y SFR J do w szc zęc ia p o stę p o w a n ia w sp ra w ie o c e n y k o n s ty -tu c y jn o śc i i leg aln o śc i p rz e p isó w p ra w n y c h m oże b y ć w y k o n y w a n e przez k a ż d ą z je j izb sam o d zie ln ie, p rz y czym w n io se k o w szc zęc ie p o s tę p o w a n ia sk ład a, na p o d sta w ie d ec y zji izby, je j p rz e w o d n ic z ą c y po -p rzez -p rz e w o d n ic z ą c e g o S k u -p sz tin y S F R J13; 2) o rg a n ó w ty p u p re z y d ia ln e g o : P rez y d iu m SFRJ, p re zy d iu m re p u -bliki i p re z y d iu m o k rę g u au to n o m ic z n e g o ; 3) o rg a n ó w o c h a ra k te rz e w y k o n a w czy m : Z w iąz k o w ej R ad y W y k o n aw cze j, re p u b lik a ń sk ie j ra d y w y k o n a w c z e j i o k rę g o w e j ra d y w y k o n a w c z e j, z w y ją tk ie m o c e n y zg o d n o śc i z k o n s ty tu c ją i le g a ln o śc i p rz e -13 A rt. 175 r e g u la m in u S k u p s z tin y SFR J z d n ia 29 s t y c z n ia 1975 r
p isó w w y d a w a n y c h p rz ez iskuipsztinę o d p o w ie d n ie j w s p ó ln o ty s p o łe c z -n o -p o lity c z -n e j;
4) o rg a n ó w są d o w y c h ; sąd u k o n s ty tu c y jn e g o re p u b lik i lub są d u k o n s ty tu c y jn e g o o k rę g u a u to n o m ic z n e g o o ra z są d u zw y k łe g o , je ż e li k w e -stia zg o d n o ści z k o n s ty tu c ją lu b u sta w ą zw ią z k o w ą p o w sta n ie w to k u p o stę p o w a n ia p rz e d sąd e m zw y k ły m ;
5) o rg a n ó w p ro k u ra to rs k ic h : p ro k u r a to ra z w ią zk o w e g o , p r o k u r a to ra re p u b lik a ń sk ie g o lub p r o k u r a to r a o k rę g u a u to n o m ic z n e g o , a lb o w ła ś ciw eg o p r o k u r a to ra w o jsk o w e g o , jeżeli k w e stia zg o d n o śc i z k o n s ty tu -cją lu b u s ta w ą p o w sta n ie w to k u d ziała ln o śc i o d p o w ie d n ie g o p ro k u ra - t o r a ;
6) o rg a n ó w a d m in is tra c ji p a ń stw o w e j: s e k r e ia rz a zw ią zk o w e g o , s e k re ta rz a re p u b lik a ń sk ie g o , s e k r e ta rz a o k rę g u a u to n o m ic z n e g o a lb o in -n eg o fu -n k c jo -n a riu sz a , k tó ry k ie ru je zw ią zk o w y m , re p u b lik a ń sk im lub o k rę g o w y m o rg a n e m a d m in istra c ji, lu b te ż zw ią zk o w e g o , re p u b lik a ń sk ie g o a lb o okręgow re g o o rg a n u , w sz c z y n a ją c e g o p o stę p o w a n ie w z a -k re sie sw eg o d ziała n ia , z w y ją t-k ie m p o s tę p o w a n ia w s p ra w ie o c e n y k o n s ty tu c y jn o ś c i u s ta w y , sp rz ecz n o śc i m ięd zy u s ta w ą re p u b lik a ń sk ą alb o o k rę g o w ą a u s ta w ą zw ią zk o w ą , ja k ró w n ie ż w s p ra w ie o c e n y k o n s ty tu c y jn o ś c i i le g a ln o śc i p rz e p isó w ra d y w y k o n a w c z e j w s p ó ln o ty sp o -łe c z n o -p o lity c z n e j, k tó r e j je s t
organem,-7) o rg a n ó w sa m o rz ą d o w y c h i sp o łe c z n y c h : sp o łe c z n e g o rz ecz n ik a sa m o rz ą d u o ra z słu ż b y ra c h u n k o w o śc i sp o łe c z n e j w fe d e ra c ji, re p u b li-ce i o k rę g u au to n o m iczn y m ; 8) o rg a n u , k tó r y zg o d n ie z k o n s ty tu c ją i u s ta w ą je st u p ra w n io n y do z a w ie sz e n ia w y k o n a n ia p rz e p isó w lub in n y c h a k tó w o g ó ln y ch o r -g a n ó w w sp ó ln o ty sp o łe c z n o -p o lity c z n e j i s a m o rz ą d o w y c h a k tó w o -g ó l-n y c h z p o w o d u ich l-n ie z g o d l-n o śc i z K o l-n s ty tu c ją SFRJ; 9) in n y c h p o d m io tó w n ie b ę d ą c y c h o rg a n am i p ań stw o w y m i, sa m o -rząd o w y m i lub sp o łecz n y m i, a m ian o w icie: z a k la d u p ra cy , w sp ó ln o ty lo k aln ej, sa m o rz ą d o w e j w sp ó ln o ty in te re só w alb o in n e j o rg a n iz a c ji lub w s p ó ln o ty sa m o rz ą d o w e j, jeże li n a ru sz o n o je j p ra w o u s ta lo n e k o n s ty -tu c ją SFR J lub u s ta w ą zw iązk o w ą.
P o stę p o w a n ie w sp ra w ie o c e n y k o n s ty tu c y jn o ś c i i leg aln o śc i na w n io sek u p o w a ż n io n y c h do je g o w szc zęc ia p o d m io tó w u w a ż a się za w szc zęte z dniem w p ły n ię c ia w n io sk u . W śró d w y ż e j w y m ie n io n y c h podm iotów , u p ra w n io n y c h do w szczęcia p o s tę p o w a n ia p rz ed S ądem K o n s ty tu c y jn y m Ju g o sła w ii, w y s tę p u ją za ró w n o o rg a n y p ań stw o w e , ja k i o rg a n iz a c je lub w sp ó ln o ty n ie b ę d ą c e o rg a n a m i p a ń stw o w y m i. T a o s ta tn ia g ru p a p o d m io tó w p o siad a m ożliw o ść w sz c z y n a n ia p o s tę p o
-w a n ia p rz ed S ądem K o n sty tu c y jn y m -w d -w o jak i sposób.
nia o u s ta le n ie zg o d n o śc i u s ta w y lub in n eg o a k tu o g ó ln eg o z k o n s ty tu c ją . U z n an ie p rz ez sąd z a sad n o ści za rzu tu , p o d n ie sio n e g o p rz ez s tr o nę p ro c e s u o n iezg o d n o śc i u s ta w y lu b in n e g o a k tu o g ó ln eg o z k o n s ty tu c ją a lb o u sta w ą , z o b o w ią z u je go do w szc zęc ia p o s tę p o w a n ia p rz e d S ą dem K o n s ty tu c y jn y m i z a w ie sz e n ia p o stę p o w a n ia w k o n k re tn e j ro z s trz y g a n e j sp ra w ie . W p ły w na w szc zęc ie p o stę p o w a n ia m ogą m ieć tu -taj z a ró w n o o rg a n iz a c je sp o łe c z n e lu b w s p ó ln o ty sp o łe c z n o -p o lity c z n e , ja k i o b y w a te le w y s tę p u ją c y ja k o s tro n y p ro c e su p rz ed sądem .
U p ra w n ie n ie do w szc zęc ia p o stę p o w a n ia p rz ed S ądem K o n s ty tu c y j-nym Ju g o sła w ii p rz y s łu g u je je d y n ie o rg a n o m sąd o w y m ; n ie d o p u sz c z a l-n e je s t to w p o stę p o w a l-n iu p rz ed o rg a l-n a m i a d m il-n istra c y jl-n y m i. J e d l-n a k ż e w lite r a tu r z e ju g o s ło w ia ń s k ie j sp o ty k a m y p ro p o z y c je , a b y p ra w o to p rz y zn ać ró w n ie ż o rg a n o m a d m in is tr a c y jn y m 14. P rz e c iw k o tak im p ro p o -zycjo m w y s u w a n o sz e re g za strzeż eń . N a p rz y k ła d J. M a to v ič uw aża, że b a d a n ie z a rz u tó w n ie k o n s ty tu c y jn o ś c i w p o stę p o w a n iu a d m in is tra c y jn y m w y m a g a ło b y zn a czn e j liczby o d p o w ie d n io p rz y g o to w a n y c h s p e -cjalistów ' w o rg a n a c h a d m in istra c ji, poza ty m zn aczn ie p rz e d łu ż y ło b y czas trw a n ia te g o p o stę p o w a n ia , a p o n ad to , ze w z g lęd u na istn ie n ie s ą d o w e j k o n tro li d ec y zji a d m in is tra c y jn y c h , s tro n a p o stę p o w a n ia m o że w o d p o w ie d n ie j fazie d o p ro w a d z ić do ro z p a trz e n ia za rzu tu n ie k o n -s ty tu c y jn o ś c i15. A rg u m e n ty te w y d a ją -się b y ć w pełni u z a -sa d n io n e . R ów n ież p rz e p isy k o n s ty tu c y jn e nie p rz y z n a ją p ra w a do w sz c z ę c ia p o -s tę p o w a n ia p rz e d -sąd em k o n -s ty tu c y jn y m o rg a n o m a d m in i-stra c ji, jeżeli p ro b lem o c e n y k o n s ty tu c y jn o ś c i w y n ik n ie w to k u p o stę p o w a n ia p rz ed
tym i o rg a n am i.
Po d ru g ie, p o d m io ty nie b ę d ą c e o rg a n a m i p a ń stw o w y m i m o g ą w szcząć p o stę p o w a n ie p rz ed S ądem K o n s ty tu c y jn y m J u g o sła w ii w s p o -sób sa m o d zie ln y , bez k o n iecz n o ści p o ś re d n ic tw a o rg a n ó w sąd o w n ic tw a zw y k łe g o . M oże to n a stą p ić w te d y , g d y n a ru sz o n o p ra w a tych o rg a n i-zacji u s ta lo n e w k o n s ty tu c ji SFRJ lu b u s ta w ie z w ią zk o w e j (art. 387, ust. 2, p k t 8 k o n s ty tu c ji).
P o ró w n u ją c p o sta n o w ie n ia a rt. 249 k o n sty tu c ji Ju g o sła w ii z 1963 r. o ra z ro z w ija ją c e je p rz e p isy a rt. 19 u s ta w y o S ądzie K o n sty tu c y jn y m z 1963 r. z p rz ep isam i a rt. 387, u st. 2 o b o w ią z u ją c e j k o n s ty tu c ji, k tó re o k re śla ją , ja k ie p o d m io ty m a ją p ra w o w szc zęc ia p o stę p o w a n ia p rz e d S ądem K o n s ty tu c y jn y m Ju g o sła w ii, n a le ż y stw ie rd z ić , że k rą g ty ch p o d m io tó w u le g ł w 1974 r. zn a c z n e m u p o sze rze n iu . N a p o d k re ś le n ie z a słu g u je ró w n ie ż fa k t zm ian y m ie jsc a re g u la c ji p ra w n e j teg o
zagad-и G. M i j a n o v i ć, M e d l u s o b n i o d n o s i o p š t i h a k a t a i n a d l e i n o s t ú s t a v n i h s u d o v á , „ A r h iv za P r a v n e i D r u š tv e n e N a u k ę " 1973, b roj 2 /3 , s. 504— 505.
15 J. M a t o v i č , M o g u č n o s t p r i r n j e n e e k s c e p i j e i l e g a l n o s t i u u p r a v n o m p o s t u p - ku, „ N a š a Z á k o n ito st" 1967, b ro j 3, s. 242 i n.
n ien ia. J e s t to jed en z w ielu p rz y k ła d ó w w łą c z e n ia do k o n s ty tu c ji n ie -k tó ry c h sp,raw p o p rz e d n io re g u lo w a n y c h w d ro d z e u s ta w y z w y -k łe j.
W e d łu g p rz e p isó w k o n s ty tu c y jn y c h i u s ta w o w y c h z 1963 r. n ie m ia ły p ra w a w szczęcia p o s tę p o w a n ia w sp ra w ie o c e n y zg o d n o ści z k o n -s ty tu c ją lub u -sta w a m i zw ią zk o w y m i u -s ta w i in n y c h a k tó w o g ó ln y c h n a s tę p u ją c e o rg a n y p a ń stw o w e : sk u p s z tin y o k rę g ó w a u to n o m ic z n y c h o ra z sk u p s z tin y in n y c h w s p ó ln o t s p o łe c z n o -p o lity c z n y c h , P re z y d iu m SFRJ, p re z y d iu m re p u b lik i1 i p re z y d iu m o k rę g u au to n o m ic z n e g o , ra d y w y k o n a w c z e o k rę g ó w au to n o m ic z n y c h , są d k o n s ty tu c y jn y o k rę g u a u to -no m iczn eg o , inne s ą d y poza sąd a m i n a jw y ż sz y m i fe d e ra c ji i re p u b lik , p r o k u r a to r re p u b lik i, p ro k u r a to r o k rę g u a u to n o m ic z n e g o o ra z p ro k u ra to r w o jsk o w y , sp o łe c z n y rz e c z n ik s a m o rz ą d u o ra z słu ż b y ra c h u n k o -w ości sp o łe c z n e j -w fe d e ra c ji, re p u b lic e i o k rę g u au to n o m iczn y m .
J e s t to w ięc p o w a ż n e p o s z e rz e n ie k rę g u p o d m io tó w , n a k tó ry c h w n io se k S ąd K o n s ty tu c y jn y m a o b o w ią z e k w szc zęc ia p o s tę p o w a n ia w s p ra w ie o c e n y k o n s ty tu c y jn o ś c i i leg aln o śc i. N ie k tó re z ty c h o rg a n ó w u z y s k a ły p ra w o do sk ła d a n ia w n io s k ó w o w sz c z ę c ie p o s tę p o w a n ia p rz ed S ąd em K o n s ty tu c y jn y m jeszc ze p rz e d ro k ie m 1974, a m ia n o w ic ie w w y -n ik u zm ia-n k o -n s ty tu c ji p o p rz e d -n io o b o w ią z u ją c e j d o k o -n y w a -n y c h pod k o n ie c la t sz e ść d z ie sią ty c h , a p rz e d e w szy stk im n a p o d s ta w ie ^XVIII p o p ra w k i k o n s ty tu c y jn e j, i n a p o c z ą tk u la t sie d e m d z ie sią ty c h .
X V III p o p ra w k a k o n s ty tu c y jn a z 1969 r. m iała n a c e lu w z m o c n ie n ie p o z y c ji o k rę g u a u to n o m ic z n e g o w s tru k tu rz e fe d e ra c ji ju g o s ło w ia ń sk ie j. O c h ro n a a u to n o m ic z n y c h p ra w o k rę g u m ia ła się w y ra ż a ć , m ię d z y in -nym i, w p rz y z n a n iu o rg a n o m o k rę g u p ra w a do s k ła d a n ia w n io sk ó w w s z c z y n a ją c y c h p o s tę p o w a n ie p rz e d S ądem K o n s ty tu c y jn y m Ju g o sła w ii i S ądem K o n s ty tu c y jn y m S erb ii w s p ra w ie o c e n y z g o d n o śc i z k o n s ty -tu c ją lub u sta w a m i, u s ta w z w ią z k o w y c h i re p u b lik a ń sk ic h o ra z in n y c h p rz e p isó w o g ó ln y ch ' fe d e ra c ji i re p u b lik i19.
D o ty cz y ło to sk u p sz tin o k rę g ó w a u to n o m ic z n y c h o ra z ra d w y k o n a w c z y c h o k rę g ó w au to n o m ic z n y c h . R ada w y k o n a w c z a o k rę g u a u to -n o m icz-n e g o -n ie m o g ła sk ła d a ć je d y -n ie w -n io sk u o o c e -n ę k o -n s ty tu c y jności lub le g a ln o śc i u s ta w y w y d a n e j p rz e z s k u p sz tin ę w ła sn e g o o k rę g u a u to n o m ic z n e g o ze w z g lę d u n a to, że je s t je j o rg a n e m w y k o n a w -czym . R o zsze rzo n o ró w n ie ż u p ra w n ie n ia sądówr n a jw y ż s z y c h o k rę g ó w autonom icznych". S ąd y te u z y s k a ły t p ra w o w y k o n y w a n ia na te re n ie o k rę g u a u to n o m ic z n e g o u p ra w n ie ń S ąd u N a jw y ż sz e g o R ep u b lik i S e rb -s k ie j17. Z m ian y k o n -s ty tu c y jn e p rz y z n a ły ró w n ie ż -sąd o m n a jw y ż -sz y m 16 J. D j o r d j e v i ć, Ú s t a v n í s u d o v í i p r o b i e r n i p r i m e n e ú s t a v n i h a m a n d m a n a , „ A r h iv za P r a v n e i D r u š tv e n e N a u k ę " 1970, b rój 1/2, s. 15— 16. 17 S. A k s i ć , Ü s t a v ni a m a n d m a n i i n o v i p o l o ž a j s o c i a l i s t i c k i h a u t o n o m n i h pu k r a j i n a , „ P r a v n i Ž iv o t" 1970, b roj 1, s. 34.
o k rę g ó w a u to n o m ic z n y c h u p ra w n ie n ia z z a k re su k o n tro li k o n s ty tu c y jności i le g a ln o śc i u sta w i in n y c h p rz e p isó w d a n e g o o k rę g u a u to n o m ic z n e g o 18, a od 1974 r. u p ra w n ie n ia te z o sta ły p rz e k a z a n e n o w o u tw o rz o -n em u są d o w i k o -n s ty tu c y j-n e m u o k rę g u a u to -n o m ic z -n e g o 19.
D ru g a gruipa o rg a n ó w p a ń stw o w y c h , k tó re m a ją p ra w o w szczęcia p o stę p o w a n ia p rz e d S ądem K o n s ty tu c y jn y m Ju g o sła w ii na p o d sta w ie k o n s ty tu c ji z 1974 rv, a n ie p o s ia d a ły teg o u p ra w n ie n ia w e d łu g p o p -rz ed n io o b o w ią z u ją c y c h p -rz e p isó w k o n s ty tu c y jn y c h i u sta w o w y c h to o rg a n y u tw o rz o n e d o p ie ro w la ta c h sie d e m d z ie sią ty c h , bądź to w w y -niku zm ian k o n s ty tu c ji z 1963 r. bądź na p o d sta w ie n o w e j k o n s ty tu c ji. Są to: P re z y d iu m SFRJ, p re z y d ia re p u b lik i p re z y d ia o k rę g ó w a u to n o m iczn y ch , są d y k o n s ty tu c y jn e o k rę g ó w a u to n o m ic z n y c h o ra z sp o -łeczni rz e c z n ic y sa m o rz ąd ó w .
T rz e c ia g ru p a o rg a n ó w p a ń stw o w y c h — to o rg a n y ju ż istn ie ją c e , k tó re u z y s k a ły p ra w o w szczęcia p o stę p o w a n ia p rz ed S ądem K o n s ty tu -c y jn y m Ju g o sła w ii na p o sta w ie k o n s ty tu -c ji z 1974 r. D o ty -cz y to m ięd zy innym i są d ó w p o w sz e c h n y c h , p oza sąd am i n a jw y ż sz y m i fe d e ra c ji i re -publik, p r o k u r a to ra re p u b lik i, o k rę g u au to n o m ic z n e g o i p r o k u r a to r a w o jsk o w e g o o ra z służb ra c h u n k o w o śc i sp o łe c z n e j w fe d e ra c ji, re p u b li-ce i o k rę g u au to n o m iczn y m .
Sąd K o n s ty tu c y jn y Ju g o sła w ii w szczy n a p o stę p o w a n ie w sp ra w ie o c e n y k o n s ty tu c y jn o ś c i i leg aln o śc i na p o d s ta w ie w n io sk u p o c h o d z ą -cego od u p o w a ż n io n y c h o rg a n ó w p a ń stw o w y c h , o rg a n iz a c ji i w sp ó ln o t sp o łe c z n o -p o lity c z n y c h . W n io s e k tak i p o w in ien z a w ie ra ć w sw ej treśc i d an e i fa k ty , n a p o d sta w ie k tó ry c h m ożna bez p rz e sz k ó d p ro w a d z ić p o s tę p o w a n ie 20, a w szczeg ó ln o ści: 1) n az w ę u s ta w y , p rz e p isu lu b a k lu o g ó ln eg o , k tó ry c h k o n s ty tu c y jn o ś ć lub le g a ln o ść je s t k w e stio n o w a n a ; 2) p o sta n o w ie n ie k o n sty tu c ji SFR J lu b u sta w y , z k tó ry m i k w e stio n o w a n e p rz e p isy m a ją być n iezg o d n e ; 3) n az w ę i n u m e r u rz ę d o w e g o o r g a n u p u b lik a c y jn e g o , w k tó ry m o g ło szo n e są te p rz ep isy ; 4) p rz y c z y ny, fa k ty i d o w o d y , na p o d sta w ie k tó ry c h zg ło szo n y je s t w n io sek o o c e n ę k o n s ty tu c y jn o ś c i lub leg aln o śc i; 5) in n e dane, k tó re m o g ą b y ć w a ż -n e dla o rz e k a -n ia o w -nio sk u ; 6) p o d p is s k ła d a ją c e g o w -niosek.
T y lk o w p rz y p a d k u , jeżeli k w e stio n o w a n a je s t k o n s ty tu c y jn o ś ć lub le g aln o ść sam o rz ą d o w e g o a k tu o g ó ln eg o , k tó ry nie by ł p u b lik o w a n y
18 А к s i ć, o p . cit. , s. 34 i n.
:9 N a te m a t p o w y ż s z y c h z m ia n k o n s t y t u c y j n y c h z o s ta ła z o r g a n iz o w a n a k o n fe -r e n c ja n a u k o w a p -r z ez S ą d K o n s t y t u c y j n y J u g o s ła w ii w d n ia c h 2— 3 k w ie t n ia 1970 -r. K o n fe r e n c ja d o i y c z y ł a s t o s o w a n ia X V , X V I i X V III p o p r a w k i k o n s t y t u c y j n e j (p a trz s p r a w o z d a n ie i tej k o n feren cji': „ A r h iv za P r a v n e i D r u š tv e n e N a u k ę " 1970, b roj 1/2, s. 138— 162).
w u rz ę d o w y m o rg a n ie p u b lik a c y jn y m , w e w n io sk u n a le ż y zam ieścić ró w n ie ż u w ie r z y te ln io n y te k s t p rz e p is u teg o a k tu . P o stę p o w a n ie p rz ed S ądem K o n s ty tu c y jn y m J u g o sła w ii w sp ra w ie o c e n y k o n s ty tu c y jn o ś c i i le g a ln o śc i u s ta w lu b in n y c h a k tó w o g ó ln y c h m ożna w szcząć ró w n ie ż p o sta n o w ie n ie m S ąd u p o d ję ty m w w y n ik u in ic ja ty w y p o ic h o d z ą ic e j od o b y w a te li, o rg a n ó w i o rg a n iz a ic ji p ra ic y ze sp o -lo n ej, s a m o rz ą d o w y c h w sp ó ln o t in te re só w lub in n y c h o rg a n iz a c ji (art. 387, ust. 1 k o n sty tu c ji).
Z in ic ja ty w ą la k ą m oże w y stą p ić k a ż d y o b y w a te l, o rg a n lu b o rg a n iz a c ja i to beiz izw ią izk u iz k o n k re tn ie ro iz s triz y g a n ą s p ra w ą . K o n tro la ta -ka b ęd z ie m iała c h a ra k te r a b s tra k c y jn y . J e s t to d ru g i sp o só b w szc zęc ia p o stę p o w a n ia p rz ed S ądem K o n s ty tu c y jn y m w s p ra w ie o c e n y k o n s ty -tu c y jn o śc i i le g a ln o śc i. Siposób ten różni się od p o p rz e d n ie g o tym , że S ąd K o n s ty tu c y jn y n ie m a o b o w ią z k u w szc zęc ia p o stę p o w a n ia w w y n ik u w y s tą p ie n ia z ta k ą in ic ja ty w ą . Z a sa d n o ść z g ła sz a n e g o ż ą d a n ia b a -da Sąd K o n s ty tu c y jn y i d e c y d u je , n a jp ó ź n ie j w te rm in ie d w ó ch m iesię c y od d n ia w p ły n ię c ia żą d an ia, o je g o p rz y ję c iu w z g lę d n ie o d d a le -n iu (art. 9 re g u la m i-n u S ąd u z 1974 r.)
W n io s e k z a w ie ra ją c y in ic ja ty w ę w szczęcia p o s tę p o w a n ia w s p ra w ie o c e n y k o n s ty tu c y jn o ś c i i le g a ln o śc i p o w in ie n w za sa d z ie z a w ie ra ć te sam e e le m e n ty i d an e co w n io se k w sz c z y n a ją c y p o stę p o w a n ie , a poc h o d z ą poc y od u p o w a ż n io n y poc h w n io sk o d a w poc ó w . W w y n ik u ta k ie j in ipoc ja ty w y p o stę p o w a n ie u w a ża się za w szc zęte z d niem p o d ję c ia p o s ta n o w ie n ia w te j sp ra w ie p rz ez S ąd K o n sty tu c y jn y . J e ż e li je d n a k p o s tę p o -w a n ie je s t -w sz c z ę te -w te n sposób, a d o ty c z y o c e n y k o n s ty tu c y jn o ś c i u s ta w y lub k o n s ty tu c y jn o ś c i w z g lę d n ie le g a ln o śc i in n y c h p rz e p isó w i a k tó w o g ó ln y ch , k tó re p rz e s ta ły ju ż o b o w iąz y w ać , u w a ż a się, że p o s tę p o w a n ie z o stało w szc zęte w d n iu p rz y ję c ia ż ą d a n ia w szc zęc ia p o -s tę p o w a n ia (art. 3 re g u la m in u S ąd u )21.
W re sz c ie p o s tę p o w a n ie p rz ed S ąd em K o n s ty tu c y jn y m Ju g o sła w ii w s p ra w ie o c e n y k o n s ty tu c y jn o ś c i i le g a ln o śc i a k tó w n o rm a ty w n y c h m oże być w szczęte p o sta n o w ie n ie m S ąd u K o n s ty tu c y jn e g o p o d ję ty m z je g o w ła sn e j in ic ja ty w y (art. 387, ust. 3 k o n sty tu c ji). J e s t to trz e c i sp o só b w szczęcia p o stę p o w a n ia p rz e d S ądem w z a k re sie in te r e s u ją c e go n a s p ro b lem u . Sąd K o n s ty tu c y jn y w p ra k ty c e s to su n k o w o c z ęsto k o -rz y s ta z teg o u p ra w n ie n ia . D zięki te m u S ąd K o n s ty tu c y jn y , ja k o o rg a n p o w o ła n y dla za b e z p ie c z e n ia i o c h ro n y k o n s ty tu c y jn o ś c i i leg aln o śc i, n ie je s t zd a n y w y łą c z n ie n a in ic ja ty w ę in n y c h o rg a n ó w , o rg a n iz a c ji
21 W e d łu g art. 375, u st. 2 k o n s t y t u c j i SFR J S ą d K o n s t y t u c y j n y J u g o s ła w ii m o ż e o c e n ia ć k o n s t y t u c y j n o ś ć u s t a w o r a z k o n s t y t u c y j n o ś ć i l e g a l n o ś ć p r z e p is ó w i in n y c h a k tó w o g ó ln y c h , k tó r e u tr a c iły m o c o b o w ią z u ją c ą , j e ż e li o d u tr a ty m o c y o b o w ią z u -ją c e j d o w s z c z ę c ia p o s t ę p o w a n ia n ie u p ły n ą ł rok .
i o b y w a te li, lecz m oże sa m o d z ie ln ie p ro w a d z ić p o lity k ę o c h ro n y p ra w o rz ąd n o ści. P rzy p o d e jm o w a n iu p o sta n o w ie n ia o w szc zęc iu p o s tę p o w a nia z w ła s n e j in ic ja ty w y Sąd K o n s ty tu c y jn y k o rz y s ta z c a łk o w ite j s w o body w y b o ru d zied zin m o g ą c y c h stać się p rz ed m io te m jeg o z a in te r e -s o w a n ia 22.
P ie rw sz y sp o só b w szczęcia p o s tę p o w a n ia p rz e d S ąd em K o n s ty tu c y j-nym , na w n io se k u p o w a ż n io n y c h pod m io tó w , m o żn a o k re ślić m ian em o b lig a to ry jn e g o . Sąd m a tu ta j o b o w ią z e k ro z p a trz e n ia d a n e j sp ra w y . P o zo stałe dw a sp o so b y n o szą c h a ra k te r fa k u lta ty w n y . W sz czę cie p o -stę p o w a n ia z a le ż y tu ta j od d e c y z ji Sądu K o n sty tu c y jn e g o .
B. UCZESTNICY P O S T Ę P O W A N IA PRZED SĄDEM K O N S T Y T U C Y JN Y M /
S tro n y b io rą c e u d ział w p o stę p o w a n iu p rz e d S ądem K o n sty tu c y jn y m n a z y w a n e są u c z e stn ik a m i p o stę p o w a n ia . Z a u c z e stn ik ó w p o stę p o w a n ia p rz ed tym o rg a n e m w sp ra w a c h o o c e n ę k o n s ty tu c y jn o ś c i lu b le g a l-n o ści u sta w i il-n l-n y c h a k tó w o g ó ll-n y c h u w a ż a się l-n a s tę p u ją c e p o d m io ty : 1) w n io sk o d a w c ó w u p o w a ż n io n y c h do sk ła d a n ia w n io sk ó w w s z c z y n a ją c y c h p o s tę p o w a n ie — są to o k re ślo n e o rg a n y p a ń stw o w e o ra z o r -g a n iz a c je w y m ie n io n e w a rt. 387, u st. 2 k o n s ty tu c ji SFRJ; 2) o r-g a n , o rg a n iz a c ję p ra c y z e sp o lo n e j, sa m o rz ą d o w ą w sp ó ln o tę in te re s ó w i in n e w sp ó ln o ty sa m o rz ą d o w e o ra z o rg a n iz a c je , k tó ry c h p rz e p isy w z g lę d -n ie a k t o g ó l-n y je s t p rz e d m io te m o c e -n y 23. U c z e stn ic y są re p re z e n to w a n i w p o stę p o w a n iu p rz e d S ądem K o n s ty tu c y jn y m p rz e z oso b y , k tó re są do te g o u p o w a ż n io n e w sta tu c ie , r e -g u lam in ie lu b w innym a k c ie o -g ó ln y m o r-g a n u , o r-g a n iz a c ji w z -g lę d n ie w sp ó ln o ty sp o łe c z n o p o lity c z n e j. N a ró w n i z p rz e d sta w ic ie la m i u c z e s tn ik ó w w p o s tę p o w a n iu i w ro z p ra w ie m o g ą b ra ć u d z ia ł ró w n ie ż in -n e osoby, k tó re z o sta-n ą o k re ślo -n e p rzez ty c h p rz e d sta w ic ie li. J e ż e li d o w szc zęc ia p o stę p o w a n ia w sp ra w ie o c e n y k o n s ty tu c y jn o ś c i czy le g a lności u p o w a ż n io n y je s t za k ła d p ra c y lu b in n a o rg a n iz a c ja sa m o rz ą d o -wa, w n io se k w sp ra w ie w szczęcia p o stę p o w a n ia sk ła d a ra d a ro b o tn i-cza b ądź też in n y o d p o w ie d n i oi'gan z a rz ą d z a n ia za k ła d em p ra c y lu b o r-g a n iz a c ją .
U c z e stn ic y w tra k c ie p o stę p o w a n ia m ogą, za zgodą sę d z ie g o s p ra w o z d a w c y lu b s e k r e ta rz a S ąd u K o n sty tu c y jn e g o , p rz e g lą d a ć a k ta s p r a
-22 Por. u w a g i n a te m a t w ła s n e j in ic j a t y w y S ą d u K o n s t y t u c y j n e g o w pracy J. C i e m n i e w s k i e g o , K o n t r o l a k o n s t y t u c y j n o ś c i u s t a w z w i ą z k o w y c h w S FR J ,.S tu d ia P r a w n ic z e " 1972, nr 32, s. 9 6 i n. 23 S z e r z e j n á te m a t o r g a n iz a c j i p r a c y z e s p o lo n e j o ra z in n y c h o r g a n iz a c j i ja k o u c z e s t n ik ó w p o s t ę p o w a n ia p r z e d S ą d e m K o n s t y tu c y j n y m , patrz: M . R a n k o v i č , R a d n e o r y a n i z a c i j e k a o u č e s n i č i ú s t a v n o s u d s k o g p o s t u p k a , „ P r a v n i Ž iv o t" 1969, broj 5, s. 17 i n.
wy. Są oni ró w n ie ż zo b o w ią zan i do u d z ie la n ia o d p o w ied z i na w n io se k lyb p o sta n o w ie n ie w sz c z y n a ją c e p o stę p o w a n ie w te rm in ie o k re ślo n y m p rz e z Sąd K o n s ty tu c y jn y . U c z e stn ic y p o s tę p o w a n ia sam i p o n o sz ą k o sz -ty p o stę p o w a n ia , jeże li S ąd n ie p o sta n o w i in acz ej.
C . P O S T Ę P O W A N IE W STĘ PN E
W n io s e k w sz c z y n a ją c y p o s tę p o w a n ie lu b ż ą d a n ie w szczęcia p o s tę p o w a n ia p rz e d S ądem K o n s ty tu c y jn y m k ie ru je się b e z p o śre d n io do te -g o o g a n u . J e ż e li p rz y w stę p n y m b a d a n iu w n io s k u lub ż ą d a n ia s tw ie rdzi się, że b ra k u je w n ich d a n y c h p o trz e b n y c h do w sz c z ę c ia i p ro w a -d z e n ia p o stę p o w a n ia , w n io sk o -d a w c a lu b w y s tę p u ją c y z in ic ja ty w ą w szczęcia p o stę p o w a n ia zo b o w ią zan i są do u z u p e łn ie n ia b ra k u ją c y c h d a n y c h na żą d a n ie S ądu K o n sty tu c y jn e g o . O tre ś c i w n io s k u w sz c z y n a ją c e g o p o s tę p o w a n ie S ąd in fo rm o w a n y je s t n a p o s ie d z e n iu w t e r -m in ie 30 dni od d n ia w p ły n ię c ia w n io sk u (art. 8 re g u la -m in u S ądu). N a ty m że p o sie d z e n iu S ąd K o n s ty tu c y jn y w y z n a c z a ta k z w a n e g o s ę d z i e -g o s p r a w o z d a w c ę , k tó ry k ie ru je p o stę p o w a n ie m w d a n e j s p r a -w ie. S ędzia s p ra -w o z d a -w c a -w y z n a c z a n y je s t -w e d łu g p la n u zajęć.
O p rz y ję c iu lub o d d a le n iu in ic ja ty w y w szc zęc ia p o s tę p o w a n ia Sąd K o n s ty tu c y jn y d e c y d u je n a jp ó ź n ie j w te rm in ie d w ó c h m ie s ię c y o d d n ia w p ły n ię c ia ta k ie g o żą d an ia. Do c z a su p o d ję c ia te j d e c y z ji p rz e z S ąd K o n s ty tu c y jn y n a sw y m p o sie d z e n iu , sp ra w ą k ie ru je je d e n z sęd z ió w do te g o u m o co w a n y . P o stę p o w a n ie w s tę p n e je s t w ięc z re g u ły p ro w a d z o n e p rz ez je d n e -go sęd z ie g o . O rg a n e m p o m o cn icz y m sę d z ie g o w te j fazie p o s tę p o w a n ia je s t je g o g a b in e t. S ędzia s p ra w o z d a w c a m a za z a d a n ie p rz y g o to w a n ie ro z p ra w y . Bada on w a ru n k i k o n ie c z n e d la ro z p a trz e n ia s p ra w y i p o d -ję c ia d e c y z ji w z a k re s ie p rz e d s ta w io n e g o w e w n io sk u ż ą d a n ia 24. U stala, czy S ąd K o n s ty tu c y jn y j e s t k o m p e te n tn y , czy w n ie sio n o w n io s e k w o k re ślo n y m te rm in ie , czy p o d m io t s k ła d a ją c y w n io se k je s t do te g o u p o w a ż n io n y , itp.
S ędzia sp ra w o z d a w c a u p ra w n io n y je s t w tra k c ie p o stę p o w a n ia w stę p n e g o żą d ać od o so b y w sz c z y n a ją c e j p o s tę p o w a n ie o ra z od in n y c h u c z e stn ik ó w p o s tę p o w a n ia w y ja ś n ie ń u z u p e łn ia ją c y c h , a ta k ż e z a się gać n ie z b ę d n y c h in fo rm a c ji od in n y c h o rg a n ó w , o rg a n iz a c ji i o b y w a te -li. M a p ra w o d o z b ie ra n ia o p in ii e k s p e rtó w , p rz e s łu c h iw a n ia b ie g ły c h , r o z p a try w a n ia d o w o d ó w lu b też m oże żądać, a b y o d d z ie ln e d o w o d y b y ły ro z p a trz o n e p rzez in n y są d lu b o rg a n p a ń stw o w y .
24 P or. B. J o v a n o v i č , K o n s t i t u c y o n n y j e s u d y J u g o s ł a w i i , „ S o w ie t s k o j e G o su -
detrstw o i P r a w o ” 1967, № 3, s. 121 o r a z K a ń s k i , S ą d o w n i c t w o k o n s t y t u c y j n e . . . ,
S ęd zia sp ra w o z d a w c a k ie ru je w re sz c ie k o p ię w n io sk u w s z c z y n a ją -ceg o lu b w n io s k u z a w ie ra ją c e g o in ic ja ty w ę w sz c z ę c ia p o s tę p o w a n ia do w s z y stk ic h u c z e stn ik ó w i o k re ś la dla n ich te rm in y do sk ła d a n ia o d p o -w ie d z i i d o -w o d ó -w .
'W n io s e k o w sz c z ę c ie p o stę p o w a n ia w s p ra w ie o c e n y k o n s ty tu c y j-n ości i le g a lj-n o śc i u s '.ąwy lu b ij-n j-n y c h p rz e p isó w i a k tó w o g ó lj-n y c h S k u p sz tin y S FR J p rz e s y ła się do p rz e w o d n ic z ą c e g o S k u p sztin y , ten zaś k ie ru je go w ce lu ro z p a trz e n ia do o d p o w ie d n ie j izby, do k tó re j w ła śc i-w o ści n a le ż y u c h i-w a le n ie lej u s ta i-w y lu b in n e g o a k tu o g ó ln e g o 25. .
P rz e w o d n ic z ą c y w ła śc iw e j izby S k u p sz tin y SFR J p rz e k a z u je w nio-se k o w szc zęc ie p o stę p o w a n ia do o d p o w ie d n ie j kom isji ra d y o ra z do K om isji U e ta w o d aw e zo -B ra w n ej w c e lu ro z p a trz e n ia i z a o p in io w a n ia 26. W ła śc iw a k o m isja ra d y ro z p a tru je w n io se k i p rz e d s ta w ia ra d z ie sw o je sp ra w o z d a n ie . S p ra w o z d a n ie to d o rę c z a się ró w n ie ż K o m isji U staw o- d a w c z o -P ra w n e j, K o m isja U sta w o d a w c z o -P ra w n a ro z p a tru je w n io sek o w szc zęc ie p o stę p o w a n ia w s p ra w ie o c e n y k o n s ty tu c y jn o ś c i u s ta w y łączn ie ze sp ra w o z d a n ie m kom isji w ła śc iw e j rzeczo w o i o c e n ia z g o d ność k w e stio n o w a n e j u s ta w y z k o n s ty tu c ją SFR J o ra z p rz e k a z u je sw o -ją o p in ię p rz e w o d n ic z ą c e m u ra d y 27.
R ada Z w iąz k o w a lu b R ada R epu b lik i O k ię g o w A u to n o m ic z n y c h ro z p a tru je w n io se k o w szc zęc ie p o stę p o w a n ia p rz e d S ądem K o n sty tu c y jn y m J u g o s ła w ii n a s p e c ja ln y m p o sie d z e n iu łą c z n ie ze sp ra w o z d a -niem w ła śc iw e j rz eczo w o k o m isji ra d y i K om isji U sta w o d a w c z o -P r a w - n e j. J e ż e li u zn a, że n a le ż y zm ienić łu b u z u p e łn ić u s ta w ę a lb o in n y a k t o g ó ln y , o k re śla o rg a n , k tó r y m a w y s tą p ić z p ro je k te m zm ian lub u z u -p e łn ie n ia usilaw y alb o in n e g o a k tu o g ó ln e g o . N a to m ia st w -p rz y -p a d k u u z n a n ia p rzez ra d ę, że nie m a p o d sta w do zm iany łu b u z u p e łn ie n ia u sta w y czy a k tu o g ó ln eg o , do k tó re g o o d n o si się w n io sek , p rz e w o d n i-c z ą i-c y ra d y za w iad am ia p is e m n ie o ty m Sąd K o n s ty tu i-c y jn y J u g o s ła w ii28. Z g o d n ie z o p in ią i d e c y z ją w ła śc iw e j ra d y , je j p rz e w o d n ic z ą c y d o rę c z a S ądow i K o n s ly tu c y jn e m u o d p o w ied ź na w n io s e k o o c e n ę k o n s ty tu c y j-no ści u s ta w y i o k re ś la osobę, k tó ra b ę d z ie re p re z e n to w a ła S k u p sz tin ę SFR J w p o s tę p o w a n iu p rz e d S ądem K o n s ty tu c y jn y m 29. W p o stę p o w a n iu w stę p n y m sęd z ia sp ra w o z d a w c a m oże p rz e d sta w ia ć 25 A rt. 175, u st. 1 r e g u la m in u S k u p s z t in y SFR J z 1975 г 26 A rt. 242 r e g u la m in u R a d y Z w ią z k o w e j S k u p s z t in y SFR J z d n ia 29 s t y c z n ia 1975 r. o r a z art. 199 r e g u la m in u R a d y R e p u b lik i O k r ę g ó w A u t o n o m ic z n y c h S k u p -s z tin y ŠFR J z d n ia 24 g r u d n ia 1974 r.' 21 A rt. 2 4 3 r e g u la m in u R a d y Z w ią z k o w e j z 1975 r. o r a z art. 195— 196 r e g u la m in u R a d y R e p u b lik i O k r ę g ó w A u t o n o m ic z n y c h z 1974 r. 28 A rt. 244 r e g u la m in u R a d y Z w ią z k o w e j z 1975 r. o r a z art. 197 r e g u la m in u R a d y R e p u b lik i O k r ę g ó w A u t o n o m ic z n y c h z 1974 r. 26 A rt. 175, u st. 2 r e g u la m in u S k u p s z t in y SFR J z 1975 r.
S ądow i K o n s ty tu c y jn e m u p ro p o z y c je p o d ję c ia d e c y z ji o tym , w ja k im k ie ru n k u n a le ż y p ro w a d zić p o stę p o w a n ie . P ro p o z y c je te o ra z in n e d a -ne i fa k ty za m ie sz c z a n e są w re fe ra c ie p ise m n y m o p ra c o w y w a n y m p rz ez sę d z ie g o sp ra w o z d a w c ę . R e fe ra t s k ła d a n y je st n a rę c e p rz ew o - n ic z ą c e g o S ąd u K o n s ty tu c y jn e g o (art. 10 regulam inu. Sądu).
Po p rz y ję c iu re fe ra tu n a te m a t w n io sk u lu b in ic ja ty w y w sz c z ę c ia p o stę p o w a n ia , p rz e w o d n ic z ą c y S ą d u w n o si s p ra w ę n a p o sie d z e n ie w c e -lu ro z s trz y g n ię c ia o d alszy m to k u p o stę p o w a n ia . O tre śc i p o rz ą d k u d zie n n e g o p o sie d z e n ia S ąd u je g o ę z ło n k o w ie są p o w ia d a m ia n i n a jp ó ź -n ie j -n a 10 d-ni p rz ed term i-n em te g o p o sie d z e -n ia . W -n a g ły c h w y p a d k a c h p rz e w o d n ic z ą c y S ądu K o n s ty tu c y jn e g o m oże z a d e c y d o w a ć o s k ró c e n iu teg o te rm in u .
P o sie d zen ia S ą d u K o n s ty tu c y jn e g o z w o łu je i p rz e w o d n ic z y im p rz e -w o d n ic z ą c y S ądu. N a p o sie d z e n ia c h o m a -w ia n e s ą fa k ty -w y n ik a ją c e z w n io sk u w sz c z y n a ją c e g o p o s tę p o w a n ie lu b z a w ie ra ją c e g o in ic ja ty w ę w sz c z ę c ia p o s tę p o w a n ia o ra z d a n e u s ta lo n e w to k u p o s tę p o w a n ia w s tę p -neg o . S ąd K o n s ty tu c y jn y n ie je s t z w ią z a n y c a łk o w ic ie tre ś c ią ż ą d a n ia z a w a rte g o w e w n io sk u . M oże on o c e n ia ć ró w n ie ż k o n s ty tu c y jn o ś ć w z g lę d n ie le g a ln o ść ty c h p o s ta n o w ie ń u s ta w y , in n y c h p rz e p isó w i sa -m o rz ą d o w y c h a k tó w o g ó ln y ch , k tó ry c h n ie z g o d n o śc i z k o n s ty tu c ją SFR J lu b sp rz ecz n o śc i z u sta w ą w n io sk o d a w c a n ie p o d n o si (art. 12. p k t 2 re g u la m in u S ądu). W ią ż e się to ściśle z p ra w e m S ąd u K o n s ty tu c y jn e g o do w szczęcia p o s tę p o w a n ia z w ła s n e j in ic ja ty w y w c e lu o ch -ro n y k o n s ty tu c y jn o ś c i i le g a ln o śc i.
P o sie d zen ie Sądu K o n s ty tu c y jn e g o k o ń c z y się p o d ję c ie m d e c y z ji co do d a lsz e g o to k u p o stę p o w a n ia . S ąd m oże w y d a ć n a s tę p u ją c e d ec y zje: 1) u s ta lić te rm in ro z p ra w y ja w n e j, w z g lę d n ie w y z n a c z y ć p o sie d z e n ie , n a k tó ry m ro z s trz y g n ie się s p ra w ę bez ja w n e j ro z p ra w y , 2) w d ro d z e p o -s ta n o w ie n ia w -szcząć p o -s tę p o w a n ie w w y n ik u u p rz e d n io z g ło -sz o n e j inic ja ty w y w ty m w z g lę d zie, lu b też o d d a lić ta k ą iniinicjatyw ę, 3) p rz e k a -zać w n io se k lub in ic ja ty w ę w szc zęc ia p o s tę p o w a n ia re p u b lik a ń sk ie m u
sąd o w i k o n s ty tu c y jn e m u alb o są d o w i k o n s ty tu c y jn e m u o k rę g u a u to n o -m iczn e g o w c e lu o c e n y n ie z g o d n o śc i k w e stio n o w a n e g o p rz e p is u lu b in n e g o a k tu o g ó ln e g o z k o n s ty tu c ją re p u b lik i c z y o k rę g u a u to n o m ic z n e go, ja k ró w n ie ż z u s ta w ą zw ią zk o w ą , za k tó r e j s to so w a n ie o d p o w ie -d zialn e są o rg a n y re p u b lik i i o k rę g ó w a u to n o m ic z n y c h — zg o -d n ie z a r t 389 k o n s ty tu c ji SFRJ; 4) o d d a lić w n io se k . S ąd K o n s ty tu c y jn y o d d a la w n io s e k o w szc zęc ie p o stę p o w a n ia z n a s tę p u ją c y c h p rz y c z y n : a) je ż e li stw ierd z i, że n ie je s t w ła śc iw y do ro z -strz y g a n ia w d a n e j sp ra w ie ; b) jeże li w n io s e k z o sta n ie z g ło szo n y p rz ez p o d m io t do teg o n ie u p o w a ż n io n y , z w y ją tk ie m w n io s k u o o c e n ę k o n
