Hanna Krzyżanowska
Ogólnopolski konkurs na najlepszego
użytkownika obiektu zabytkowego
Ochrona Zabytków 31/2 (121), 137-138
U roczystą opraw ę jubileuszu stw orzył ko n cert z udziałem popularn y ch aktorów i w ykonaw ców . W spom nieniam i ze swej działalności podzielili się z zebranym i: prof, d r Ja n Zachw atow icz, prof, dr S tanisław L orentz, d r S tanisław Szym ański, prof, d r Jerzy Sienkiewicz i prof, dr S ta nisław a Saw icka.
P rof. J. Z achw atow icz przypom niał m .in. atm osferę burzliw ych dyskusji „ u Barycz ków ” n ad innow acjam i technicznym i przy restauracji i konserw acji obiektów z ab y t kowych. Podkreślił, iż własna p rak ty k a utw ierdziła go w przekonaniu, że „nie pra
wo, lecz właśnie świadomość społeczna jest najlepszym instrum entem do działania w za kresie ochrony za b ytkó w ” . Prof. St. Lo
rentz w spom niał o dużej roli, ja k ą odegrali w Tow arzystw ie W ładysław T atarkiew icz, Jarosław W ojciechow ski i Juliusz Kłos. Mówił też o działalności T O n Z P w okresie drugiej w ojny św iatowej. Spraw ę żyw ot ności Tow arzystw a w czasie ok u p acji hitlerow skiej przypom niał rów nież prof. J. Sienkiewicz, a o staran iach reaktyw ow a nia tego społecznego o rg an u po wojnie mówił d r St. Szym ański. N aw iązując do wypowiedzi prof. St. L orentza o Juliuszu Kłosie, prof. St. Saw icka poruszyła spraw ę zak ład an ia przez tegoż w czasie pierw szej w ojny św iatowej archiw um Tow arzystw a. U roczystości w Starej P o m a rań c za m i to warzyszył pokaz dokum entów , publikacji i fotografii obrazujących działalność
T O n Z P . W ystaw ę tę w dużej m ierze o p a rto n a scenariuszu po k azu z o rg an izo w anego w 1958 r. z okazji 50-lecia T ow a rzystw a. S cenariusz i m ateriały, użyczone przez m gr H an n ę Z em brzuską w zbogacone zostały m .in. m ap ą P olski w gran icach trzech zaborów , z naniesionym i m iejsco wościam i, w k tórych Tow arzystw o p rze prow adzało akcje konserw atorskie. U n a o czn iało to rozległość d ziałań T ow arzy stwa.
Jubileuszow e zeb ran ie przyp o m n iało sło wami prof. J. Z achw atow icza, że „spo
łeczne działanie powinno być właściwą bazą całej sprawy ochrony za b y tkó w ”. Bożena W ierzbicka
O G Ó L N O P O L S K I K O N K U R S N A N A JL E P S Z E G O U Ż Y T K O W N IK A O B IE K T U Z A B Y T K O W E G O
P row adzone w ciągu o statnich kilku lat przez służbę k onserw atorską intensyw ne d ziałania zm ierzające do zapew nienia opuszczonym lub źle użytkow anym z a bytkom arch itek tu ry właściwych gospo darzy przynoszą niebagatelne efekty, choć problem zagospodarow ania zabytków nie ruchom ych jest w ciąż jeszcze aktualny. W edług inform acji w ojew ódzkich k o n ser w atorów zabytków w okresie 4 lat, tj. o d p o czątk u 1973 do k o ń ca 1976 r., dwieście kilkadziesiąt budynków z ab y tk o w ych zostało p rzekazanych lub z n a jd o w ało się w trak cie przekazyw ania now ym użytkow nikom . D la p o ró w n a n ia •— przed 1973 r. liczba p rzekazanych do z agospo d aro w an ia o biektów dochodziła najw yżej do kilk u n astu rocznie. Przyczyny tej p o praw y były om ów ione w arty k u le Problemy
użytkow ania zabytków architektury
(„ O ch ro n a Z ab y tk ó w ” , n r 2, 1976). D o akcji popularyzujących m ecenat z ak ła dów p racy n a d dob ram i k u ltu ry należy k o n k u rs n a najlepszego użytkow nika o b iek tu zabytkow ego. Z ainaugurow any w 1975 r., stał się d oroczną im prezą o rg a nizow aną przez G eneralnego K onserw ato ra Z abytków .
U roczyste zakończenie k o n k u rsu 1977 o dbyło się 19 gru d n ia. N ag ro d y i dyplom y w ręczył lau reato m m inister kultu ry i sztuki. Ze względu na w ysoki, w znacznym stopniu w yrów nany poziom użytkow ania obiektów zgłoszonych n a k onkurs w 1977 r. ju ry przyjęło inną niż w ubiegłych latach klasyfikację, przyznając nagrody I stopnia aż 6 użytkow nikom , n agrody 11 stopnia ■— 5 użytkow nikom , n a g ro d y III stopnia — 4 użytkow nikom . P o n a d to przyznano je d n ą nagrodę specjalną oraz cztery w yróż nienia. Łącznie n ag ro d y i w yróżnienia otrzy m ało 20 w zorow ych, b ard zo dobrych i dobrych g o spodarzy o biektów z a b y tk o wych.
D użą grupę laureatów , ja k co ro k u , sta n o wiły jed n o stk i resortu rolnictw a — aż 8 in stytucji; pozostali użytkow nicy prezen tow ali resorty: zdrow ia — 2 instytucje, ośw iaty — 2, w ojska — 2, n au k i ■— 1, tu rystyki •— 1, energetyki — 1 ; p o n a d to n a gro d y o trzy m ała 1 organizacja społeczna i 2 o so b y fizyczne.
N agrodę l sto p n ia otrzym ały:
— Państw ow y O środek H odow li Z a ro d o wej w G arzynie, woj. leszczyńskie — za w yrem ontow anie, wysoką jak o ść p rac budow lano-konserw atorskich, w zorow e za gospodarow anie zespołu pałacow ego w G a rzynie o raz za opiekę n a d innym i b u d y n kam i zabytkow ym i;
— S tanisław G u zik — za b ard zo dobrze przeprow adzony re m o n t renesansow ej k a m ieniczki w K rośnie, interesującą a d a p ta cję piw nic na lokal gastronom iczny i zasługi w o ch ro n ie z ab y tk ó w ;
— W ojskow e Z espoły W ypoczynkow e w Szklarskiej Porębie — za w yrem ontow anie,
1, Pałac w Garzynie (woj. leszczyńskie) (fo t. B. M arciniak)
2. Pałac w Strzelcach
b ard zo do b re w yposażenie i w zorow e utrzym anie z am k u C zo ch a;
— P o lsk a A k ad em ia N a u k , O ddział w K ra kowie — za rew aloryzację, wysoki poziom z ag o sp o d aro w an ia i w yposażenia oraz wzorow e utrzym yw anie zespołu dw orskiego w M og ilan ach ;
— K o m b in at Państw ow ych G o sp o d arstw R olnych Ptaszkow o, woj. p o z n ań sk ie — za rem o n t, a d ap tację i właściwe w ykorzystanie karczm y w P taszkow ie i p ałacu w Cykowie o raz za opiekę n a d innym i obiektam i zabytkow ym i;
— K o m b in at R olny „ N o te ć ” w Pile — za w ysoki poziom p ra c rem ontow o-rew alory- zacyjnych zespołu i b ard zo trafn ą a ra n ż a cję w nętrz pałacu w Strzelcach.
3. W iatrak w Lesznie, własność A . Prałata (fot. B. M arciniak)
N agrodę II sto p n ia otrzy m ały :
— K o m b in at Państw ow ych G osp o d arstw R olnych Bieganow o, woj. p o z n a ń s k ie —■ za opiekę n a d zab y tk am i, a szczególnie za o d budow ę, w yrem ontow anie i bardzo do b re zagospodarow anie zam eczku M y śliwskiego w B ugaju i d w o ru w Bieganow ie; — Szkoła P odstaw ow a w Jasionnej, woj. sieradzkie — z a wielkie zasługi w p ra w i dłow ym w ykorzystaniu i b ard zo dobrym utrzym yw aniu dw oru w Jasio n n ej; — M inisterstw o E nergetyki i Energii A to m owej — z a rew aloryzację, a d ap tację i b a r dzo sta ran n e utrzym yw anie zespołu p a ła cow ego w K o n a ra c h ;
— K rapkow ickie Tow arzystw o Społeczno -K u ltu raln e — za zag o sp o d aro w an ie i in te resującą ad ap tację na cele m uzealne wieży bram y górnej w K rapkow icach o raz za opiekę n a d innym i z ab y tk am i;
— P aństw ow y D om D ziecka w Strzyżow ie, woj. rzeszow skie — za w yrem ontow anie, praw idłow e zag o sp o d aro w an ie i w zorow e utrzym anie zespołu pałacow ego w S trzyżo wie.
N agrodę III sto p n ia otrzy m ały : ■
— Państw ow e G o sp o d arstw o R olne w By kow cach, woj. krośnieńskie — z a rem ont dw oru i ciekaw ą ad ap tac ję jego piw nic n a k aw iarnię;
— Z espół Szkół Rolniczych w K om ornie, woj. opolskie — za w yrem ontow anie i z a gospodarow anie na cele kulturalno-socjalne dw oru w K o m o rn ie;
— W ojskow y W ypoczynkow y D om w S o pocie — z a restaurację, praw idłow e wy korzystanie i w yeksponow anie z ab y tk o wych cech willi w S opocie;
— O kręgow y Z espół G o sp o d ark i T u ry s tycznej PT T K w Zielonej G ó rze — z a p rze prow adzenie kapitalnego rem o n tu i a d a p ta cję na D om T urysty daw nego k lasztoru a u g ustianów w Ż aganiu.
N ag ro d ę sp ecjaln ą o trzy m ał A nto n i P ra łat — za w zorow e utrzym yw anie i użytkow a
nie zgodne z pierw otną funkcją w iatrak a w Lesznie.
W yróżnienia za w yrem ontow anie, z agospo d arow anie i właściwe utrzym yw anie o biek tów zabytkow ych otrzy m ały :
— Państw ow e P rew entorium P rzeciw gruź licze w G ościeradow ie, woj. tarnobrzeskie; — Państw ow y O środek H odow li Z a ro d o wej w O strow cu, woj. koszalińskie, — Państw ow e T echnikum R olnicze w P ło tach , woj. szczecińskie;
■— G m in n a S zkoła Z b io rcza w W iśniowej, woj. tarnobrzeskie.
O prócz państw ow ych przedsiębiorstw gos p o d ark i rolnej, k tó re w ostatnich latach stały się najw iększym m ecenasem dóbr kultu ry i uzyskują w k o nkursach wysokie miejsca, n a uw agę zasługują dwie insty- tucje-laureatki : jed n o stk i resortów ośw iaty i zdrow ia. N a ogół funkcje ośw iaty, z d ro w ia i opieki społecznej tru d n o dostosow ać do p otrzeb i zasad o c h ro n y zabytków , co p otw ierdzają liczne przykłady. M im o to, b iorące każdego ro k u udział w k o nkursie szkoły i zakłady lecznicze otrzym ują n a grody lub w yróżnienia. N agrodzone w 1977 r. Szkoła P odstaw ow a w Jasionnej i Państw ow y D o m D ziecka w Strzyżow ie rozw iązały ten tru d n y problem , w zorow o w yw iązując się z podw ójnych obow iązków . O d dw óch lat biorą udział w konkursie z bard zo dobrym i w ynikam i instytucje wojskow e. Budynki zabytkow e znajdujące się w zarządzie w ojska są dobrze użytkow a ne i staran n ie utrzym yw ane.
D uże uznanie należy się Stanisław ow i G uzikow i, laureatow i n ag ro d y 1 stopnia. Stanisław G uzik, m istrz piekarski, kilka lat tem u kupił tzw. K am ienicę W ójtow ską w K rośnie, zn ajd u jącą się w aw aryjnym stanie. W łasnym i siłam i, przy pom ocy w ynajętego zespołu m u rarzy i pod n ad zo rem konserw atorskim przeprow adził re m o n t k apitalny, w czasie którego zostały odsłonięte fragm enty zabytkow ej kam ie- n iark i o raz dwie k olum ny w podcieniu. W piw nicach kam ieniczki urządził w łaści ciel lokal gastronom iczny p o d nazw ą „B ar W ójtow ski” . D obrze do b ran e m eble, ośw ietlenie, w yeksponow ane fragm enty kam ieniarki podnoszą n astrój i u ro k lo k a lu. N a piętrach zn ajd u ją się m ieszkania w łaściciela i jego rodziny, n a to m iast lokal sklepow y n a p arterze zostanie w ykorzysta ny n a cukiernię. S tanisław G uzik w ykazuje ogrom ne zaangażow anie i zrozum ienie dla spraw ochrony zabytków . W większości w ypadków jed n o stk i sta rając e się o prze jęcie obiektów zabytkow ych m uszą p o k o nać ogrom ne przeszkody, zanim osiągną zam ierzony cel. Ze szczególnymi tru d n o ś ciam i spotykają się osoby fizyczne, choć jed n o stk i gospodarki uspołecznionej rów nież nie m ają łatw ego zadania. W celu uregulow ania tych spraw M inisterstw o K ultury i Sztuki kończy przygotow anie projek tu wysokiej rangi a k tu praw nego w spraw ie w ykorzystania na cele inw esty cyjne zabytków nieruchom ych. P ro je k t przew iduje ujęcie w jed n y m akcie praw nym przepisów uchw al R ady M inistrów N r 102 z 1957 r. w spraw ie lokalizacji inwestycji w obiektach zabytkow ych o raz N r 418 z 1960r. o zasadach w ykorzystania obiek tów zabytkow ych n a cele użytkow e, a także, co najw ażniejsze, wiele istotnych upraw nień dla użytkow ników n ieru ch o mości zabytkow ych ■— osób praw nych i fi zycznych.
Hanna Krzyżanowska
